Diqqət! 4 aprel 2024-cü il tarixdən saytın yeni versiyası sheki.org domenində fəaliyyət göstərir. Bu köhnə versiyadır və yenilənməsi məhdudlaşdırılıb.

Changes

Jump to navigation Jump to search
Nəzərə çarpan dəyişiklik yoxdur.
Sətir 28: Sətir 28:  
  |Commons              =
 
  |Commons              =
 
}}
 
}}
'''Varaz-Peroj''' ('''Varaz-Firuz''') –  Aranşahi sülaləsinin davamçısı<ref name=Q1 group=q/>, knyaz<ref name=Q3 group=q/>, Qafqaz Albaniyası şahzadəsi; Albaniya hökmdarlarından Varaz-Qriqorun ({{h.o.}}628 – 652<ref name=Q4 group=q/>) böyük oğlu, Cavanşirin ({{h.o.}}652 – 681) böyük qardaşı, Varaz-Tiridatın ({{h.o.}}681 – 701) isə atasıdır. Adı heç yerdə Şəki knyazı kimi çəkilməsə də, mənbələrdə onun [[Şəki dövləti|Şəkinin]] knyazı olduğunu göstərən bəzi məlumatlar var və bu məlumatlar əsasında ehtimal etmək olur ki, 651/652-ci ildə, yaxud bundan az sonra Şəki ərazisinə daxil olmuş ərəblərlə sülh müqaviləsi bağlamış, ərəb mənbəsində adı çəkilmədən “Şəki hökmdarı” kimi təqdim olunmuş şəxs də odur. ''Laknar''<ref name=Q5 group=q/> titulu da daşımış və ailəsi ilə birlikdə [[Kiş]] kəndində yaşamışdır.  
+
'''Varaz-Peroj''' ('''Varaz-Firuz''') –  Aranşahi sülaləsinin davamçısı<ref name=Q1 group=q/>, knyaz<ref name=Q3 group=q/>, Qafqaz Albaniyası şahzadəsi; Albaniya hökmdarlarından Varaz-Qriqorun ({{h.o.}}628 – 652<ref name=Q4 group=q/>) böyük oğlu, Cavanşirin ({{h.o.}}652 – 681) böyük qardaşı, Varaz-Tiridatın ({{h.o.}}681 – 701) isə atasıdır. Adı heç yerdə Şəki knyazı kimi çəkilməsə də, mənbələrdə onun [[Şəki dövləti|Şəkinin]] knyazı olduğunu göstərən bəzi məlumatlar var və bu məlumatlar əsasında ehtimal etmək olur ki, 651/652-ci ildə, yaxud bundan az sonra Şəki ərazisinə daxil olmuş ərəblərlə sülh müqaviləsi bağlamış, ərəb mənbəsində adı çəkilmədən “Şəki hökmdarı” kimi təqdim olunmuş şəxs də odur{{Sfnaz|əl-Bəlazuri|2005|p=113|loc=}}<ref name=Q5 group=q/>. ''Laknar''<ref name=Q6 group=q/> titulu da daşımış və ailəsi ilə birlikdə [[Kiş]] kəndində yaşamışdır.  
    
==Haqqında məlumatlar==
 
==Haqqında məlumatlar==
Sətir 35: Sətir 35:  
Bunun ardınca isə bir müddət sonra Varaz-Peroj və qardaşı Cavanşir, Bərdədə iranlılar tərəfindən yenidən girov götürülmüş ataları Varaz-Qriqorun azad edilməsi üçün Kürün sol sahilindən Bərdəyə müvəffəqiyyətli əks-hücum təşkil etmişdilər{{Sfnaz|Moisey Kalankatuklu.|2006|p=202|loc=}}.  
 
Bunun ardınca isə bir müddət sonra Varaz-Peroj və qardaşı Cavanşir, Bərdədə iranlılar tərəfindən yenidən girov götürülmüş ataları Varaz-Qriqorun azad edilməsi üçün Kürün sol sahilindən Bərdəyə müvəffəqiyyətli əks-hücum təşkil etmişdilər{{Sfnaz|Moisey Kalankatuklu.|2006|p=202|loc=}}.  
   −
651/652-ci ildə, yaxud bundan az sonra – Osman ibn Əffanın xəlifəliyi dövründə ({{h.o.}}644 – 656), Salman ibn Rəbiənin komandanlığı altında Qafqaz Albaniyası ərazisinə daxil olan ərəblər Kür çayını keçərək Qəbələni tutmuş, sonra isə “''Şəkkən''” və “''Kəmibəran''” hökmdarları ilə vergi ödəmələri şərti ilə sülh müqavilələri bağlamışdılar{{Sfnaz|əl-Bəlazuri|2005|p=113|loc=}}<ref name=Q6 group=q/>. Mənbədə “''Şəkkən''” və “''Kəmibəran''” hökmdarlarının adlarını çəkməsə də, onların Albaniya şahzədələri – birincinin Varaz-Peroj, ikincisinin isə Cavanşir olduğunu ehtimal etmək üçün kifayət qədər ciddi əsaslar var. Belə ki ikincinin Kambisienada yerləşən Girdiman knyazlığının knyazı Cavanşir olduğuna dair “Albaniya tarixi”ndə açıq-aydın işarə var, həmçinin həmin mənbədə birincinin Kişdə fəaliyyəti və ailəsinin Kişdə yaşaması ilə bağlı məlumatlar da var<ref name=Q7 group=q/>.
+
651/652-ci ildə, yaxud bundan az sonra – Osman ibn Əffanın xəlifəliyi dövründə ({{h.o.}}644 – 656), Salman ibn Rəbiənin komandanlığı altında Qafqaz Albaniyası ərazisinə daxil olan ərəblər Kür çayını keçərək Qəbələni tutmuş, sonra isə “''Şəkkən''” və “''Kəmibəran''” hökmdarları ilə vergi ödəmələri şərti ilə sülh müqavilələri bağlamışdılar{{Sfnaz|əl-Bəlazuri|2005|p=113|loc=}}<ref name=Q5 group=q/>. Mənbədə “''Şəkkən''” və “''Kəmibəran''” hökmdarlarının adlarını çəkməsə də, onların Albaniya şahzədələri – birincinin Varaz-Peroj, ikincisinin isə Cavanşir olduğunu ehtimal etmək üçün kifayət qədər ciddi əsaslar var. Belə ki ikincinin Kambisienada yerləşən Girdiman knyazlığının knyazı Cavanşir olduğuna dair “Albaniya tarixi”ndə açıq-aydın işarə var, həmçinin həmin mənbədə birincinin Kişdə fəaliyyəti və ailəsinin Kişdə yaşaması ilə bağlı məlumatlar da var<ref name=Q7 group=q/>.
    
Varaz-Peroj Kişdə V əsrin birinci yarısında kənd əhalisi tərəfindən tanrının adına tikilmiş kilsəni təmir etməyə çalışmış, lakin günbəzinin üstünü sökə bilməmişdir{{Sfnaz|Moisey Kalankatuklu.|2006|p=52, 53|loc=}}.
 
Varaz-Peroj Kişdə V əsrin birinci yarısında kənd əhalisi tərəfindən tanrının adına tikilmiş kilsəni təmir etməyə çalışmış, lakin günbəzinin üstünü sökə bilməmişdir{{Sfnaz|Moisey Kalankatuklu.|2006|p=52, 53|loc=}}.
Sətir 54: Sətir 54:  
<ref name=Q4>“Albaniya tarixi”ndə Cavanşirin hakimiyyəti 638-ci ildən hesablansa da {{Harvnbaz|Moisey Kalankatuklu.|2006|p=202, 293|loc=}}, həm də göstərilir ki, Cavanşirin atası Varaz-Qriqor 652-ci ildə hələ Albaniya hökmdarı olaraq qalırdı və Albaniya üçün həlledici qərarlar vermək səlahiyyəti yalnız ona aid idi {{Harvnbaz|Moisey Kalankatuklu.|2006|p=203|loc=}}.</ref>
 
<ref name=Q4>“Albaniya tarixi”ndə Cavanşirin hakimiyyəti 638-ci ildən hesablansa da {{Harvnbaz|Moisey Kalankatuklu.|2006|p=202, 293|loc=}}, həm də göstərilir ki, Cavanşirin atası Varaz-Qriqor 652-ci ildə hələ Albaniya hökmdarı olaraq qalırdı və Albaniya üçün həlledici qərarlar vermək səlahiyyəti yalnız ona aid idi {{Harvnbaz|Moisey Kalankatuklu.|2006|p=203|loc=}}.</ref>
    +
<ref name=Q5>“Albaniya tarixi”ndə bu hadisənin 651/652-ci ildə, yaxud bu tarixdən az sonra baş verdiyi göstərilir {{Harvnbaz|Moisey Kalankatuklu.|2006|p=202, 293|loc=}}.</ref>
   −
<ref name=Q5>'''Laknar''' –  “Albaniya tarixi”nin rusca 1861-ci il nəşrində bu söz «Лахнар» kimi çap edilib və aidiyyəti olan 3-cü haşiyədə sözün naməlum olması vurğulanmışdır {{Harvnbru|Мойсея Каганкатваци|1861|p=172|loc=}}. “Albaniya tarixi”nin rusca 1985-ci il Yerevan nəşrində isə söz «''Лакнар''» kimi verilsə də, haşiyədə mənası izah olunmayıb {{Harvnbru|Мовсес Каланкатуаци (книга первая)|1985|p=113|loc=}}. “Albaniya tarixi”nin azərbaycancaya tərcüməsində isə “''laknar (eşikağası)''” kimi gedib {{Harvnbaz|Moisey Kalankatuklu.|2006|p=237|loc=}}.</ref>
+
<ref name=Q6>'''Laknar''' –  “Albaniya tarixi”nin rusca 1861-ci il nəşrində bu söz «Лахнар» kimi çap edilib və aidiyyəti olan 3-cü haşiyədə sözün naməlum olması vurğulanmışdır {{Harvnbru|Мойсея Каганкатваци|1861|p=172|loc=}}. “Albaniya tarixi”nin rusca 1985-ci il Yerevan nəşrində isə söz «''Лакнар''» kimi verilsə də, haşiyədə mənası izah olunmayıb {{Harvnbru|Мовсес Каланкатуаци (книга первая)|1985|p=113|loc=}}. “Albaniya tarixi”nin azərbaycancaya tərcüməsində isə “''laknar (eşikağası)''” kimi gedib {{Harvnbaz|Moisey Kalankatuklu.|2006|p=237|loc=}}.</ref>
 
  −
 
  −
<ref name=Q6>“Albaniya tarixi”ndə bu hadisənin 651/652-ci ildə, yaxud bu tarixdən az sonra baş verdiyi göstərilir {{Harvnbaz|Moisey Kalankatuklu.|2006|p=202, 293|loc=}}.</ref>  
      
<ref name=Q7> “Albaniya tarixi”ndə ərəblərin Albaniyaya «Yezdəgirdin şahlığının iyirminci ilində», yəni 651/652-ci ildə, yaxud bundan az sonra gəlib çıxmaları göstərilir {{Harvnbaz|Moisey Kalankatuklu.|2006|p=202 – 203|loc=}}. Ardınca məlumat verilir ki, «''cənubdan gələnlərin amansız olduğunu görən Cavanşir onlara tabe olmayıb Kür çayının o biri sahilinə keçir''» {{Harvnbaz|Moisey Kalankatuklu.|2006|p=203|loc=}}. Hara keçir bəs? Bu sualın cavabı bir az əvvəl verilib: «''Kambeçan vilayətində və Kürün o biri sahilində yerləşən öz ata-baba mülkünə''» {{Harvnbaz|Moisey Kalankatuklu.|2006|p=200|loc=}}. Ardınca məlumat verilir ki, «''o, bir qədər orada qaldıqdan sonra yenə də ürəyinin atəşini söndürmək üçün ərəblərlə döyüşə yenidən başlamaq və atasını azad eləmək istədi. Lakin atası onu bu fikirdən daşındırdı və könüllü olaraq düşmənə təslim oldu''» {{Harvnbaz|Moisey Kalankatuklu.|2006|p=203|loc=}}. Bundan məlum olur ki, ərəblərin hücumu zamanı Cavanşirin atası Varaz-Qriqor Albaniyanın qış paytaxtı olan Bərdə şəhərində mühasirədə imiş. Cavanşir atasına köməyə getmək istəmiş, lakin atası döyüşməyi məsləhət görməmişdir, ərəblərə könüllü təslim olmuşdur. Ərəb mənbəsinə görə isə Salman ibn Rəbiə bir neçə gün Bərdə şəhərini mühasirədə saxlamış, sonda şəhər əhalisi ilə sülh müqaviləsi bağlayaraq şəhərə daxil olmuşdur {{Harvnbaz|əl-Bəlazuri|2005|p=113|loc=}}. Heç şübhə yoxdur ki, “Albaniya tarixi” və ərəb mənbəsində eyni hadisədən bəhs edilir.  Əgər “Albaniya tarixi”ndə Cavanşirin həmin vaxt «''Kambeçan vilayətində''» olduğu göstərilirsə, ərəb mənbəsindəki  «''Kəmibəranın hökmdarı''» da əlbəttə ki Cavanşir olmalıdır, ondan başqa kim ola bilərdi ki? “Albaniya tarixi”ndən bilirik və burada da qeyd etdik ki, Cavanşirin ata-baba yurdu olan Girdiman Kürün sol sahilində –  Kambisiena vilayətində idi. Bu vilayətin adı “Albaniya tarixi”ndə «''Kambeçan''», ərəb mənbələrində isə «''Kəmibəran''» kimi gedir. Ərəb mənbələrindən məlum olur ki, bu vilayət Şəkidən qərbdə olub...
 
<ref name=Q7> “Albaniya tarixi”ndə ərəblərin Albaniyaya «Yezdəgirdin şahlığının iyirminci ilində», yəni 651/652-ci ildə, yaxud bundan az sonra gəlib çıxmaları göstərilir {{Harvnbaz|Moisey Kalankatuklu.|2006|p=202 – 203|loc=}}. Ardınca məlumat verilir ki, «''cənubdan gələnlərin amansız olduğunu görən Cavanşir onlara tabe olmayıb Kür çayının o biri sahilinə keçir''» {{Harvnbaz|Moisey Kalankatuklu.|2006|p=203|loc=}}. Hara keçir bəs? Bu sualın cavabı bir az əvvəl verilib: «''Kambeçan vilayətində və Kürün o biri sahilində yerləşən öz ata-baba mülkünə''» {{Harvnbaz|Moisey Kalankatuklu.|2006|p=200|loc=}}. Ardınca məlumat verilir ki, «''o, bir qədər orada qaldıqdan sonra yenə də ürəyinin atəşini söndürmək üçün ərəblərlə döyüşə yenidən başlamaq və atasını azad eləmək istədi. Lakin atası onu bu fikirdən daşındırdı və könüllü olaraq düşmənə təslim oldu''» {{Harvnbaz|Moisey Kalankatuklu.|2006|p=203|loc=}}. Bundan məlum olur ki, ərəblərin hücumu zamanı Cavanşirin atası Varaz-Qriqor Albaniyanın qış paytaxtı olan Bərdə şəhərində mühasirədə imiş. Cavanşir atasına köməyə getmək istəmiş, lakin atası döyüşməyi məsləhət görməmişdir, ərəblərə könüllü təslim olmuşdur. Ərəb mənbəsinə görə isə Salman ibn Rəbiə bir neçə gün Bərdə şəhərini mühasirədə saxlamış, sonda şəhər əhalisi ilə sülh müqaviləsi bağlayaraq şəhərə daxil olmuşdur {{Harvnbaz|əl-Bəlazuri|2005|p=113|loc=}}. Heç şübhə yoxdur ki, “Albaniya tarixi” və ərəb mənbəsində eyni hadisədən bəhs edilir.  Əgər “Albaniya tarixi”ndə Cavanşirin həmin vaxt «''Kambeçan vilayətində''» olduğu göstərilirsə, ərəb mənbəsindəki  «''Kəmibəranın hökmdarı''» da əlbəttə ki Cavanşir olmalıdır, ondan başqa kim ola bilərdi ki? “Albaniya tarixi”ndən bilirik və burada da qeyd etdik ki, Cavanşirin ata-baba yurdu olan Girdiman Kürün sol sahilində –  Kambisiena vilayətində idi. Bu vilayətin adı “Albaniya tarixi”ndə «''Kambeçan''», ərəb mənbələrində isə «''Kəmibəran''» kimi gedir. Ərəb mənbələrindən məlum olur ki, bu vilayət Şəkidən qərbdə olub...

Naviqasiya menyusu