Changes

== Haqqında məlumatlar==

== Haqqında məlumatlar==

Mənbələrdə Fətəli xanın adı ilk dəfə 1780-cı ilin avqust ayında baş vermiş hadisələrlə bağlı olaraq çəkilir. Göstərilir ki, həmin vaxt atası [[Məhəmmədhüseyn xan]] Nuxadakı qalada – öz iqamətgahında olarkən, qala qəfildən Məhəmmədhüseyn xanın əmisi [[Hacı Əbdülqadir xan|Hacı Əbdülqadirin]] adamları tərəfindən tutulmuş, Məhəmmədhüseyn xan Qurğuşunlu otaqda oğlu Fətəli ağa ilə birlikdə basqınçılara müqavimət göstərirmişdir.

Mənbələrdə Fətəli xanın adı ilk dəfə 1780-cı ilin avqust ayında baş vermiş hadisələrlə bağlı olaraq çəkilir. Göstərilir ki, həmin vaxt atası Məhəmmədhüseyn xan Nuxadakı qalada – öz iqamətgahında olarkən, qala qəfildən Məhəmmədhüseyn xanın əmisi [[Hacı Əbdülqadir xan|Hacı Əbdülqadirin]] adamları tərəfindən tutulmuş, Məhəmmədhüseyn xan Qurğuşunlu otaqda oğlu Fətəli ağa ilə birlikdə basqınçılara müqavimət göstərirmişdir;

  {{sitat2|

  {{sitat2|

...yanında ikinci oğlu Fətəli xan uşaq, tüfəng doldurub verir imiş. Bir neçə saat atışmadan və bir neçəsini qətlə yetirəndən sonra, özünə yara yerləşib, ixtiyardan düşür{{sfn|Məmmədov A.||p=|loc= Məhəmmədiyyə təriqətinə məxsus kitabdan anonim şəxsin qələmə aldığı hekayət (AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun, şifrə B-589/10505, səh.: 51b – 52a.)}}}}

...yanında ikinci oğlu Fətəli xan uşaq, tüfəng doldurub verir imiş. Bir neçə saat atışmadan və bir neçəsini qətlə yetirəndən sonra, özünə yara yerləşib, ixtiyardan düşür{{sfn|Məmmədov A.||p=|loc= Məhəmmədiyyə təriqətinə məxsus kitabdan anonim şəxsin qələmə aldığı hekayət (AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun, şifrə B-589/10505, səh.: 51b – 52a.)}}}}

Məhəmmədhüseyn xan silahı yerə qoyub təslim olur, onu 1 həftə saxlayıb, sonra edam edirlər, [[Şəki xanlığı]] Məhəmmədhüseyn xanın əmisi [[Hacı Əbdülqadir xan|Hacı Əbdülqadirin]] əlinə keçir. Bir neçə il sonra Məhəmmədhüseyn xanın əvvəllər ölmüş hesab edilən oğlu Məmmədhəsən ağa Qarabağda üzə çıxır. O, özünə qoşun toplayıb, Şəki xanlığına hücum edir və Hacı Əbdülqadir xanı tutub öldürtdürür.

Məhəmmədhüseyn xan silahı yerə qoyub təslim olur, onu bir həftə saxlayıb sonra edam edirlər, Şəki xanlığı Məhəmmədhüseyn xanın əmisi [[Hacı Əbdülqadir xan|Hacı Əbdülqadirin]] əlinə keçir. Bir neçə il sonra Məhəmmədhüseyn xanın əvvəllər ölmüş hesab edilən oğlu Məmmədhəsən ağa Qarabağda üzə çıxır. O, özünə qoşun toplayıb Şəki xanlığına hücum edir və Hacı Əbdülqadir xanı tutub öldürtdürür.

Məhəmmədhəsən xanın qardaşı Fətəli xanın oğlu [[Kərim ağa Şəkixanov]] yazır ki,

Məhəmmədhəsən xanın qardaşı Fətəli xanın oğlu [[Kərim ağa Şəkixanov]] yazır ki,

{{Sitat2|

{{Sitat2|

Məhəmmədhəsən xan bir iki il xanlıq edəndən sonra, mənim atam Fətəli xan Məhəmmədhəsən xanın qardaşıdır, onun anası Ərəş sultanının qızıdır. Ərəş sultanı Məlik Əlinin oğlanları o vaxtda Ərəşdə böyük və sikkəli və güclü bəylərmiş ki, Fətəli xanın anasının qardaşlarıdır; Məhəmmədhəsən xan, Fətəli xanın qohumları böyük və çox olmaq və özü də Hüseyn xanın istəgi (istəkli) oğlu olmaq səbəbindən ehtiyat elər ki, bəlkə xarab eləyə, tutub Fətəli xanın gözlərin çıxarıb, özü də evində dustaq elər{{sfn|Kərim ağa Fateh|1993|s=13}}.

Məhəmmədhəsən xan bir iki il xanlıq edəndən sonra, mənim atam Fətəli xan Məhəmmədhəsən xanın qardaşıdır, onun anası Ərəş sultanının qızıdır. Ərəş sultanı Məlik Əlinin oğlanları o vaxtda Ərəşdə böyük və sikkəli və güclü bəylərmiş ki, Fətəli xanın anasının qardaşlarıdır; Məhəmmədhəsən xan, Fətəli xanın qohumları böyük və çox olmaq və özü də Hüseyn xanın istəgi (istəkli) oğlu olmaq səbəbindən ehtiyat elər ki, bəlkə xarab eləyə, tutub Fətəli xanın gözlərin çıxarıb, özü də evində dustaq elər{{sfn|Kərim ağa Fateh|1993|s=13}}.

}}

}}

1795-ci ilin sonunda isə İran şahı Ağa Məhəmməd şah Qacarın göstərişi ilə Məhəmmədhəsən xanın özünün də gözləri çıxardılır, sonra isə dustaq edib İrana göndərirlər. Bu fürsətdən isə Məhəmmədhəsən xanın digər qardaşı [[Səlim xan]] yararlanır. Belə ki o, xan olmaq üçün daha əvvəldən qardaşı ilə vuruşurdu, hadisədən xəbərdar olan kimi isə bir dəstə ilə gəlib Nuxanı tutur və özünü xan elan edir. Məhəmmədhəsən xan isə yalnız 2 ildən sonra İrandan qayıda bilir və xanlığı qardaşı Səlim xanın əlindən geri alır.

1795-ci ilin sonunda isə İran şahı Ağa Məhəmməd şah Qacarın göstərişi ilə Məhəmmədhəsən xanın özünün də gözləri çıxardılır, sonra isə dustaq kimi İrana göndərirlər. Bu fürsətdən isə Məhəmmədhəsən xanın digər qardaşı [[Səlim xan]] yararlanır. Belə ki o, xan olmaq üçün daha əvvəldən qardaşı ilə vuruşurdu, hadisədən xəbərdar olan kimi dərhal bir dəstə ilə gəlib Nuxanı tutur və özünü xan elan edir. Məhəmmədhəsən xan isə yalnız 2 ildən sonra İrandan qayıda bilir və xanlığı qardaşı Səlim xanın əlindən geri alır.

Bundan 8 il sonra – 1805-ci ildə, Səlim xan Şamaxı xanı Mustafa xanın köməyi ilə qardaşı Məhəmmədhəsən xanı devirmək və təkrarən Şəki xanı olmaq fikrinə düşür. Mustafa xan isə Səlim xanın təklifindən öz məqsədi üçün istifadə etmək istəyirdi. Polkovnik Pavel Karyaginin {{abbr|12 mart|Məktubda tarix Yuli təqvimi ilə göstərilir: 28 fevral.|0}} 1805-ci tarixli raportunda xatırlanır ki, raport yazılan vaxtdan bir müddət əvvəl,  

Bundan 8 il sonra – 1805-ci ildə, Səlim xan Şamaxı xanı Mustafa xanın köməyi ilə qardaşı Məhəmmədhəsən xanı devirmək və təkrarən Şəki xanı olmaq fikrinə düşür. Mustafa xan isə Səlim xanın təklifindən öz məqsədi üçün istifadə etmək istəyirdi. Polkovnik Pavel Karyaginin {{abbr|12 mart|Məktubda tarix Yuli təqvimi ilə göstərilir: 28 fevral.|0}} 1805-ci tarixli raportunda xatırlanır ki, raport yazılan vaxtdan bir müddət əvvəl,  

Fətəli xan Şəki xanlığının siyasi həyatında bir daha 1806-cı ilin noyabrında əsas şəxslərdən biri olmuşdur. Belə ki 1806-cı ilin 4 noyabrında rus qoşunları Nuxanı tutduqdan sonra əhalinin xahişinə uyğun olaraq xanlığın idarəsi Fətəli xan ilə Məmməd adlı bir bəydən ibarət ikinəfərlik şuraya verilmişdir. Lakin dekabr ayında Cənubi Qafqazdakı rus qoşunlarının Tiflisdə oturan baş komandanı İvan Qudoviç keçmiş Xoy xanı [[Cəfərqulu xan Xoyski|Cəfərqulu xan Xoyskini]] – hansı ki Tiflisdə elə öz yanında idi, məhz onu Şəki xanı təyin etdi.

Fətəli xan Şəki xanlığının siyasi həyatında bir daha 1806-cı ilin noyabrında əsas şəxslərdən biri olmuşdur. Belə ki 1806-cı ilin 4 noyabrında rus qoşunları Nuxanı tutduqdan sonra əhalinin xahişinə uyğun olaraq xanlığın idarəsi Fətəli xan ilə Məmməd adlı bir bəydən ibarət ikinəfərlik şuraya verilmişdir. Lakin dekabr ayında Cənubi Qafqazdakı rus qoşunlarının Tiflisdə oturan baş komandanı İvan Qudoviç keçmiş Xoy xanı [[Cəfərqulu xan Xoyski|Cəfərqulu xan Xoyskini]] – hansı ki Tiflisdə elə öz yanında idi, məhz onu Şəki xanı təyin etdi.

Bəzi mənbələrə, o cümlədən, Fətəli xanın oğlu Kərim ağa Şəkixanovun yazdığına görə, 1806-cı ilin 4 noyabrında rus qoşunları Nuxanı tutduqdan sonra Cəfərqulu xanın Şəki xanı təyin edilməsinədək olan müddətdə, guya Fətəli xan Şəki xanı olmuşdur<ref>[http://history.az/pdf.php?item_id=20100622041749649&ext=pdf Şəki xanlığının tarixindən; Kərim ağa Fateh. Şəki xanlarının müxtəsər tarixi, Bakı, 1993, səh. 15.]</ref>?! – amma yuxarıda qeyd edildiyi kimi, bu doğru deyil, Fətəli xan 1806-cı ilin noyabr ayından həmin il dekabrın ortalarına qədər olsa-olsa yalnız idarə şurasının iki üzvündən biri idi. Hətta o vaxt Cənubi Qafqazdakı rus qoşunlarının Tiflisdə oturan baş komandanı İvan Qudoviç Şəki xanlığı ərazisinə daxil olmuş rus generalı [[:ru:Небольсин, Пётр Фёдорович|Pyotr Nebolsinə]] məsləhət görmüşdür ki, şuraya daha 2 bəyi əlavə etsin, lakin Pyotr Nebolsin cavabında buna ehtiyac olmadığını bildirmiş və həm də qeyd etmişdir ki, aparıcı bəylərin hamısı Səlim xanın qohumlarıdır, ona görə də onları şuraya yaxın buraxmaq olmaz. Fətəli xan isə həm Məhəmmədhəsən xanın və həm də Səlim xanın qardaşı olsa da, hər ikisindən zəhləsi gedir, – birincisi onu kor etdirmiş, ikincisi isə xan ola-ola onun gündəlik yeməyini belə könülsüz vermişdi, yəni heç vermək istəmirmiş{{sfn|Дубровин Н. Ф. – Т. 5 – С. 88|1887|p=}}.

Bəzi mənbələrə, o cümlədən, Fətəli xanın oğlu Kərim ağa Şəkixanovun yazdığına görə, 1806-cı ilin 4 noyabrında rus qoşunları Nuxanı tutduqdan sonra Cəfərqulu xanın Şəki xanı təyin edilməsinədək olan müddətdə, guya Fətəli xan Şəki xanı olmuşdur{{sfn|Kərim ağa Fateh|1993|s=15}}?! – amma yuxarıda qeyd edildiyi kimi, bu doğru deyil, Fətəli xan 1806-cı ilin noyabr ayından həmin il dekabrın ortalarına qədər olsa-olsa yalnız idarə şurasının iki üzvündən biri olub. Hətta o vaxt Cənubi Qafqazdakı rus qoşunlarının Tiflisdə oturan baş komandanı İvan Qudoviç Şəki xanlığı ərazisinə daxil olmuş rus generalı [[:ru:Небольсин, Пётр Фёдорович|Pyotr Nebolsinə]] məsləhət görmüşdür ki, şuraya daha 2 bəyi əlavə etsin, lakin Pyotr Nebolsin cavabında buna ehtiyac olmadığını bildirmiş və həm də vurğulamışdır ki, aparıcı bəylərin hamısı Səlim xanın qohumlarıdır, ona görə də onları şuraya yaxın buraxmaq olmaz. Fətəli xan isə həm Məhəmmədhəsən xanın və həm də Səlim xanın qardaşı olsa da, hər ikisindən zəhləsi gedir, – birincisi onu kor etdirmiş, ikincisi isə xan ola-ola onun gündəlik yeməyini belə könülsüz vermişdi, yəni heç vermək istəmirmiş{{sfn|Дубровин Н. Ф. – Т. 5 – С. 88|1887|p=}}.

===Digər===

===Digər===