Xan məscidi üçün mənbəyə bax

[[Kateqoriya:{{padleft:|1|{{PAGENAME}}}}]]{{GY
 |Tip                      = məscid
 |Azərbaycanca adı         = Xan məscidi
 |Orijinal adı             = 
 |Şəkil                    = Sheki khan mescidi.jpg
 |Şəkilaltı mətn           = Xan məscidi və Xan qəbiristanlığı
 |Şəklin eni               = 290px
 |Status                   = 
 |Ölkə                     = Azərbaycan
 |Ölkə2                    = 
 |Yerləşdiyi yerin adı     = Şəhər
 |Yerləşdiyi yer           = [[Şəki]]
  |lat_dir = N |lat_deg =41.202529 |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = E |lon_deg =47.191714 |lon_min = |lon_sec = 
  |region                  = AZE
  |CoordScale              = 
 |Yer xəritəsi             = Azərbaycan
 |Yer xəritəsi 2           = Azərbaycan Şəki
 |Markerin ölçüsü1         = 
 |Yer xəritəsi 3           = Azərbaycan Şəki Yuxarı Baş
 |Marker 2                 = 
 |Markerin ölçüsü 2        = 
 |Xəritənin ölçüsü 2       = 103
 |Xəritənin ölçüsü 3       = 250
 |Məzhəb                   = sünni
 |Bina tipi                = 
 |Arxitektura stili        = 
 |Layihə müəllifi          = 
 |Memar                    = 
 |Heykəltəraş              = 
 |İnşa edən                = [[Məhəmmədhüseyn xan]]
 |Xronologiya              = {{GY/Tarixlər||||}}
 |Ləğv edilib              = 
 |Vəziyyəti                = məscid kimi fəaliyyətdədir
 |Hündürlük                = 
 |Material                 = çay daşı,  kərpic
 |İlk xatırlanma           = 1769/1770
 |Banisi                   = [[Məhəmmədhüseyn xan]]
 |Təməlinin qoyulması      = 
 |Xronologiya              = 
 |Ləğv edilib              = 
 |Tikintinin başlanması    = 
 |Tikintinin qurtarması    =1769/1770
 |Sayt                     = 
 |Plan                     = 
 |Planın izahı             = 
 |Planın eni               = 
 |Commons                  = Khan's Mosque and Cemetery
}}
'''Xan məscidi''' hicri 1183 (1769/70)-ci ildə Şəki xanı [[Məhəmmədhüseyn xan|Məhəmmədhüseyn xanın]] sifarişi ilə tikilmiş, əvvəlcə “'''I Cümə məscidi'''” adlanmışdı. Məscidin şərq tərəfindəki torpaq sahəsində isə [[Xan qəbiristanlığı (Şəki)|Şəki Xan qəbristanlığı]] yerləşir. 
[[File:Khan masjidi, Sheki, 2.JPG|200px|left|thumb|Şəki Xan məscidi]]
14 aprel 1853-cü il tarixdə Nuxa bazarı ilə birlikdə yanıb. [[Mustafa ağa Şəkixanov|Mustafa ağa Şəkixanovun]] yazdığına görə, o vaxt bazar və Cümə məscidi ilə yanaşı, məscid ətrafındakı evlər də yanğına məruz qalıblarmış. Yanğından sonra Mustafa ağanın atası [[Kərim ağa Şəkixanov]] bu məscidi bərpa etdirməyə başlamış, lakin bəzi yerlərini (minarənin başını, pilləkənlərini və s.) bərpa və təmir etdirməyə onun ömrü çatmamışdır (2020-ci ildə məscidin arxasına diqqətlə baxdıqda görmək olurdu ki, vaxtilə məscidin pəncərələri indikindən xeyli kiçik olubmuş və sonra onların yeri hörülərək, əvəzində daha geniş pəncərələr açılmışdır. Mümkündür ki, bu iş, məhz yanğından sonra edilmişdir).

XX əsrin 90-cı illərində məscid “Azəri” adlanan qeyri-leqal dini birliyinə verilmişdi. Onlar 30 ilə yaxın müddət ərzində məscidi daima bağlı saxlamış, hətta “Bura dövlət tərəfindən qorunur” lövhəsinin vurulmasına belə imkan verməmişdirlər. 2009-cu ildə Şəki Şəhər Mədəniyyət Şöbəsi məhkəməyə müraciət etsə də və məhkəmə məscidin qeyri-leqal “Azəri” dini icması tərəfindən boşaldılmasına qərar versə də, qərarın icrası yalnız 2019-cu ildə mümkün olmuşdu.

2021 – 2022-ci illərdə isə Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə Şəki Xan məscidində və ətrafında təmir-bərpa işləri həyata keçirilmişdir. Şəki Xan məscidi Azərbaycan Respublikası Dövlət Turizm Agentliyinin tabeliyində olan “Yuxarı Baş” Milli Tarix-Memarlıq Qoruğu ərazisində yerləşdiyinə görə təmir-bərpa işləri çərçvəsində məhz Azərbaycan Respublikası Dövlət Turizm Agentliyinin sifarişi ilə AMEA Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu tərəfindən institutun antik dövr arxeologiyası şöbəsinin müdiri, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Zaur Həsənovun rəhbərliyi altında məscid ərazisində və məscidin ətrafında arxeoloji qazıntılar da aparılmışdır. O cümlədən, vaxtilə [[Salman Mümtaz|Salman Mümtazın]] göstərdiyi yerdə (yazmışdı ki, Şəki xanı Məhəmmədhüseyn xan məscidin mehrabı içində dəfn edilmişdir) Məhəmmədhüseyn xanın qəbri 2 iyul 2021-ci il tarixdə – günortadan sonra, qeyri-qanuni olaraq açılmış, qəbrində aşkar edilmiş sümükləri bir ədəd güllə (məlum olduğu kimi, Məhəmmədhüseyn xan edam edilməzdən 1 həftə əvvəl güllə ilə yaralanmışdır) ilə birlikdə 7 iyul 2021-ci il tarixdə qeyri-qanuni olaraq qəbirdən götürülmüşdür.

== Ədəbiyyat ==
# {{kitab3
 | müəllif         = 
 | hissə           = 
 | hissənin linki  = 
 | başlıq          = Məhəmmədhüseyn xan Müştaq
 | orijinal        = 
 | link            = 
 | vikimənbə       = 
 | cavabdeh        = [[Salman Mümtaz]]ın redaktəsi ilə
 | nəşr            = Azərbaycanı tədqiq və təəbbö cəmiyyəti
 | yer             = Bakı
 | nəşriyyat       = 
 | il              = 1925
 | том            =
 | страницы        =   
 | столбцы         =
 | страниц         = 
 | seriya          =
 | isbn            = 
 | doi             = 
 | тираж           = 
 | ref             = Salman Mümtaz
}}
# {{kitab3
 | müəllif         = [[Ədalət Tahirzadə|Tahirzadə Ə.Ş.]]
 | hissə           = 
 | hissənin linki  = 
 | başlıq          = Şəkinin tarixi qaynaqlarda
 | orijinal        = 
 | link            = https://tahirzade.shaki.info/arxiv/%C5%9F%C9%99kinin-tarixi-qaynaqlarda
 | vikimənbə       = 
 | cavabdeh        = 
 | nəşr            = 
 | yer             = Bakı
 | nəşriyyat       = “Master” nəşriyyatı
 | il              = 2005
 | том             =
 | səhifə          = 
 | столбцы         =
 | страниц         = 
 | seriya          =
 | isbn            = 
 | doi             = 
 | тираж           = 
 | archiveurl      = https://web.archive.org/web/20210423074732/https://tahirzade.shaki.info/arxiv/%C5%9F%C9%99kinin-tarixi-qaynaqlarda
 | archivedate     = 23 Apr 2021
 | ref             = Tahirzadə Ə.Ş.
}}
# {{cite web | last =|url=http://www.azadliq.org/content/article/24229524.html |title=«Xan məscidi» ətrafında çəkişmə  |author=Esmira Cavadova |date= 09.06.2011|website= |publisher=Azadlıq Radiosu |language= az|accessdate= |archiveurl =https://web.archive.org/web/20110823234451/http://www.azadliq.org/content/article/24229524.html |archivedate = 12 Jun 2011 - 4 Mar 2016|ref = harv}}
# {{məqalə
 |müəllif         = [[Aydın Məmmədov (jurnalist)|Məmmədov A.S.]]
 |başlıq          = Ədalət Tahirzadənin “Şəkinin tarixi qaynaqlarda” kitabı
 |link            = https://sites.google.com/site/shekitarixi/77
 |dil             = az
 |nəşrin müəllifi = 
 |nəşr            = 
 |tip             = [[İpəkçi (qəzet)|“İpəkçi” qəzetinin]] saytı
 |yer             = 
 |nəşriyyat       = 
 |il              = 2006
 |nömrə           = 
 |том             = 
 |выпуск          = 
 |страницы        = 
 |isbn            = 
 |issn            = 
 |ref             = Məmmədov A.S.
 |bibcode         = 
 |arxiv           = 
 |pmid            = 
}}
# {{məqalə
 |müəllif         = [[Aydın Məmmədov (jurnalist)|Məmmədov A.S.]]
 |başlıq          = Ədalət Tahirzadənin “Şəkinin tarixi qaynaqlarda” kitabı
 |link            = https://sites.google.com/site/shekitarixi/77
 |dil             = az
 |nəşrin müəllifi = 
 |nəşr            = 
 |tip             = [[İpəkçi (qəzet)|“İpəkçi” qəzetinin]] saytı
 |yer             = 
 |nəşriyyat       = 
 |il              = 2006
 |nömrə           = 
 |том             = 
 |выпуск          = 
 |страницы        = 
 |isbn            = 
 |issn            = 
 |ref             = Məmmədov A.S.
 |bibcode         = 
 |arxiv           = 
 |pmid            = 
}}
# {{cite web2 | last =|url=http://www.tarix.shaki.info/29 |title=Məhəmmədhüseyn xan Müştaqinin aqibəti |author=[[Aydın Məmmədov (jurnalist)|Aydın Məmmədov]] |date= |website=http://www.tarix.shaki.info |publisher=Şəki tarixi |language= az|accessdate= |archiveurl =https://web.archive.org/web/20210512063056/http://www.tarix.shaki.info/29 |archivedate = 12 May 2021|ref = harv}}
# {{cite web2 | last =|url=https://ipekchi.info/?p=1746 |title= Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə Şəki Xan məscidində aparılan təmir-bərpa işləri zamanı 1759–1780-cı illərdə Şəki xanı olmuş Məhəmmədhüseyn xanın qəbri aşkar edildi|author=[[Aydın Məmmədov (jurnalist)|Məmmədov A.S.]] |date=04 İyul 2021 |website=https://ipekchi.info |publisher=“İpəkçi” qəzetinin saytı |language= az|accessdate= |archiveurl =https://web.archive.org/web/20210710083116/https://ipekchi.info/?p=1746 |archivedate =10 Jul 2021 |ref = harv}}
#: {{məqalə
 | müəllif         = [[Aydın Məmmədov (jurnalist)|Məmmədov A.S.]]
 | başlıq          = Şəki Xan məscidində Məhəmmədhüseyn xanın qəbri aşkar edilib
 | orijinal        = 
 | link            = https://medeniyyet.az/files/medeniyyet_800_1625897924.pdf
 | dil             = 
 | cavabdeh        = 
 | nəşrin müəllifi = 
 | nəşr            = Mədəniyyət
 | tip             = qəzet
 | yer             = Bakı
 | nəşriyyat       = Azərbaycan
 | il              = 2021
 | cild            = 
 | buraxılış       = 9 iyul
 | nömrə           = 51 (1828)
 | səhifələr       = 6
 | isbn            = 
 | issn            = 
 | doi             = 
 | bibcode         = 
 | arxiv           = 
 | pmid            = 
 | ref             = 
 | archiveurl      = https://web.archive.org/web/20210710074643/https://medeniyyet.az/files/medeniyyet_800_1625897924.pdf
 | archivedate     = 10 Jul 2021
}}
#: {{cite web2 | last =|url= https://medeniyyet.az/page/news/58061/Seki-Xan-mescidinde-Mehemmedhuseyn-xanin-qebri-askar-edilib.html|title=Şəki Xan məscidində Məhəmmədhüseyn xanın qəbri aşkar edilib |author=[[Aydın Məmmədov (jurnalist)|Məmmədov A.S.]] |date= 09-07-2021 |website=https://medeniyyet.az |publisher= “Mədəniyyət” qəzetinin saytı|language=az |accessdate= |archiveurl =https://web.archive.org/web/20210710082124/https://medeniyyet.az/page/news/58061/Seki-Xan-mescidinde-Mehemmedhuseyn-xanin-qebri-askar-edilib.html |archivedate =10 Jul 2021 |ref = harv}}

== Həmçinin bax ==
* [[Xan qəbiristanlığı]]

{{Yuxarı Baş Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu}}

{{Yoxlanılmış məqalə}}

[[en:Shaki Khans' Mosque]][[ru:Шекинская ханская мечеть]][[uk:Шекінська ханська мечеть]][[az:Xan məscidi (Şəki)]]