43.625
edits
Changes
→Ədəbiyyat
[[Kateqoriya:{{padleft:|1|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:1826-cı ilədək Şəki hakimləri, xanları və s.]]
[[Kateqoriya:{{padleft:|1|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:1826-cı ilədək Şəki hakimləri, xanları və s.]][[Kateqoriya:Şəki xanları]]
{{Dövlət xadimi
[[Kateqoriya:Şəki xan qəbiristanlığında dəfn olunanlar]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış şair və yazıçılar]][[Kateqoriya:Avqustda vəfat edənlər]]{{Dövlət xadimi
| azərbaycan dilində adı = Məhəmmədhüseyn xan
| adı = Məhəmmədhüseyn<br/> xan
| tam adı = Məhəmmədhüseyn xan Həsən ağa oğlu
| tam adı = Məhəmmədhüseyn xan Həsən ağa oğlu
| piktoqram =xan
| piktoqram = xan
| şəkil = Şəki xanları və xanzadələri.jpg
| şəkil = Məhəmmədhüseyn_xan2.jpg
|şəklin izahı = Şəki xanları, yaxud xanzadələri (şərti), — [[Şəki xan sarayı|Şəki xan sarayında]] friz (divar rəfi – irəf) üzərində miniatür.
|şəklin izahı = “Şəki xanı Məhəmmədhüseyn xan Müştaqi” heykəlinin eskizi ([[Albert Mustafayev]], 2009-cu il.)
| portretin ölçüsü =
| portretin ölçüsü =
| titul = III [[Şəki xanlığı|Şəki]] xanı
| titul = [[Şəki xanlığı|Şəki]] xanı
| dövr əvvəl = 1759
| dövr əvvəl = 1759
| dövr son = avqust 1780
| dövr son = 1780
| sələfi = [[Ağakişi bəy]]
| sələfi = [[Ağakişi bəy]]
| xələfi = [[Hacı Əbdülqadir xan]]
| xələfi = [[Hacı Əbdülqadir xan]]
| varisi =
| varisi =
| milliyəti =
| milliyəti =
| dini = [[islam]]
| dini =
| doğum tarixi =
| doğum tarixi = -1747
| doğum yeri =
| doğum yeri = ?
| ölüm tarixi = {{Vəfat_tarixi|1780|8|}} (avqust)
| ölüm tarixi = {{Vəfat_tarixi|1780|8|}}
| ölüm yeri = [[Nuxa]] (indiki Şəki), [[Şəki xanlığı]]
| ölüm yeri = [[Nuxa]] (indiki Şəki), [[Şəki xanlığı]]
| dəfn yeri = [[Xan qəbiristanlığı|Şəki xan qəbiristanlığı]], (özü tərəfindən tikilmiş [[Xan məscidi|1-ci Cümə məscidinin mehrabının altında]])
| dəfn yeri = [[Xan məscidi|Şəki Xan məscidinin]] içində, mehrabın qarşısında, 1-2 m sağda
| sülalə =
| sülalə =
| atası = [[Həsən ağa]]
| atası = [[Həsən ağa]]
| anası =
| anası =
| həyat yoldaşı =
| həyat yoldaşı =
| uşaqları = [[Məhəmmədhəsən xan]], [[Fətəli xan (Şəki xanı)|Fətəli xan]], [[Səlim xan]]
| uşağı = [[Məhəmmədhəsən xan]], [[Fətəli xan (Şəki xanı)|Fətəli xan]], [[Səlim xan]]
}}
}}
'''Məhəmmədhüseyn xan''' (?–1780) — 1759–1780-cı illərdə Şəkidə hakimiyyətdə olmuş xan. Onun sifarişi ilə 1765/1966-сı ildə (hicri 1179) indiki [[Şəkixanovların evi]], 1769/70-ci ildə (hicri 1183) indiki [[Xan məscidi]] tikilib. “Müşaqi” ədəbi təxəllüsü ilə şeirlər də yazmış, o dövrün ən məşhur şairləri ilə məktublaşmışdır. 1780-cı ilin avqustunda əmisi [[Hacı Əbdülqadir xan]] tərəfindən hakimiyyətdən devrilərək boğdurmaq yolu ilə edam edilmişdir. Ölümü münasibəti ilə Molla Vəli Vidadi "Müsibətnamə" adlı məşhur bir müxəmməsini qələmə almışdır. 2021-ci il iyul ayının 3-də Şəki xan məscidinin mehrabının içində Məhəmmədhüseyn xanın qəbri açılmış, sümükləri və yaralandığı güllə aşkar edilmişdir.
'''Məhəmmədhüseyn xan''' (-1747–1780) — 1759–1780-cı illərdə Şəki xanı olmuş şəxs, [[Hacı Çələbi xan|Hacı Çələbi xanın]] nəvəsidir. 1780-cı ilin avqustunda əmisi [[Hacı Əbdülqadir xan]] tərəfindən hakimiyyətdən devrildikdən sonra boğdurulmaq yolu ilə edam edilmişdir.
==Haqqında məlumatlar==
==Haqqında məlumatlar==
Atası Həsən ağa hələ Hacı Çələbi xanın sağlığında, bir döyüşdə həlak olmuşdur.
1955-ci ildə Hacı Çələbi xanın vəfatından sonra onun oğlu Ağakişi bəy Şəki xanı olur. 4 il sonra isə Ağakişi bəy Qazıqumuxlu Məhəmməd xan tərəfindən öldürülür. Məhəmməd xan Nuxanı tutur, 40 gün burada hakimiyyətdə olur. 40 gündən sonra, Hacı Çələbi xanın nəvəsi Məhəmmədhüseyn ağa qonşu xanların köməyi ilə Məhəmməd xanı Nuxadan qovur və özünü Şəki xanı elan edir. Hacı Çələbi xanın iki oğlu sağ ola-ola nəvəsinin Şəki xanı olması, Məhəmmədhüseyn xanın əmilərinin öz qardaşoğulları ilə ədavətə başlamasına gətirib çıxarır. Məhəmmədhüseyn xan əmilərindən birini – Cəfər ağanı, öldütdürür. İkinci əmisi [[Hacı Əbdülqadir xan|Hacı Əbdülqadir ağa]] isə Dardoqqaza sığınır (Qanıx çayının Kürə töküldüyü yerdə yarımada). Orada Hacı Əbdülqadiri Qarabağ xanı İbrahim xan, Gürcüstan çarı İrakli dəstəkləməyə başlayır. Məhəmmədhüseyn xan dəfələrlə ora hücum etsə də Dardoqqaza daxil ola bilmir. Oğlu [[Məhəmmədhəsən xan|Məhəmmədhəsən ağanı]] barışıq üçün əmisinin yanına əmanət göndərir. Lakin Hacı Əbdülqadir ağa Məhəmmədhəsən xanı İbarahim xana göndərir ki, edam etdirsin. 1780-cı ilin avqust ayında Hacı Əbdülqadirin Dardoqqazdan göndərdiyi 60 nəfər gizlincə gecəliklə gəlib Nuxa ətrafındakı dağlarda gizlənirlər. Günorta saatlarında qəflətən dağdan aşağı düşüb Məhəmmədhəsən xanın iqamətgahını – Qurğuşunlu otağı (indiki [[Şəkixanovların evi]] olmalıdır) mühasirəyə alırlar. Məhəmmədhüseyn xan yanındakı oğlu [[Fətəli xan|Fətəli ağa]] ilə birlikdə basqınçılarla atışır. Oğlu tüfəngi doldurub verir, o isə atəş açır. Sonda yaralanaraq təslim olur. Onu bir həftə saxlayıb, hansısa müqaviləyə qol çəkdirdikdən sonra boğdurmaq yolu ilə edam edirlər. Bundan sonra hakimiyyət Məhəmmədhüseyn xanın əmisi Hacı Əbdülqadir xana keçir.
1955-ci ildə Hacı Çələbi xanın vəfatından sonra onun oğlu Ağakişi bəy Şəkidə hakimiyyətə keçmişdi. Lakin 4 il sonra o, Ərəşdə Qazıqumux hakimi Məhəmməd xan tərəfindən sui-qəsdlə öldürüldü. Bundan sonra isə Məhəmməd xan Şəki xanlığının paytaxtı olan Nuxanı (indiki Şəki) da tutdu. Lakin bu hadisələr vaxtı Nuxanı tərk etmiş Məhəmmədhüseyn xan, Məhəmməd xanın Nuxaya daxil olmasının 40-cı günü qonşu xanların hərbi yardımı ilə Nuxanı Məhəmməd xandan geri aldı və özünü Şəki xanı elan etdi.
Hacı Çələbi xanın iki oğlu sağ ola-ola nəvəsinin özünü Şəki xanı elan etməsi Məhəmmədhüseyn xanın əmilərinin öz qardaşoğulları ilə ədavətə başlamasına səbəb oldu. Nəticədə Məhəmmədhüseyn xan öz əmilərindən birini – Cəfər ağanı, öldürtdürdü. İkinci əmisi [[Hacı Əbdülqadir xan|Hacı Əbdülqadir ağa]] isə Dardoqqaza qaçdı (Qanıx çayının Kürə töküldüyü yerdə yarımada). Orada Hacı Əbdülqadir ağanı Qarabağ xanı İbrahim xan, gürcü çarı İrakli dəstəkləməyə başladılar. Məhəmmədhüseyn xan dəfələrlə Dardoqqaza hücum etsə də uğur qazana bilmədi. Əlacı üzülüb, oğlu [[Məhəmmədhəsən xan|Məhəmmədhəsən ağanı]] barışıq üçün əmisinin yanına əmanət göndərdi. Lakin əvəzində, Hacı Əbdülqadir ağa Məhəmmədhəsən ağanı tutub Məhəmmədhüseyn xanın qatı düşməni olan İbrahim xana təhvil verdi ki, Məhəmmədhüseyn xandan intiqam almaq üçün oğlunu – Məhəmmədhəsən ağanı öldürsün...
1780-cı ilin avqust ayında Hacı Əbdülqadir ağanın Dardoqqazdan göndərdiyi 60 nəfər gecəliklə gizlincə gəlib Nuxa ətrafındakı dağlarda gizləndilər. Onlar günorta saatlarında dağdan aşağı düşüb Məhəmmədhəsən xanın iqamətgahını – Qurğuşunlu otağı (indiki [[Şəkixanovların evi]] olmalıdır) mühasirəyə aldılar. Məhəmmədhüseyn xan yanındakı ikinci oğlu [[Fətəli xan|Fətəli ağa]] ilə birlikdə onlara silahlı müqavimət göstərdi; oğlu tüfəngi doldurub verdi, o isə atəş açdı. Amma sonda yaralanaraq təslim olmağa məcbur oldu. Bundan sonra hakimiyyət Hacı Əbdülqadir xanın əlinə keçdi. Məhəmmədhüseyn xanı isə bir həftə saxlayıb, hansısa müqaviləyə qol çəkdirdikdən sonra 1780-cı ilin avqust ayının ortalarında boğdurmaq yolu ilə edam etdilər.
===Digər===
Məhəmmədhüseyn xanın sifarişi ilə 1765/1766-сı ildə (hicri 1179) indiki [[Şəkixanovların evi]], 1769/1770-ci ildə (hicri 1183) indiki [[Xan məscidi]] tikilmişdir.
Məhəmmədhüseyn xan “Müşaqi” ədəbi təxəllüsü ilə şeirlər yazmış, o dövrün ən məşhur şairləri ilə məktublaşmışdır.
Faciəli ölümü münasibəti ilə o dövrün ən məşhur şairlərindən biri olan Molla Vəli Vidadi özünün “Müsibətnamə” adlı məşhur müxəmməsini qələmə almışdır.
[[Salman Mümtaz]], Məhəmmədhüseyn xanın özü tikdirdiyi məscidin – Xan məscidinin “mehrabı içində” dəfn edildiyini göstərib.
3 iyul 2021-ci il tarixdə həmin yerdə – məscidin 1-ci mehrabının qarşısında (1-2 metr qərb tərəfdə), Məhəmmədhüseyn xanın sümükləri, həmçinin bir ədəd güllə aşkar edilib və daha sonra bunlar qəbirdən çıxarılıb.
22 iyul 2023-cü il tarixdə Məhəmmədhüseyn xanın sümükləri [[Xan qəbiristanlığı|Şəki Xan qəbiristanlığında]] yeni qazılmış qəbirdə islam adətlərinə uyğun olaraq dəfn olunub.
==Ədəbiyyat==
# {{kitab3
| müəllif =
| hissə =
| hissənin linki =
| başlıq = Məhəmmədhüseyn xan Müştaq
| orijinal =
| link =
| vikimənbə =
| cavabdeh = [[Salman Mümtaz]]ın redaktəsi ilə
| nəşr = Azərbaycanı tədqiq və təəbbö cəmiyyəti
| yer = Bakı
| nəşriyyat =
| il = 1925
| том =
| страницы =
| столбцы =
| страниц =
| seriya =
| isbn =
| doi =
| тираж =
| ref = Salman Mümtaz
}}
# {{kitab3
| müəllif = [[Ədalət Tahirzadə|Tahirzadə Ə.Ş.]]
| hissə =
| hissənin linki =
| başlıq = Şəkinin tarixi qaynaqlarda
| orijinal =
| link = https://tahirzade.shaki.info/arxiv/%C5%9F%C9%99kinin-tarixi-qaynaqlarda
| vikimənbə =
| cavabdeh =
| nəşr =
| yer = Bakı
| nəşriyyat = “Master” nəşriyyatı
| il = 2005
| том =
| səhifə =
| столбцы =
| страниц =
| seriya =
| isbn =
| doi =
| тираж =
| archiveurl = https://web.archive.org/web/20210423074732/https://tahirzade.shaki.info/arxiv/%C5%9F%C9%99kinin-tarixi-qaynaqlarda
| archivedate = 23 Apr 2021
| ref = Tahirzadə Ə.Ş.
}}
# {{məqalə
|müəllif = [[Aydın Məmmədov (jurnalist)|Məmmədov A.S.]]
|başlıq = Ədalət Tahirzadənin “Şəkinin tarixi qaynaqlarda” kitabı
|link = https://sites.google.com/site/shekitarixi/77
|dil = az
|nəşrin müəllifi =
|nəşr =
|tip = [[İpəkçi (qəzet)|“İpəkçi” qəzetinin]] saytı
|yer =
|nəşriyyat =
|il = 2006
|nömrə =
|том =
|выпуск =
|страницы =
|isbn =
|issn =
|ref = Məmmədov A.S.
|bibcode =
|arxiv =
|pmid =
}}
# {{cite web2 | last =|url=http://www.tarix.shaki.info/29 |title=Məhəmmədhüseyn xan Müştaqinin aqibəti |author=[[Aydın Məmmədov (jurnalist)|Məmmədov A.]] |date= |website=http://www.tarix.shaki.info |publisher=Şəki tarixi |language= az|accessdate= |archiveurl =https://web.archive.org/web/20210512063056/http://www.tarix.shaki.info/29 |archivedate = 12 May 2021|ref = harv}}
# {{cite web2 | last =|url=https://ipekchi.info/?p=1746 |title= Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə Şəki Xan məscidində aparılan təmir-bərpa işləri zamanı 1759–1780-cı illərdə Şəki xanı olmuş Məhəmmədhüseyn xanın qəbri aşkar edildi|author=[[Aydın Məmmədov (jurnalist)|Məmmədov A.S.]] |date=04 İyul 2021 |website=https://ipekchi.info |publisher=“İpəkçi” qəzetinin saytı |language= az|accessdate= |archiveurl =https://web.archive.org/web/20210710083116/https://ipekchi.info/?p=1746 |archivedate =10 Jul 2021 |ref = harv}}
#: {{məqalə
| müəllif = [[Aydın Məmmədov (jurnalist)|Məmmədov A.S.]]
| başlıq = Şəki Xan məscidində Məhəmmədhüseyn xanın qəbri aşkar edilib
| orijinal =
| link = https://medeniyyet.az/files/medeniyyet_800_1625897924.pdf
| dil =
| cavabdeh =
| nəşrin müəllifi =
| nəşr = Mədəniyyət
| tip = qəzet
| yer = Bakı
| nəşriyyat = Azərbaycan
| il = 2021
| cild =
| buraxılış = 9 iyul
| nömrə = 51 (1828)
| səhifələr = 6
| isbn =
| issn =
| doi =
| bibcode =
| arxiv =
| pmid =
| ref =
| archiveurl = https://web.archive.org/web/20210710074643/https://medeniyyet.az/files/medeniyyet_800_1625897924.pdf
| archivedate = 10 Jul 2021
}}
#: {{cite web2 | last =|url= https://medeniyyet.az/page/news/58061/Seki-Xan-mescidinde-Mehemmedhuseyn-xanin-qebri-askar-edilib.html|title=Şəki Xan məscidində Məhəmmədhüseyn xanın qəbri aşkar edilib |author=[[Aydın Məmmədov (jurnalist)|Məmmədov A.S.]] |date= 09-07-2021 |website=https://medeniyyet.az |publisher= “Mədəniyyət” qəzetinin saytı|language=az |accessdate= |archiveurl =https://web.archive.org/web/20210710082124/https://medeniyyet.az/page/news/58061/Seki-Xan-mescidinde-Mehemmedhuseyn-xanin-qebri-askar-edilib.html |archivedate =10 Jul 2021 |ref = harv}}
== Həmçinin, bax: ==
* [[Ədəbiyyat:Məhəmmədhüseyn xanın aqibəti ilə bağlı 4 yazılı material|Məhəmmədhüseyn xanım aqibəti ilə bağlı 4 yazılı material]]
{{vikimənbə|Müəllif:Məhəmmədhüseyn xan Müştaq}}
{{vikimənbə|Müəllif:Məhəmmədhüseyn xan Müştaq}}
{{Yoxlanılmış məqalə}}
[[az:Məhəmmədhüseyn xan Müştaq]][[en:Muhammad Husayn Khan Mushtaq]][[ru:Мухаммед Хусейн-хан Мюштаг]]