Changes

Osman ibn Əffanın xəlifəliyi dövründə ({{h.o.}} 644 – 656) Salman ibn Rəbiənin komandanlığı altında Qafqaz Albaniyası ərazisinə daxil olan ərəblər Kür çayını keçərək Qəbələni tutmuş, sonra isə “Şəkkən” və “Kəmibəran” hökmdarları ilə vergi ödəmələri şərti ilə sülh müqavilələri bağlamışdırlar<ref>əl-Bəlazuri 2005, səh.: 113. “Albaniya tarixi”ndə bu hadisənin 651/652-ci ildə, yaxud bu tarixdən az sonra baş verdiyi göstərilir (bax: Moisey Kalankatuklu 2006, II kitabın XIX fəsli, səh.: 202, 293 ).</ref>. Mənbədə “Şəkkən” və “Kəmibəran” hökmdarlarının adlarını çəkməsə də, onların Albaniya şahzədələri – birincinin Varaz-Peroj, ikincisinin isə Cavanşir olduğunu ehtimal etmək üçün kifayət qədər ciddi əsaslar var. Belə ki ikincinin Kambisienada yerləşən Girdiman knyazlığının knyazı Cavanşir olduğuna dair “Albaniya tarixi”ndə açıq-aydın işarə var, həmçinin ikincinin Kişdə yaşaması ilə bağlı məlumatlar da var<ref>“Albaniya tarixi”ndə ərəblərin Albaniyaya «Yezdəgirdin şahlığının iyirminci ilində», yəni 651/652-ci ildə, yaxud bundan az sonra gəlib çıxmaları göstərilir. Ardınca məlumat verilir ki, «cənubdan gələnlərin amansız olduğunu görən Cavanşir onlara tabe olmayıb Kür çayının o biri sahilinə keçir» Hara keçir bəs? Bu sualın cavabı bir az əvvəl verilib: «Kambeçan vilayətində və Kürün o biri sahilində yerləşən öz ata-baba mülkünə» (bax: Moisey Kalankatuklu 2006, II kitabın XIX fəsli, səh.: 200). Ardınca məlumat verilir ki, «o, bir qədər orada qaldıqdan sonra yenə də ürəyinin atəşini söndürmək üçün ərəblərlə döyüşə yenidən başlamaq və atasını azad eləmək istədi. Lakin atası onu bu fikirdən daşındırdı və könüllü olaraq düşmənə təslim oldu».  Bundan  məlum olur ki, ərəblərin hücumu zamanı Cavanşirin atası Varaz-Qriqor Albaniyanın qış paytaxtı olan Bərdə şəhərində mühasirədə imiş. Cavanşir atasına köməyə getmək istəmiş, lakin atası döyüşməyi məsləhət görməmişdir, düşmənə könüllü təslim olmuşdur. Ərəb mənbəsinə görə isə Salman ibn Rəbiə bir neçə gün Bərdə şəhərini mühasirədə saxlamış, sonda şəhər əhalisi ilə sülh müqaviləsi bağlayaraq şəhərə daxil olmuşdur (bax: əl-Bəlazuri 2005, səh.: 113). Heç şübhə yoxdur ki, “Albaniya tarixi” və ərəb mənbəsində eyni hadisədən bəhs edilir.  Əgər “Albaniya tarixi”ndə Cavanşirin həmin vaxt «Kambeçan vilayətində» olduğu göstərilirsə, eyni ərəb mənbəsinindəki  «Kəmibəranın hökmdarı» da əlbəttə ki Cavanşirdir, onda başqa kim ola bilərdi ki? “Albaniya tarixi”ndən bilirik ki, Cavanşirin ata-baba yurdu olan Girdiman Kürün sol sahilində –  Kambisiena vilayətində idi. Bu vilayətin adı “Albaniya tarixi”ndə «Kambeçan», ərəb mənbələrində isə «Kəmibəran» kimi verilir. Ərəb mənbələrindən məlum olur ki, bu vilayət Şəkidən qərbdə olub...

Osman ibn Əffanın xəlifəliyi dövründə ({{h.o.}} 644 – 656) Salman ibn Rəbiənin komandanlığı altında Qafqaz Albaniyası ərazisinə daxil olan ərəblər Kür çayını keçərək Qəbələni tutmuş, sonra isə “Şəkkən” və “Kəmibəran” hökmdarları ilə vergi ödəmələri şərti ilə sülh müqavilələri bağlamışdırlar<ref>əl-Bəlazuri 2005, səh.: 113. “Albaniya tarixi”ndə bu hadisənin 651/652-ci ildə, yaxud bu tarixdən az sonra baş verdiyi göstərilir (bax: Moisey Kalankatuklu 2006, II kitabın XIX fəsli, səh.: 202, 293 ).</ref>. Mənbədə “Şəkkən” və “Kəmibəran” hökmdarlarının adlarını çəkməsə də, onların Albaniya şahzədələri – birincinin Varaz-Peroj, ikincisinin isə Cavanşir olduğunu ehtimal etmək üçün kifayət qədər ciddi əsaslar var. Belə ki ikincinin Kambisienada yerləşən Girdiman knyazlığının knyazı Cavanşir olduğuna dair “Albaniya tarixi”ndə açıq-aydın işarə var, həmçinin ikincinin Kişdə yaşaması ilə bağlı məlumatlar da var<ref>“Albaniya tarixi”ndə ərəblərin Albaniyaya «Yezdəgirdin şahlığının iyirminci ilində», yəni 651/652-ci ildə, yaxud bundan az sonra gəlib çıxmaları göstərilir. Ardınca məlumat verilir ki, «cənubdan gələnlərin amansız olduğunu görən Cavanşir onlara tabe olmayıb Kür çayının o biri sahilinə keçir» Hara keçir bəs? Bu sualın cavabı bir az əvvəl verilib: «Kambeçan vilayətində və Kürün o biri sahilində yerləşən öz ata-baba mülkünə» (bax: Moisey Kalankatuklu 2006, II kitabın XIX fəsli, səh.: 200). Ardınca məlumat verilir ki, «o, bir qədər orada qaldıqdan sonra yenə də ürəyinin atəşini söndürmək üçün ərəblərlə döyüşə yenidən başlamaq və atasını azad eləmək istədi. Lakin atası onu bu fikirdən daşındırdı və könüllü olaraq düşmənə təslim oldu».  Bundan  məlum olur ki, ərəblərin hücumu zamanı Cavanşirin atası Varaz-Qriqor Albaniyanın qış paytaxtı olan Bərdə şəhərində mühasirədə imiş. Cavanşir atasına köməyə getmək istəmiş, lakin atası döyüşməyi məsləhət görməmişdir, düşmənə könüllü təslim olmuşdur. Ərəb mənbəsinə görə isə Salman ibn Rəbiə bir neçə gün Bərdə şəhərini mühasirədə saxlamış, sonda şəhər əhalisi ilə sülh müqaviləsi bağlayaraq şəhərə daxil olmuşdur (bax: əl-Bəlazuri 2005, səh.: 113). Heç şübhə yoxdur ki, “Albaniya tarixi” və ərəb mənbəsində eyni hadisədən bəhs edilir.  Əgər “Albaniya tarixi”ndə Cavanşirin həmin vaxt «Kambeçan vilayətində» olduğu göstərilirsə, eyni ərəb mənbəsinindəki  «Kəmibəranın hökmdarı» da əlbəttə ki Cavanşirdir, onda başqa kim ola bilərdi ki? “Albaniya tarixi”ndən bilirik ki, Cavanşirin ata-baba yurdu olan Girdiman Kürün sol sahilində –  Kambisiena vilayətində idi. Bu vilayətin adı “Albaniya tarixi”ndə «Kambeçan», ərəb mənbələrində isə «Kəmibəran» kimi verilir. Ərəb mənbələrindən məlum olur ki, bu vilayət Şəkidən qərbdə olub...

O ki qaldı eyni ərəb mənbəsində Kəmibəranla yanaşı qeyd olunan Şəkkən hökmdarının kim olmasına, biz yalnız bilirik ki,  Uxtanesin katolikosluğu dövründə (671–680) Cavanşirin  böyük qardaşı Varaz-Peroj Şəkidəki Kiş kəndində  yaşayırdı. Varaz-Perojun knyaz titulu daşıması onun həmin ərazinin hakimi olduğunu göstərir (bax: 13-cü qeydə). Onun 671-ci ildən əvvəl, yəni Uxtanesin katolikosluğundan əvvəl də həmin ərazinin hakimi olması, Salman ibn Rəbiə ilə Şəkkən hökmdarı kimi sülh müqaviləsini bağlamışı mümkün idi. 

O ki qaldı eyni ərəb mənbəsində Kəmibəranla yanaşı qeyd olunan Şəkkən hökmdarının kim olmasına, biz “Albaniya tarixi”ndən bilirik ki,  Uxtanesin katolikosluğu dövründə (671 – 680) Cavanşirin  böyük qardaşı Varaz-Peroj Şəkidəki Kiş kəndində  yaşayırdı. Varaz-Perojun knyaz titulu daşıması onun həmin ərazinin hakimi olduğunu göstərir (bax: 2-ci qeydə).  

</ref>.

</ref>.