"Xan məscidi" səhifəsinin versiyaları arasındakı fərqlər
| Sətir 48: | Sətir 48: | ||
|Commons = Khan's Mosque and Cemetery | |Commons = Khan's Mosque and Cemetery | ||
}} | }} | ||
| − | '''Xan məscidi'''ni hicri 1183 (1769/70)-ci ildə Şəki xanı [[Məhəmmədhüseyn xan]] tikdirib. Məscid əvvəlcə “'''I Cümə məscidi'''” adlanıb. Məscidin şərq tərəfindəki torpaq sahəsində [[Xan qəbiristanlığı (Şəki)|Şəki Xan qəbristanlığı]] yerləşir. | + | '''Xan məscidi'''ni hicri 1183 (1769/70)-ci ildə Şəki xanı [[Məhəmmədhüseyn xan]] tikdirib. Məscid əvvəlcə “'''I Cümə məscidi'''” adlanıb. Məscidin şərq tərəfindəki torpaq sahəsində [[Xan qəbiristanlığı (Şəki)|Şəki Xan qəbristanlığı]] yerləşir. |
| − | |||
[[File:Khan masjidi, Sheki, 2.JPG|200px|left|thumb|Şəki Xan məscidi]] | [[File:Khan masjidi, Sheki, 2.JPG|200px|left|thumb|Şəki Xan məscidi]] | ||
| − | 14 aprel 1853-cü il tarixdə (digər mənbələrdə – maddeyi-tarixlərdə, 1842/1843) Nuxa bazarı ilə birlikdə yanmışdır. [[Mustafa ağa Şəkixanov|Mustafa ağa Şəkixanovun]] yazdığına görə, o vaxt bazar və Cümə məscidi ilə yanaşı, məscid ətrafındakı evlər də yanğına məruz qalıb. Yanğından sonra Mustafa ağanın atası [[Kərim ağa Şəkixanov]] bu məscidi bərpa etdirməyə başlamış, lakin bəzi yerlərini, – minarənin başını, pilləkənlərini və yanğına məruz qalmış digər yerlərini bərpa və təmir etdirməyə onun ömrü çatmamışdır (hal-hazırda məscidin arxasına diqqətlə baxdıqda görmək olar ki, vaxtilə məscidin pəncərələri indikindən xeyli kiçik olubmuş, sonra onların yeri hörülərək, daha geniş pəncərələr açılmışdır. Mümkündür ki, bu iş, məhz yanğından sonra | + | 14 aprel 1853-cü il tarixdə (digər mənbələrdə – maddeyi-tarixlərdə, 1842/1843) Nuxa bazarı ilə birlikdə yanmışdır. [[Mustafa ağa Şəkixanov|Mustafa ağa Şəkixanovun]] yazdığına görə, o vaxt bazar və Cümə məscidi ilə yanaşı, məscid ətrafındakı evlər də yanğına məruz qalıb. Yanğından sonra Mustafa ağanın atası [[Kərim ağa Şəkixanov]] bu məscidi bərpa etdirməyə başlamış, lakin bəzi yerlərini, – minarənin başını, pilləkənlərini və yanğına məruz qalmış digər yerlərini bərpa və təmir etdirməyə onun ömrü çatmamışdır (hal-hazırda məscidin arxasına diqqətlə baxdıqda görmək olar ki, vaxtilə məscidin pəncərələri indikindən xeyli kiçik olubmuş, sonra onların yeri hörülərək, daha geniş pəncərələr açılmışdır. Mümkündür ki, bu iş, məhz yanğından sonra edilmişdir). |
XX əsrin 90-cı illərində məscid “Azəri” adlanan qeyri-leqal dini birliyinə verilmişdir. 30 ilə yaxın müddət ərzində onlar məscidi daima bağlı saxlamış, hətta Mədəniyyət şöbəsi tərəfindən məscidin divarına “Bura dövlət tərəfindən qorunur” lövhəsinin vurulmasına belə imkan verməmişdirlər. 2009-cu ildə Şəki Şəhər Mədəniyyət Şöbəsi məhkəməyə müraciət etsə də, məhkəmə məscidin qeyri-leqal “Azəri” dini icması tərəfindən boşaldılmasına qərar versə də bu qərarın icrası yalnız 2019-cu ildə mümkün olub. | XX əsrin 90-cı illərində məscid “Azəri” adlanan qeyri-leqal dini birliyinə verilmişdir. 30 ilə yaxın müddət ərzində onlar məscidi daima bağlı saxlamış, hətta Mədəniyyət şöbəsi tərəfindən məscidin divarına “Bura dövlət tərəfindən qorunur” lövhəsinin vurulmasına belə imkan verməmişdirlər. 2009-cu ildə Şəki Şəhər Mədəniyyət Şöbəsi məhkəməyə müraciət etsə də, məhkəmə məscidin qeyri-leqal “Azəri” dini icması tərəfindən boşaldılmasına qərar versə də bu qərarın icrası yalnız 2019-cu ildə mümkün olub. | ||
| + | |||
| + | 2021-ci ilsə Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə Şəki Xan məscidində təmir-bərpa işləri başladılmışdır. Şəki Xan məscidi Azərbaycan Respublikası Dövlət Turizm Agentliyinin tabeliyində olan “Yuxarı Baş” Milli Tarix-Memarlıq Qoruğu ərazisində yerləşdiyinə görə təmir-bərpa işləri çərçvəsində məhz Azərbaycan Respublikası Dövlət Turizm Agentliyinin sifarişi ilə AMEA Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu tərəfindən institutun antik dövr arxeologiyası şöbəsinin müdiri, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Zaur Həsənovun rəhbərliyi altında məscid ərazisində və məscidin ətrafında arxeoloji qazıntılar da aparılılıb. Vaxtilə, [[Salman Mümtaz]] yazmışdı ki, Şəki xanı Məhəmmədhüseyn xanın özü məscidin “mehrabı içində” dəfn edilib. 2 iyul 2021-ci il yarixdə – günortadan sonra, həmin yerdə arxeoloji qazıntılar davam etdirilərkən insan sümükləri, hətta bir ədəd güllə də aşkar edilmişdir (məlum olduğu kimi, Məhəmmədhüseyn xan edam edilməzdən 1 həftə əvvəl güllə ilə yaralanmışdı). | ||
== Ədəbiyyat == | == Ədəbiyyat == | ||
20:19, 10 dekabr 2021 versiyası
| məscid | |||||
Xan məscidi
| |||||
 | |||||
| Ölkə | Azərbaycan | ||||
| Şəhər | Şəki | ||||
| Məzhəb | sünni | ||||
| Banisi | Məhəmmədhüseyn xan | ||||
| İlk xatırlanma | 1769/1770 | ||||
| Tikinti | ???—1769/1770 | ||||
| Material | çay daşı, kərpic | ||||
|
| |||||
| Koordinatlar | 41°12′09″N 47°11′30″E / 41.202529°N 47.191714°E  41°12′09″N 47°11′30″E / 41.202529°N 47.191714°E
| ||||
 Commonsda da Xan məscidi ilə əlaqəli mediafayllar var
| |||||
Xan məscidini hicri 1183 (1769/70)-ci ildə Şəki xanı Məhəmmədhüseyn xan tikdirib. Məscid əvvəlcə “I Cümə məscidi” adlanıb. Məscidin şərq tərəfindəki torpaq sahəsində Şəki Xan qəbristanlığı yerləşir.
14 aprel 1853-cü il tarixdə (digər mənbələrdə – maddeyi-tarixlərdə, 1842/1843) Nuxa bazarı ilə birlikdə yanmışdır. Mustafa ağa Şəkixanovun yazdığına görə, o vaxt bazar və Cümə məscidi ilə yanaşı, məscid ətrafındakı evlər də yanğına məruz qalıb. Yanğından sonra Mustafa ağanın atası Kərim ağa Şəkixanov bu məscidi bərpa etdirməyə başlamış, lakin bəzi yerlərini, – minarənin başını, pilləkənlərini və yanğına məruz qalmış digər yerlərini bərpa və təmir etdirməyə onun ömrü çatmamışdır (hal-hazırda məscidin arxasına diqqətlə baxdıqda görmək olar ki, vaxtilə məscidin pəncərələri indikindən xeyli kiçik olubmuş, sonra onların yeri hörülərək, daha geniş pəncərələr açılmışdır. Mümkündür ki, bu iş, məhz yanğından sonra edilmişdir).
XX əsrin 90-cı illərində məscid “Azəri” adlanan qeyri-leqal dini birliyinə verilmişdir. 30 ilə yaxın müddət ərzində onlar məscidi daima bağlı saxlamış, hətta Mədəniyyət şöbəsi tərəfindən məscidin divarına “Bura dövlət tərəfindən qorunur” lövhəsinin vurulmasına belə imkan verməmişdirlər. 2009-cu ildə Şəki Şəhər Mədəniyyət Şöbəsi məhkəməyə müraciət etsə də, məhkəmə məscidin qeyri-leqal “Azəri” dini icması tərəfindən boşaldılmasına qərar versə də bu qərarın icrası yalnız 2019-cu ildə mümkün olub.
2021-ci ilsə Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə Şəki Xan məscidində təmir-bərpa işləri başladılmışdır. Şəki Xan məscidi Azərbaycan Respublikası Dövlət Turizm Agentliyinin tabeliyində olan “Yuxarı Baş” Milli Tarix-Memarlıq Qoruğu ərazisində yerləşdiyinə görə təmir-bərpa işləri çərçvəsində məhz Azərbaycan Respublikası Dövlət Turizm Agentliyinin sifarişi ilə AMEA Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu tərəfindən institutun antik dövr arxeologiyası şöbəsinin müdiri, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Zaur Həsənovun rəhbərliyi altında məscid ərazisində və məscidin ətrafında arxeoloji qazıntılar da aparılılıb. Vaxtilə, Salman Mümtaz yazmışdı ki, Şəki xanı Məhəmmədhüseyn xanın özü məscidin “mehrabı içində” dəfn edilib. 2 iyul 2021-ci il yarixdə – günortadan sonra, həmin yerdə arxeoloji qazıntılar davam etdirilərkən insan sümükləri, hətta bir ədəd güllə də aşkar edilmişdir (məlum olduğu kimi, Məhəmmədhüseyn xan edam edilməzdən 1 həftə əvvəl güllə ilə yaralanmışdı).
Ədəbiyyat
- Məhəmmədhüseyn xan Müştaq / Salman Mümtazın redaktəsi ilə. — Azərbaycanı tədqiq və təəbbö cəmiyyəti. — Bakı, 1925.
- Tahirzadə Ə.Ş. Şəkinin tarixi qaynaqlarda. — Bakı: “Master” nəşriyyatı, 2005. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 23 aprel 2021.
- Esmira Cavadova (09.06.2011). "«Xan məscidi» ətrafında çəkişmə" (azərb.). Azadlıq Radiosu. 12 Jun 2011 - 4 Mar 2016 tarixində arxivləşdirilib.
- Məmmədov A.S. Ədalət Tahirzadənin “Şəkinin tarixi qaynaqlarda” kitabı (azərb.) : “İpəkçi” qəzetinin saytı. — 2006.
- Məmmədov A.S. Ədalət Tahirzadənin “Şəkinin tarixi qaynaqlarda” kitabı (azərb.) : “İpəkçi” qəzetinin saytı. — 2006.
- Aydın Məmmədov. Məhəmmədhüseyn xan Müştaqinin aqibəti. http://www.tarix.shaki.info. Şəki tarixi. Arxivləşdirilib (12 may 2021).
- Məmmədov A.S. Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə Şəki Xan məscidində aparılan təmir-bərpa işləri zamanı 1759–1780-cı illərdə Şəki xanı olmuş Məhəmmədhüseyn xanın qəbri aşkar edildi. https://ipekchi.info. “İpəkçi” qəzetinin saytı (04 İyul 2021). Arxivləşdirilib (10 iyul 2021).
- Məmmədov A.S. Şəki Xan məscidində Məhəmmədhüseyn xanın qəbri aşkar edilib // Mədəniyyət : qəzet. — Bakı: Azərbaycan, 2021. — В. 9 iyul. — № 51 (1828). — Səh. 6. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 10 iyul 2021.
- Məmmədov A.S. Şəki Xan məscidində Məhəmmədhüseyn xanın qəbri aşkar edilib. https://medeniyyet.az. “Mədəniyyət” qəzetinin saytı (09-07-2021). Arxivləşdirilib (10 iyul 2021).
Həmçinin bax
| “Yuxarı Baş” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu | ||
|---|---|---|
| Qalalar | Qala |  |
| Saraylar | Şəki xan sarayı • Şəkixanovların evi | |
| Karvansaralar | Aşağı Karvansara • Yuxarı Karvansara | |
| Məscidlər | Xan məscidi• Cümə məscidi • Ömər Əfəndi məscidi • Hacı Çələbi xan – Hacı Şəmsəddin bəy məscidi • İmam Əli məscidi | |
| Hamamlar | Aqvanlar hamamı • Dərə hamamı • Yeraltı hamam | |
| Digər | Nuxa Üçmüqəddəs kilsəsi • Xan çinarı | |