Changes

  |Commons                  = Khan's Mosque and Cemetery

  |Commons                  = Khan's Mosque and Cemetery

}}

}}

'''Xan məscidi'''ni hicri 1183 (1769/70)-ci ildə Şəki xanı [[Məhəmmədhüseyn xan]] tikdirib. Məscid əvvəlcə “'''I Cümə məscidi'''” adlanıb. Məscidin şərq tərəfindəki torpaq sahəsində [[Xan qəbiristanlığı (Şəki)|Şəki Xan qəbristanlığı]] yerləşir.  

'''Xan məscidi'''ni hicri 1183 (1769/70)-ci ildə Şəki xanı [[Məhəmmədhüseyn xan|Məhəmmədhüseyn xanın]] sifarişi ilə tikilmişdir. Əvvəlcə “'''I Cümə məscidi'''” adlanmışdır. Məscidin şərq tərəfindəki torpaq sahəsində [[Xan qəbiristanlığı (Şəki)|Şəki Xan qəbristanlığı]] yerləşir.  

[[File:Khan masjidi, Sheki, 2.JPG|200px|left|thumb|Şəki Xan məscidi]]

[[File:Khan masjidi, Sheki, 2.JPG|200px|left|thumb|Şəki Xan məscidi]]

14 aprel 1853-cü il tarixdə (digər mənbələrdə – maddeyi-tarixlərdə, 1842/1843) Nuxa bazarı ilə birlikdə yanmışdır. [[Mustafa ağa Şəkixanov|Mustafa ağa Şəkixanovun]] yazdığına görə, o vaxt bazar və Cümə məscidi ilə yanaşı, məscid ətrafındakı evlər də yanğına məruz qalıb. Yanğından sonra Mustafa ağanın atası [[Kərim ağa Şəkixanov]] bu məscidi bərpa etdirməyə başlamış, lakin bəzi yerlərini, – minarənin başını, pilləkənlərini və yanğına məruz qalmış digər yerlərini bərpa və təmir etdirməyə onun ömrü çatmamışdır (hal-hazırda məscidin arxasına diqqətlə baxdıqda görmək olar ki, vaxtilə məscidin pəncərələri indikindən xeyli kiçik olubmuş, sonra onların yeri hörülərək, daha geniş pəncərələr açılmışdır. Mümkündür ki, bu iş, məhz yanğından sonra edilmişdir).

14 aprel 1853-cü il tarixdə (digər mənbələrdə – maddeyi-tarixlərdə, 1842/1843) Nuxa bazarı ilə birlikdə yanmışdır. [[Mustafa ağa Şəkixanov|Mustafa ağa Şəkixanovun]] yazdığına görə, o vaxt bazar və Cümə məscidi ilə yanaşı, məscid ətrafındakı evlər də yanğına məruz qalmışdır. Yanğından sonra Mustafa ağanın atası [[Kərim ağa Şəkixanov]] bu məscidi bərpa etdirməyə başlamış, lakin bəzi yerlərini, – minarənin başını, pilləkənlərini və yanğına məruz qalmış digər yerlərini bərpa və təmir etdirməyə onun ömrü çatmamışdır (hal-hazırda məscidin arxasına diqqətlə baxdıqda görmək olar ki, vaxtilə məscidin pəncərələri indikindən xeyli kiçik olubmuş, sonra onların yeri hörülərək, daha geniş pəncərələr açılmışdır. Mümkündür ki, bu iş, məhz yanğından sonra edilmişdir).

XX əsrin 90-cı illərində məscid “Azəri” adlanan qeyri-leqal dini birliyinə verilmişdir. 30 ilə yaxın müddət ərzində onlar məscidi daima bağlı saxlamış, hətta “Bura dövlət tərəfindən qorunur” lövhəsinin vurulmasına belə imkan verməmişdirlər. 2009-cu ildə Şəki Şəhər Mədəniyyət Şöbəsi məhkəməyə müraciət etsə də, məhkəmə məscidin qeyri-leqal “Azəri” dini icması tərəfindən boşaldılmasına qərar versə də bu qərarın icrası yalnız 2019-cu ildə mümkün olub.

XX əsrin 90-cı illərində məscid “Azəri” adlanan qeyri-leqal dini birliyinə verilmişdir. 30 ilə yaxın müddət ərzində onlar məscidi daima bağlı saxlamış, hətta “Bura dövlət tərəfindən qorunur” lövhəsinin vurulmasına belə imkan verməmişdirlər. 2009-cu ildə Şəki Şəhər Mədəniyyət Şöbəsi məhkəməyə müraciət etsə də, məhkəmə məscidin qeyri-leqal “Azəri” dini icması tərəfindən boşaldılmasına qərar versə də bu qərarın icrası yalnız 2019-cu ildə mümkün olmuşdur.

2021-ci ilsə Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə Şəki Xan məscidində təmir-bərpa işləri başladılmışdır. Şəki Xan məscidi Azərbaycan Respublikası Dövlət Turizm Agentliyinin tabeliyində olan “Yuxarı Baş” Milli Tarix-Memarlıq Qoruğu ərazisində yerləşdiyinə görə təmir-bərpa işləri çərçvəsində məhz Azərbaycan Respublikası Dövlət Turizm Agentliyinin sifarişi ilə AMEA Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu tərəfindən institutun antik dövr arxeologiyası şöbəsinin müdiri, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Zaur Həsənovun rəhbərliyi altında məscid ərazisində və məscidin ətrafında arxeoloji qazıntılar da aparılılıb. Vaxtilə, [[Salman Mümtaz]] yazmışdı ki, Şəki xanı Məhəmmədhüseyn xanın özü məscidin “mehrabı içində” dəfn edilib. 2 iyul 2021-ci il yarixdə – günortadan sonra isə həmin yerdə arxeoloji qazıntılar davam etdirilərkən insan sümükləri, hətta bir ədəd güllə də aşkar edilmişdir (məlum olduğu kimi, Məhəmmədhüseyn xan edam edilməzdən 1 həftə əvvəl güllə ilə yaralanmışdır).  

2021 – 2022-ci illərdə isə Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə Şəki Xan məscidində və ətrafında təmir-bərpa işləri həyata keçirilmişdir. Şəki Xan məscidi Azərbaycan Respublikası Dövlət Turizm Agentliyinin tabeliyində olan “Yuxarı Baş” Milli Tarix-Memarlıq Qoruğu ərazisində yerləşdiyinə görə təmir-bərpa işləri çərçvəsində məhz Azərbaycan Respublikası Dövlət Turizm Agentliyinin sifarişi ilə AMEA Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu tərəfindən institutun antik dövr arxeologiyası şöbəsinin müdiri, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Zaur Həsənovun rəhbərliyi altında məscid ərazisində və məscidin ətrafında arxeoloji qazıntılar da aparılmışdır. O cümlədən, vaxtilə [[Salman Mümtaz|Salman Mümtazın]] göstərdiyi yerdə (yazmışdı ki, Şəki xanı Məhəmmədhüseyn xan məscidin mehrabı içində dəfn edilmişdir) Məhəmmədhüseyn xanın qəbri qeyri-qanuni olaraq açılmış, 2 iyul 2021-ci il tarixdə – günortadan sonra, onun sümükləri, hətta bir ədəd güllə də aşkar edilmiş (məlum olduğu kimi, Məhəmmədhüseyn xan edam edilməzdən 1 həftə əvvəl güllə ilə yaralanmışdır), 7 iyul 2021-ci il tarixdə isə bunlar qeyri-qanuni olaraq qəbirdən götürülmüşdür.

== Ədəbiyyat ==

== Ədəbiyyat ==