Diqqət! 4 aprel 2024-cü il tarixdən saytın yeni versiyası sheki.org domenində fəaliyyət göstərir. Bu köhnə versiyadır və yenilənməsi məhdudlaşdırılıb. Lakin 6 yanvar 2025-ci il tarixədək bu vəziyyətdə internetdə qalacaqdır...

Çingiz Mustafayev

Şəki Ensiklopediyası səhifəsi
Vaqif Kərimov (Müzakirə | töhfələr) tərəfindən edilmiş 02:05, 27 iyun 2020 tarixli dəyişiklik
Jump to navigation Jump to search
Çingiz Mustafayev
Mustafayev Çingiz Fuad oğlu
Çingiz Mustafayev
Çingiz Mustafayev
Doğum tarixi 29 avqust 1960 (1960-08-29) (63 yaş)
Doğum yeri Kapustin-Yar, Axtyubinsk rayonu, Həştərxan Vilayəri Flag of the Russian Soviet Federative Socialist Republic (1954–1991).svg RSFSR, Flag of the Soviet Union.svg SSRİ
Vəfat tarixi 15 iyun 1992 (31 yaşında)
Vəfat yeri Naxçıvanik, Xocalı rayonu, Flag of Azerbaijan.svg Azərbaycan
Vəfat səbəbi mərmi zərbəsi
Dəfn yeri Şəhidlər Xiyabanı, Bakı
Uşağı Fuad Mustafazadə
Atası Fuad Mustafayev
Anası Naxış Mustafayeva
Mükafatları Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı — 1992

Çingiz Fuad oğlu Mustafayev (29 avqust 1960, Kapustin-Yar, Vladimirovskiy rayonu, Həştərxan, SSRİ – 15 iyun 1992, Naxçıvanlı, Xocalı rayonu, Azərbaycan) — Azərbaycanlı jurnalist, Qarabağ müharibəsi şəhidi, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı.

Çingiz Mustafayevin əsasını qoyduğu 215 kl studiyasında reportajları informasiya blokadasında olan Azərbaycan haqqında gerçəkliklərin ABŞ və Avropanın aparıcı teleagentlikləri və televiziyalarına yol tapmışdır. 1983-cü ildə dünyada ilk dəfə olaraq Azərbaycan dilində "Dünənki keçdi" rep janrlı mahnını səsləndirib.

Çingiz Mustafayevin Xocalı soyqırımı haqda çəkdiyi filmi ilə Ermənistanın reputasiyası bütün dünyada ciddi sarsıntıya məruz qalmışdır. O, 1992-ci ilin iyun ayının 15-də Xocalı rayonunun Naxçıvanlı kəndində çəkiliş zamanı aldığı mərmi qəlpəsindən həlak olmuşdur.

Həyatı

Erkən illəri

Çingiz Mustafayevin Bakıda yaşadığı bina

Çingiz Mustafayev 1960-cı il avqustun 29-da Həştərxan vilayətinin Vladimirovskiy rayonunun Kapustin-Yar kəndində Fuad Mustafayevin və Naxış Mustafayevanın ailəsində anadan olub.[1] 1964-cü ildə ailəsi ilə Bakı şəhərinə köçmüşdür.[1] Onun atası onu hərbçi görmək istədiyindən, Çingizi Cəmşid Naxçıvanski adına hərbi liseyə yollamışdı.[1] O, burada 3-cü sinifdən 10-cu sinifə qədər təhsil aldı.[2] Nəhayət, o, hərbi məktəbi tərk edib, müntəzəm orta məktəbə daxil olmuşdur.[1] 1977-ci ildə Yasamal rayonunda 167 saylı məktəbi bitirmişdir.[1]

Özünü islahatçı-novator görən Mustafayev, 1970-ci illərdə SSRİ-də və Azərbaycanda ilk disko-klubun yaradıcısı olmuşdur.[1][3] O, Azərbaycanın ilk DJ kimi tanınır.[4] 1981-ci ilin sentyabr ayında, Mustafayevin başçılığı altında, 12 nəfərdən "light DJ" və "texnik"lərdən ibarət olan “3M” adlı qrup yaratmışdır.[4] Anası onu həkim görmək istədiyindən, Mustafayev 1977-ci ildə Azərbaycan Tibb İnstitutuna daxil olmuş, 1983-cü ildə institutu müvəffəqiyyətlə bitirir.[1] Təhsilini başa vuran Mustafayev təyinatla Şabran rayonunda üç il həkim işləmişdir.[1] Tibb İnstitutunu bitirdikdən sonra, o, İnşaat Mühəndisləri İnstitutunun yataqxanasında baş həkim təyin edilmişdi.[1]

1983-cü ildə dünyada ilk dəfə olaraq Azərbaycan dilində "Dünənki keçdi" rep janrlı mahnını səsləndirib.[1] Həmin müddət vaxtı Mustafayev Bakıda "Sevinc" adlı kiçik kafe açmışdı.[1] 1985-ci ildə yaratdığı "Cəngi" birliyindəki fəaliyyəti Azərbaycan gəncləri arasında populyarlıq qazanmışdır.[1] Birlik Sovet İttifaqında başlanan yeniləşmə prosesinin Azərbaycanda təşəkkül tapan ilk yetkin təzahürü idi.[1]

1990-cı illərdə Azərbaycan televiziyasında "İmpromptu", "Cümə axşamı" verlişlərinin, "Gənclik" estrada tamaşasının və "Ozan" rok qrupunun yaradıcısı olmuşdur.[1]

Jurnalist fəaliyyəti

Fayl:Çingiz Mustafayevin Turgut Özalla müsahibəsi.jpg
Çingiz Mustafayevin Turqut Özalla müsahibəsi

1990-cı il 20 Yanvar hadisələri zamanı, Mustafayev klinikanı terapevt mərkəzi kimi istifadə edirdi.[1] 1991-ci ilin noyabr ayından jurnalist və Azərbaycan Dövlət Televiziyasında reportyor kimi fəaliyyət göstərmişdir.[1] Ancaq Azərbaycan miqyasında fəaliyyət göstərməklə kifayətlənmədi.[1] Onun reportajları informasiya blokadasında olan Azərbaycan haqqında gerçəkliklərin Amerika və Avropanın aparıcı teleagentlikləri və televiziyalarına yol tapdı.[1] Dövlət televiziyasında mövcud olan senzura və ciddi yasaqlar Mustafayevi geniş fəaliyyət imkanlarından məhrum edirdi.[1] Ona görə də Çingiz əlahiddə olaraq 215 kl studiyası kimi muxtar qurumun yaradılmasının təşəbbüskarı və yaradıcısı oldu.[1][5] Onun reportajları bir qayda olaraq cəbhədən olduğundan, bir çox tamaşaçılar 215 kl studiyasını məhz müharibədən məlumat verən telequrum kimi qəbul edirdilər.[1]

Ölkənin döyüş gedən bütün bölgələrindən operativ xəbərlər, ayrı-ayrı əsgərlər haqqında xüsusi reportajlar və bütün bunlarla yanaşı Azərbaycanda gedən siyasi proseslər barədə ətraflı informasiyalar onun müəllif yaradıcılığı idi.[4]

Qarabağ müharibəsində iştirakı

Çingiz Mustafayev səkkiz ay ərzində Qarabağ müharibəsi haqqında 18 sənədli film çəkmişdir.[1] Mustafayev döyüş zonalarına yalnız reportyor kimi yollanmırdı.[4] O, cəbhədə bir əsgər, zabit və hətta komandan kimi çox vəzifəni öz üzərinə götürürdü.[4] Laçından çıxan əsgərlərlə onun geri qayıtmaq bərədə verdiyi kəskin və qısa göstərişlər, bu əmrlərin yerinə yetirilmədiyi təqdirdə Çingizin emosional davranışı teletarixin dramatik səhifələri kimi yadda qalmışdır.[4] Teletənqidçi Elşad Quliyev Çingiz Mustafayevi “Görüş yerini dəyişmək olmaz” filmindəki Jeqlov obrazı ilə müqayisə etmişdi:

" Çingizdə öz həssaslığı və romantizmi ilə əsl azərbaycanlı xarakteri var idi. O, həmişə haqlı olsa da, heç vaxt öz həqiqəti uğrunda döyüşməyib. O, həmişə qorxaqlara, satqınlara qarşı amansız olub. Bununla belə o, yoldaşı ilə axırıncı çörək tikəsini də bölməyə hazır idi. Ən əsası - Çingiz Mustafayev Vətəni təmənnasız olaraq sevirdi.[2] "

Xocalı faciəsi

Allahverdi Bağırovun Vitali Balasanyanla apardığı danışıqlar nəticəsində hərbi operator Seyidağa Mövsümlü və Çingiz Mustafayevin Xocalı hadisələrinin görüntülərini lentə alması mümkün olmuşdu.[6]

Çingiz Mustafayev Azərbaycan tamaşaçısına hər bir reportajı ilə tanış olsa da, dünya onu daha çox Xocalıda çəkdiyi filmlə tanıdı.[4] Çingiz Mustafayevin məhz bu filmi ilə Ermənistanın reputasiyası bütün dünyada ciddi sarsıntıya məruz qaldı.[4] Çingiz Mustafayev isə həmin hadisəni Seyidağa Mövsümlüdən iki gün sonra fevralın 28-də lentə ala bilmişdi.[7] Sonradan, 1993-cü ilin əvvəllərində Seyidağa öz çəkdiyi kadrlar əsasında “Xocalı əsrin faciəsi” adlı film hazırladı.[7] Bu Xocalı soyqırımı hadisə haqqında ilk film idi.[7]

Ölümü

Çingiz Mustafayevin Bakıdakı Şəhidlər xiyabanında məzarı

1992-ci ilin iyun ayının 15-də Xocalı rayonunun Naxçıvanlı kəndində çəkiliş zamanı aldığı mərmi qəlpəsindən həyatını itirmişdir. Vahid Mustafayevin sözlərinə görə Çingiz “ABC News” üçün material hazırlayırdı və yaranan çətin vəziyyətə baxmayaraq həmin hücumu çəkdi.[2] Minaatandan atəş zamanı Çingiz qəlpələrdən ağır yaralandı, onun sağ ayağının bud sümüyündən arterial damarı zədələndi və o, sürətli qan axmasından döyüş meydanında dünyasını dəyişdi.[2] Lakin Çingiz Mustafayevin kamerası çəkməkdə davam edirdi.[2]

2015-ci ildə Qarabağ qazisi Bakir Behbudovun verdiyi müsahibədən:

" Bircə onu deyim, Çingiz Mustafayev heç nədən öldü. Boş söhbətdir ki, guya onu bizimkilər vurub. Çünki döyüş zamanı hamıdan arxada dayanmışdı. Onu ermənilər vurub. Güllə ona təsadüfən, "rekaşetlə" dəyib.[8] "

1992-ci ildə Bakıda Şəhidlər xiyabanında dəfn edilib.[9]

Şəxsi həyatı

1979-cu ildən 1983-cü ilə kimi aktyor Lütfəli Abdullayevin qızı Gülnarə Abdullayeva ilə nişanlı olub.[10] Evli idi, Fuad adlı oğlu var.[11] ANS Şirkətlər Qrupunun prezidenti Vahid Mustafayev və ssenari müəllifi Seyfulla Mustafayevin qardaşıdır.[11]

İrsi

Çingiz Mustafayevin yaşadığı binada barelyefi

Bakıda yaşadığı binanın önündə barelyefi vurulub.[11] Cəmşid Naxçıvanski adına hərbi liseydə büstü qoyulub.[11] Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyinin Şüvəlandakı istirahət guşəsi, Bakı küçələrindən biri, ANS ÇM radiostansiyası, "Palmali" şirkətlər qrupuna məxsus tanker onun adını daşıyır.[11][12][13][14] 1996-ci ildə Dəyirmanın sayca 2-ci olan "Qurd" albomundan olan "Ya Qarabağ, Ya Ölüm" mahnısı Çingiz Mustafayevin Xocalı soyqırımı haqqında çəkdiyi filmlə remiks olunub.

2010-cu il avqustun 28-də ABŞ-ın CNN telekanalı Mustafayevin həyat və yaradıcılığına, onun lentə aldığı Xocalı faciəsinə dair reportaj yayımlayıb.[15] Jurnalist Sevinc Osmanqızının müəllifi olduğu süjet Xocalıda ermənilər tərəfindən törədilmiş vəhşilikləri dünyaya çatdıran Çingiz Mustafayevin çəkdiyi kadrlar üzərində qurulub.[15] 2011-ci il 31 avqustda Almaniyada 3 min nüsxə ilə Mustafayevin təsviri olan poçt markası buraxılıb.[16] 2013-cü ildə Şabranda onun vaxtilə işlədiyi və adını daşıyan parkın açılışı olmuşdur.[17]

Çingiz zirvəsi

"Çingiz zirvəsi" kimi tanınan Şahdağda 4062 metr hündürlükdə yerləşən zirvə onun adını daşıyır və ilk dəfə 2000-ci ildə fəth olunub.[18][19][19] Zirvədə onun adını daşıyan lövhə var.[18]

Çingiz Mustafayev Fondu

1999-cu ildən Çingiz Mustafayev adına fond fəaliyyət göstərir.[4] Atası Fuad Mustafayev fondun prezidentidir.[4] Fond “İlin adamı”, “Ən yaxşı jurnalist” mükafatları və “Vətənpərvər və hərbi mahnı müsabiqəsi”ni həyata keçirir.[4] Fondun təşəbbüsü ilə Şəkidə “Çingiz Mustafayev adına Klub” yaradılıb. Fond KİV işçilərinin təhsil almasına və “Çingiz Mustafayev” adına düşərgəyə yardım edir.[4]

Filmoqrafiya

  1. Adam cinsi arasında cins adam (film, 1998) (qısametrajlı sənədli film)
  2. Azərbaycana namus və sevgiylə (film, 2006)
  3. Bəd xəbər gətirən qəribə insanlar-2 (film, 2005)
  4. Bəd xəbərlər gətirən qəribə adamlar (film, 1993)
  5. Özgə ömür (film, 1987)
  6. Payızın 17 anı (film, 2007)
  7. Yaramaz (film, 1988)

Təltif və mükafatları

Azərbaycan Respublikası prezidentinin 6 noyabr 1992-ci il tarixli 294 saylı fərmanı ilə Mustafayev Çingiz Fuad oğlu ölümündən sonra "Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı" adına layiq görülmüşdür.[11]

İstinadlar

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 1,21 Documenting the Horrors of Karabakh
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Vahid Mustafayev: "Çingiz və Mübariz: jurnalist və əsgərin şücaəti"
  3. ↑ Azərbaycanda rep
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 Çingiz Mustafayev -52: ömür yolu...
  5. ↑ Keçmiş deputat: “Heydər Əliyevə dedim ki, bizi ailəliklə Sibirə də göndərsəniz gedərik” - MÜSAHİBƏ
  6. ↑ İşğal altında qalan qəhrəman məzarına gül aparan erməni (FOTO-VİDEO) I və II hissələr
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Qarabağ müharibəsinin əfsanəvi salnaməçisi
  8. ↑ “Erməninin başını kəsdiyimiz bıçaq indi də məndədir...”
  9. ↑ ABŞ səfiri Şəhidlər xiyabanını ziyarət edib [Fotoqalereya]
  10. ↑ "Nazir gəlini, nəhəng sənətkarın qızı: "Çingiz Mustafayevlə 4 il nişanlı olmuşam"". publika.az. publika.az. 11 fevral 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 fevral 2017.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 Vüqar Əsgərov. "Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları" (Yenidən işlənmiş II nəşr). Bakı: "Dərələyəz-M", 2010, səh. 220.
  12. ↑ Azərbaycanda uşaqların istirahəti
  13. ↑ Deputatların sayı 150 olsun
  14. ↑ Çingiz vətənə qayıtdı (VİDEO)
  15. ↑ 15,0 15,1 CNN broadcasts Chingiz Mustafayev's documentary on Nagorno-Karabakh war
  16. ↑ В Германии выпущена почтовая марка, посвященная Чингизу Мустафаеву
  17. ↑ Çingiz Mustafayev adına parkın açılışı oldu (VİDEO)
  18. ↑ 18,0 18,1 Çingiz Mustafayev zirvəsinə yürüş artıq ənənəyə çevrilib
  19. ↑ 19,0 19,1 “Çingiz zirvəsinə” yürüş başladı (VİDEO)
  20. ↑ "Milli Qəhrəman Çingiz Mustafayevin doğum günü anıldı". www.moderator.az. İstifadə tarixi: 28 October 2015.

Xarici keçidlər

Vikianbarda Çingiz Mustafayev ilə əlaqəli mediafayllar var.

Mənbə — "https://shaki.info/wiki/index.php?title=Çingiz_Mustafayev&oldid=7720"