Changes

[[Kateqoriya:M]]{{Yazıçı

[[Kateqoriya:M]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış görkəmli şəxslər]][[Kateqoriya:Şəxslər (familiya sırası ilə)|{{Əvvəlcə familiya|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış şair və yazıçılar]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış pedaqoqlar]]

{{Yazıçı

|Adı              = Mirzə Fətəli Axundov

|Adı              = Mirzə Fətəli Axundov

|Orijinal adı    = Mirzə Fətəli Məhəmmədtağı oğlu Axundov

|Orijinal adı    = ''Axundov  (Axundzadə) Mirzə Fətəli Məhəmmədtağı oğlu'' <br>{{lang-az2|میرزا فتحعلی آخوندزاده}}

|Şəkil            = Mirza Fatali.jpg

|Şəkil            = Mirza Fatali.jpg

|Şəkil miqyası    =  

|Şəkil miqyası    =  

|Şəkil məlumat    =  

|Şəkil məlumat    = Mirzə Fətəli Axundov

|İlk adı          =  

|İlk adı          =  

|Təxəllüsü        = Səbuhi  

|Təxəllüsü        = Səbuhi  

|Doğum tarixi    = {{doğum tarixi|1812|7|12}}

|Doğum tarixi    = {{Doğum tarixi və yaşı|1812|7|12}}

|Doğum yeri      = [[Nuxa]] ([[Şəki]]), [[Şəki xanlığı]]

|Doğum yeri      = [[Nuxa]], [[Şəki xanlığı]], {{Rusİmp}}

|Vəfatı          = {{vəfat tarixi və yaşı|1878|3|10|1812|7|12}}

|Vəfatı          = {{Vəfat tarixi və yaşı|1878|3|10|1812|7|12}}

|Vəfat yeri      = [[Tiflis]], {{flaq|Rusiya İmperiyası|1858}}

|Vəfat yeri      = Tiflis, Tiflis quberniyası, {{Rusİmp}}

|Vəfat səbəbi    =  

|Vəfat səbəbi    =  

|Atası            = Mirzə Məhəmmədtağı  

|Atası            = Mirzə Məhəmmədtağı  

|Uşaqları        = Nisə xanım, [[Rəşid Axundov]]

|Uşaqları        = Nisə xanım, [[Rəşid Axundov]]

|Peşəsi          = yazıçı-dramaturq, materialist filosof, ictimai xadim

|Peşəsi          = yazıçı-dramaturq, materialist filosof, ictimai xadim

|Vətəndaşlıq      = {{flaq|Rusiya İmperiyası|1858}}

|Vətəndaşlıq      =  

|Milliyət        = [[Azərbaycanlılar|azərbaycanlı]]

|Milliyət        = [[Azərbaycanlılar|azərbaycanlı]]

|İxtisası        =  

|İxtisası        =  

|Təhsili          = [[Nuxa qəza məktəbi]]

|Təhsili          = [[Nuxa qəza məktəbi]]

|Fəaliyyəti      =  

|Fəaliyyəti      =  

|Fəaliyyət illəri = [[XIX əsr]]

|Fəaliyyət illəri = XIX əsr

|Əsərlərinin dili = [[Azərbaycanca]], [[farsca]], [[ərəbcə]]

|Əsərlərinin dili = [[azərbaycanca]], [[farsca]], [[ərəbcə]]

|İstiqamət        =  

|İstiqamət        =  

|Janr            = [[Lirika|lirik]], [[Dramaturgiya|dramatik]]

|Janr            = [[Lirika|lirik]], [[Dramaturgiya|dramatik]]

}}

}}

[[Şəkil:Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrı.jpg|thumb|302x302px|Mirzə Fətəli Axundov adına Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrı <ref>''Opera in Azerbaijan by Azer Rezayev , Winter 1997 (5.4'') P. 70-71</ref>]]

[[Şəkil:Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrı.jpg|thumb|302x302px|Mirzə Fətəli Axundov adına Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrı <ref>''Opera in Azerbaijan by Azer Rezayev , Winter 1997 (5.4'') P. 70-71</ref>]]

 

'''Mirzə Fətəli Axundov''' (''Axundov  (Axundzadə) Mirzə Fətəli Məhəmmədtağı oğlu''; {{lang-az2|میرزا فتحعلی آخوندزاده}}; {{d.}}12 iyul 1812-ci il, [[Nuxa]], [[Şəki xanlığı]], Rusiya İmperiyası – {{ö.}}10 mart 1878-ci ildə, Tiflis, Tiflis quberniyası, Rusiya İmperiyası) —  azərbaycanlı mütəfəkkür, dramarurq, yazıçı, şair, maarifçi, materialist filosof, ictimai xadim; Rusiya İmperator Coğrafiya cəmiyyətinin üzvü; Azərbaycan dramaturgiyasının və Azərbaycan ədəbiyyatında ədəbi-tənqidin banisi; zamanəsinin «müsəlman Molyer»i hesab olunub<ref>{{kitab

'''Mirzə Fətəli Axundov (Axundzadə)''' ({{lang-az2|میرزا فتحعلی آخوندوف }}, bütöv adı '''Mirzə Fətəli Məmmədtağı oğlu Axundov'''; 12 iyil ([[Yuli təqvimi]] ilə: 30 iyun)  1812, [[Nuxa]], [[Şəki xanlığı]] [[Rusiya İmperiyası]] — 10 mart ([[Yuli təqvimi]] ilə: 26 fevral) 1878, [[Tiflis]]) — [[Azərbaycanlılar|azərbaycanlı]]<ref>''Russian Azerbaijan (1905-1920): the shaping of a national identity in a Muslim community''. Cambridge University Press, Boston, 1985.

 

For example, Mirza Fath cAli Akhundov, the Azerbaijani best known in the West, will be referred to as Akhundzada, the form of his name that has been used for a century in publications outside of Russia.</ref> yazıçı-maarifçi, şair, materialist filosof və ictimai xadim, Rusiya İmperator Coğrafiya cəmiyyətinin üzvü; Azərbaycan dramaturgiyasının və Azərbaycan ədəbiyyatında ədəbi-tənqidin banisi; zamanəsinin «müzəlman [[Molyer]]»i<ref>{{kitab

|müəllif = [[Крымский, Агафангел Ефимович|Крымский А. Е.]]

|müəllif = [[Крымский, Агафангел Ефимович|Крымский А. Е.]]

|hissə =Тюркские литературы

|hissə =Тюркские литературы

}}</ref>.  

}}</ref>.  

[[Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti]]nin 7 may 2019-cu il tarixli, 211 nömrəli Qərarı ilə Mirzə Fətəli Axundovun adı [[Azərbaycan Respublikasında əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin siyahısı|Azərbaycan Respublikasında əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin siyahısına]] daxil edilib<ref name="ARNK-2019-211">{{cite web|url=https://cabmin.gov.az/az/document/3685/ | title="“Əsərlərin dövlət varidatı elan edilməsi Qaydaları”nın və “Əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin və dövlət varidatı elan edilən filmlərin Siyahısı”nın təsdiq edilməsi haqqında" [[Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti]]nin [[7 may]] [[2019-cu il]] tarixli, 211 nömrəli Qərarı |date=2019-05-11 |publisher=cabmin.gov.az |accessdate=2019-05-13 |language=az}}</ref>.

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 7 may 2019-cu il tarixli, 211 nömrəli Qərarı ilə Mirzə Fətəli Axundovun adı [[:az:Azərbaycan Respublikasında əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin siyahısı|Azərbaycan Respublikasında əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin siyahısına]] daxil edilib<ref name="ARNK-2019-211">{{cite web|url=https://cabmin.gov.az/az/document/3685/ | title="“Əsərlərin dövlət varidatı elan edilməsi Qaydaları”nın və “Əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin və dövlət varidatı elan edilən filmlərin Siyahısı”nın təsdiq edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 7 may 2019-cu il tarixli, 211 nömrəli Qərarı |date=2019-05-11 |publisher=cabmin.gov.az |accessdate=2019-05-13 |language=az}}</ref>.

 

30 iyun 1812-ci ildə Nuxada anadan olub.

30 iyun 1812-ci ildə Nuxada anadan olub.

=== Yaşadığı yerlər ===

=== Miqrasiya ===

1814-cu ildə ailəsi ilə birlikdə Nuxa şəhərindən atasının Təbrizin yaxınlığındakı Xamnə kəndindəki ata-baba yurduna köçüb.

1814-cu ildə – 3 yaşında, ailəsi ilə birlikdə Nuxa şəhərindən atasının Təbrizin yaxınlığındakı Xamnə kəndində yerləşən ata-baba yurduna köçüb.

1821-ci ildə anası Nənəxanım əri Mirzə Məhəmməd Tağıdan boşanmıb və oğlu Fətəli ilə birlikdə İranın Qaradağ mahalındakı Horanid kəndində yaşayan əmisi Axund Ələsgərin himayəsinə sığınıb.

1821-ci ildə anası Nənəxanım əri Mirzə Məhəmməd Tağıdan boşanıb və oğlu Fətəli ilə birlikdə İranın Qaradağ mahalındakı Horanid kəndində yaşayan əmisi Axund Ələsgərin himayəsinə sığınıb.

1823-cü ildə Hacı Ələsgərlə İranın Eləngut mahalının Vəlibəyli kəndinə,

1823-cü ildə Hacı Ələsgərlə İranın Eləngut mahalının Vəlibəyli kəndinə,

1826-ci ildə Nuxaya köçüblər.

1826-ci ildə Nuxaya köçüblər.

1834-cü ildən ömrünün sonunadək Tüflisdə yaşayıb, orada vəfat edib və orada da dəfn edilib.

1834-cü ildən ömrünün sonunadək Tüflisdə yaşayıb.

 

=== Təhsili ===

=== Təhsili ===

qoyulub.

qoyulub.

=== Ailəsi ===

=== Elmi-yaradıcı fəaliyyəti ===

1842-ci ildə Axund Hacı Ələsgərin qızı Tubu xanımla evlənmiş, ondan 13 övladı dünyaya gəlmiş, onlardan yalnız ikisi, Rəşidbəy və qızı Nisə xanım sağ qalmış, qalanları isə Mirzə Fətəlinin sağlığında ikən vəfat etmişlər.

1851-ci ildə İmperator rus coğrafiya cəmiyyəti Qafqaz şöbəsinə həqiqi üzv seçilib.

 

1874-cü ildə Yeni əlifbaya aid və hürufi-samitə müsəvvədənin latın və ərəb əlifbası üzrə quruluşunu təsvir edən cədvəl düzəltmişdir.

=== Mülki və hərbi rütbələri ===

=== Mülki və hərbi rütbələri ===

1842-ci ildə  Rusiya ilə İran hökumətləri arasında danışıqlarda iştirak etdiyi üçün İran şahı tərəfindən

1842-ci ildə  Rusiya ilə İran hökumətləri arasında danışıqlarda iştirak etdiyi üçün İran şahı tərəfindən

üçüncü dərəcəli “Şiri-Xurşid” nişanı ilə təltif olunub.

üçüncü dərəcəli “Şiri-Xurşid” nişanı ilə təltif olunub.

=== Vəfatı ===

=== Vəfatı ===

1878-ci il fevral ayının 26-da Tiflisdə vəfat edib.

1878-ci il fevral ayının 26-da Tiflisdə vəfat edib.

=== Vəfatı ===

=== Xatirəsi ===

 

1930-ci ildə Bakıda M.F.Axundovun adını daşıyan bağçada heykəli qoyulub (heykəltəraş P.Sabsay).  

1930-ci ildə, indiki Səbail rayonunda, M.F.Axundovun adını daşıyan bağçada heykəli qoyulub (heykəltəraş P.Sabsay).  

1938-ciu ildə - Azərbaycan SSR XKS M.F.Axundovun anadan olmasının 125 illiyini keçirmək barəsində qərar qəbul edib.

1938-ci ildə - Azərbaycan SSR XKS M.F.Axundovun anadan olmasının 125 illiyini keçirmək barəsində qərar qəbul edib.

1939-cu ildə Azərbaycan Dövlət Ümumi Kitabxanasına (hazırda M.F.Axunov adına Milli Kitabxana) adı verilib.

1939-cu ildə Azərbaycan Dövlət Ümumi Kitabxanasına (hazırda M.F.Axunov adına Milli Kitabxana) adı verilib.

2005-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin “Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi haqqında” 12 yanvar 2004-cü il tarixli Sərəncamı ilə M.F.Axundovun əsərlərinin 3 cildliyi nəşr olunub.

2005-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin “Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi haqqında” 12 yanvar 2004-cü il tarixli Sərəncamı ilə M.F.Axundovun əsərlərinin 3 cildliyi nəşr olunub.

2007 - Ədibin Tbilisi şəhərində yerləşən ev-muzeyi,

2007-ci ildə Tbilisi şəhərində yerləşən ev-muzeyi, M.F.Axundov adına Azərbaycan Mədəniyyəti Muzeyi adı ilə fəaliyyət göstərməyə başlayıb.

 

kimi, 2007-ci ildən isə M.F.Axundzadə adına

2010-cu ildə Mirzə Fətəli Axundovun 200 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının prezidenti sərəncam imzalayıb.

Azərbaycan Mədəniyyəti Muzeyi adı ilə fəaliyyət göstərməyə başlamışdır.

 

2010 - Aprel ayının 13-də Mirzə Fətəli Axundzadənin

2011-cü ildə Azərbaycanın Gürcüstandakı səfirliyinin və Tbilisi şəhər bələdiyyəsinin

200 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında

təşəbbüsü ilə Tbilisidə M.F.Axundovun adını daşıyan 73 saylı azərbaycan orta məktəbinin binası qarşısında

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Sərəncam imzalamışdır.

büstü qoyulub.

2011 - İyun ayının 30-da Azərbaycanın Gürcüstandakı

 

səfirliyinin və Tbilisi şəhər bələdiyyəsinin

təşəbbüsü ilə böyük mütəfəkkir Mirzə Fətəli

 

Axundzadənin Tbilisidə adını daşıyan 73 saylı

[[Fayl:House Akhundov in Sheki.JPG |thumb|left|250px|Şəkidə, M.F.Axundovu anadan olduğu ev, 2014-cü il.  [[Mirzə Fətəli Axundovun ev muzeyi (Şəki)|ev-muzey]] kimi fəaliyyət göstərir.]]

Azərbaycan orta məktəbinin binası qarşısında

büstü qoyulmuşdur.  

== Əsərləri ==

== Əsərləri ==

'''''Poema''':''

'''''Poema''':''

* [[Puşkinin ölümünə Şərq poeması|Şərq poeması]] (1837)

* [[:az:Puşkinin ölümünə Şərq poeması|Şərq poeması]] (1837)

'''''Pyeslər''':''

'''''Pyeslər''':''

* [[Hekayəti Molla İbrahim-Xəlil Kimyagər]] (1850)

* [[:az:Hekayəti Molla İbrahim-Xəlil Kimyagər]] (1850)

* Hekayəti Müsyö Jordan Həkimi-Nəbatat və Dərviş Məstəli Şah Cadükuni Məşhur (1850)

* Hekayəti Müsyö Jordan Həkimi-Nəbatat və Dərviş Məstəli Şah Cadükuni Məşhur (1850)

* [[Sərgüzəşti-vəziri-xani-Lənkəran]] (1850)

* [[:az:Sərgüzəşti-vəziri-xani-Lənkəran]] (1850)

* Hekayəti Xırsi-Quldurbasan (1851)

* Hekayəti Xırsi-Quldurbasan (1851)

* Sərgüzəşti Mərdi-Xəsis (Hacı Qara) (1852)

* Sərgüzəşti Mərdi-Xəsis (Hacı Qara) (1852)

* Mürafiə vəkillərinin hekayəti (1855)

* Mürafiə vəkillərinin hekayəti (1855)

'''''Satirik povest:'''''

'''''Satirik povest:'''''

* [[Aldanmış Kəvakib (Hekayəti-Yusif şah)]] (1857)

* [[:az:Aldanmış Kəvakib (Hekayəti-Yusif şah)]] (1857)

'''''Məqalələr''':''

'''''Məqalələr''':''

* Fəhristi-kitab (1859)

* Fəhristi-kitab (1859)

* Nəzm və nəsr haqqında (1862)

* Nəzm və nəsr haqqında (1862)

* Tənqid risaləsi (1862)

* Tənqid risaləsi (1862)

* [[Kəmalüddövlə məktubları]] (1865)

* [[:az:Kəmalüddövlə məktubları]] (1865)

'''''Əsər müəllifi kimi'''''

'''''Əsər müəllifi kimi'''''

#[[Hacı Qara (film, 1929)]] (tammetrajlı bədii film)

#[[:az:Hacı Qara (film, 1929)]] (tammetrajlı bədii film)

#[[Dərviş Parisi partladır (film, 1976)]] (tammetrajlı bədii film)

#[[:az:Dərviş Parisi partladır (film, 1976)]] (tammetrajlı bədii film)

#[[Aldanmış ulduzlar (opera)|Aldanmış ulduzlar]] (opera, 1977)

#[[:az:Aldanmış ulduzlar (opera)|Aldanmış ulduzlar]] (opera, 1977)

#[[Hacı Qara (film, 2002)]] (tammetrajlı bədii film)

#[[:az:Hacı Qara (film, 2002)]] (tammetrajlı bədii film)

#[[Mürafiə vəkillərinin hekayəti (film, 2011)]] (film-tamaşa)

#[[:az:Mürafiə vəkillərinin hekayəti (film, 2011)]] (film-tamaşa)

#İksir (film, 2014) ("[[Hekayəti Molla İbrahim-Xəlil Kimyagər]]" əsəri əsasında)

#İksir (film, 2014) ("[[Hekayəti Molla İbrahim-Xəlil Kimyagər]]" əsəri əsasında)

'''''Haqqında çəkilən filmlər'''''

'''''Haqqında çəkilən filmlər'''''

#[[Böyük yazıçı-maarifçi (film, 1938)]]) (qısametrajlı sənədli film)

#[[:az:Böyük yazıçı-maarifçi (film, 1938)]]) (qısametrajlı sənədli film)

#[[Səbuhi (film, 1941)]] (tammetrajlı bədii film)<ref>Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 64-66.</ref>

#[[:az:Səbuhi (film, 1941)]] (tammetrajlı bədii film)<ref>Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 64-66.</ref>

#[[150 il. Mirzə Fətəli Axundov (film, 1962)]]) (qısametrajlı sənədli film)

#[[:az:150 il. Mirzə Fətəli Axundov (film, 1962)]]) (qısametrajlı sənədli film)

#[[Mirzə Fətəli Axundov (film, 1972)]]) (qısametrajlı sənədli film)

#[[:az:Mirzə Fətəli Axundov (film, 1972)]]) (qısametrajlı sənədli film)

#[[Mirzə Fətəli Axundov (film, 1982)]]) (qısametrajlı sənədli film)

#[[:az:Mirzə Fətəli Axundov (film, 1982)]]) (qısametrajlı sənədli film)

#[[Sübhün səfiri (film, 2012)]] (tammetrajlı bədii film)

#[[:az:Sübhün səfiri (film, 2012)]] (tammetrajlı bədii film)

 

== İstinadlar ==

== İstinadlar ==

<references/>

<references/>

== Mənbə ==

== Ədəbiyyat ==

* [http://www.adam.az/az.php?subaction=showfull&id=1311179903&archive= Mirzə Fətəli Axundov]

* {{cite web |url=http://anl.az/down/m.f.axundzade.pdf |title=Mirzə Fətəli Axundzadə – 200 |author= |date=2012 |website=anl.az |publisher= anl.az|language= az|accessdate= |archiveurl =https://web.archive.org/web/20191206185742/http://anl.az/down/m.f.axundzade.pdf |archivedate =9 Nov 2012 - 6 Dec 2019 }}

* [http://www.azeroo.com/text_index.php?action=text_detail&text_id=663&channel_id=12 Mirzə Fətəli Axundzadə]

* [https://www.youtube.com/watch?v=tZ6QqAs6bVs "Günə doğru". Dahi dramaturq M.F.Axundovun vəfatından 138 il keçir]

 

== Həmçinin bax ==

== Xarici keçidlər ==

== Xarici keçidlər ==

*[http://teleqraf.com/news/art/80695.html “Hər övladımın ölümünü canımla-qanımla yaşayırdım” – Mirzə Fətəli] [[Sərvər Şirin]]in heykəllərlə söhbət rubrikasından.

*[http://teleqraf.com/news/art/80695.html “Hər övladımın ölümünü canımla-qanımla yaşayırdım” – Mirzə Fətəli] [[Sərvər Şirin]]in heykəllərlə söhbət rubrikasından.

*http://www.biografia.ru/about/filosofia46.html (rus dilində)

*http://www.biografia.ru/about/filosofia46.html (rus dilində)

{{Şablon:Mirzə Fətəli Axundov}}

{{Şablon:Mirzə Fətəli Axundov}}