Changes

Tuti ağa 1783 – 1795 və 1797 – 1805-ci illərdə Şəki xanı olmuş [[Məhəmmədhəsən xan|Şəki xanı Məhəmmədhəsən xanın]] (≈1760 – 1831) birinci arvadı Xeyrənnisə xanımdan (?  – ?) doğulmuş qızı idi. Məhəmmədhəsən xanın bu arvadından başqa uşaqları da olmuşdu, lakin onların hamısını qardaşı [[Səlim xan]] (?–1826) qətlə yetirmişdir{{Sfn|AKAK (1)|1874|c=759}}. Səlim xan 1805-ci ildə Şəkidə hakimiyyətə keçdikdən sonra isə Şəki xanlığını Rusiya İmperiyasının tərkibinə qatdı, lakin cəmi bir il sonra ruslara qarşı çıxdı. Nəticədə ruslar Şəki ilə heç bir əlaqəsi olmayan sabiq Xoy xanı [[Cəfərqulu xan|Cəfərqulu xanı]] Şəkiyə xan təyin etdilər. Bundan sonra Cəfərqulu xanın oğlu və xələfi İsmayıl xan (?–1819) Tuti ağaya evlənmək təklifləri göndərməyə başladı. Tuti ağa bir neçə il dalbadal ona rədd cavabı versə də sonda ona ərə getməyə razılaşdı{{Sfn|AKAK (2)|1874|c=758}}. Bəzi məlumatlara görə İsmayıl xanla Tuti ağanın kəbini 15 iyun 1814-cü il tarixdə, Cəfərqulu xanın tikdirdiyi  [[Üçmüqəddəs kilsəsi (Nuxa)|məscid-mədrəsədə]] (indiki Dairəvi məbəd) kəsilmişdir{{Sfn|Məmmədov A.S.|2021|s=6|loc=}}.

Tuti ağa 1783 – 1795 və 1797 – 1805-ci illərdə Şəki xanı olmuş [[Məhəmmədhəsən xan|Şəki xanı Məhəmmədhəsən xanın]] (≈1760 – 1831) birinci arvadı Xeyrənnisə xanımdan (?  – ?) doğulmuş qızı idi. Məhəmmədhəsən xanın bu arvadından başqa uşaqları da olmuşdu, lakin onların hamısını qardaşı [[Səlim xan]] (?–1826) qətlə yetirmişdir{{Sfn|AKAK (1)|1874|c=759}}. Səlim xan 1805-ci ildə Şəkidə hakimiyyətə keçdikdən sonra isə Şəki xanlığını Rusiya İmperiyasının tərkibinə qatdı, lakin cəmi bir il sonra ruslara qarşı çıxdı. Nəticədə ruslar Şəki ilə heç bir əlaqəsi olmayan sabiq Xoy xanı [[Cəfərqulu xan|Cəfərqulu xanı]] Şəkiyə xan təyin etdilər. Bundan sonra Cəfərqulu xanın oğlu və xələfi İsmayıl xan (?–1819) Tuti ağaya evlənmək təklifləri göndərməyə başladı. Tuti ağa bir neçə il dalbadal ona rədd cavabı versə də sonda ona ərə getməyə razılaşdı{{Sfn|AKAK (2)|1874|c=758}}. Bəzi məlumatlara görə İsmayıl xanla Tuti ağanın kəbini 15 iyun 1814-cü il tarixdə, Cəfərqulu xanın tikdirdiyi  [[Üçmüqəddəs kilsəsi (Nuxa)|məscid-mədrəsədə]] (indiki Dairəvi məbəd) kəsilmişdir{{Sfn|Məmmədov A.S.|2021|s=6|loc=}}.

Tuti ağa İsmayıl xanın tək arvadı olmuş, ondan iki qız uşağı doğmuş və İsmayıl xanın vəfatına qədər qalada, atası Məhəmmədhəsən xanın tikdirdiyi [[Şəki xan sarayı|Divanxananın]] (indiki Xan sarayı) yanındakı evdə yaşamışdır{{Sfn|Описание Шекинской провинции|1866|с=|loc=}}. Bundan başqa, Çinaxbulaq{{Sfn|Описание Шекинской провинции (1)|1866|с=|loc=}}, Çarxana{{Sfn|Описание Шекинской провинции (2)|1866|с=|loc=}}, Neymətabad{{Sfn|Описание Шекинской провинции (3)|1866|с=|loc=}}, Qumlaqeqarasu{{Sfn|Описание Шекинской провинции (4)|1866|с=|loc=}} kəndlərinin bütün vergi və töycüsü, xanlıq üzrə bütün boyaq töycüsü{{Sfn|Описание Шекинской провинции (5)|1866|с=|loc=}}, Məhəmmədhəsən xan tərəfindən vaxtilə satın alınmış torpaqlardan Yaramar və Çarxana kəndlərindəki çəltik sahələrindən{{Sfn|Описание Шекинской провинции (6)|1866|с=|loc=}}{{Sfn|Описание Шекинской провинции (7)|1866|с=|loc=}} gələn gəlir də Tuti ağaya çatırdı. 5 avqust 1819-cu il tarixdə İsmayıl xanın vəfat etməsindən sonra ruslar xan üsul-idarəsini dərhal ləğv etdilər və Tuti ağaya müəyyən məbləğdə maaş kəsərək, əvəzində əvvəlki gəlirlərini dayandırdılar. Bununla yanaşı İsmayıl xanın bütün qohum qardaşını Nuxadan (indiki Şəki) çıxarıb Yelizavetpola (indiki Gəncə) köçürdülər. Lakin o zaman Tuti ağa inad göstərərək nəinki Nuxada qala bildi, hətta İsmayıl xandan doğduğu iki qızını da Nuxada saxlamağa nail oldu. O, həmin vaxt Gürcüstanın mülki işlərini idarə edən general-leytenant İvan Velyaminova məktub yazaraq Nuxada nəyə görə qalmalı olduğunu əsaslandırmağa çalışmış və Nuxada qalmasına icazə verilməsini istəmiş{{Sfn|AKAK (2)|1874|c=758–759}}, İvan Velyaminov isə onun xahişinə 7 noyabr (25 oktyabr) tarixdə müsbət cavab vermişdir{{Sfn|AKAK (1b)|1874|c=759}}. Bunun dalınca isə İsmayıl xanın anası Şərəfnisə bəyim də İvan Velyaminova məktub yazaraq dul gəlininin və ondan doğulmuş iki nəvəsinin Yelizavetpola göndərilməsini xahiş etmiş{{Sfn|AKAK (3)|1874|c=762–763}}, istəyini hüquqi cəhətdən də əsaslandırmağa çalışmış, lakin İvan Velyaminov 4 dekabr (22 noyabr) 1819-cu il tarixdə ona rədd cavabı vermişdir{{Sfn|AKAK (4)|1874|c=763}}.

Tuti ağa İsmayıl xanın tək arvadı olmuş, ondan iki qız uşağı doğmuş və İsmayıl xanın vəfatına qədər qalada, atası Məhəmmədhəsən xanın tikdirdiyi [[Şəki xan sarayı|Divanxananın]] (indiki Xan sarayı) yanındakı evdə yaşamışdır{{Sfn|Описание Шекинской провинции|1866|с=|loc=}}. Bundan başqa, Çinaxbulaq{{Sfn|Описание Шекинской провинции (1)|1866|с=|loc=}}, Çarxana{{Sfn|Описание Шекинской провинции (2)|1866|с=|loc=}}, Neymətabad{{Sfn|Описание Шекинской провинции (3)|1866|с=|loc=}}, Qumlaqeqarasu{{Sfn|Описание Шекинской провинции (4)|1866|с=|loc=}} kəndlərinin bütün vergi və töycüsü, xanlıq üzrə bütün boyaq töycüsü{{Sfn|Описание Шекинской провинции (5)|1866|с=|loc=}}, Məhəmmədhəsən xan tərəfindən vaxtilə satın alınmış torpaqlardan Yaramar və Çarxana kəndlərindəki çəltik sahələrindən{{Sfn|Описание Шекинской провинции (6)|1866|с=|loc=}}{{Sfn|Описание Шекинской провинции (7)|1866|с=|loc=}} gələn gəlir də Tuti ağaya çatırdı. 5 avqust 1819-cu il tarixdə İsmayıl xanın vəfat etməsindən sonra ruslar xan üsul-idarəsini dərhal ləğv etdilər və Tuti ağaya müəyyən məbləğdə maaş kəsərək, əvəzində əvvəlki gəlirlərini dayandırdılar. Bununla yanaşı İsmayıl xanın bütün qohum qardaşlarını Nuxadan (indiki Şəki) çıxarıb Yelizavetpola (indiki Gəncə) köçürdülər. Lakin o zaman Tuti ağa inad göstərərək nəinki Nuxada qala bildi, hətta İsmayıl xandan doğduğu iki qızını da Nuxada saxlamağa nail oldu. O, həmin vaxt Gürcüstanın mülki işlərini idarə edən general-leytenant İvan Velyaminova məktub yazaraq Nuxada nəyə görə qalmalı olduğunu əsaslandırmağa çalışmış və Nuxada qalmasına icazə verilməsini istəmiş{{Sfn|AKAK (2)|1874|c=758–759}}, İvan Velyaminov isə onun xahişinə 7 noyabr (25 oktyabr) tarixdə müsbət cavab vermişdir{{Sfn|AKAK (1b)|1874|c=759}}. Bunun dalınca isə İsmayıl xanın anası Şərəfnisə bəyim də İvan Velyaminova məktub yazaraq dul gəlininin və ondan doğulmuş iki nəvəsinin Yelizavetpola göndərilməsini xahiş etmiş{{Sfn|AKAK (3)|1874|c=762–763}}, istəyini hüquqi cəhətdən də əsaslandırmağa çalışmış, lakin İvan Velyaminov 4 dekabr (22 noyabr) 1819-cu il tarixdə ona rədd cavabı vermişdir{{Sfn|AKAK (4)|1874|c=763}}.

İsmayıl xandan sonra Tuti ağa əmisi oğlu [[Kərim ağa Şəkixanov|Kərim ağa Şəkixanova]] (1788–1858) da ərə getmişdir. Lakin bu evlilik davamlı olmamış, uşaqları da olmamışdır{{Sfn|ŞTQ (1)|2005|c=91|loc=}}.

İsmayıl xandan sonra Tuti ağa əmisi oğlu [[Kərim ağa Şəkixanov|Kərim ağa Şəkixanova]] (1788–1858) da ərə getmişdir. Lakin bu evlilik davamlı olmamış, uşaqları da olmamışdır{{Sfn|ŞTQ (1)|2005|c=91|loc=}}.