Diqqət! 4 aprel 2024-cü il tarixdən saytın yeni versiyası sheki.org domenində fəaliyyət göstərir. Bu köhnə versiyadır və yenilənməsi məhdudlaşdırılıb. Lakin 6 yanvar 2025-ci il tarixədək bu vəziyyətdə internetdə qalacaqdır...
Bu məqalə Şəki Ensiklopediyasının yoxlanılmış məqalələrindən biridir və müəlliflik hüququ Şəki Ensiklopediyasının redaksiyasına məxsusdur.

"Mirzə Fətəli Axundov" səhifəsinin versiyaları arasındakı fərqlər

Şəki Ensiklopediyası səhifəsi
Jump to navigation Jump to search
(45 intermediate revisions by 3 users not shown)
Sətir 1: Sətir 1:
−
[[Kateqoriya:M]]{{Yazıçı
+
[[Kateqoriya:{{padleft:|1|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:Şəxslər (familiya sırası ilə)|Axundov Mirzə Fətəli]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış şair və yazıçılar]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış pedaqoqlar]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış hərbçilər]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış görkəmli şəxslər]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış teatr xadimləri]]
 +
{{Yazıçı
 
|Adı              = Mirzə Fətəli Axundov
 
|Adı              = Mirzə Fətəli Axundov
−
|Orijinal adı    = Mirzə Fətəli Məhəmmədtağı oğlu Axundov
+
|Orijinal adı    = ''Axundov  (Axundzadə) Mirzə Fətəli Məhəmmədtağı oğlu'' <br>{{lang-az2|میرزا فتحعلی آخوندزاده}}
−
|Şəkil            = Mirza Fatali.jpg
+
|Şəkil            = Axundzadə M. F..jpg
 
|Şəkil miqyası    =  
 
|Şəkil miqyası    =  
−
|Şəkil məlumat    =  
+
|Şəkil məlumat    = Mirzə Fətəli Axundov.
 
|İlk adı          =  
 
|İlk adı          =  
 
|Təxəllüsü        = Səbuhi  
 
|Təxəllüsü        = Səbuhi  
−
|Doğum tarixi    = {{doğum tarixi|1812|7|12}}
+
|Doğum tarixi    = ≈ (30 iyun) {{Doğum tarixi|1812|7|12}}<ref>Anadan olduğu tarix mübahisəlidir; AMEA Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Şahbaz Şamıoğlu hesab edir ki, M.F.Axundov 1811-ci ildə anadan olub {{Harvnbru|Şamıoğlu Ş.| |pp= }}.</ref>
−
|Doğum yeri      = [[Nuxa]] ([[Şəki]]), [[Şəki xanlığı]]
+
|Doğum yeri      = [[Nuxa]] (indiki Şəki), {{Şəki xanlığı}}, {{Rusİmp}}
−
|Vəfatı          = {{vəfat tarixi və yaşı|1878|3|10|1812|7|12}}
+
|Vəfatı          = (26 fevral) {{Vəfat tarixi və yaşı|1878|3|10|1812|7|12}}
−
|Vəfat yeri      = [[Tiflis]], {{flaq|Rusiya İmperiyası|1858}}
+
|Vəfat yeri      = Tiflis, Tiflis quberniyası, {{Rusİmp}}
 
|Vəfat səbəbi    =  
 
|Vəfat səbəbi    =  
 
|Atası            = Mirzə Məhəmmədtağı  
 
|Atası            = Mirzə Məhəmmədtağı  
Sətir 17: Sətir 18:
 
|Uşaqları        = Nisə xanım, [[Rəşid Axundov]]
 
|Uşaqları        = Nisə xanım, [[Rəşid Axundov]]
 
|Peşəsi          = yazıçı-dramaturq, materialist filosof, ictimai xadim
 
|Peşəsi          = yazıçı-dramaturq, materialist filosof, ictimai xadim
−
|Vətəndaşlıq      = {{flaq|Rusiya İmperiyası|1858}}
+
|Vətəndaşlıq      =  
 
|Milliyət        = [[Azərbaycanlılar|azərbaycanlı]]
 
|Milliyət        = [[Azərbaycanlılar|azərbaycanlı]]
 
|İxtisası        =  
 
|İxtisası        =  
 
|Təhsili          = [[Nuxa qəza məktəbi]]
 
|Təhsili          = [[Nuxa qəza məktəbi]]
 
|Fəaliyyəti      =  
 
|Fəaliyyəti      =  
−
|Fəaliyyət illəri = [[XIX əsr]]
+
|Fəaliyyət illəri = XIX əsr
−
|Əsərlərinin dili = [[Azərbaycanca]], [[farsca]], [[ərəbcə]]
+
|Əsərlərinin dili = azərbaycanca, farsca, ərəbcə
 
|İstiqamət        =  
 
|İstiqamət        =  
−
|Janr            = [[Lirika|lirik]], [[Dramaturgiya|dramatik]]
+
|Janr            = lirika, dramaturgiya
 
|İlk əsəri        = Zəmanədən şikayət
 
|İlk əsəri        = Zəmanədən şikayət
−
|Mükafatları      = {{III dərəcəli Müqəddəs Anna ordeni}} {{II dərəcəli Müqəddəs Stanislav ordeni}} {{III dərəcəli Müqəddəs Stanislav ordeni}}
+
|Mükafatları      = {{III dərəcəli Müqəddəs Anna ordeni}} {{II dərəcəli Müqəddəs Stanislav ordeni}} {{III dərəcəli Müqəddəs Stanislav ordeni}}{{Медаль В память войны 1853—1856 гг.|tip=из светлой бронзы на Георгиевской ленте}}{{Крест За службу на Кавказе}}{{II dərəcəli “Şiri-Xurşid” ordeni}}{{III dərəcəli “Şiri-Xurşid” ordeni}}{{4-cü dərəcəli “Məcidiyə” ordeni}}
 
|imdb_id          = 1597632
 
|imdb_id          = 1597632
 
|İmzası          =  
 
|İmzası          =  
−
|Sayt            =  
+
|Commons          = Mirza_Fatali_Akhundov
 
}}
 
}}
−
[[Şəkil:Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrı.jpg|thumb|302x302px|Mirzə Fətəli Axundov adına Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrı <ref>''Opera in Azerbaijan by Azer Rezayev , Winter 1997 (5.4'') P. 70-71</ref>]]
+
'''Mirzə Fətəli Axundov''' (1812–1878) — Azərbaycan dramaturgiyasının və Azərbaycan ədəbiyyatında ədəbi-tənqidin banisi, yazıçı, şair, maarifçi, mütəfəkkir, materialist filosof və ictimai xadim. Rusiya İmperator Coğrafiya cəmiyyətinin üzvü olmuş, öz dövründə zəmanəsinin «müsəlman Molyer»i hesab edilmişdir<ref>{{kitab3
−
 
+
|müəllif = Крымский А. Е.
−
'''Mirzə Fətəli Axundov (Axundzadə)''' ({{lang-az2|میرزا فتحعلی آخوندوف }}, bütöv adı '''Mirzə Fətəli Məmmədtağı oğlu Axundov'''; 12 iyil ([[Yuli təqvimi]] ilə: 30 iyun) 1812, [[Nuxa]], [[Şəki xanlığı]] [[Rusiya İmperiyası]] — 10 mart ([[Yuli təqvimi]] ilə: 26 fevral) 1878, [[Tiflis]]) — [[Azərbaycanlılar|azərbaycanlı]]<ref>''Russian Azerbaijan (1905-1920): the shaping of a national identity in a Muslim community''. Cambridge University Press, Boston, 1985.
 
−
 
 
−
For example, Mirza Fath cAli Akhundov, the Azerbaijani best known in the West, will be referred to as Akhundzada, the form of his name that has been used for a century in publications outside of Russia.</ref> yazıçı-maarifçi, şair, materialist filosof və ictimai xadim, Rusiya İmperator Coğrafiya cəmiyyətinin üzvü; Azərbaycan dramaturgiyasının və Azərbaycan ədəbiyyatında ədəbi-tənqidin banisi; zamanəsinin «müzəlman [[Molyer]]»i<ref>{{kitab
 
−
|müəllif = [[Крымский, Агафангел Ефимович|Крымский А. Е.]]
 
 
|hissə =Тюркские литературы
 
|hissə =Тюркские литературы
−
|başlıq =[[Энциклопедический словарь Гранат]]
+
|başlıq =Энциклопедический словарь Гранат
 
|yer=М.
 
|yer=М.
 
|il = 1927
 
|il = 1927
Sətir 46: Sətir 43:
 
|isbn =  
 
|isbn =  
 
}}</ref>.  
 
}}</ref>.  
 +
Əsərləri 2019-cu ildə Azərbaycanda dövlət varidatı elan olunub<ref name="ARNK-2019-211">{{cite web2 | last =|url=http://www.e-qanun.az/framework/42272 |title=“Əsərlərin dövlət varidatı elan edilməsi Qaydaları”nın və “Əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin və dövlət varidatı elan edilən filmlərin Siyahısı”nın təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarı |author= |date= 7 may 2019-cu il|website=http://www.e-qanun.az/ |publisher=e-qanun.az |language=az |accessdate= |archiveurl =http://web.archive.org/web/20210711153917/http://www.e-qanun.az/framework/42272 |archivedate = 11 Jul 2021|ref = harv}}</ref>.
 +
[[Şəkil:Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrı.jpg|thumb|302x302px|Mirzə Fətəli Axundov adına Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrı <ref>''Opera in Azerbaijan by Azer Rezayev , Winter 1997 (5.4'') P. 70-71</ref>]]
  
−
[[Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti]]nin 7 may 2019-cu il tarixli, 211 nömrəli Qərarı ilə Mirzə Fətəli Axundovun adı [[Azərbaycan Respublikasında əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin siyahısı|Azərbaycan Respublikasında əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin siyahısına]] daxil edilib<ref name="ARNK-2019-211">{{cite web|url=https://cabmin.gov.az/az/document/3685/ | title="“Əsərlərin dövlət varidatı elan edilməsi Qaydaları”nın və “Əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin və dövlət varidatı elan edilən filmlərin Siyahısı”nın təsdiq edilməsi haqqında" [[Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti]]nin [[7 may]] [[2019-cu il]] tarixli, 211 nömrəli Qərarı |date=2019-05-11 |publisher=cabmin.gov.az |accessdate=2019-05-13 |language=az}}</ref>.
+
== Haqqında məlumatlar ==
−
 
+
12 iyul (30 iyun) 1812-ci il tarixdə<ref>Anadan olduğu tarix mübahisəlidir; AMEA Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Şahbaz Şamıoğlu hesab edir ki, M.F.Axundov 1811-ci ildə anadan olub {{Harvnbru|Şamıoğlu Ş.| |pp= }}.</ref> [[Nuxa|Nuxada]] (indiki Şəki) anadan olub.
−
== Həyatı ==
 
−
 
 
−
30 iyun 1812-ci ildə Nuxada anadan olub.
 
  
−
=== Yaşadığı yerlər ===
+
=== Miqrasiya ===
−
1814-cu ildə ailəsi ilə birlikdə Nuxa şəhərindən atasının Təbrizin yaxınlığındakı Xamnə kəndindəki ata-baba yurduna köçüb.
+
1814-cu ildə – 3 yaşında, ailəsi ilə birlikdə Nuxa şəhərindən atasının Təbrizin yaxınlığındakı Xamnə kəndində yerləşən ata-baba yurduna köçüb.
  
−
1821-ci ildə anası Nənəxanım əri Mirzə Məhəmməd Tağıdan boşanmıb və oğlu Fətəli ilə birlikdə İranın Qaradağ mahalındakı Horanid kəndində yaşayan əmisi Axund Ələsgərin himayəsinə sığınıb.
+
1821-ci ildə anası Nanəxanım əri Mirzə Məhəmməd Tağıdan boşanıb və oğlu Fətəli ilə birlikdə İranın Qaradağ mahalındakı Horanid kəndində yaşayan əmisi Axund Ələsgərin himayəsinə sığınıb.
  
−
1823-cü ildə Hacı Ələsgərlə İranın Eləngut mahalının Vəlibəyli kəndinə,
+
1823-cü ildə Axund Hacı Ələsgərlə İranın Elənqut mahalının Vəlibəyli kəndinə,
  
 
1825-ci ildə Gəncəyə,  
 
1825-ci ildə Gəncəyə,  
Sətir 64: Sətir 60:
 
1826-ci ildə Nuxaya köçüblər.
 
1826-ci ildə Nuxaya köçüblər.
  
−
1834-cü ildən ömrünün sonunadək Tüflisdə yaşayıb, orada vəfat edib və orada da dəfn edilib.
+
1834-cü ildən ömrünün sonunadək Tiflisdə yaşayıb.
−
 
 
  
 
=== Təhsili ===
 
=== Təhsili ===
 
1832-ci ildə Gəncəyə gedib, şair və müəllim Mirzə Şəfi Vazehdən nəstəliq xəttilə yazmağı öyrənib.
 
1832-ci ildə Gəncəyə gedib, şair və müəllim Mirzə Şəfi Vazehdən nəstəliq xəttilə yazmağı öyrənib.
  
−
1833-cü ildə, 21 yaşında ikən, Nuxa şəhərində açılan “Rus-tatar” məktəbinə daxil olub və cəmi bir il həmin məktəbdə təhsil alıb.  
+
1833-cü ildə, 21 yaşında ikən, Nuxada açılan rus-tatar məktəbinə daxil olub və cəmi bir il həmin məktəbdə təhsil alıb.
  
−
=== İş yerləri və vəzifəsi ===
+
=== Əmək fəaliyyəti ===
 
1834-cü ildə Tiflisə gedib, Qafqaz canişininin baş dəftərxanasında mülki işlər sahəsində Şərq dilləri üzrə mütərcim təyin olunub və ömrünün sonuna qədər bu vəzifədə çalışıb.
 
1834-cü ildə Tiflisə gedib, Qafqaz canişininin baş dəftərxanasında mülki işlər sahəsində Şərq dilləri üzrə mütərcim təyin olunub və ömrünün sonuna qədər bu vəzifədə çalışıb.
  
−
1836-cı ildə Qafqaz idarəsinin baş dəftərxanasında işləməklə bərabər, Tiflis qəza məktəbinə azərbaycan
+
1836-cı ildə Qafqaz idarəsinin baş dəftərxanasında işləməklə bərabər, Tiflis qəza məktəbinə azərbaycan dili müəllimi təyin edilib.
−
dili müəllimi təyin edilib.
 
  
 
1858-ci ildə Qafqaz canişini dəftərxanasının yenidən təşkili ilə əlaqədar olaraq, yenidən canişin baş idarəsinin mütərcimi təyin olunub.
 
1858-ci ildə Qafqaz canişini dəftərxanasının yenidən təşkili ilə əlaqədar olaraq, yenidən canişin baş idarəsinin mütərcimi təyin olunub.
Sətir 85: Sətir 79:
 
1837-cü ildə rus şairi A.S.Puşkinin xatirəsinə həsr etdiyi “Puşkinin ölümü haqqında Şərq poeması”nı,  
 
1837-cü ildə rus şairi A.S.Puşkinin xatirəsinə həsr etdiyi “Puşkinin ölümü haqqında Şərq poeması”nı,  
  
−
1841-ci ildə “Təcnis”, “Təcnisi digər”, “Molla Əli” (həcv) və “Müxəmməs” sərlövhəli şeirlərini yazıb.
+
1841-ci ildə “Təcnis”, “Təcnisi-digər”, “Molla Əli” (həcv) və “Müxəmməs” sərlövhəli şeirlərini yazıb.
  
−
1850-ci ildə “Hekayəti-Molla İbrahim Xəlil kimyagər”, “Hekayəti Müsyo Jordan həkimi nəbatat və Dərviş Məstəli şah cadukuni-məşhur”, “Sərgüzəşti vəziri-xani-Lənkəran” komediyalarını yazıb.  
+
1850-ci ildə “Hekayəti-Molla İbrahim Xəlil kimyagər”, “Hekayəti-Müsyo Jordan həkimi-nəbatat və Dərviş Məstəli şah cadukuni-məşhur”, “Sərgüzəşti vəziri-xani-Lənkəran” komediyalarını yazıb.  
  
−
1851-ci ildə “Hekayəti Müsyo Jordan həkimi nəbatat və Dərviş Məstəli şah cadukuni-məşhur” komediyası ilk dəfə Tiflisdə “Kavkaz” qəzetində rus dilində hissə-hissə çap olunub, komediya ilk dəfə Peterburqda rus dilində oynanılıb.
+
1851-ci ildə “Hekayəti-Müsyo Jordan həkimi-nəbatat və Dərviş Məstəli şah cadukuni-məşhur” komediyası ilk dəfə Tiflisdə “Kavkaz” qəzetində rus dilində hissə-hissə çap olunub, komediya ilk dəfə Peterburqda rus dilində oynanılıb.
  
−
1852-ci ildə “Hekayəti - xırs quldurbasan” və “Sərgüzəştimərdi-xəsis” (Hacı Qara) komediyalarını yazıb. - Yanvar ayının 31-də “Hekayəti -xırs quldurbasan” komediyası Tiflis teatrında rus dilində oynanılmışdır.
+
1852-ci ildə “Hekayəti-xırs quldurbasan” və “Sərgüzəşti-mərdi-xəsis” (Hacı Qara) komediyalarını yazıb. Yanvar ayının 31-də “Hekayəti–xırs quldurbasan” komediyası Tiflis teatrında rus dilində oynanılıb.
  
 
1855-ci ildə “Mürafiə vəkillərinin hekayəti” komediyasını,
 
1855-ci ildə “Mürafiə vəkillərinin hekayəti” komediyasını,
  
−
1857-ci ildə “Aldanmış kəvakib” povestini yazmışdır.
+
1857-ci ildə “Aldanmış kəvakib” povestini yazıb.
  
 
1859-cu ildə komediyalarını və “Aldanmış kəvakib” povestini “Təmsilat” başlığı altında Qafqaz canişinliyinin Tiflisdəki nəşriyyatında kitab halında çap etdirib.
 
1859-cu ildə komediyalarını və “Aldanmış kəvakib” povestini “Təmsilat” başlığı altında Qafqaz canişinliyinin Tiflisdəki nəşriyyatında kitab halında çap etdirib.
  
−
1863 – 1864-cü illərdə  İstanbulda olmuş (tərtib etdiyi əlifbanın dəstəklənməsi üçün), Mirzə Məlkümxan ilə
+
1863 – 1864-cü illərdə  İstanbulda olmuş (tərtib etdiyi əlifbanın dəstəklənməsi üçün), Mirzə Məlküm xan ilə görüşmüş, “Çeşmə kitabəsi”, “Səidə xitab”, “Fuad Paşanın mədhi” adlı mənzumələri və “Kəmalüddövlə məktubları” adlı məşhur fəlsəfi əsərini yazmışdır.
−
görüşmüş, “Çeşmə kitabəsi”, “Səidə xitab”, “Fuad Paşanın mədhi” adlı mənzumələri və “Kəmalüddövlə məktubları” adlı
 
−
məşhur fəlsəfi əsərini yazmışdır.
 
  
 
1865-ci ildə “Həcvi-Əbdürrəsülxan” adlı əsərini,  
 
1865-ci ildə “Həcvi-Əbdürrəsülxan” adlı əsərini,  
  
−
1868-ci ildə “Həkimi-ingilis Yuma cavab” adlı əsərini,
+
1868-ci ildə “Həkimi-ingilis Yuma cavab” adlı əsərini,
 +
 
 +
1869-ci ildə “Yeni əlifba haqqında mənzumə” adlı əsərini yazıb.
  
−
1869-ci ildə “Yeni əlifba haqqında mənzumə” adlı əsərini yazıb.
+
1873-cü ildə “Hekayəti-vəziri-xani-Lənkəran” və “Hacı Qara” pyesləri Bakıda tamaşaya qoyulub.
  
−
1873-cü ildə “Hekayəti vəziri-xani-Lənkəran” və “Hacı Qara” pyesləri Bakıda tamaşaya
+
=== Elmi-yaradıcı fəaliyyəti ===
−
qoyulub.
+
1851-ci ildə İmperator Rus Coğrafiya Cəmiyyəti Qafqaz şöbəsinə həqiqi üzv seçilib.
  
−
=== Ailəsi ===
+
1874-cü ildə Yeni əlifbaya aid və hürufi-samitə müsəvvədənin latın və ərəb əlifbası üzrə quruluşunu təsvir edən cədvəl düzəltmişdir.
−
1842-ci ildə Axund Hacı Ələsgərin qızı Tubu xanımla evlənmiş, ondan 13 övladı dünyaya gəlmiş, onlardan yalnız ikisi, Rəşidbəy və qızı Nisə xanım sağ qalmış, qalanları isə Mirzə Fətəlinin sağlığında ikən vəfat etmişlər.
 
  
 
=== Mülki və hərbi rütbələri ===
 
=== Mülki və hərbi rütbələri ===
Sətir 124: Sətir 117:
 
1861-ci ildə mayor,
 
1861-ci ildə mayor,
  
−
1873 -cü ildə polkovnik rütbəsi verilib
+
1873-cü ildə polkovnik rütbəsi verilib.
  
 
=== Təltif və mükafatları ===
 
=== Təltif və mükafatları ===
−
1842-ci ildə  Rusiya ilə İran hökumətləri arasında danışıqlarda iştirak etdiyi üçün İran şahı tərəfindən
+
* '''Rusiya:'''
−
üçüncü dərəcəli “Şiri-Xurşid” nişanı ilə təltif olunub.
+
** III dərəcəli [[Müqəddəs Stanislav ordeni]] (1856);
−
 
+
** III dərəcəli [[Müqəddəs Anna ordeni]] (1859);
−
=== Elmi-yaradıcı fəaliyyəti ===
+
** II dərəcəli [[Müqəddəs Stanislav ordeni]] (1865);
−
1851-ci ildə İmperator rus coğrafiya cəmiyyəti Qafqaz şöbəsinə həqiqi üzv seçilib.
+
** “Qafqazda xidmətə görə” xaçı;
−
 
+
** “1853 – 1856-cı illər müharibəsi xatirəsi” medalı.
−
1874-cü ildə Yeni əlifbaya aid və hürufi-samitə müsəvvədənin latın və ərəb əlifbası üzrə quruluşunu təsvir edən cədvəl düzəltmişdir.
+
* '''İran:'''
−
 
+
** III dərəcəli [[“Şiri-Xurşid” ordeni]], almazla bəzədilmiş (1846, Rusiya ilə İran hökumətləri arasında danışıqlarda iştirak etdiyi üçün);
 +
** II dərəcəli [[“Şiri-Xurşid” ordeni]], ulduzlu (1868).
 +
* '''Osmanlı:'''
 +
** 4-cü dərəcəli [[“Məcidiyə” ordeni]].
  
 
=== Vəfatı ===
 
=== Vəfatı ===
−
1878-ci il fevral ayının 26-da Tiflisdə vəfat edib.
+
10 mart (26 fevral) 1878-ci il tarixdə – 65 yaşında, Tiflisdə vəfat edib.
  
 +
=== Ailəsi ===
 +
1842-ci ildə Axund Hacı Ələsgərin qızı Tubu xanımla evlənmiş, ondan 13 övladı dünyaya gəlmiş, onlardan yalnız ikisi, Rəşidbəy və qızı Nisə xanım sağ qalmış, qalanları isə Mirzə Fətəlinin sağlığında ikən vəfat etmişlər.
  
−
=== Vəfatı ===
+
=== Xatirəsi ===
−
 
+
1930-ci ildə Bakıda M.F.Axundovun adını daşıyan bağçada heykəli qoyulub (heykəltəraş P.Sabsay).  
−
1930-ci ildə, indiki Səbail rayonunda, M.F.Axundovun adını daşıyan bağçada heykəli qoyulub (heykəltəraş P.Sabsay).  
 
  
−
1938-ciu ildə - Azərbaycan SSR XKS M.F.Axundovun anadan olmasının 125 illiyini keçirmək barəsində qərar qəbul edib.
+
1938-ci ildə - Azərbaycan SSR XKS M.F.Axundovun anadan olmasının 125 illiyini keçirmək barəsində qərar qəbul edib.
  
 
1939-cu ildə Azərbaycan Dövlət Ümumi Kitabxanasına (hazırda M.F.Axunov adına Milli Kitabxana) adı verilib.
 
1939-cu ildə Azərbaycan Dövlət Ümumi Kitabxanasına (hazırda M.F.Axunov adına Milli Kitabxana) adı verilib.
  
 
1940-cı ildə Nuxada ev-muzeyi açılıb.
 
1940-cı ildə Nuxada ev-muzeyi açılıb.
−
 
+
[[Fayl:House Akhundov in Sheki.JPG |thumb|350px|Şəkidə, M.F.Axundovu anadan olduğu ev, 2014-cü il.  [[Mirzə Fətəli Axundovun ev muzeyi|ev-muzey]] kimi fəaliyyət göstərir.]]
 
1962-cı ildə anadan olmasının 150 illik yubileyi Ümumdünya Sülh Şurasının qərarı ilə keçirilmiş, Ümumittifaq miqyasında təntənə ilə
 
1962-cı ildə anadan olmasının 150 illik yubileyi Ümumdünya Sülh Şurasının qərarı ilə keçirilmiş, Ümumittifaq miqyasında təntənə ilə
 
qeyd olunmuşdur. Eyni ildə M.F.Axundov adına Kitabxanada heykəltəraş İ.Zeynalovun hazırladığı büstü qoyulub.
 
qeyd olunmuşdur. Eyni ildə M.F.Axundov adına Kitabxanada heykəltəraş İ.Zeynalovun hazırladığı büstü qoyulub.
Sətir 161: Sətir 158:
 
2005-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin “Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi haqqında” 12 yanvar 2004-cü il tarixli Sərəncamı ilə M.F.Axundovun əsərlərinin 3 cildliyi nəşr olunub.
 
2005-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin “Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi haqqında” 12 yanvar 2004-cü il tarixli Sərəncamı ilə M.F.Axundovun əsərlərinin 3 cildliyi nəşr olunub.
  
−
2007 - Ədibin Tbilisi şəhərində yerləşən ev-muzeyi,
+
2007-ci ildə Tbilisi şəhərində yerləşən ev-muzeyi, M.F.Axundov adına Azərbaycan Mədəniyyəti Muzeyi adı ilə fəaliyyət göstərməyə başlayıb.
−
sonralar Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzi
+
 
−
kimi, 2007-ci ildən isə M.F.Axundzadə adına
+
2010-cu ildə Mirzə Fətəli Axundovun 200 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının prezidenti sərəncam imzalayıb.
−
Azərbaycan Mədəniyyəti Muzeyi adı ilə fəaliyyət göstərməyə başlamışdır.
+
 
−
2010 - Aprel ayının 13-də Mirzə Fətəli Axundzadənin
+
2011-cü ildə Azərbaycanın Gürcüstandakı səfirliyinin və Tbilisi şəhər bələdiyyəsinin
−
200 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında
+
təşəbbüsü ilə Tbilisidə M.F.Axundovun adını daşıyan 73 saylı azərbaycan orta məktəbinin binası qarşısında
−
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Sərəncam imzalamışdır.
+
büstü qoyulub.
−
2011 - İyun ayının 30-da Azərbaycanın Gürcüstandakı
+
 
−
səfirliyinin və Tbilisi şəhər bələdiyyəsinin
+
2012-ci ildə Azərbaycan Respublikasının müxtəlif yerlərində, o cümlədən, anadan olduğu Şəki şəhərində, M.F.Axundovun 200 illik yubileyi təntənəli şəkildə qeyd olunub, haqqında [[:az:Sübhün səfiri (film, 2012)|“Sübhün səfiri”]] adlı yeni film çəkilib. Həmçinin, Moskvada {{link-interwiki|az=M.İ.Rudomino adına Ümumrusiya Dövlət Xarici Ədəbiyyat Kitabxanası|az_mətn=M.İ.Rudomino adına Ümumrusiya Dövlət Xarici Ədəbiyyat Kitabxanası |başqa_dil=ru|başqa_dildə_başlıq=Всероссийская государственная библиотека иностранной литературы имени М. И. Рудомино}} qarşısında heykəli qoyulub.
−
təşəbbüsü ilə böyük mütəfəkkir Mirzə Fətəli
 
−
Axundzadənin Tbilisidə adını daşıyan 73 saylı
 
−
Azərbaycan orta məktəbinin binası qarşısında
 
−
büstü qoyulmuşdur.  
 
  
−
== Əsərləri ==
+
=== Əsərləri ===
 
'''''Poema''':''
 
'''''Poema''':''
−
* [[Puşkinin ölümünə Şərq poeması|Şərq poeması]] (1837)
+
* [[:az:Puşkinin ölümünə Şərq poeması|Şərq poeması]] (1837).
 
'''''Pyeslər''':''
 
'''''Pyeslər''':''
−
* [[Hekayəti Molla İbrahim-Xəlil Kimyagər]] (1850)
+
* [[:az:Hekayəti Molla İbrahim-Xəlil Kimyagər|Hekayəti Molla İbrahim-Xəlil Kimyagər]] (1850).
−
* Hekayəti Müsyö Jordan Həkimi-Nəbatat və Dərviş Məstəli Şah Cadükuni Məşhur (1850)
+
* Hekayəti Müsyö Jordan Həkimi-Nəbatat və Dərviş Məstəli Şah Cadükuni Məşhur (1850).
−
* [[Sərgüzəşti-vəziri-xani-Lənkəran]] (1850)
+
* [[:az:Sərgüzəşti-vəziri-xani-Lənkəran|Sərgüzəşti-vəziri-xani-Lənkəran]] (1850).
−
* Hekayəti Xırsi-Quldurbasan (1851)
+
* Hekayəti Xırsi-Quldurbasan (1851).
−
* Sərgüzəşti Mərdi-Xəsis (Hacı Qara) (1852)
+
* Sərgüzəşti Mərdi-Xəsis (Hacı Qara) (1852).
−
* Mürafiə vəkillərinin hekayəti (1855)
+
* Mürafiə vəkillərinin hekayəti (1855).
 
'''''Satirik povest:'''''
 
'''''Satirik povest:'''''
−
* [[Aldanmış Kəvakib (Hekayəti-Yusif şah)]] (1857)
+
* [[:az:Aldanmış Kəvakib (Hekayəti-Yusif şah)|Aldanmış Kəvakib (Hekayəti-Yusif şah)]] (1857).
 
'''''Məqalələr''':''
 
'''''Məqalələr''':''
−
* Fəhristi-kitab (1859)
+
* Fəhristi-kitab (1859).
−
* Nəzm və nəsr haqqında (1862)
+
* Nəzm və nəsr haqqında (1862).
−
* Tənqid risaləsi (1862)
+
* Tənqid risaləsi (1862).
−
* [[Kəmalüddövlə məktubları]] (1865)
+
* [[:az:Kəmalüddövlə məktubları|Kəmalüddövlə məktubları]] (1865).
  
 +
==== Filmoqrafiya ====
 
'''''Əsər müəllifi kimi'''''
 
'''''Əsər müəllifi kimi'''''
−
#[[Hacı Qara (film, 1929)]] (tammetrajlı bədii film)
+
* [[:az:Hacı Qara (film, 1929)|Hacı Qara (tammetrajlı bədii film, 1929)]].
−
#[[Dərviş Parisi partladır (film, 1976)]] (tammetrajlı bədii film)
+
* [[:az:Dərviş Parisi partladır (film, 1976)|Dərviş Parisi partladır (tammetrajlı bədii film, 1976)]].
−
#[[Aldanmış ulduzlar (opera)|Aldanmış ulduzlar]] (opera, 1977)
+
* [[:az:Aldanmış ulduzlar (opera)|Aldanmış ulduzlar]] (opera, 1977).
−
#[[Hacı Qara (film, 2002)]] (tammetrajlı bədii film)
+
* [[:az:Hacı Qara (film, 2002)|Hacı Qara (tammetrajlı bədii film, 2002)]].
−
#[[Mürafiə vəkillərinin hekayəti (film, 2011)]] (film-tamaşa)
+
* [[:az:Mürafiə vəkillərinin hekayəti (film, 2011)|Mürafiə vəkillərinin hekayəti (film-tamaşa, 2011)]].
−
#İksir (film, 2014) ("[[Hekayəti Molla İbrahim-Xəlil Kimyagər]]" əsəri əsasında)
+
* İksir (film, 2014) ([[:az:Hekayəti Molla İbrahim-Xəlil Kimyagər|“Hekayəti Molla İbrahim-Xəlil Kimyagər”]] əsəri əsasında).
−
 
 
  
 
'''''Haqqında çəkilən filmlər'''''
 
'''''Haqqında çəkilən filmlər'''''
−
#[[Böyük yazıçı-maarifçi (film, 1938)]]) (qısametrajlı sənədli film)
+
* [[:az:Böyük yazıçı-maarifçi (film, 1938)|Böyük yazıçı-maarifçi (qısametrajlı sənədli film, 1938)]].
−
#[[Səbuhi (film, 1941)]] (tammetrajlı bədii film)<ref>Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 64-66.</ref>
+
* [[:az:Səbuhi (film, 1941)|Səbuhi (tammetrajlı bədii film, 1941)]]<ref>Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına “Azərbaycanfilm” kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim “Azərbaycanfilm”. 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 64-66.</ref>.
−
#[[150 il. Mirzə Fətəli Axundov (film, 1962)]]) (qısametrajlı sənədli film)
+
* [[:az:150 il. Mirzə Fətəli Axundov (film, 1962)|150 il. Mirzə Fətəli Axundov (qısametrajlı sənədli film, 1962)]].
−
#[[Mirzə Fətəli Axundov (film, 1972)]]) (qısametrajlı sənədli film)
+
* [[:az:Mirzə Fətəli Axundov (film, 1972)|Mirzə Fətəli Axundov (qısametrajlı sənədli film, 1972)]].
−
#[[Mirzə Fətəli Axundov (film, 1982)]]) (qısametrajlı sənədli film)
+
* [[:az:Mirzə Fətəli Axundov (film, 1982)|Mirzə Fətəli Axundov (qısametrajlı sənədli film, 1982)]].
−
#[[Sübhün səfiri (film, 2012)]] (tammetrajlı bədii film)
+
* [[:az:Sübhün səfiri (film, 2012)|Sübhün səfiri (tammetrajlı bədii film, 2012)]].
  
−
== Ədəbiyyat ==
+
== İstinadlar və qeydlər ==
−
*İbrahimov M. Niyəsiz, necəsiz, bir yazısan sən kitabında. Bakı: Yazıçı, 1985, 195 s.
 
−
*Qasımov M. M.F.Axundov və XIX əsrin inqilabi-demokratik estetikası. Bakı: 1954, 150 s.
 
−
*Qasımzadə F. M.F.Axundovun həyat və yaradıcılığı. Bakı: 1962, 150 s.
 
−
*Sadıqov M. Axundov Mirzə Fətəli. Bakı: 1987, 200 s.
 
−
*Kəngərli A. M.F.Axundov və Həsənbəy Zərdabi: Ümmətçilikdən millətçiliyə keçidin başlanması. "Yeni Azərbaycan", 2003, 11 may.
 
−
*Qafarov N. M.F.Axundzadə komediyalarının dili və milli gülüş mədəniyyətinin ənənələri. "Mədəni-Maarif", 2002, №8-9, s.40-41.
 
−
*Гусейнов Ч. Фатальный Фатали (роман). М.: Советский писатель, 1983, 463 стр.
 
−
*Тагизаде С. М.Ф.Ахундов и Европа. Баку: 1991, 50 стр.
 
−
*Şahbaz Şamıoğlu (Musayev). Mirzə Fətəli Axundzadənin gürcü müasirləri (monoqrafiya),B., Mütərcim, 2012, 116 s.
 
−
*www.anl.az/down/meqale/525/2012/iyun/73.htm
 
−
 
 
−
== İstinadlar ==
 
 
<references/>
 
<references/>
  
−
== Mənbə ==
+
== Ədəbiyyat ==
−
* [http://www.adam.az/az.php?subaction=showfull&id=1311179903&archive= Mirzə Fətəli Axundov]
+
# {{ASE|1|496-499}}
−
* [http://www.azeroo.com/text_index.php?action=text_detail&text_id=663&channel_id=12 Mirzə Fətəli Axundzadə]
+
# {{ŞAZ|1|47-50}}
−
* [https://www.youtube.com/watch?v=tZ6QqAs6bVs "Günə doğru". Dahi dramaturq M.F.Axundovun vəfatından 138 il keçir]
+
# {{kitab3
−
 
+
| müəllif        =
−
== Həmçinin bax ==
+
| hissə          =
−
*[[Tiflis əxbarı (qəzet)]]
+
| hissənin linki  =
−
*[[Cəlil Məmmədquluzadə]]
+
| başlıq          = Mirzə Fətəli Axundzadə – 200
 +
| orijinal        =
 +
| link            = http://anl.az/down/m.f.axundzade.pdf
 +
| vikimənbə      =
 +
| cavabdeh        = Kərim Tahirov
 +
| nəşr            =
 +
| yer            = Bakı
 +
| nəşriyyat      =
 +
| il              = 2012
 +
| cild            =
 +
| səhifə          =
 +
| sütunlar        =
 +
| səhifələr      = 360
 +
| seriya          =
 +
| isbn            = 978-9952-460-09-4
 +
| doi            =  
 +
| tiraj          =  
 +
| archiveurl      = https://web.archive.org/web/20191206185742/http://anl.az/down/m.f.axundzade.pdf
 +
| archivedate    = 9 Nov 2012 - 6 Dec 2019
 +
| ref            =  
 +
}}
 +
#{{məqalə
 +
| müəllif        = Şamıoğlu Ş.
 +
| başlıq          = Bir daha M.F.Axundzadənin doğum və ölüm tarixləri barədə
 +
| orijinal        =  
 +
| link            = http://zim.az/elmi-meqaleler/2400-bir-daha-mfaxundzadnin-doum-v-lm-tarixlri-bard.html
 +
| dil            =
 +
| cavabdeh        =
 +
| nəşrin müəllifi =
 +
| nəşr            = Şərqin səsi
 +
| tip            = qəzet
 +
| yer            =
 +
| nəşriyyat      =  
 +
| il             =2014
 +
| cild            =
 +
| buraxılış      = oktyabr
 +
| nömrə          = 68 (298)
 +
| səhifələr      =
 +
| isbn            =
 +
| issn            =  
 +
| doi            =  
 +
| bibcode        =
 +
| arxiv          =
 +
| pmid            =
 +
| ref            = Şamıoğlu Ş.
 +
| archiveurl      = https://web.archive.org/web/20200920163450/http://zim.az/elmi-meqaleler/2400-bir-daha-mfaxundzadnin-doum-v-lm-tarixlri-bard.html
 +
| archivedate    = 1 Feb 2017 - 20 Sep 2020
 +
}}
 +
# {{ŞGS|83-87|Mirzə Fətəli Axundzadə}}
 +
# {{AME|1|224-226|Axundzadə (Axundov) Mirzə Fətəli}}
  
 
== Xarici keçidlər ==
 
== Xarici keçidlər ==
Sətir 245: Sətir 275:
 
| m          =  
 
| m          =  
 
}}
 
}}
−
*[http://teleqraf.com/news/art/80695.html “Hər övladımın ölümünü canımla-qanımla yaşayırdım” – Mirzə Fətəli] [[Sərvər Şirin]]in heykəllərlə söhbət rubrikasından.
 
−
*http://www.biografia.ru/about/filosofia46.html (rus dilində)
 
−
 
  
 
{{Şablon:Mirzə Fətəli Axundov}}
 
{{Şablon:Mirzə Fətəli Axundov}}
  
 +
{{Yoxlanılmış məqalə}}
  
−
[[Kateqoriya:Mirzə Fətəli Axundov| ]]
+
[[ar:ميرزا فتالي أخوندوف]][[arz:ميرزا فتالى اخوندوف]][[azb:میرزا فتحعلی آخوندزاده]][[az:Mirzə Fətəli Axundov]][[be:Мірза Фаталі Ахундаў]][[bg:Мирза Ахундов]][[ca:Mirzə Fətəli Axundov]][[de:Mirzə Fətəli Axundov]][[en:Mirza Fatali Akhundov]][[fa:میرزا فتحعلی آخوندزاده]][[fi:Mirzə Fətəli Axundov]][[fr:Mirza Fatali Akhoundov]][[he:מירזה פתאלי אחונדוב]][[hy:Միրզա Ախունդով]][[it:Mirzə Fətəli Axundov]][[ka:მირზა ფათალი ახუნდოვი]][[kk:Мирза Фатали Ахундов]][[ky:Мирза Фатали Ахундов]][[mk:Мирза Фатали Ахундов]][[pl:Mirzə Fətəli Axundov]][[ro:Mirza Fatali Akhundov]][[ru:Ахундов, Мирза Фатали]][[sk:Mirza Fatali Achundov]][[sl:Mirza Fatali Ahundov]][[sv:Mirzə Fətəli Axundov]][[tr:Mirza Fetali Ahundov]][[tt:Мирза Фатали Ахундзадә]][[uk:Ахундов Мірза Фаталі]][[ur:میرزا فتح علی آخوندزادہ]][[uz:Mirza Oxundov]][[zh:米尔扎·法塔利·阿洪多夫]]
−
[[Kateqoriya:Azərbaycan yazıçıları]]
 
−
[[Kateqoriya:Azərbaycanlı yazıçılar]]
 
−
[[Kateqoriya:Şəkidə doğulanlar]]
 
−
[[Kateqoriya:Tbilisidə vəfat edənlər]]
 
−
[[Kateqoriya:Azərbaycan polkovnikləri]]
 

18:54, 1 noyabr 2021 versiyası

Mirzə Fətəli Axundov
Axundov (Axundzadə) Mirzə Fətəli Məhəmmədtağı oğlu
az-ərəb: میرزا فتحعلی آخوندزاده
Mirzə Fətəli Axundov
Mirzə Fətəli Axundov.
Təxəllüsü Səbuhi
Doğum tarixi ≈ (30 iyun) 12 iyul 1812(1812-07-12)[1]
Doğum yeri Nuxa (indiki Şəki), Flag of Shaki Khanate4.png Şəki xanlığı, Flag of Russia.svg Rusiya İmperiyası
Vəfatı (26 fevral) 10 mart 1878 (65 yaşında)
Vəfat yeri Tiflis, Tiflis quberniyası, Flag of Russia.svg Rusiya İmperiyası
Atası Mirzə Məhəmmədtağı
Anası Nanə xanım
Uşaqları Nisə xanım, Rəşid Axundov
Milliyyəti azərbaycanlı
Təhsili Nuxa qəza məktəbi
Fəaliyyət illəri XIX əsr
Əsərlərinin dili azərbaycanca, farsca, ərəbcə
Janr lirika, dramaturgiya
İlk əsəri Zəmanədən şikayət
Mükafatları III dərəcəli Müqəddəs Anna ordeni II dərəcəli Müqəddəs Stanislav ordeni III dərəcəli Müqəddəs Stanislav ordeniМедаль «В память войны 1853—1856»Крест «За службу на Кавказе»II dərəcəli “Şiri-Xurşid” ordeniIII dərəcəli “Şiri-Xurşid” ordeni4-cü dərəcəli “Məcidiə” ordeni
Commons-logo.svg Commonsda da Mirzə Fətəli Axundov ilə əlaqəli mediafayllar var

Mirzə Fətəli Axundov (1812–1878) — Azərbaycan dramaturgiyasının və Azərbaycan ədəbiyyatında ədəbi-tənqidin banisi, yazıçı, şair, maarifçi, mütəfəkkir, materialist filosof və ictimai xadim. Rusiya İmperator Coğrafiya cəmiyyətinin üzvü olmuş, öz dövründə zəmanəsinin «müsəlman Molyer»i hesab edilmişdir[2]. Əsərləri 2019-cu ildə Azərbaycanda dövlət varidatı elan olunub[3].

Mirzə Fətəli Axundov adına Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrı [4]

Haqqında məlumatlar

12 iyul (30 iyun) 1812-ci il tarixdə[5] Nuxada (indiki Şəki) anadan olub.

Miqrasiya

1814-cu ildə – 3 yaşında, ailəsi ilə birlikdə Nuxa şəhərindən atasının Təbrizin yaxınlığındakı Xamnə kəndində yerləşən ata-baba yurduna köçüb.

1821-ci ildə anası Nanəxanım əri Mirzə Məhəmməd Tağıdan boşanıb və oğlu Fətəli ilə birlikdə İranın Qaradağ mahalındakı Horanid kəndində yaşayan əmisi Axund Ələsgərin himayəsinə sığınıb.

1823-cü ildə Axund Hacı Ələsgərlə İranın Elənqut mahalının Vəlibəyli kəndinə,

1825-ci ildə Gəncəyə,

1826-ci ildə Nuxaya köçüblər.

1834-cü ildən ömrünün sonunadək Tiflisdə yaşayıb.

Təhsili

1832-ci ildə Gəncəyə gedib, şair və müəllim Mirzə Şəfi Vazehdən nəstəliq xəttilə yazmağı öyrənib.

1833-cü ildə, 21 yaşında ikən, Nuxada açılan rus-tatar məktəbinə daxil olub və cəmi bir il həmin məktəbdə təhsil alıb.

Əmək fəaliyyəti

1834-cü ildə Tiflisə gedib, Qafqaz canişininin baş dəftərxanasında mülki işlər sahəsində Şərq dilləri üzrə mütərcim təyin olunub və ömrünün sonuna qədər bu vəzifədə çalışıb.

1836-cı ildə Qafqaz idarəsinin baş dəftərxanasında işləməklə bərabər, Tiflis qəza məktəbinə azərbaycan dili müəllimi təyin edilib.

1858-ci ildə Qafqaz canişini dəftərxanasının yenidən təşkili ilə əlaqədar olaraq, yenidən canişin baş idarəsinin mütərcimi təyin olunub.

1872-ci ildə Qafqaz Canişini Baş İdarəsinin sərəncamı ilə Şərq dilləri üzrə senzor vəzifəsinə təyin edilib.

Ədəbi-yaradıcı fəaliyyəti

1837-cü ildə rus şairi A.S.Puşkinin xatirəsinə həsr etdiyi “Puşkinin ölümü haqqında Şərq poeması”nı,

1841-ci ildə “Təcnis”, “Təcnisi-digər”, “Molla Əli” (həcv) və “Müxəmməs” sərlövhəli şeirlərini yazıb.

1850-ci ildə “Hekayəti-Molla İbrahim Xəlil kimyagər”, “Hekayəti-Müsyo Jordan həkimi-nəbatat və Dərviş Məstəli şah cadukuni-məşhur”, “Sərgüzəşti vəziri-xani-Lənkəran” komediyalarını yazıb.

1851-ci ildə “Hekayəti-Müsyo Jordan həkimi-nəbatat və Dərviş Məstəli şah cadukuni-məşhur” komediyası ilk dəfə Tiflisdə “Kavkaz” qəzetində rus dilində hissə-hissə çap olunub, komediya ilk dəfə Peterburqda rus dilində oynanılıb.

1852-ci ildə “Hekayəti-xırs quldurbasan” və “Sərgüzəşti-mərdi-xəsis” (Hacı Qara) komediyalarını yazıb. Yanvar ayının 31-də “Hekayəti–xırs quldurbasan” komediyası Tiflis teatrında rus dilində oynanılıb.

1855-ci ildə “Mürafiə vəkillərinin hekayəti” komediyasını,

1857-ci ildə “Aldanmış kəvakib” povestini yazıb.

1859-cu ildə komediyalarını və “Aldanmış kəvakib” povestini “Təmsilat” başlığı altında Qafqaz canişinliyinin Tiflisdəki nəşriyyatında kitab halında çap etdirib.

1863 – 1864-cü illərdə İstanbulda olmuş (tərtib etdiyi əlifbanın dəstəklənməsi üçün), Mirzə Məlküm xan ilə görüşmüş, “Çeşmə kitabəsi”, “Səidə xitab”, “Fuad Paşanın mədhi” adlı mənzumələri və “Kəmalüddövlə məktubları” adlı məşhur fəlsəfi əsərini yazmışdır.

1865-ci ildə “Həcvi-Əbdürrəsülxan” adlı əsərini,

1868-ci ildə “Həkimi-ingilis Yuma cavab” adlı əsərini,

1869-ci ildə “Yeni əlifba haqqında mənzumə” adlı əsərini yazıb.

1873-cü ildə “Hekayəti-vəziri-xani-Lənkəran” və “Hacı Qara” pyesləri Bakıda tamaşaya qoyulub.

Elmi-yaradıcı fəaliyyəti

1851-ci ildə İmperator Rus Coğrafiya Cəmiyyəti Qafqaz şöbəsinə həqiqi üzv seçilib.

1874-cü ildə Yeni əlifbaya aid və hürufi-samitə müsəvvədənin latın və ərəb əlifbası üzrə quruluşunu təsvir edən cədvəl düzəltmişdir.

Mülki və hərbi rütbələri

1842-ci ildə mülki praporşik,

1850-ci ildə poruçik,

1854-cü ildə kapitan,

1861-ci ildə mayor,

1873-cü ildə polkovnik rütbəsi verilib.

Təltif və mükafatları

Vəfatı

10 mart (26 fevral) 1878-ci il tarixdə – 65 yaşında, Tiflisdə vəfat edib.

Ailəsi

1842-ci ildə Axund Hacı Ələsgərin qızı Tubu xanımla evlənmiş, ondan 13 övladı dünyaya gəlmiş, onlardan yalnız ikisi, Rəşidbəy və qızı Nisə xanım sağ qalmış, qalanları isə Mirzə Fətəlinin sağlığında ikən vəfat etmişlər.

Xatirəsi

1930-ci ildə Bakıda M.F.Axundovun adını daşıyan bağçada heykəli qoyulub (heykəltəraş P.Sabsay).

1938-ci ildə - Azərbaycan SSR XKS M.F.Axundovun anadan olmasının 125 illiyini keçirmək barəsində qərar qəbul edib.

1939-cu ildə Azərbaycan Dövlət Ümumi Kitabxanasına (hazırda M.F.Axunov adına Milli Kitabxana) adı verilib.

1940-cı ildə Nuxada ev-muzeyi açılıb.

Şəkidə, M.F.Axundovu anadan olduğu ev, 2014-cü il. ev-muzey kimi fəaliyyət göstərir.

1962-cı ildə anadan olmasının 150 illik yubileyi Ümumdünya Sülh Şurasının qərarı ilə keçirilmiş, Ümumittifaq miqyasında təntənə ilə qeyd olunmuşdur. Eyni ildə M.F.Axundov adına Kitabxanada heykəltəraş İ.Zeynalovun hazırladığı büstü qoyulub.

1965-ci ildə M.F.Axundov adına üç Respublika Dövlət mükafatının təsis edilməsi haqqında qərar qəbul edilib.

1982-ci ildə Azərbaycan KP MK-nın qərarı ilə M.F.Axundovun anadan olmasının 170 illiyi keçirilib.

1983-cü ildə Tbilisidə M.F.Axundovun ev-muzeyi və Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzi açılıb.

2005-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin “Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi haqqında” 12 yanvar 2004-cü il tarixli Sərəncamı ilə M.F.Axundovun əsərlərinin 3 cildliyi nəşr olunub.

2007-ci ildə Tbilisi şəhərində yerləşən ev-muzeyi, M.F.Axundov adına Azərbaycan Mədəniyyəti Muzeyi adı ilə fəaliyyət göstərməyə başlayıb.

2010-cu ildə Mirzə Fətəli Axundovun 200 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının prezidenti sərəncam imzalayıb.

2011-cü ildə Azərbaycanın Gürcüstandakı səfirliyinin və Tbilisi şəhər bələdiyyəsinin təşəbbüsü ilə Tbilisidə M.F.Axundovun adını daşıyan 73 saylı azərbaycan orta məktəbinin binası qarşısında büstü qoyulub.

2012-ci ildə Azərbaycan Respublikasının müxtəlif yerlərində, o cümlədən, anadan olduğu Şəki şəhərində, M.F.Axundovun 200 illik yubileyi təntənəli şəkildə qeyd olunub, haqqında “Sübhün səfiri” adlı yeni film çəkilib. Həmçinin, Moskvada M.İ.Rudomino adına Ümumrusiya Dövlət Xarici Ədəbiyyat Kitabxanası(ru) qarşısında heykəli qoyulub.

Əsərləri

Poema:

Pyeslər:

Satirik povest:

Məqalələr:

Filmoqrafiya

Əsər müəllifi kimi

Haqqında çəkilən filmlər

İstinadlar və qeydlər

  1. ↑ Anadan olduğu tarix mübahisəlidir; AMEA Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Şahbaz Şamıoğlu hesab edir ki, M.F.Axundov 1811-ci ildə anadan olub (Şamıoğlu Ş.,).
  2. ↑ Крымский А. Е. Тюркские литературы // Энциклопедический словарь Гранат. — М., 1927. — 41, Ч.X  cild. — Səh.: 365.
  3. ↑ “Əsərlərin dövlət varidatı elan edilməsi Qaydaları”nın və “Əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin və dövlət varidatı elan edilən filmlərin Siyahısı”nın təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarı. http://www.e-qanun.az/. e-qanun.az (7 may 2019-cu il). Arxivləşdirilib (11 iyul 2021).
  4. ↑ Opera in Azerbaijan by Azer Rezayev , Winter 1997 (5.4) P. 70-71
  5. ↑ Anadan olduğu tarix mübahisəlidir; AMEA Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Şahbaz Şamıoğlu hesab edir ki, M.F.Axundov 1811-ci ildə anadan olub (Şamıoğlu Ş.,).
  6. ↑ Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına “Azərbaycanfilm” kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim “Azərbaycanfilm”. 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 64-66.

Ədəbiyyat

  1. Mirzə Fətəli Axundov // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası  : [10 cilddə] = Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы / baş red. C.B.Quliyev. — Bakı: Qızıl Şərq, 1976. — I  cild. — Səhifələrin sayı:  648. — Səh.: 496-499. — 80.000 nüsx.
  2. Məmmədov Ə., Xalıqov F. Fətəli Axundov Mirzə // Şəki: Alim və ziyalılar. — Bakı: Bakı Universiteti Nəşriyyatı, 2002. — 2 cilddə. — I  cild. — Səhifələrin sayı:  582. — Səh.: 47-50. — 1.000 nüsx.
  3. Mirzə Fətəli Axundzadə – 200 / Kərim Tahirov. — Bakı, 2012. — Səhifələrin sayı:  360. — ISBN 978-9952-460-09-4. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 9 Nov 2012 - 6 Dec 2019.
  4. Şamıoğlu Ş. Bir daha M.F.Axundzadənin doğum və ölüm tarixləri barədə // Şərqin səsi : qəzet. — 2014. — В. oktyabr. — № 68 (298). Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 1 Feb 2017 - 20 Sep 2020.
  5. Orsər R. Mirzə Fətəli Axundzadə // Şəkidən gələn səslər. — Bakı: Elm və təhsil, 2018. — I  cild. — Səhifələrin sayı:  856. — Səh.: 83-87. — 500 nüsx. — ISBN 978-9952-8176-5-2.
  6. Axundzadə (Axundov) Mirzə Fətəli // Azərbaycan Milli Ensiklopediyası : ensiklopediya  : [25 cilddə] (tiraj: 10 000; 608 s.). — Bakı: “Azərbaycan Milli Ensiklopediyası” Elmi Mərkəzi, 2009. —I  c. — Səh. 224-226. — ISBN 978-9952-441-02-4.

Xarici keçidlər

Vikianbarda Mirzə Fətəli Axundov ilə əlaqəli mediafayllar var.

Mənbə — "https://shaki.info/wiki/index.php?title=Mirzə_Fətəli_Axundov&oldid=30176"