Diqqət! 4 aprel 2024-cü il tarixdən saytın yeni versiyası sheki.org domenində fəaliyyət göstərir. Bu köhnə versiyadır və yenilənməsi məhdudlaşdırılıb. Lakin 6 yanvar 2025-ci il tarixədək bu vəziyyətdə internetdə qalacaqdır...
Bu məqalə Şəki Ensiklopediyasının yoxlanılmış məqalələrindən biridir və müəlliflik hüququ Şəki Ensiklopediyasının redaksiyasına məxsusdur.

"Tofiq Ağahüseynov" səhifəsinin versiyaları arasındakı fərqlər

Şəki Ensiklopediyası səhifəsi
Jump to navigation Jump to search
(24 intermediate revisions by 3 users not shown)
Sətir 1: Sətir 1:
−
[[Kateqoriya:T]][[Kateqoriya:Şəxslər (familiya sırası ilə)|{{Əvvəlcə familiya|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış görkəmli şəxslər]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış hərbçilər]]
+
[[Kateqoriya:{{padleft:|1|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:Şəxslər (familiya sırası ilə)|{{Əvvəlcə familiya|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış görkəmli şəxslər]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış hərbçilər]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış Böyük Vətən müharibəsi iştirakçıları]]
−
{{Dövlət xadimi
+
{{Hərbi xadim
−
| azərbaycan dilində adı      = Tofiq Ağahüseynov
+
|Adı                  = Tofiq Ağahüseynov
−
| adın orijinalı              = Tofiq Yaqub oğlu Ağahüseynov
+
|Piktoqram            = milliordu
−
| portret                      = Tofiq Ağahüseynov.JPG
+
|Tam adı              = Ağahüseynov Tofiq Yaqub oğlu  
−
| portretin ölçüsü             = 290
+
|Şəkil                = Tofiq Ağahüseynov.JPG
−
| izah                        =
+
|Şəkil miqyası        =
 +
|Şəkil məlumat        = Tofiq Ağahüseynov.
 +
|Həyat dövrü          =
 +
|Ləqəbi              =
 +
|Təxəllüs            =
 +
|Doğum tarixi        = {{doğum tarixi|1923|2|1}}
 +
|Doğum yeri          = [[Nuxa]] (indiki Şəki), [[Nuxa qəzası]], {{AzSSR}}, {{ZSFSR}}, {{SSRİ}}
 +
|Vəfatı              = {{Vəfat tarixi və yaşı|2021|5|13|1923|2|1}}
 +
|Vəfat yeri          = Bakı, {{AZE}}
 +
|Vəfat səbəbi        =
 +
|Vətəndaşlıq          = {{USSR}}→{{AZE}}
 +
|Mənsubiyyəti        =
 +
|Atası                =
 +
|Anası                =
 +
|Həyat yoldaşı        =
 +
|Uşaqları             =
 +
|Təhsili              =Bakı Zenit Artilleriya Məktəbi (1941–1942)
  
−
| titul                        = Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Hərbi məsələlər üzrə köməkçisi
+
Dzerjinski adına Hərbi Akademiyaya (1949–1953)
−
| bayraq                      = Coat of arms of Azerbaijan.svg
 
−
| bayraq2                      = Flag of Azerbaijan.svg
 
−
| dövr əvvəl                  = [[17 aprel]] [[1997]]
 
−
| dövr son                    = [[2 aprel]] [[2002]]
 
−
| sələfi                      =
 
−
| xələfi                      =
 
  
−
| doğum tarixi                = {{doğum tarixi və yaşı|1923|2|1}}
+
Hərbi Artilleriya Akademiyası (1953–1954)
−
| doğum yeri                  = [[Şəki]], [[Azərbaycan SSR]], [[Zaqafqaziya SFSR]], [[SSRİ]]
+
|Qoşun növü          =
−
| ölüm tarixi                  =
+
|Xidmət illəri        = 1941–1987, 1997–2002
−
| ölüm yeri                    =
+
|Rütbə                = {{General-polkovnik|SSRİ}} {{General-polkovnik|Azərbaycan}}  
−
| vətəndaşlıq                  = {{USSR}}→{{AZE}}
+
|Hissə                =
−
| sülaləsi                    =
+
|Komandanlıq edirdi  = zenit-raket polku, <br />HHM 10-cu diviziya, <br />HHM 12-ci korpus, <br /> HHM Zaqafqaziya hərbi dairəsi
−
| atası                        =  
+
|Vəzifəsi            =
−
| anası                        =  
+
|Döyüşlər            = Böyük Vətən müharibəsi
−
| həyat yoldaşı                =  
+
|Əlaqələr            =
−
| uşaqları                    =  
+
|İstefada            =
−
| təhsili                      =  
+
|Mükafatları          = {{"Qırmızı Ulduz" ordeni}}{{I dərəcəli "Vətən Müharibəsi" ordeni}}{{"Oktyabr İnqilabı" ordeni}}{{"Varşavanın azad edilməsinə görə" medalı}}{{"Berlinin alınmasına görə" medalı}}{{"Azərbaycan Bayrağı" ordeni|2013}}{{"Şöhrət" ordeni (Azərbaycan)|2008}}<br>
−
| mükafatları                  = {{"Qırmızı Ulduz" ordeni}}{{I dərəcəli "Vətən Müharibəsi" ordeni}}{{"Oktyabr İnqilabı" ordeni}}{{"Varşavanın azad edilməsinə görə" medalı}}{{"Berlinin alınmasına görə" medalı}}<br/>{{"Azərbaycan Bayrağı" ordeni|2013}}{{"Şöhrət" ordeni (Azərbaycan)|2008}}{{Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fəxri Diplomu|2018}}<ref name=":0" />
+
{{Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fəxri Diplomu|2018}}
−
| rütbəsi                      ={{General-polkovnik|SSRİ}}
+
|İmzası              =
 +
|İmzanın eni          =  
 +
|Sayt                =  
 +
|Commons              =
 
}}
 
}}
 +
'''Tofiq Ağahüseynov''' (1923–2021) — görkəmli sovet və Azərbaycan hərbçisi, general-polkovnik, SSRİ-də general-polkovnik rütbəsinə malik olmuş yeganə azərbaycanlı.
  
−
'''Tofiq Ağahüseynov''' - (tam adı: ''Tofiq Yaqub oğlu Ağahüseynov'' ({{comment|d.|doğum}} [[1 fevral]] [[1923]], [[Şəki]]) — SSRİ Silahlı Qüvvələrində [[general-polkovnik]] rütbəsi alan ilk azərbaycanlı.
+
==Haqqında məlumatlar==
 +
1 fevral 1923-cü il tarixdə Nuxada (indiki Şəki) anadan olub.
 +
1930-cu ildə – yeddi yaşında, ailəsi Bakıya köçüb.
  
−
==Həyatı==
+
===Təhsili===
 +
1941 – 1942-ci illərdə Bakı Zenit Artilleriya Məktəbində,
  
−
Tofiq Yaqub oğlu Ağahüseynov [[1923]]-cü il fevral ayının 1-də [[Şəki]]də anadan olub. [[1930]]-cu ildə T.Ağahüseynov atası, anası, özündən böyük iki qardaşından ibarət olan ailəsi ilə birlikdə yeddi yaşında olarkən Bakıya köçüblər. Orta məktəbi [[Bakı]]da bitirib. 4-cü sinifi bitirərkən T.Ağahüsyenov bərk xəstələnir. Ayağa qalxmaq belə iqtidarında olmayan Ağahüseynov buna görə Mərdəkandakı uşaq sanatoriyasına göndərilir. Sonralar səhhəti yaxşılaşan Ağahüseynov 10-cu sinifi əla qiymətlərlə bitirdikdən sonra sənədlərini Azərbaycan Sənaye İnstitunun energetika fakültəsinə verir. [[1941]]-ci ilin [[sentyabr]]ında isə o, Bakı Zenit Artilleriya Məktəbinə daxil olur. Bir il yarımdan sonra Tofiq [[leytenant]] rütbəsi alır və bu rütbə ilə Bakıdan ayrılmalı olur. <ref name=":0">[https://teleqraf.com/news/gundem/163841.html Prezidentin təltif etdiyi Tofiq Ağahüseynov kimdir?]</ref>
+
1949 – 1953-cü illərdə Dzerjinski adına Hərbi Akademiyada,
  
−
==Müharibə illərində==
+
1953 – 1954-ci illərdə isə Hərbi Artilleriya Akademiyasında təhsil alıb.
  
−
[[1944]]-cü ilin [[yanvar]]ında Sağsahil Ukraynada Sovet qoşunlarının hücumları başlandı. Korsun - Şevçenko rayonunda düşmənin 10 diviziyası və 1 briqadası mühasirəyə alınaraq məhv edildi. Sonra 4-cü [[Ukrayna]] cəbhəsinin qoşunları [[Pripyat]] çayından [[Dnepr]]in mənbəsinə qədər böyük cəbhə boyu hücuma keçərək cənub qövsündə faşist ordusunun çox güclü qruplaşmasını darmadağın etdi və aprelin 17-də Sağsahil Ukrayna azad oldu. Sovet ordusu [[Rumıniya]] və [[Çexoslovakiya]]nın sərhədlərinə çatdı. Ordumuz qara dəniz donanmasının da iştirakı ilə [[Krım]]ı və [[Odessa]]nı azad etdi. Tofiq Ağahüseynov öz tərcüməyi-halında yazır:
+
=== Hərbi xidmətdə ===
 +
Böyük Vətən müharibəsində (1941 – 1945) Birinci Belarusiya cəbhəsində vzvod-komandiri, əlahiddə zenit artilleriyası divizionu qərargah rəisinin köməkçisi olmuş, Visla-Oder və Berlin əməliyyatlarında iştirak etmişdir.  
  
−
{{cquote|müəllif=|... Qoşunlarımız müvəffəqiyyətlə sərhəd xəttinə yaxınlaşırdı. Hiss edirdik ki, həyatımızda nə isə dəyişiklik olacaq. Tezliklə divizionun yerinin dəyişdirilməsi barədə əmr alındı. Lakin nə [[komandir]], nə də biz haraya göndəriləcəyimizi bilmirdik. Qoşunlarımız artıq [[Polşa]] ərazisinə girmişdi. Eşelona yüklənməyə hazırlıq işləri başlandı. Texnikanı cəmləyib yükləmə stansiyasına gəldik. İki gündən sonra eşelon verdilər. Topları və digər texnikanı platformaya yüklədik, şəxsi heyət isə yük vaqonlarında yerləşdirildi. Mayın 8-də hamının həsrətlə gözlədiyi qələbə qazanıldı.}}   
+
==== Vəzifələri ====
 +
*1942 — Tağım komandiri, Arxangelsk vilayəti;
 +
*1943 — Zenit artilleriyasının batareya komandiri, Arxangelsk vilayəti;
 +
*1944 — Əlahiddə Zenit-artilleriya divizionu qərargah rəisinin köməkçisi, Polşa, Almaniya;
 +
*1946 – 1949 — Zenit batareyası komandirinin müavini, Bakı;
 +
*1949 – 1953 — Dzerjiniski adına hərbi akademiyanın dinləyicisi, Moskva;
 +
*1953 – 1954 — Hərbi komandirlik artilleriya akademiyasının dinləyicisi, Leninqrad;
 +
*1954 – 1955 — Zenit artilleriya divizionunun komandiri, Bakı;
 +
*1955 – 1957 — HM Bakı dairəsi artilleriya qərargahının baş zabiti, Bakı;
 +
*1957 – 1960 — Zenit-artilleriya alayı komandirinin müavini, Bakı;
 +
*1960 – 1964 — Zenit-raket alayının komandiri, Bakı;
 +
*1964 – 1967 — HHM 10-cu diviziyasının komandir müavini, Volqoqrad;
 +
*1967 – 1969 — HHM 10-cu diviziyasının komandiri, Volqoqrad;
 +
*1969 – 1975 — HHM 12-ci korpusunun komandir müavini, Rostov-Don;
 +
*1975 – 1980 — HHM Bakı dairəsi qoşunları komandanının birinci müavini, Bakı;
 +
*1980 – 1982 — Zaqafqaziya Hərbi Dairəsi HHM komandanı, Tbilisi;
 +
*1982 – 1987 — Varşava müqaviləsi dövlətləri Birləşmiş Silahlı Qüvvələri komandanının CSSR HHM komandanı yanında nümayəndəsi, Praqa;
 +
*1987 – 1997 — hərbi xidmətdən təxris olunub;
 +
*1997 – 2002 — Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Hərbi məsələlər üzrə köməkçisi, Bakı;
 +
*2002 — hərbi xidmətdən təxris olunub.
  
−
=== Hərbi xidmət yolu ===  
+
===== Rütbələri =====
 +
* Leytenant (1942);
 +
* Mayor (1954);
 +
* Podpolkovnik (1956);
 +
* Polkovnik (1960);
 +
* General-mayor (1968);
 +
* General-leytenant (1972);
 +
* General-polkovnik (6 may 1980).
  
−
1-ci [[Belarusiya]] cəbhəsində vzvod-komandiri, əlahiddə zenit artilleriyası divizionu qərargah rəisinin köməkçisi olmuş, Visla-Oder və Berlin əməliyyatlarında iştirak etmişdir. Müharibə bitdikdən sonra Tofiq Ağahüseynovun qulluq etdiyi diviziya [[1946]]-cı ilin oktyabrına qədər Almaniyada qalır.
+
=== Vəfatı ===
−
+
13 may 2021-ci il tarixdə – 98 yaşında, Bakıda vəfat edib. Həmin gün İkinci Fəxri Xiyabanda dəfn olunub.
−
Onun sağlamlığı, fiziki hazırlığı, ətrafındakılara münasibəti, cəsarəti, dönməzliyi, xüsusilə də daim biliyini artırması gələcəkdə böyük hərbçi olacağına yol açan faktorlardan idi. [[1949]]-cu ildə Dzerjinski adına Hərbi Akademiyaya, bunun ardınca Hərbi Artilleriya Akademiyasına daxil olur.
 
−
 
−
Tofiq Ağahüseynov [[1960]]-64-cü illərdə Hövsanda yerləşən Hava Hücumundan Müdafiə polkuna komandirlik edir, [[1964]]-cü ilin sonlarında Volqoqrada göndərilir və diviziya komandiri kimi orada çalışır. [[1968]]-ci ildə general-mayor rütbəsi alır. 1969-cu ildən Rostovda korpus komandiri təyin edilir.
 
−
 
−
[[1972]]-ci ildə general-leytenant rütbəsi alır və [[1975]]-ci ildə Bakı Dairəsi Hava Hücumundan Müdafiə Komandanının birinci müavini təyin edilir. [[1980]]-ci ildə general-polkovnik rütbəsini alan Tofiq Ağahüseynova həm də Bakı Dairəsi Hava Hücumundan Müdafiə Komandanı vəzifəsi həvalə edilir. <ref name=":0" />
 
−
 
−
O, SSRİ Silahlı Qüvvələrində general-polkovnik rütbəsi alan ilk azərbaycanlıdır.Tofiq Ağahüseynova 1982-ci ildə daha böyük bir vəzifə həvalə etdilər. O, Varşava Müqaviləsi dövlətlərinin birləşmiş silahlı qüvvələri baş komandanlığının Çexoslovakiyadakı nümayəndəsi təyin olunur.
 
  
−
Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin 1997-ci il 17 aprel tarixli sərəncamı ilə Tofiq Ağahüseynov [[prezident]]in hərbi məsələlər üzrə köməkçisi təyin olunur. Eyni zamanda, general-polkovnik rütbəsində [[Azərbaycan Milli Ordusu]] sıralarına bərpa edilir. Bu zaman onun 74 yaşı var idi. O, üç çağırış Azərbaycan SSR Ali Sovetinin [[deputat]]ı seçilib.
+
== Ədəbyyat ==
−
 
+
# {{ŞAZ|1|29-30}}
−
 
+
# {{kitab3
−
{| align="center" class="wikitable sortable"
+
| müəllif        = Mərdanov M, [[Ədalət Tahirzadə|Tahirzadə Ə.]]
−
|-
+
| hissə          = ƏMİRCANOV Əliyar bəy Hacı bəy oğlu
−
!width=1%| İllər !! Tutduğu vəzifə !! Yerləşdiyi yer !! Rütbəsi !!
+
| hissənin linki  = https://tahirzade.shaki.info/arxiv/%C9%99liyar-b%C9%99y-%C9%99mircanov
−
|-
+
  | başlıq          = 1920-ci ilədək ali məktəblərdə oxumuş azərbaycanlılar (ensiklopedik soraq kitabı)
−
| [[1942]] || Tağım komandiri || [[Arxangelsk vilayəti]] || {{leytenant|SSRİ}}
+
| orijinal        =
−
|-
+
| link            =
−
| [[1943]] || Zenit artilleriyasının batareya komandiri || [[Arxangelsk vilayəti]] || {{leytenant|SSRİ}}
+
| vikimənbə      =
−
|-
+
| cavabdeh        =
−
| [[1944]] || Əlahiddə zenit-artilleriya divizionu qərargah rəisinin köməkçisi || [[Polşa]], [[Almaniya]]|| {{leytenant|SSRİ}}
+
| nəşr            =
−
|-
+
| yer            = Bakı
−
| [[1946]] || Zenit batareyası komandirinin müavini|| [[Bakı]]||{{Baş leytenant |SSRİ}}
+
| nəşriyyat      =  Təhsil
−
|-
+
| il              = 2019
−
| [[1947]]-[[1949]] || Zenit batareyası komandirinin müavini||[[Bakı]]||[[kapitan]]
+
| cild            = II
−
|-
+
  | səhifə          = 464-472
−
| [[1949]]-[[1953]] ||Dzerjiniski adına hərbi akademiyanın dinləyicisi || [[Moskva]]|| [[mayor]]
+
| sütunlar        =
−
|-
+
| səhifələr      =
−
| [[1953]]-[[1954]] || Hərbi komandirlik artilleriya akademiyasının dinləyicisi|| [[Leninqrad]] ||[[mayor]]
+
| seriya          =
−
|-
+
| isbn            =
−
| [[1954]]-[[1955]] || Zenit artilleriya divizionunun komandiri|| [[Bakı]]|| [[mayor]]
+
  | doi            =
−
|-
+
  | tiraj          =
−
| [[1955]]-[[1957]] ||HHM Bakı dairəsi artilleriya qərargahının baş zabiti || [[Bakı]]|| [[Podpolkovnik]]
+
  | archiveurl      = https://web.archive.org/web/20210518095902/https://tahirzade.shaki.info/arxiv/%C9%99liyar-b%C9%99y-%C9%99mircanov
−
|-
+
| archivedate    = 18 May 2021
−
| [[1957]]-[[1960]] || Zenit-artilleriya alayı komandirinin müavini || [[Bakı]]|| [[Podpolkovnik]]
+
| ref            =  
−
|-
+
}}
−
| [[1960]]-[[1964]] || Zenit-raket alayının komandiri || [[Bakı]]||[[Polkovnik]]
 
−
|-
 
−
| [[1964]]-[[1967]] || HHM 10-cu diviziyasının komandir müavini || [[Volqoqrad]] || [[Polkovnik]]
 
−
|-
 
−
| [[1967]]-[[1969]] || HHM 10-cu diviziyasının komandiri || [[Volqoqrad]]|| [[General-mayor]]
 
−
|-
 
−
| [[1969]]-[[1975]] || HHM 12-ci korpusunun komandir müavini || [[Rostov-Don]] || [[General-mayor]]
 
−
|-
 
−
| [[1975]]-[[1980]] || HHM Bakı dairəsi qoşunları komandanının birinci müavini || [[Bakı]]||[[General-mayor]]
 
−
|-
 
−
| [[1980]]-[[1982]] || Zaqafqaziya hərbi Dairəsi HHM komandanı || [[Tbilisi]]|| [[General-mayor]]
 
−
|-
 
−
| [[1982]]-[[1987]] || Varşava müqaviləsi dövlətləri Birləşmiş Silahlı Qüvvələri komandanının CSSR HHM komandanı yanında nümayəndəsi || [[Praqa]]|| [[General-polkovnik]]
 
−
|}
 
−
 
 
−
==Hərbi xidmətindən sonrakı fəaliyyəti==
 
−
 
 
−
[[Sovet Ordusu]] sıralarında azad edildikdən sonra T.Ağahüseynov daimi yaşamaq üçün [[Bakı]]ya qayıdır. İşə düzəlmək barədə Azərbaycan KP MK-nın o zamankı I katibi K.Bağırova dəfələrlə edilən müraciətlər heç bir nəticə vermədi. [[1988]]-ci ilin [[oktyabr]]da ona respublikada "''Avtomobil həvəskarları''" cəmiyyətinə rəhbərlik etməyi təklif etdilər. Bu könüllü cəmiyyət [[1974]]-cü ildə yaradılmışdı. Avtomobil sahiblərini birləşdirirdi. Cəmiyyəti fəaliyyətində əsas məqsəd yol-nəqliyyat hadisələrinin qarşısını almaq idi. Cəmiyyət Respublika DAM ilə sıx əməkdaşlıq edirdi. Cəmiyyətin işinə avtomobil həvəskarlarının geniş dairəsini cəlb etmək məqsədilə həvəskar sürücülərin hazırlığı üzrə kurslar yaradıldı, habelə avtomobil və motosikletlərin iştirakı ilə idman tədbirləri keçirilməyə başladı. Cəmiyyətin tədris avtomaşınları üçün böyük parkı və yaxşı tədris bazası vardı. Bundan başqa respublikanın bütün böyük şəhər və rayonlarda onun filialları fəaliyyət göstərirdi. Yol-qəza hadisələrinin sayını azaltmaq üçün fəal iş aparılırdı. Lakin yenidən qurma ilə əlaqədar cəmiyyət təsərrüfat hesabına keçirildi ki, bu da onun maliyyə imkanlarına mənfi təsir göstərirdi. İdman dərnəkləri maliyyə çatışmazlığı üzündən öz fəaliyyətlərini dayandırmalı oldular, Xalq Cəbhəsinin hakimiyyəti illərində isə onlar bütünlüklə cəmiyyətin gəlirlərindən asılı vəziyyətə düşdülər. Yüksək vergilər ictimai tədbirlər həyata keçirməyə imkan vermirdi. Lakin bu çətinliklərə baxmayaraq T.Ağahüseynov cəmiyyətin fəaliyyətini müəyyən dərəcədə yaxşılaşdıra bildi. Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin [[5 iyun]] [[1974]]-cü il tarixli qərarı ilə yaradılmış "''Avtomobil həvəskarları''" könüllü cəmiyyətinə T.Ağahüseynov sədr seçildikdən sonra bu təşkilatın işində böyük dəyişikliklər baş vermişdi. Yol hadisələrini araşdırarkən T.Ağahüseynov uşaqlarla bağlı hadisələri həmişə diqqət mərkəzində saxlamışdır. [[Gəncə]] şəhərində yaradılan və öz fəaliyyətini çoxdan dayandırmış uşaq şəhərciyi T.Ağahüseynovun təşəbbüsü ilə bərpa edilmiş, həyata ikinci vəsiqə qazanmışdır.
 
−
 
 
−
== Rütbələri ==
 
−
 
 
−
* [[Leytenant]] ([[1942]])
 
−
* [[Mayor]] ([[1954]])
 
−
* [[Podpolkovnik]] ([[1956]])
 
−
* [[Polkovnik]] ([[1960]])
 
−
* [[General-mayor]] ([[3 fevral]] [[1968]])
 
−
* [[General-leytenant]] ([[5 dekabr]] [[1972]])
 
−
* [[General-polkovnik]] ([[6 may]] [[1980]])
 
−
 
 
−
==Mükafatları==
 
−
 
 
−
Müharibə illərində və sonralar dövlətin ali mükafatlarına, [[orden]] və [[medal]]lara layiq görülüb. Qırmızı Bayraq, Oktyabr İnqilabı, Birinci Dərəcəli Vətən Müharibəsi, Qırmızı Ulduz ordenləri onun yaxasını bəzəyib.
 
−
 
 
−
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti [[İlham Əliyev]]in [[1 fevral]] [[2008]]-ci il tarixli Sərəncamı ilə Azərbaycanda hərbi qulluqçuluq sahəsində xidmətlərinə görə [["Şöhrət" ordeni (Azərbaycan)|“Şöhrət” ordeni]] ilə, [[17 yanvar]] [[2013]]-cü il tarixli Sərəncamı ilə Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin formalaşdırılmasında və hərbçi kadrların hazırlanmasında xüsusi xidmətlərinə görə [["Azərbaycan Bayrağı" ordeni|“Azərbaycan Bayrağı” ordeni]] və [[31 yanvar]] [[2018]]-ci ildə [[Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fəxri diplomu]] ilə təltif olunmuşdur.<ref>[https://azertag.az/xeber/Respublika_Veteranlar_Teskilatinin_sedri_general_polkovnik_Tofiq_Agahuseynovun_95_illik_yubileyi_qeyd_edilib-1132593 general-polkovnik Tofiq Ağahüseynov]</ref>
 
−
 
 
−
==Haqqında deyilənlər==
 
−
 
 
−
General Ağahüseynovu tanıyanlar, onunla birgə xidmət edənlər hərbi xidmətləri yanaşı onun insani keyfiyyətlərini də yüksək qiymətləndirmişlər. HHM Qırmızı Bayraqlı Bakı dairəsi hərbi Şurasının üzvləri və dairə komandanı, T.Ağahüseynov haqqında xüsusilə yüksək fikirdə olmuşlar.
 
−
 
 
−
General-polkovnik Fyodor Akimoviç Olifirov:
 
−
 
 
−
{{cquote|müəllif=|... Tofiq Yaqub oğlu inadlı əməyi, dərin biliyi, cəsarəti, böyük işgüzarlığı və tabeliyində olanlara sonsuz qayğısı ilə özünə qarşı tükənməz hörmət və məhəbbət qazanmışdı.}}   
 
−
 
 
−
General-polkovnik Stepan Karpoviç Çubarov:
 
−
 
 
−
{{cquote|müəllif=|... Mən [[general]] Ağahüseynovu ən müxtəlif vəzifələrdə görmüşəm və bir dəfə də eşitməmişəm ki, o kiməsə səsini qaldırsın. O sadə, qayğıkeş və diqqətcildir. Günahkarı elə formada tənbeh edir ki, ləyaqətinə və qüruruna toxunmur. [[Əsgər]]dən tutmuş generala qədər hamıya "''Siz''" deyə müraciət edir, təkcə elə bununla qarşılıqlı hörmət, işgüzarlıq ab-havası yaradırdı. Tofiq Yaqub oğlu əsgərlərlə ümumi dil tapmağı bacarırdı. Onlarla tez-tez ünsiyyətdə olur, necə yedizdirilmələri barədə sorğu-suala tutur, faydalı məsləhətlər verirdi.}}
 
−
 
 
−
T.Ağahüseynovu yaxından tanıyan Sabir Ələkbərovun fikirləri də maraqlıdır. S.Ələkbərov öz xatirələrində yazır:
 
−
 
 
−
{{cquote|müəllif=|... [[1971]]-ci ildə Ç.İldırım adına [[Azərbaycan Politexnik İnstitutu]]nu bitirdikdən sonra məni Ordu sıralarına çağırdılar. [[Novorossiysk]] şəhərində - HHM Qoşunları Rostov korpusunda xidmətə başladım. Mənimlə birlikdə SSRİ-nin müxtəlif regionlarından olan millətlərin nümayəndələri, o cümlədən [[azərbaycanlı]]lar da xidmət edirdilər. Vəzifələr bölüşdürüləndə mənə təsərrüfat hissəsi üzrə xidmət təklif olundu. Onda dedim ki, institutu mühəndis-radiotexnik ixtisası üzrə bitirmişəm. Cavabım [[polkovnik]]i təəccübləndirdi və o soruşdu ki, mən haradanam, milliyətim nədir. Cavab verdim ki, [[Bakı]]danam və milliyətcə azərbaycanlıyam. Polkovnik dedi ki, [[cənub]]lular adətən mətbəxdə və təsərrrüfatda işləməyə üstünlük verirlər. Elə buradaca kimsə xəbərdarlıq etdi ki, ehtiyatlı olmaq lazımdır, bu sözlər Ağahüseynova çata bilər. Bu familiyanı ilk dəfə belə eşitdim. Lakin bilmirdim ki, onun bizim xidmətimizlə bağlılığı var. "''Hələlik qərargahda işlə sonrasına baxarıq''" - deyə polkovnik söhbətə nöqtə qoydu. Bir neçə həftədən sonra mən yüksək vəzifəli bir şəxsdən T.Ağahüseynov haqqında məlumat verməsini xahiş etdim. O təəccüblə soruşdu: "''Necə yəni sən öz həmyerlin olan bu böyük şəxsiyyəti tanımırsan?''". Hiss etdim ki, o mənə inanmır, zarafat etdiyimi düşünür. Ağahüseynovu tanımamağıma inanandan  sonra dedi ki, Tofiq Ağahüseynov [[general-leytenant]]dır və [[Rostov]] korpusunun komandiridir. Mənə göstərilən xüsusi münasibətin səbəbini yalnız indi anladım. Həmin gündən fəxr etməyə başladım ki, həmyerlim belə yüksək rütbəyə və vəzifəyə çatıb.}}     
 
−
 
 
−
== Filmoqrafiya ==
 
−
 
 
−
#[[Mən Bakıdanam. Tofiq Ağahüseynov (film, 2015)]]
 
−
 
 
−
==Mənbə==
 
−
 
 
−
* Leytenantdan general-polkovnikədək. - Bakı: "hərbi nəşriyyat", 2001. -184 səhifə
 
−
 
 
−
== İstinadlar ==
 
−
 
 
−
{{İstinad siyahısı}}
 
−
 
 
−
== Həmçinin bax ==
 
  
−
== Xarici keçidlər ==
+
==Həmçinin, bax: ==
 +
{{Əmircanovlar}}
  
−
* [http://az.azeridefence.com/general-polkovnik-tofiq-agahuseynovun-95-ilik-yubileyi-kecirilib/ General-polkovnik Tofiq Ağahüseynovun 95 ilik yubileyi keçirilib]
+
{{Yoxlanılmış məqalə}}
−
* [https://www.youtube.com/watch?v=znJ7WAGUIBM 100 ilin generalı]
 
−
* [https://www.youtube.com/watch?v=97PsIPYvNmo Tofiq Ağahüseynov - Sovet ordusunda general-polkovnik rütbəsinə qədər yüksələn azərbaycanlı]
 
−
* [https://www.youtube.com/watch?v=Btht8E1wg7Q Память о героях вечна, подвиги их бессмертны]
 
  
−
[[Kateqoriya:Azərbaycanlı generallar]]
+
[[az:Tofiq Ağahüseynov]][[ja:トフィク・アガグセイノフ]][[ru:Агагусейнов, Тофик Якуб оглы]]
−
[[Kateqoriya:Azərbaycan generalları]]
 
−
[[Kateqoriya:Azərbaycan SSR Ali Sovetinin deputatları]]
 
−
[[Kateqoriya:Şəkidə doğulanlar]]
 
−
[[Kateqoriya:Azərbaycan SSR Ali Sovetinin deputatları]]
 
−
[[Kateqoriya:SSRİ Ali Sovetinin XI çağırış deputatları]]
 
−
[[Kateqoriya:Azərbaycan SSR Ali Sovetinin IX çağırış deputatları]]
 
−
[[Kateqoriya:Azərbaycan uzunömürlüləri]]
 
−
[[Kateqoriya:Azərbaycanlı uzunömürlülər]]
 

07:46, 2 sentyabr 2021 versiyası

Tofiq Ağahüseynov
Ağahüseynov Tofiq Yaqub oğlu
Tofiq Ağahüseynov
Tofiq Ağahüseynov.
Doğum tarixi 1 fevral 1923(1923-02-01)
Doğum yeri Nuxa (indiki Şəki), Nuxa qəzası, Flag of the Azerbaijan Soviet Socialist Republic (1956–1991).svg Azərbaycan SSR, Flag of the Transcaucasian SFSR.svg ZSFSR, Flag of the Soviet Union.svg SSRİ
Vəfat tarixi 13 may 2021 (98 yaşında)
Vəfat yeri Bakı, Flag of Azerbaijan.svg Azərbaycan
Vətəndaşlıq Flag of the Soviet Union.svg SSRİ→Flag of Azerbaijan.svg Azərbaycan
Təhsili

Bakı Zenit Artilleriya Məktəbi (1941–1942)

Dzerjinski adına Hərbi Akademiyaya (1949–1953)

Hərbi Artilleriya Akademiyası (1953–1954)
Hərbi fəaliyyəti
Xidmət illəri 1941–1987, 1997–2002
Rütbə general-polkovnik (SSRİ) general-polkovnik (Azərbaycan)
Komandanlıq edib zenit-raket polku,
HHM 10-cu diviziya,
HHM 12-ci korpus,
HHM Zaqafqaziya hərbi dairəsi
Döyüşlər Böyük Vətən müharibəsi
Təltifləri

"Qırmızı Ulduz" ordeniI dərəcəli "Vətən Müharibəsi" ordeni"Oktyabr İnqilabı" ordeni"Varşavanın azad edilməsinə görə" medalı"Berlinin alınmasına görə" medalı"Azərbaycan Bayrağı" ordeni“Şöhrət” ordeni (Azərbaycan) — 2008

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fəxri Diplomu — 2018

Tofiq Ağahüseynov (1923–2021) — görkəmli sovet və Azərbaycan hərbçisi, general-polkovnik, SSRİ-də general-polkovnik rütbəsinə malik olmuş yeganə azərbaycanlı.

Haqqında məlumatlar

1 fevral 1923-cü il tarixdə Nuxada (indiki Şəki) anadan olub. 1930-cu ildə – yeddi yaşında, ailəsi Bakıya köçüb.

Təhsili

1941 – 1942-ci illərdə Bakı Zenit Artilleriya Məktəbində,

1949 – 1953-cü illərdə Dzerjinski adına Hərbi Akademiyada,

1953 – 1954-ci illərdə isə Hərbi Artilleriya Akademiyasında təhsil alıb.

Hərbi xidmətdə

Böyük Vətən müharibəsində (1941 – 1945) Birinci Belarusiya cəbhəsində vzvod-komandiri, əlahiddə zenit artilleriyası divizionu qərargah rəisinin köməkçisi olmuş, Visla-Oder və Berlin əməliyyatlarında iştirak etmişdir.

Vəzifələri

  • 1942 — Tağım komandiri, Arxangelsk vilayəti;
  • 1943 — Zenit artilleriyasının batareya komandiri, Arxangelsk vilayəti;
  • 1944 — Əlahiddə Zenit-artilleriya divizionu qərargah rəisinin köməkçisi, Polşa, Almaniya;
  • 1946 – 1949 — Zenit batareyası komandirinin müavini, Bakı;
  • 1949 – 1953 — Dzerjiniski adına hərbi akademiyanın dinləyicisi, Moskva;
  • 1953 – 1954 — Hərbi komandirlik artilleriya akademiyasının dinləyicisi, Leninqrad;
  • 1954 – 1955 — Zenit artilleriya divizionunun komandiri, Bakı;
  • 1955 – 1957 — HM Bakı dairəsi artilleriya qərargahının baş zabiti, Bakı;
  • 1957 – 1960 — Zenit-artilleriya alayı komandirinin müavini, Bakı;
  • 1960 – 1964 — Zenit-raket alayının komandiri, Bakı;
  • 1964 – 1967 — HHM 10-cu diviziyasının komandir müavini, Volqoqrad;
  • 1967 – 1969 — HHM 10-cu diviziyasının komandiri, Volqoqrad;
  • 1969 – 1975 — HHM 12-ci korpusunun komandir müavini, Rostov-Don;
  • 1975 – 1980 — HHM Bakı dairəsi qoşunları komandanının birinci müavini, Bakı;
  • 1980 – 1982 — Zaqafqaziya Hərbi Dairəsi HHM komandanı, Tbilisi;
  • 1982 – 1987 — Varşava müqaviləsi dövlətləri Birləşmiş Silahlı Qüvvələri komandanının CSSR HHM komandanı yanında nümayəndəsi, Praqa;
  • 1987 – 1997 — hərbi xidmətdən təxris olunub;
  • 1997 – 2002 — Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Hərbi məsələlər üzrə köməkçisi, Bakı;
  • 2002 — hərbi xidmətdən təxris olunub.
Rütbələri
  • Leytenant (1942);
  • Mayor (1954);
  • Podpolkovnik (1956);
  • Polkovnik (1960);
  • General-mayor (1968);
  • General-leytenant (1972);
  • General-polkovnik (6 may 1980).

Vəfatı

13 may 2021-ci il tarixdə – 98 yaşında, Bakıda vəfat edib. Həmin gün İkinci Fəxri Xiyabanda dəfn olunub.

Ədəbyyat

  1. Məmmədov Ə., Xalıqov F. Ağahüseynov Tofiq // Şəki: Alim və ziyalılar. — Bakı: Bakı Universiteti Nəşriyyatı, 2002. — 2 cilddə. — I  cild. — Səhifələrin sayı:  582. — Səh.: 29-30. — 1.000 nüsx.
  2. Mərdanov M, Tahirzadə Ə. ƏMİRCANOV Əliyar bəy Hacı bəy oğlu // 1920-ci ilədək ali məktəblərdə oxumuş azərbaycanlılar (ensiklopedik soraq kitabı). — Bakı: Təhsil, 2019. — II  cild. — Səh.: 464-472. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 18 may 2021.

Həmçinin, bax:

Əmircanovların nəsil şəcərəsi

Əmircanovların nəsil şəcərəsi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Abdulla bəy Əmircan bəy oğlu
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Mustafa ağa Şəkixanov
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Əliəşrəf bəy
 
Əliəkbər bəy
 
Süleyman bəy
 
Dostuxanım
 
Əliəsgər bəy
 
Qafar bəy
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Bala bəy Əlibəyov
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Fatma xanım
 
Şirəli bəy
 
Lütfəli bəy
 
Firuzə
 
Cavad bəy
 
Nazəli
 
Vahid bəy
 
Nəsrulla bəy
 
Rüstəm bəy
 
Sitarə
 
Möhsün bəy
 
Yusif
 
Abdulla
 
Musa
 
Əzizə
 
Hacı bəy
 
Abbas bəy
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Səltənət xanım
 
Əbdüləli bəy
 
Lütfəli bəy
 
Haşım bəy
 
Bilqeyis xanım
 
Dilaram xanım
 
Xanım xanım
 
Əliyə
 
Dostan
 
RübabəPərvizXosrov
 
Allahyar Əmircanov
 
Hüsniyyə Ağahüseynova
 
Səkinə
 
Əliyar Əmircanov
 
Yaqub Ağahüseynov
 
Hökumə Əmircanova
 
Zivər DadanovaCavahir İbrahimovaİsmət ƏmircanovaŞövkət Əmircanova
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Rüstəm
 
Belma
 
Fuad
 
Məhəmməd
 
Valiyə
 
Ziyad Ebüzziya
 
Məryəm
 
Emil Qurr
 
Rəşid
 
Murad
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Zemfira
 
Fərid
 
 
 
Tofiq Ağahüseynov
 
Rəhim Ağahüseynov
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Tülin
 
 
 
 
 
 
 
Talha
 
Alev Ebuzziya-Siesbye
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Sevil Axundova
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Elmira Ağahüseynova
 
Leyla Ağahüseynova


Şəkillər

  • 1860–cı ildə tərtib olunmuş Nuxa şəhərindəki müsəlman bəylərinin və dövlət məmurlarının siyahısı, Əmircanovların adları olan hissə.

  • Haşım bəy Əmircanov (1879–1918)

  • Səltənət xanım (1884–1974).

  • Əliyar Əmircanov (1897–+1945).

  • Fuad Əmircan (1910–1995).

  • Mehmet (Məhəmməd) Əmircan (1912–1979).

  • Alevin uşaqlıq şəkli, qardaşı Talha, atası və anası.

  • Əmircanovların ailəvi qəbiri, – Fəriköy məzarlığı, İstanbul, Türfkiyə.

  • Tofiq Ağahüseynov (1923–2021).

  • Fərid Əliyar oğlu Əmircanov (1935–1986).

  • Elmira Tofiq qızı Ağahüseynova (solda) və Leyla Rəhim qızı Ağahüseynova. Şəkli Ə.Tahirzadə çəkib, 29 may 2014-cü il.

  • Sevil Murad qızı Axundova.


Nəsil şəcərəsinnin mənbələri
Ədəbiyyat
  1. Mərdanov M., Tahirzadə Ə. ƏMİRCANOV Əbdüləli bəy Şirəli bəy oğlu // 1920-ci ilədək ali məktəblərdə oxumuş azərbaycanlılar (Ensiklopedik soraq kitabı). — Bakı: Təhsil, 2019. — II  cild. — Səh.: 455–463. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 15 may 2021.
  2. Mərdanov M., Tahirzadə Ə. ƏMİRCANOV Əliyar bəy Hacı bəy oğlu // 1920-ci ilədək ali məktəblərdə oxumuş azərbaycanlılar (Ensiklopedik soraq kitabı). — Bakı: Təhsil, 2019. — II  cild. — Səh.: 464-472. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 18 may 2021.
  3. Mərdanov M., Tahirzadə Ə. ƏMİRCANOV Haşım bəy Şirəli bəy oğlu // 1920-ci ilədək ali məktəblərdə oxumuş azərbaycanlılar (Ensiklopedik soraq kitabı). — Bakı: Təhsil, 2019. — II  cild. — Səh.: 473–476. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 23 aprel 2021.
  4. Mərdanov M., Tahirzadə Ə. ƏMİRCANOV Möhsün bəy Süleyman bəy oğlu // 1920-ci ilədək ali məktəblərdə oxumuş azərbaycanlılar (Ensiklopedik soraq kitabı). — Bakı: Təhsil, 2019. — II  cild. — Səh.: 477–482. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 22 aprel 2021.
  5. Əhməd D. Əmircan ailəsi – İstiqlal uğrunda bir əsr (azərb.) // Teleqraf.com : sayt. — 22 Aprel 2019. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 19 Feb 2020 - 12 Apr 2021.
  6. Alev Ebüzziya Siesbye : [arx. 18 Sep 2013 - 8 Jan 2022] : [tur.] // [istanbulkadinmuzesi.org İstanbul Kadın Müzes]. — 2016. — 13 Şubat. — Müraciət tarixi: 17.01.2022.
  7. Исмаилов Э.Э. Азербайджанцы в конвое российских императоров. — Библиотека «Старого Цейхгауза». — Москва: Фонд «Русские Витязи», 2018. — Səh.: 223 – 224.
  8. Samet Ağaoğlu ile bir çocukluk arkadaşını ziyaret (türk.). https://mahmuttolon.wordpress.com/. Mahmut Tolon. Arxivləşdirilib (1 iyul 2021).
  9. Məzarı tapılmayan azərbaycanlı azadlıq fədailəri və repressiya qurbanları // Şəki Ensiklopediyası. — Müraciət tarixi: 17.01.2022.
Mənbə — "https://shaki.info/wiki/index.php?title=Tofiq_Ağahüseynov&oldid=27241"