Changes

  |doğum tarixi          = 1780-cı ildən əvvəl

  |doğum tarixi          = 1780-cı ildən əvvəl

  |doğum yeri            =  

  |doğum yeri            =  

  |vəfat tarixi          = {{Vəfat tarixi|1826|04|12}}{{sfn|AKAK, səh.: 787,|1874|p=}}{{sfn|AKAK, səh.: V,|1874|p=}}

  |vəfat tarixi          = {{Vəfat tarixi|1826|04|12}}{{sfn|AKAK, səh.: 787|1874|p=}}{{sfn|AKAK, səh.: V|1874|p=}}

  |vəfat yeri            ={{link-interwiki|az=Qırşəhər|az_mətn=Qırşəhər|başqa_dil=tr|başqa_dildə_başlıq=Kırşehir}}{{sfn|AKAK, səh.: 787,|1874|p=}}{{sfnaz|Şükürov Q.|2018|p=126}} ({{dil-tr|Kırşehr}}), Osmanlı İmperiyası

  |vəfat yeri            ={{link-interwiki|az=Qırşəhər|az_mətn=Qırşəhər|başqa_dil=tr|başqa_dildə_başlıq=Kırşehir}}{{sfn|AKAK, səh.: 787|1874|p=}}{{sfnaz|Şükürov Q.|2018|p=126}} ({{dil-tr|Kırşehr}}), Osmanlı İmperiyası

  |təhsili              =  

  |təhsili              =  

  |elmi dərəcəsi        =  

  |elmi dərəcəsi        =  

  |sülalə                =  

  |sülalə                =  

  |atası                = [[Məhəmmədhüseyn xan]]

  |atası                = [[Məhəmmədhüseyn xan]]

  |anası                = gürcü İvan Baqrationinin qızı, Pyotr{{sfn|AKAK, səh.: 652,|1868|p=}} və Davud{{sfn|AKAK, səh.: 641,|1868|p=}} Baqrationilərin bacısı

  |anası                = gürcü İvan Baqrationinin qızı, Pyotr{{sfn|AKAK, səh.: 652|1868|p=}} və Davud{{sfn|AKAK, səh.: 641|1868|p=}} Baqrationilərin bacısı

  |həyat yoldaşı        = Tutu bəyim (İbrahim xanın qızı)

  |həyat yoldaşı        = Tutu bəyim (İbrahim xanın qızı)

  |uşağı                = [[Hüseyn xan (Səlim xanın oğlu)|Hüseyn xan]], Hacı xan, [[Süleyman xan Şəkinski |Süleyman xan]], Fəxrunnisə xanım{{sfn|AKAK, səh.: 1120,|1873|loc= – Nəsil şəcərəsi Hacı Cəmil əfəndi tərəfindən tərtib edilmişdir; bax: {{Harvnb|AKAK, səh.: VII,|1873|p=}}}}, Asiya bəyim {{sfn|AKAK, səh.: 1111,|1873|loc= – Nəsil şəcərəsi Hacı Həmid əfəndi tərəfindən tərtib edilmişdir; bax: {{Harvnb|AKAK, səh.: VII,|1873|p=}}}}

  |uşağı                = [[Hüseyn xan (Səlim xanın oğlu)|Hüseyn xan]], Hacı xan, [[Süleyman xan Şəkinski |Süleyman xan]], Fəxrunnisə xanım{{sfn|AKAK, səh.: 1120|1873|loc= – Nəsil şəcərəsi Hacı Cəmil əfəndi tərəfindən tərtib edilmişdir; bax: {{Harvnb|AKAK, səh.: VII|1873|p=}}}}, Asiya bəyim {{sfn|AKAK, səh.: 1111|1873|loc= – Nəsil şəcərəsi Hacı Həmid əfəndi tərəfindən tərtib edilmişdir; bax: {{Harvnb|AKAK, səh.: VII|1873|p=}}}}

  |imzası                =  

  |imzası                =  

  |mükafatları          =  

  |mükafatları          =  

Belə bir şəraitdə Səlim xan Şəkidə bir daha hakimiyyətə gəlmək üçün rusların dəstəyindən istifadə etmək istəyirdi. O, bu məqsədlə Rusiya qoşunlarının Gürcüstandakı baş komandanı knyaz Pavel Sisianova məktublar yazdı. İlk məktubu imzasız olduğu üçün knyaz Pavel Sisianov onu cavablandırmağı özünə yaraşdırmayıb, bu işi – yəni cavab yazmaq işini, polkovnik Pavel Karyaginin öhdəsinə buraxdı. Sonuncu adı çəkilən isə Səlim xan üçün “''imzasız məktuba Rusiyada heç kimin hörmət etmədiyini''” vurğulamaqla yanaşı, həm də ona məsləhət görmüşdü ki “''əgər nəyəsə nail olmaq istəyirsə, yaxşı olar ki Tiflisə gəlsin''”. Lakin Səlim xan Tiflisə getmədi, əvəzində dəstək üçün Şamaxı xanı Mustafa xana müraciət etdi{{sfn|Дубровин Н. Ф. – Т. 3 – С. 425-426; |1886|p=}}. Mustafa xan isə Səlim xanın təklifindən öz məqsədi üçün istifadə etmək istəyirdi. Polkovnik Pavel Karyaginin {{abbr|12 mart|Məktubda tarix Yuli təqvimi ilə göstərilir: 28 fevral.|0}} 1805-ci tarixli raportunda xatırlanır ki, raport yazılan vaxtdan bir müddət əvvəl,  

Belə bir şəraitdə Səlim xan Şəkidə bir daha hakimiyyətə gəlmək üçün rusların dəstəyindən istifadə etmək istəyirdi. O, bu məqsədlə Rusiya qoşunlarının Gürcüstandakı baş komandanı knyaz Pavel Sisianova məktublar yazdı. İlk məktubu imzasız olduğu üçün knyaz Pavel Sisianov onu cavablandırmağı özünə yaraşdırmayıb, bu işi – yəni cavab yazmaq işini, polkovnik Pavel Karyaginin öhdəsinə buraxdı. Sonuncu adı çəkilən isə Səlim xan üçün “''imzasız məktuba Rusiyada heç kimin hörmət etmədiyini''” vurğulamaqla yanaşı, həm də ona məsləhət görmüşdü ki “''əgər nəyəsə nail olmaq istəyirsə, yaxşı olar ki Tiflisə gəlsin''”. Lakin Səlim xan Tiflisə getmədi, əvəzində dəstək üçün Şamaxı xanı Mustafa xana müraciət etdi{{sfn|Дубровин Н. Ф. – Т. 3 – С. 425-426; |1886|p=}}. Mustafa xan isə Səlim xanın təklifindən öz məqsədi üçün istifadə etmək istəyirdi. Polkovnik Pavel Karyaginin {{abbr|12 mart|Məktubda tarix Yuli təqvimi ilə göstərilir: 28 fevral.|0}} 1805-ci tarixli raportunda xatırlanır ki, raport yazılan vaxtdan bir müddət əvvəl,  

{{sitat2|Mustafa xan guya Səlim xanın sifarişini yerinə yetirirmiş kimi, Şirvan ordusu ilə Şəki xanlığının sərhədlərinə doğru hərəkət edib. Məhəmmədhəsən xan da Şəki ordusunu götürüb vuruşmaq əzmiylə əvvəl Mustafa xanın qarşısına – vuruşmağa, gedib, lakin sonda, vuruşmaq fikrindən vaz keçib, ordusunu buraxıb və özünü təkcənə Mustafa xana təslim edib. Mustafa xan Məhəmmədhəsən xanı əsir kimi Şamaxıya göndərib, Səlim xana isə deyib ki ona inanmır, bu şərtlə onu Şəkidə xan edə bilər ki, oğlunu və qızını əvvəlcə “əmanət” kimi ona versin. Səlim xan o saat Mustafa xanın tələbini yerinə yetirib. Amma Mustafa xan ürəyində Şəki xanlığını özü ələ keçirmək istəyirmiş və buna görə də, öz naiblərini gizlincə Nuxa şəhərinə göndəribmiş ki, şəhəri idarə etsinlər və Məhəmmədhəsən xanın adından onun bütün xəzinəsini tələb etsinlər. Səlim xan isə bunu və özünün aldadıldığını bilən kimi, naiblərin göndərilməsi barədə Nuxadakı kor qardaşı Fətəli ağaya xəbər ötürə bilib. Nuxa adamları ayağa qalxıb Mustafa xanın naiblərini qovublar və Fətəli ağanı müvəqqəti xan seçiblər. Mustafa xan nuxalıların seçimi ilə razılaşmağa məcbur olub və yeni Şəki xanı seçilmiş Fətəli xana məktub yazıb oğlunu “əmanət” kimi Şamaxıya göndərəcəyi təqdirdə onu Şəki xanı kimi tanıyacağını bildirib. Fətəli xan həmin saat oğlunu Mustafa xanın yanına yollayıb. Bundan sonra Mustafa xan Səlim xana onu Şəkidə xan edəcəyi barədə verdiyi vədindən imtina edib və bildirib ki əvəzində ona Şirvanda yaxşı bir mahal verə bilər. Səlim xan əvvəlcə bu təkliflə razılaşıb, lakin Mustafa xanın yanından ayrılan kimi, birbaşa Nuxaya gedib və hamı tərəfindən, o cümlədən, qardaşı Fətəli xan tərəfindən Şəki xanı kimi qəbul olunub''{{sfn|Дубровин Н. Ф. – Т. 4 – С. 426-427; |1886|p=}}{{sfn|AKAK, səh.: 643,|1868|p=}}.}}

{{sitat2|Mustafa xan guya Səlim xanın sifarişini yerinə yetirirmiş kimi, Şirvan ordusu ilə Şəki xanlığının sərhədlərinə doğru hərəkət edib. Məhəmmədhəsən xan da Şəki ordusunu götürüb vuruşmaq əzmiylə əvvəl Mustafa xanın qarşısına – vuruşmağa, gedib, lakin sonda, vuruşmaq fikrindən vaz keçib, ordusunu buraxıb və özünü təkcənə Mustafa xana təslim edib. Mustafa xan Məhəmmədhəsən xanı əsir kimi Şamaxıya göndərib, Səlim xana isə deyib ki ona inanmır, bu şərtlə onu Şəkidə xan edə bilər ki, oğlunu və qızını əvvəlcə “əmanət” kimi ona versin. Səlim xan o saat Mustafa xanın tələbini yerinə yetirib. Amma Mustafa xan ürəyində Şəki xanlığını özü ələ keçirmək istəyirmiş və buna görə də, öz naiblərini gizlincə Nuxa şəhərinə göndəribmiş ki, şəhəri idarə etsinlər və Məhəmmədhəsən xanın adından onun bütün xəzinəsini tələb etsinlər. Səlim xan isə bunu və özünün aldadıldığını bilən kimi, naiblərin göndərilməsi barədə Nuxadakı kor qardaşı Fətəli ağaya xəbər ötürə bilib. Nuxa adamları ayağa qalxıb Mustafa xanın naiblərini qovublar və Fətəli ağanı müvəqqəti xan seçiblər. Mustafa xan nuxalıların seçimi ilə razılaşmağa məcbur olub və yeni Şəki xanı seçilmiş Fətəli xana məktub yazıb oğlunu “əmanət” kimi Şamaxıya göndərəcəyi təqdirdə onu Şəki xanı kimi tanıyacağını bildirib. Fətəli xan həmin saat oğlunu Mustafa xanın yanına yollayıb. Bundan sonra Mustafa xan Səlim xana onu Şəkidə xan edəcəyi barədə verdiyi vədindən imtina edib və bildirib ki əvəzində ona Şirvanda yaxşı bir mahal verə bilər. Səlim xan əvvəlcə bu təkliflə razılaşıb, lakin Mustafa xanın yanından ayrılan kimi, birbaşa Nuxaya gedib və hamı tərəfindən, o cümlədən, qardaşı Fətəli xan tərəfindən Şəki xanı kimi qəbul olunub''{{sfn|Дубровин Н. Ф. – Т. 4 – С. 426-427; |1886|p=}}{{sfn|AKAK, səh.: 643|1868|p=}}.}}

Raportda təsvir edilən hadisələrin nə vaxt başlayıb nə vaxt bitdiyini bilmək üçün isə aidiyyatı olan digər məlumatlara da diqqət yetirilməsinə ehtiyac var. Məsələn, Fətəli xanın oğlu [[Kərim ağa Şəkixanov|Kərim ağa Şəkixanovun]] yazdığına görə onun atası ''“iki-üç ay”'' xanlıq etmiş, Səlim xan isə Nuxaya heç də təntənəli şəkildə yox, əslində gizlincə gəlmiş və gecə vaxtı [[Qala (Şəki)|qalanı]] qoruyan bəylərin Fətəli xana xəyanəti nəticəsində xəlvəti olaraq qalaya daxil olmuşdur{{sfnaz|Kərim ağa Fateh|1993|p=15}}. Pavel Sisianov isə Səlim xana yazdığı {{abbr|28 yanvar|Məktubda tarix Yuli təqvimi ilə göstərilir: 16 yanvar.|0}} 1805-ci il tarixli məktubunda  Mustafa xanın Nuxaya öz naiblərini göndərməsi, Şəki xanlığını Səlim xana vermək istəməməsi, Fətəli xanın Nuxada xan olması barədə yayılan şayiələrdən təəssüfləndiyini və bu şayiələrin doğru olmaması üçün dua etdiyini{{sfn|AKAK, səh.: 642,|1868|p=}}, növbəti – {{abbr|25 fevral|Məktubda tarix Yuli təqvimi ilə göstərilir: 13 fevral.|0}}, 1805-ci il tarixli məktubunda isə Səlim xanın yenidən Nuxada xan olmasına görə sevindiyini və bu münasibətlə onu təbrik etdiyini bildirmişdir{{sfn|AKAK, səh.: 642,|1868|p=}}. Beləliklə, aydınlaşır ki bu hadisələr, o cümlədən Fətəli xanın xanlıq dövrü, raportda təsvir edildiyi kimi heç də bir-iki gün ərzində başlayıb sona çatmadığı kimi, Kərim ağa Şəkixanovun yazdığı kimi də heç də iki-üç ay davam etməmiş, təxminən, bir aya yaxın müddət ərzində baş vermişdir.

Raportda təsvir edilən hadisələrin nə vaxt başlayıb nə vaxt bitdiyini bilmək üçün isə aidiyyatı olan digər məlumatlara da diqqət yetirilməsinə ehtiyac var. Məsələn, Fətəli xanın oğlu [[Kərim ağa Şəkixanov|Kərim ağa Şəkixanovun]] yazdığına görə onun atası ''“iki-üç ay”'' xanlıq etmiş, Səlim xan isə Nuxaya heç də təntənəli şəkildə yox, əslində gizlincə gəlmiş və gecə vaxtı [[Qala (Şəki)|qalanı]] qoruyan bəylərin Fətəli xana xəyanəti nəticəsində xəlvəti olaraq qalaya daxil olmuşdur{{sfnaz|Kərim ağa Fateh|1993|p=15}}. Pavel Sisianov isə Səlim xana yazdığı {{abbr|28 yanvar|Məktubda tarix Yuli təqvimi ilə göstərilir: 16 yanvar.|0}} 1805-ci il tarixli məktubunda  Mustafa xanın Nuxaya öz naiblərini göndərməsi, Şəki xanlığını Səlim xana vermək istəməməsi, Fətəli xanın Nuxada xan olması barədə yayılan şayiələrdən təəssüfləndiyini və bu şayiələrin doğru olmaması üçün dua etdiyini{{sfn|AKAK, səh.: 642|1868|p=}}, növbəti – {{abbr|25 fevral|Məktubda tarix Yuli təqvimi ilə göstərilir: 13 fevral.|0}}, 1805-ci il tarixli məktubunda isə Səlim xanın yenidən Nuxada xan olmasına görə sevindiyini və bu münasibətlə onu təbrik etdiyini bildirmişdir{{sfn|AKAK, səh.: 642|1868|p=}}. Beləliklə, aydınlaşır ki bu hadisələr, o cümlədən Fətəli xanın xanlıq dövrü, raportda təsvir edildiyi kimi heç də bir-iki gün ərzində başlayıb sona çatmadığı kimi, Kərim ağa Şəkixanovun yazdığı kimi də heç də iki-üç ay davam etməmiş, təxminən, bir aya yaxın müddət ərzində baş vermişdir.

=== İkinci hakimiyyət dövrü (1805 – 1806) ===

=== İkinci hakimiyyət dövrü (1805 – 1806) ===

|}

|}

Necə ki Səlim xanın Şəkidə xan olması ruslar tərəfindən sevinclə qarşılanmışdı, eləcə də bundan sonra ruslar Səlim xanın hakimiyyətdə qalması üçün ona dəstək nümayiş etdirdilər. Məsələn, Səlim xanın Şəkidə ikinci dəfə xan olmasından az sonra Şamaxı xanı Mustafa xan Şəki xanlığına yürüş edərkən Səlim xan rusların hərbi yardımından istifadə etmişdir. Başqa sözlə, Pavel Sisianov Səlim xana yazdığı {{abbr|19 mart|Məktubda tarix Yuli təqvimi ilə göstərilir: 7 mart.|0}} 1805-ci il tarixli məktubunda Səlim xanın sərəncamına {{abbr|Yelisavetpoldakı|Gəncədəki|0}} rus ordusundan mayor Yakimovun başçılığı altında 300 nəfər və 2 top göndərilməsi barədə göstəriş verdiyini{{sfn|AKAK, səh.: 643,|1868|p=}}, növbəti, {{abbr|3 aprel|>Məktubda tarix Yuli təqvimi ilə göstərilir: 22 mart.|0}} tarixli məktubunda isə həmin hərbi yardımın nəticəsi olaraq, Mustafa xanın Şəki torpağında məğlubiyyətə uğramasını qeyd etmişdir{{sfn|AKAK, səh.: 644,|1868|p=}}.

Necə ki Səlim xanın Şəkidə xan olması ruslar tərəfindən sevinclə qarşılanmışdı, eləcə də bundan sonra ruslar Səlim xanın hakimiyyətdə qalması üçün ona dəstək nümayiş etdirdilər. Məsələn, Səlim xanın Şəkidə ikinci dəfə xan olmasından az sonra Şamaxı xanı Mustafa xan Şəki xanlığına yürüş edərkən Səlim xan rusların hərbi yardımından istifadə etmişdir. Başqa sözlə, Pavel Sisianov Səlim xana yazdığı {{abbr|19 mart|Məktubda tarix Yuli təqvimi ilə göstərilir: 7 mart.|0}} 1805-ci il tarixli məktubunda Səlim xanın sərəncamına {{abbr|Yelisavetpoldakı|Gəncədəki|0}} rus ordusundan mayor Yakimovun başçılığı altında 300 nəfər və 2 top göndərilməsi barədə göstəriş verdiyini{{sfn|AKAK, səh.: 643|1868|p=}}, növbəti, {{abbr|3 aprel|>Məktubda tarix Yuli təqvimi ilə göstərilir: 22 mart.|0}} tarixli məktubunda isə həmin hərbi yardımın nəticəsi olaraq, Mustafa xanın Şəki torpağında məğlubiyyətə uğramasını qeyd etmişdir{{sfn|AKAK, səh.: 644|1868|p=}}.

==== Şəki xanlığının Rusiyanın tərkibinə keçməsi barədə Kürəkçay traktatını imzalaması ====

==== Şəki xanlığının Rusiyanın tərkibinə keçməsi barədə Kürəkçay traktatını imzalaması ====

[[Şəkil:Gelesen-Goresen.jpg|370px|thumb| [[Gələrsən-Görərsən qalası |“Gələsən-Görəsən” qalasının xarabalığı]], 2011-ci il – Səlim xan 1805-ci ilin yayında, İrandan gözlənilən hərbi müdaxiləni məhz bu qalada dəf etmək fikrində idi{{sfn|AKAK, səh.: 651,|1868|p=}}. ]]

[[Şəkil:Gelesen-Goresen.jpg|370px|thumb| [[Gələrsən-Görərsən qalası |“Gələsən-Görəsən” qalasının xarabalığı]], 2011-ci il – Səlim xan 1805-ci ilin yayında, İrandan gözlənilən hərbi müdaxiləni məhz bu qalada dəf etmək fikrində idi{{sfn|AKAK, səh.: 651|1868|p=}}. ]]

{{abbr|26 may|Yuli təqvimi ilə: 14 may.|0}} 1805-ci il tarixdə Pavel Sisianovun Kürəkçay sahilində qurduğu düşərgədə Qarabağ xanı İbrahim xan Qarabağ xanlığının Rusiya İmperiyası tərkibinə keçməsi barədə Kürəkçay traktatına imza atdı. İbrahim xan Səlim xanın həm qayınatası, həm də bacısının əri idi. İbrahim xandan sonra Səlim xan da Pavel Sisianovun düşərgəsinə getdi və {{abbr|2 iyun|Yuli təqvimi ilə: 21 may.|0}} 1805-ci il tarixdə 2-ci Kürəkçay traktatını – Şəki xanlığının Rusiya İmperiyası tərkibinə keçməsi barədə sənədi imzaladı<ref>{{Harvnb|AKAK, səh.: 646,|1868|p=|loc=Burada Sisianov  traktaktların imzalanmasından bir gün sonra raport verir.}}</ref>.

{{abbr|26 may|Yuli təqvimi ilə: 14 may.|0}} 1805-ci il tarixdə Pavel Sisianovun Kürəkçay sahilində qurduğu düşərgədə Qarabağ xanı İbrahim xan Qarabağ xanlığının Rusiya İmperiyası tərkibinə keçməsi barədə Kürəkçay traktatına imza atdı. İbrahim xan Səlim xanın həm qayınatası, həm də bacısının əri idi. İbrahim xandan sonra Səlim xan da Pavel Sisianovun düşərgəsinə getdi və {{abbr|2 iyun|Yuli təqvimi ilə: 21 may.|0}} 1805-ci il tarixdə 2-ci Kürəkçay traktatını – Şəki xanlığının Rusiya İmperiyası tərkibinə keçməsi barədə sənədi imzaladı<ref>{{Harvnb|AKAK, səh.: 646|1868|p=|loc=Burada Sisianov  traktaktların imzalanmasından bir gün sonra raport verir.}}</ref>.

   

   

İbrahim xan və Səlim xan Pavel Sisianovun düşərgəsinə hər biri 600 atlı ilə gəlmişdi və onların orada qaldıqları hər gün üçün 100 qızıl çervon pul xərclənilmişdi. Bundan başqa, ruslar İbrahim xana və Səlim xana əlavə olaraq pul və qiymətli hədiyyələr də təqdim etmişdilər{{sfn|Дубровин Н. Ф. – Т. 4 – С. 428; |1886|p=}}.

İbrahim xan və Səlim xan Pavel Sisianovun düşərgəsinə hər biri 600 atlı ilə gəlmişdi və onların orada qaldıqları hər gün üçün 100 qızıl çervon pul xərclənilmişdi. Bundan başqa, ruslar İbrahim xana və Səlim xana əlavə olaraq pul və qiymətli hədiyyələr də təqdim etmişdilər{{sfn|Дубровин Н. Ф. – Т. 4 – С. 428; |1886|p=}}.

Tezliklə – {{abbr|22 iyul|Yuli təqvimi ilə: 10 iyul.|0}} 1805-ci ildə isə rus çarı I Aleksandr Səlim xanın adına fərman verib, Kürəkçay traktatını təsdiqlədi və Səlim xana general-leytenantı rütbəsi verdi. Bundan başqa, Çar Aleksandr Şəki xanlığının Rusiya İmperiyasının tərkibinə keçməsinin rəmzi olaraq, Səlim xana Rusiyanın gerbli bayrağı ilə bir qılınc da göndərdi{{Sfn|AKAK, səh.: 652,|1868|p=}}{{sfn|Грамота императора Александра I |1805|p=| loc={{oq|ru|'''Грамота императора Александра I 21 мая 1805 года о принятии Селим-хана Шакинского в подданство России'''

Tezliklə – {{abbr|22 iyul|Yuli təqvimi ilə: 10 iyul.|0}} 1805-ci ildə isə rus çarı I Aleksandr Səlim xanın adına fərman verib, Kürəkçay traktatını təsdiqlədi və Səlim xana general-leytenantı rütbəsi verdi. Bundan başqa, Çar Aleksandr Şəki xanlığının Rusiya İmperiyasının tərkibinə keçməsinin rəmzi olaraq, Səlim xana Rusiyanın gerbli bayrağı ilə bir qılınc da göndərdi{{Sfn|AKAK, səh.: 652|1868|p=}}{{sfn|Грамота императора Александра I |1805|p=| loc={{oq|ru|'''Грамота императора Александра I 21 мая 1805 года о принятии Селим-хана Шакинского в подданство России'''

Божиею поспешествующею милостью мы, Александр Первый, император и самодержец всероссийский, московский, киевский, владимирский, новгородский, царь казанский, царь астраханский, царь сибирский, царь Херсониса-Таврического, государь псковский и великий князь смоленский, литовский, волынский и подольский, князь эстляндский, лифляндский, курляндский и семигальский, самогицкий, корельский, тверский, югорский, пермский, вятский, болгарский и иных; государь и великий князь Новагорода Низовские земли, черниговский, рязанский, полоцкий, ростовский, Ярославский, белоозерский, удорский, обдорский, кондийский, витебский, мстиславский и всех северных стран повелитель и государь иверской, карталинской, грузинской, имеретинской, мингрельской и кабардинской земли, черкасских и горских князей и иных наследный государь и обладатель, наследник норвежский, герцог шлезвиг-голстинский, стормарнский, дитмарсенский и ольденбургский, государь еверский и проч., и проч., и проч.. Нам любезно-верноподданному шакинской земли владельцу Селим-хану наша императорская милость и благоволение. Снисходя на прошение Ваше, изъявленное нашему генералу от инфантерии, кавказскому инспектору и главно-управляющему Грузией князю Цицианову, вступить в вечное подданство Российской империи, и видя нелицемерные знаки сего желания, равно как и преданности Вашей к высокому нашему престолу в заключенных Вами с помянутым генералом от инфантерии и князем Цициановым условиях, утверждаем и признаем Вас,, нашего любезно-верноподданного, владетелем ханства Шакинского под верховным покровительством, державой и защитой Российской империи, приемля Вас и дом Ваш и всех шакинской земли жителей в число наших верноподданных, обещая Вам и преемникам Вашим нашу императорскую милость и благоволение. Приняв за благо все статьи постановления, заключенного по взаимному согласию Вашему с нашим генералом от инфантерии князем Цициановым мая 21-го дня 1805 г., каковое слово от слова при сей жалованной нашей грамоте прилагается, утверждаем оное во всей силе нашим императорским словом на вечные времена ненарушимо за нас и преемников наших. Для славы дома Вашего и в память нашей императорской милости к Вам и законным преемникам Вашим, шакинским ханам, жалуем Вам знамя с гербом Российской империи и саблю, которые повелеваем хранить в доме Вашем наследственно и при каждой перемене нового преемника испрашивать высочайшего утверждения в звании хана Шакинского нашими императорскими грамотами, которые, равно как и сия, по неизреченному милосердию нашему будут к Вам всемилостивейше посылаемы. За сим поручая Вам управлять шакинским народом с кротостью и правосудием, пребываем [уверены], что Вы и наследники Ваши как в преданности Вашей к нашему [престолу], так и в точном выполнении Ваших обязанностей пребудете непоколебимы. [ ] и в залог монаршей нашей к Вам и народу шакинскому милости дана сия императорская наша грамота за собственноручным нашим подписанием и с приложением государственной печати в престольном нашем граде Святого Петра июля 10-го дня в лето от Рождества Христова тысяча восемьсот пятое и царствования нашего в пятое.

Божиею поспешествующею милостью мы, Александр Первый, император и самодержец всероссийский, московский, киевский, владимирский, новгородский, царь казанский, царь астраханский, царь сибирский, царь Херсониса-Таврического, государь псковский и великий князь смоленский, литовский, волынский и подольский, князь эстляндский, лифляндский, курляндский и семигальский, самогицкий, корельский, тверский, югорский, пермский, вятский, болгарский и иных; государь и великий князь Новагорода Низовские земли, черниговский, рязанский, полоцкий, ростовский, Ярославский, белоозерский, удорский, обдорский, кондийский, витебский, мстиславский и всех северных стран повелитель и государь иверской, карталинской, грузинской, имеретинской, мингрельской и кабардинской земли, черкасских и горских князей и иных наследный государь и обладатель, наследник норвежский, герцог шлезвиг-голстинский, стормарнский, дитмарсенский и ольденбургский, государь еверский и проч., и проч., и проч.. Нам любезно-верноподданному шакинской земли владельцу Селим-хану наша императорская милость и благоволение. Снисходя на прошение Ваше, изъявленное нашему генералу от инфантерии, кавказскому инспектору и главно-управляющему Грузией князю Цицианову, вступить в вечное подданство Российской империи, и видя нелицемерные знаки сего желания, равно как и преданности Вашей к высокому нашему престолу в заключенных Вами с помянутым генералом от инфантерии и князем Цициановым условиях, утверждаем и признаем Вас,, нашего любезно-верноподданного, владетелем ханства Шакинского под верховным покровительством, державой и защитой Российской империи, приемля Вас и дом Ваш и всех шакинской земли жителей в число наших верноподданных, обещая Вам и преемникам Вашим нашу императорскую милость и благоволение. Приняв за благо все статьи постановления, заключенного по взаимному согласию Вашему с нашим генералом от инфантерии князем Цициановым мая 21-го дня 1805 г., каковое слово от слова при сей жалованной нашей грамоте прилагается, утверждаем оное во всей силе нашим императорским словом на вечные времена ненарушимо за нас и преемников наших. Для славы дома Вашего и в память нашей императорской милости к Вам и законным преемникам Вашим, шакинским ханам, жалуем Вам знамя с гербом Российской империи и саблю, которые повелеваем хранить в доме Вашем наследственно и при каждой перемене нового преемника испрашивать высочайшего утверждения в звании хана Шакинского нашими императорскими грамотами, которые, равно как и сия, по неизреченному милосердию нашему будут к Вам всемилостивейше посылаемы. За сим поручая Вам управлять шакинским народом с кротостью и правосудием, пребываем [уверены], что Вы и наследники Ваши как в преданности Вашей к нашему [престолу], так и в точном выполнении Ваших обязанностей пребудете непоколебимы. [ ] и в залог монаршей нашей к Вам и народу шакинскому милости дана сия императорская наша грамота за собственноручным нашим подписанием и с приложением государственной печати в престольном нашем граде Святого Петра июля 10-го дня в лето от Рождества Христова тысяча восемьсот пятое и царствования нашего в пятое.

==== Şamaxı xanı Mustafa xanla yeni münasibətləri ====

==== Şamaxı xanı Mustafa xanla yeni münasibətləri ====

Pavel Sisianov Kürəkçay çayı sahilindəki düşərgəsində ikən Qarabağ və Şəki xanları kimi Şamaxı xanı Mustafa xanın da traktat imzalamasını istəmişdi, lakin Mustafa xan, o vaxt onun yanına getmədi. Bundan sonra Pavel Sisianov hesab etdi ki əgər Mustafa xan öz xoşu ilə xanlığını Rusiya İmperiyasının tərkibinə qatmaq istəmirsə, deməli, bunu ona zorla məcbur etmək lazımdır və Şamaxı xanlığına qarşı hərbi əməliyyatların başlanılmasına qərar verdi. Lakin Səlim xan Pavel Sisianov qarşısında Mustafa xanı yola gətirəcəyinə boyun olaraq hərbi əməliyyat barədə qərarının icrasını təxirə sala bildi. Bundan sonra Səlim xan oğlu<ref>Səlim xanın ən böyük oğlunun yaşı bu zaman 4 yaşdan çox deyildi; bax: {{Harvnb|AKAK, səh.: 646,|1868|p=|loc={{oq|ru|Здесь должен я всеподданейше представить В. И. В. о причине того, для чего о принятому и необходимому правилу не взято от Селим-хана Шекинского сына в залог его верности в России 1) то, что старший  его сын не более 4-х от роды – следовательно такого младенца отлучит от родителей было бы против правил кротости и человеколюбия;}} }}</ref> üçün Mustafa xanın qardaşı qızına elçi göndərdi. Nəticədə iki keçmiş düşmən bir-biri ilə yaxınlaşdı və qohumlaşdı. Daha sonra Səlim xan Mustafa xanla onun Pavel Sisianovun yanına getməsi, traktat imzalaması üçün danışıqlara başladı. O, Mustafa xanın Pavel Sisianovun yanında olacağı müddət ərzində təhlükəsizliyinə əmin olması üçün hətta öz oğlunu da girov kimi ona verməyi vəd etmişdi. İki həftə keçdi, lakin Mustafa xan yenə də Pavel Sisianovun yanına getmədi. Səlim xan Mustafa xanı yola gətirmək üçün yenə vaxt istədi. Pavel Sisianov əlavə dörd gün də vaxt verdi. Bu müddət bitdi, lakin Mustafa xandan heç bir cavab gəlmədi. Onda Pavel Sisianov {{abbr|10 dekabr|Yuli təqvimi ilə: 28 noyabr|0}} tarixdə özü Mingəçevir keçidinə gəldi və Səlim xana göstəriş verdi ki, 500 Şəki süvarisi ilə Göyçay çayı sahilinə − Şəki-Şirvan sərhədinə getsin.  {{abbr|12 dekabrda|Yuli təqvimi ilə: 30 noyabrda|0}} ruslar Mingəçevir keçidini keçib, Şəki xanlığının ərazisi ilə Şamaxı xanlığına doğru irəliləməyə başladılar və {{abbr|23 dekabrda|Yuli təqvimi ilə: 11 dekabrda|0}} Yeni Şamaxının 5-6 km-liyində olan “Bəyim arx” deyilən yerə çatdılar. Buradan isə Mustafa xanın iqamətgahı olan Fitdağ qalasına istiqamət götürdülər. Rusların lap yaxınlaşdığını görən Mustafa xan Pavel Sisianovdan təhlükəsizliyinə yüksək təminat aldıqdan sonra onun yanına getdi və {{abbr|6 yanvar 1806-cı il|Yuli təqvimi ilə: 25 dekabr 1805-ci il|0}} tarixində Şamaxı xanlığının Rusiyanın tərkibinə keçməsi barədə traktatı imzalamağa məcbur oldu{{sfn|Дубровин Н. Ф. – Т. 4 – С. 483-484; |1886|p=}}.

Pavel Sisianov Kürəkçay çayı sahilindəki düşərgəsində ikən Qarabağ və Şəki xanları kimi Şamaxı xanı Mustafa xanın da traktat imzalamasını istəmişdi, lakin Mustafa xan, o vaxt onun yanına getmədi. Bundan sonra Pavel Sisianov hesab etdi ki əgər Mustafa xan öz xoşu ilə xanlığını Rusiya İmperiyasının tərkibinə qatmaq istəmirsə, deməli, bunu ona zorla məcbur etmək lazımdır və Şamaxı xanlığına qarşı hərbi əməliyyatların başlanılmasına qərar verdi. Lakin Səlim xan Pavel Sisianov qarşısında Mustafa xanı yola gətirəcəyinə boyun olaraq hərbi əməliyyat barədə qərarının icrasını təxirə sala bildi. Bundan sonra Səlim xan oğlu<ref>Səlim xanın ən böyük oğlunun yaşı bu zaman 4 yaşdan çox deyildi; bax: {{Harvnb|AKAK, səh.: 646|1868|p=|loc={{oq|ru|Здесь должен я всеподданейше представить В. И. В. о причине того, для чего о принятому и необходимому правилу не взято от Селим-хана Шекинского сына в залог его верности в России 1) то, что старший  его сын не более 4-х от роды – следовательно такого младенца отлучит от родителей было бы против правил кротости и человеколюбия;}} }}</ref> üçün Mustafa xanın qardaşı qızına elçi göndərdi. Nəticədə iki keçmiş düşmən bir-biri ilə yaxınlaşdı və qohumlaşdı. Daha sonra Səlim xan Mustafa xanla onun Pavel Sisianovun yanına getməsi, traktat imzalaması üçün danışıqlara başladı. O, Mustafa xanın Pavel Sisianovun yanında olacağı müddət ərzində təhlükəsizliyinə əmin olması üçün hətta öz oğlunu da girov kimi ona verməyi vəd etmişdi. İki həftə keçdi, lakin Mustafa xan yenə də Pavel Sisianovun yanına getmədi. Səlim xan Mustafa xanı yola gətirmək üçün yenə vaxt istədi. Pavel Sisianov əlavə dörd gün də vaxt verdi. Bu müddət bitdi, lakin Mustafa xandan heç bir cavab gəlmədi. Onda Pavel Sisianov {{abbr|10 dekabr|Yuli təqvimi ilə: 28 noyabr|0}} tarixdə özü Mingəçevir keçidinə gəldi və Səlim xana göstəriş verdi ki, 500 Şəki süvarisi ilə Göyçay çayı sahilinə − Şəki-Şirvan sərhədinə getsin.  {{abbr|12 dekabrda|Yuli təqvimi ilə: 30 noyabrda|0}} ruslar Mingəçevir keçidini keçib, Şəki xanlığının ərazisi ilə Şamaxı xanlığına doğru irəliləməyə başladılar və {{abbr|23 dekabrda|Yuli təqvimi ilə: 11 dekabrda|0}} Yeni Şamaxının 5-6 km-liyində olan “Bəyim arx” deyilən yerə çatdılar. Buradan isə Mustafa xanın iqamətgahı olan Fitdağ qalasına istiqamət götürdülər. Rusların lap yaxınlaşdığını görən Mustafa xan Pavel Sisianovdan təhlükəsizliyinə yüksək təminat aldıqdan sonra onun yanına getdi və {{abbr|6 yanvar 1806-cı il|Yuli təqvimi ilə: 25 dekabr 1805-ci il|0}} tarixində Şamaxı xanlığının Rusiyanın tərkibinə keçməsi barədə traktatı imzalamağa məcbur oldu{{sfn|Дубровин Н. Ф. – Т. 4 – С. 483-484; |1886|p=}}.

==== Ruslara qarşı çıxması ====

==== Ruslara qarşı çıxması ====

Səlim xan 1818-ci ildə İranda – Ərdəbilin Meşgin mahalında, yaşayırdı (''Azərbaycan dramaturgiyasının banisi hesab edilən [[Mirzə Fətəli Axundov]] öz “Tərcümeyi-hal”ında göstərir ki, 6 yaşında anası ilə birlikdə himayəsinə sığındıqları və təlim-tərbiyə aldığı şəxs – anasının əmisi Axund Hacı Ələsgər, Meşgin mahalında sabiq Şəki xanı Səlim xanın xidmətində imiş''{{sfnaz|Axundov M. F.|1988|p=266}}).

Səlim xan 1818-ci ildə İranda – Ərdəbilin Meşgin mahalında, yaşayırdı (''Azərbaycan dramaturgiyasının banisi hesab edilən [[Mirzə Fətəli Axundov]] öz “Tərcümeyi-hal”ında göstərir ki, 6 yaşında anası ilə birlikdə himayəsinə sığındıqları və təlim-tərbiyə aldığı şəxs – anasının əmisi Axund Hacı Ələsgər, Meşgin mahalında sabiq Şəki xanı Səlim xanın xidmətində imiş''{{sfnaz|Axundov M. F.|1988|p=266}}).

Elə həmin 1818-ci ilin dekabr ayında 125 nəfər adamı ilə birlikdə Həccə getmək adı ilə İran hüdudlarını tərk edərək Bağdada – Osmanlı dövləti ərazisinə keçir. O, Bağdad valisi Davud paşanın yanına gedərək Osmanlı dövlətindən sığınacaq istəyir. Davud paşa Səlim xanın farsca yazdığı və özünü “vali-ye Şəki və Şirvan, sabiq-e sərəsgər-e Dağıstan” kimi təqdim etdiyi məktubunu 6 dekabrda Osmanlı sultanına göndərir{{Sfnaz|Şükürov Q.|2018|p=116-117}}. Səlim xanın məktubu ilə Osmanlı sultanı II Mahmud (1808–1839) şəxsən tanış olur, ona Ərzurumda iqamət etmək icazəsi verilir və aylıq 2500 quruş maaş təyin edilir. Səlim xan  1819-cu ilin yayında Ərzuruma yerləşdirilir{{Sfnaz|Şükürov Q.|2018|p=119}}. Onun Ərzruma yerləşməsi xəbəri ruslara bir qədər gec – yalnız 1820-ci ilin aprel ayında gedib çatır{{Sfn|AKAK, səh.: 712,|1874|p=}}.

Elə həmin 1818-ci ilin dekabr ayında 125 nəfər adamı ilə birlikdə Həccə getmək adı ilə İran hüdudlarını tərk edərək Bağdada – Osmanlı dövləti ərazisinə keçir. O, Bağdad valisi Davud paşanın yanına gedərək Osmanlı dövlətindən sığınacaq istəyir. Davud paşa Səlim xanın farsca yazdığı və özünü “vali-ye Şəki və Şirvan, sabiq-e sərəsgər-e Dağıstan” kimi təqdim etdiyi məktubunu 6 dekabrda Osmanlı sultanına göndərir{{Sfnaz|Şükürov Q.|2018|p=116-117}}. Səlim xanın məktubu ilə Osmanlı sultanı II Mahmud (1808–1839) şəxsən tanış olur, ona Ərzurumda iqamət etmək icazəsi verilir və aylıq 2500 quruş maaş təyin edilir. Səlim xan  1819-cu ilin yayında Ərzuruma yerləşdirilir{{Sfnaz|Şükürov Q.|2018|p=119}}. Onun Ərzruma yerləşməsi xəbəri ruslara bir qədər gec – yalnız 1820-ci ilin aprel ayında gedib çatır{{Sfn|AKAK, səh.: 712|1874|p=}}.

Lakin Ərzrumda yerləşmək izni və aylıq 2500 quruş maaş Səlim xanı qane etmirdi. Səlim xan İstanbula məktublar yazır, adam göndərir, Osmanlı dövlətindən daha çox şey tələb edir. Vəziyyət o həddə çatır ki, onun maaşının dayandırılmasına və gəldiyi yerə geri göndərilməsinə qərar verilir{{Sfnaz|Şükürov Q.|2018|p=122}}. Lakin Səlim xan geri dönmək fikrində olmadığını heç ölüsünün də “İslam məmləkətindən” çıxmasını arzulamadığını bildirir{{Sfnaz|Şükürov Q.|2018|p=123}}. İstanbula göndərdiyi növbəti məktubların nəticəsi olaraq onun illik 2500 quruş maaşı bərpa edilir, özünə isə Ankarada yaşamaq izni verilir{{Sfnaz|Şükürov Q.|2018|p=124}}.  

Lakin Ərzrumda yerləşmək izni və aylıq 2500 quruş maaş Səlim xanı qane etmirdi. Səlim xan İstanbula məktublar yazır, adam göndərir, Osmanlı dövlətindən daha çox şey tələb edir. Vəziyyət o həddə çatır ki, onun maaşının dayandırılmasına və gəldiyi yerə geri göndərilməsinə qərar verilir{{Sfnaz|Şükürov Q.|2018|p=122}}. Lakin Səlim xan geri dönmək fikrində olmadığını heç ölüsünün də “İslam məmləkətindən” çıxmasını arzulamadığını bildirir{{Sfnaz|Şükürov Q.|2018|p=123}}. İstanbula göndərdiyi növbəti məktubların nəticəsi olaraq onun illik 2500 quruş maaşı bərpa edilir, özünə isə Ankarada yaşamaq izni verilir{{Sfnaz|Şükürov Q.|2018|p=124}}.  

Səlim xanın ölüm xəbəri rus hakimiyyət dairələrinə ilk olaraq, yalnız həmin ilin Həcc mövsümü zamanı – iyul ayının 10-da, gəlib çatdı. Bunu isə bir qədər əvvəl Həcc ziyarətinə yola düşmüş şəkililərdən biri yolda öyrənmiş və hələ Məkkəyə gedib-gəlməmiş, Dəməşq şəhərində ikən, hansı yollasa təcili olaraq ruslara çatdırmışdı. O, həm də bildirmişdi ki,   

Səlim xanın ölüm xəbəri rus hakimiyyət dairələrinə ilk olaraq, yalnız həmin ilin Həcc mövsümü zamanı – iyul ayının 10-da, gəlib çatdı. Bunu isə bir qədər əvvəl Həcc ziyarətinə yola düşmüş şəkililərdən biri yolda öyrənmiş və hələ Məkkəyə gedib-gəlməmiş, Dəməşq şəhərində ikən, hansı yollasa təcili olaraq ruslara çatdırmışdı. O, həm də bildirmişdi ki,   

{{sitat2|

{{sitat2|

''Səlim xan Kır şəhərinə Anqüri (Ankara) şəhərindən gəlmişdir və Osmanlı limanlarından gəmi ilə Məkkəyə ziyarətə getməyə icazəsi vardı. Vəsiyyətinə uyğun olaraq, Şəkidən qaçaq düşənlərdən biri – küngütlü Çələbi əfəndi, onun yerinə Həccə gedir, Səlim xanın əmlakı isə arvadı ilə Anqüridən (Ankaradan) İrandakı oğullarına göndərilib''{{Sfn|AKAK, səh.: 787,|1874|p=}}}}

''Səlim xan Kır şəhərinə Anqüri (Ankara) şəhərindən gəlmişdir və Osmanlı limanlarından gəmi ilə Məkkəyə ziyarətə getməyə icazəsi vardı. Vəsiyyətinə uyğun olaraq, Şəkidən qaçaq düşənlərdən biri – küngütlü Çələbi əfəndi, onun yerinə Həccə gedir, Səlim xanın əmlakı isə arvadı ilə Anqüridən (Ankaradan) İrandakı oğullarına göndərilib''{{Sfn|AKAK, səh.: 787|1874|p=}}}}

== Xarakteri haqqında ==

== Xarakteri haqqında ==

Qızları:

Qızları:

# Fəxrunnisə xanım{{sfn|AKAK, səh.: 1120,|1873|loc= – Nəsil şəcərəsi Hacı Cəmil əfəndi tərəfindən tərtib edilmişdir; bax: {{Harvnb|AKAK, səh.: VII,|1873|p=}}}}, Nuxada Mahmud ağanın arvadı olub, Nuxada vəfat edib.

# Fəxrunnisə xanım{{sfn|AKAK, səh.: 1120|1873|loc= – Nəsil şəcərəsi Hacı Cəmil əfəndi tərəfindən tərtib edilmişdir; bax: {{Harvnb|AKAK, səh.: VII|1873|p=}}}}, Nuxada Mahmud ağanın arvadı olub, Nuxada vəfat edib.

# Asiya bəyim{{sfn|AKAK, səh.: 1111,|1873|loc= – Nəsil şəcərəsi Hacı Həmid əfəndi tərəfindən tərtib edilmişdir; bax: {{Harvnb|AKAK, səh.: VII,|1873|p=}}}}, 1805-ci ildə Şamaxı xanı Mustafa xana ərə verilib, 1810-cu ildə vəfat edib, qəbri Şamaxıda – Yeddi Günbəzdədir.

# Asiya bəyim{{sfn|AKAK, səh.: 1111|1873|loc= – Nəsil şəcərəsi Hacı Həmid əfəndi tərəfindən tərtib edilmişdir; bax: {{Harvnb|AKAK, səh.: VII|1873|p=}}}}, 1805-ci ildə Şamaxı xanı Mustafa xana ərə verilib, 1810-cu ildə vəfat edib, qəbri Şamaxıda – Yeddi Günbəzdədir.

{{Şəkinskilər}}

{{Şəkinskilər}}