43.602
edits
Changes
→Oğlunu Şah Təhmasibin yanına göndərməsi və qızılbaşlar tərəfindən Şəkinin talan edilməsi (1548)
[[Kateqoriya:D]]{{Dövlət xadimi
[[Kateqoriya:D]][[Kateqoriya:1826-cı ilədək Şəki hakimləri, xanları və s.]]{{Dövlət xadimi
| azərbaycan dilində adı = Dərvişməhəmməd xan
| azərbaycan dilində adı = Dərvişməhəmməd xan
| adın orijinalı = درويش محمد خان
| adın orijinalı = درويش محمد خان
| uşaqları = Baqi bəy
| uşaqları = Baqi bəy
}}
}}
'''Dərvişməhəmməd xan''' ('''Dərviş Məhəmməd xan''') — [[Şəki hökmdarlığı|Şəki]] hökmdarı (1524–1551). 1538-ci ildə Şirvanşahlar dövlətinə hərbi dəstək göstərərək Buğurt qalasını mühasirədə saxlayan qızılbaşlara gecə basqınları etmiş, Şirvanşahlar dövlətinin süqutundan az sonra isə Səfəvilər dövləti ilə münasibətləri yaxşılaşdırmağa nail olmuş və 1539-cu ildə I Şah Təhmasibin bacısı Pərixan xanım ilə evlənmışdir. Lakin bu evlililik cəmi 4 il çəkmiş, 1543-cü ildə Pərixan xanımın ölümü ilə başa çatmışdır.
'''Dərvişməhəmməd xan''' — [[Şəki hökmdarlığı|Şəki]] hökmdarı (1524–1551). 1538-ci ildə Şirvanşahlar dövlətinə hərbi dəstək göstərərək Buğurt qalasını mühasirədə saxlayan qızılbaşlara gecə basqınları etmiş, Şirvanşahlar dövlətinin süqutundan az sonra isə Səfəvilər dövləti ilə münasibətləri yaxşılaşdırmağa nail olmuş və 1539-cu ildə I Şah Təhmasibin bacısı Pərixan xanım ilə evlənmışdir. Lakin bu evlililik cəmi 4 il çəkmiş, 1543-cü ildə Pərixan xanımın ölümü ilə başa çatmışdır.
1551-ci ildə Şah Təhmasib böyük bir ordu ilə Şəki hökmdarlığının ərazisinə daxil oldu. Şəki ordusu ilə ilk toqquşmada qızılbaşlar qalib gəldilər və Şəkinin ən məşhur sərkərdələrindən birini əsir götürdülər. Daha sonra isə onlar Şəki hökmdarlığının üç əsas istehkamını eyni vaxtda mühasirəyə aldılar. Həmin istehkamlardan Dərvişməhəmməd xanın sığındığı [[Gələrsən-Görərsən qalası|“Gələsən-Görəsən”]] qalası istisna olmaqla, digər ikisinin müdafiəçiləri 20 günlük inadlı müqavimətdən sonra təslim olmağa məcbur edildi. Bundan sonra Dərvişməhəmməd xan bir gecə 400 nəfərlə “Gələsən-Görəsən”dən çıxdı. Bu zaman onlar ilə qalanı əhatəyə almış qızılbaş dəstələri arasında baş vermiş şiddətli döyüşdə həmin 400 nəfərdən 250-si və Dərvişməhəmməd xanın özü həlak oldu.
1551-ci ildə Şah Təhmasib böyük bir ordu ilə Şəki hökmdarlığının ərazisinə daxil oldu. Şəki ordusu ilə ilk toqquşmada qızılbaşlar qalib gəldilər və Şəkinin ən məşhur sərkərdələrindən birini əsir götürdülər. Daha sonra isə onlar Şəki hökmdarlığının üç əsas istehkamını eyni vaxtda mühasirəyə aldılar. Həmin istehkamlardan Dərvişməhəmməd xanın sığındığı [[Gələrsən-Görərsən qalası|“Gələsən-Görəsən”]] qalası istisna olmaqla, digər ikisinin müdafiəçiləri 20 günlük inadlı müqavimətdən sonra təslim olmağa məcbur edildi. Bundan sonra Dərvişməhəmməd xan bir gecə 400 nəfərlə “Gələsən-Görəsən”dən çıxdı. Bu zaman onlar ilə qalanı əhatəyə almış qızılbaş dəstələri arasında baş vermiş şiddətli döyüşdə həmin 400 nəfərdən 250-si və Dərvişməhəmməd xanın özü həlak oldu.
Şah Təhmasibin 1549-cu ilin yanvarında Mazandaran hakimimə göndərdiyi fəthnamədən məlum olur ki, qızılbaşlar sözgedən problemi Şəki hakimliyini talamaq yolu ilə həll etməyə çalışıblar. Həmin mənbədə Şah Təhmasib bəyan edir ki,
Şah Təhmasibin 1549-cu ilin yanvarında Mazandaran hakimimə göndərdiyi fəthnamədən məlum olur ki, qızılbaşlar sözgedən problemi Şəki hakimliyini talamaq yolu ilə həll etməyə çalışıblar. Həmin mənbədə Şah Təhmasib bəyan edir ki,
{{Sitatın əvvəli}}
{{Sitatın əvvəli}}
«''Azərbaycan və Şirvanat ləşgəri ilə Qarabağa rəvan olduq ki Bərdə ölkəsində qışlaq edib ərzaq və ləşgərə zəruri olan şeyləri bu il Şəki və Gürcüstan ölkəsi və o hüduddan əldə edək və sözgedənin'' (Dərvişməhəmməd xanın) ''hörmətli oğlu Cahan müta hökm üzrə tez layiqli peşkəşlərlə yüksək dərgaha gəlib Zəfər təsirli ordugaha qatıldı və Cəlaləddin Sunduk bəy qorçibaşını əmirlərin qorçilərindən və ləşgərlərindən on min kəsi rəvanəye-Şəki edib özünə Bərdə ölkəsində dayanmağı buyurduq''. (Digər bir mənbədə isə Şəkiyə göndərilmiş qurçilərin sayı 2500 kimi göstərilir və həm də qeyd edilir ki, ''"Dərvişməhəmməd xan qazilərin xofundan [[Kiş qalası|Kiş qalasına]] pənah apardı''{{sfn|Hasan-i-Rumlu|1931|p=334}}.) ''və adı çəkilən'' (Sunduk bəy) ''Şanlı nüsrət əsgərlərlə qeyd edilən ölkəyə'' (Şəkiyə) ''üz tutub 200 min qoyun və 50 min qaramal və beş min at və 3 min xərvar buğda və düyü və sairə qədər qeyd edilən ölkədən götürüb və qarət edib Yüksək orduya gətirdilər və qeyd edilən qənimət əmirlərə və ləşgərlərə paylandı. On gündən sonra ki sözgedən'' (qənimət) ''orduya gətirilmişdi, xəbər gətirildi ki Əlqas mirzə Həmədana yetişib...»''{{sfn|Shāh Ṭahmāsb Ṣafavī|1971 (١٣٥٠)|p=184-185}}.
«''Azərbaycan və Şirvanat ləşgəri ilə Qarabağa rəvan olduq ki Bərdə ölkəsində qışlaq edib ərzaq və ləşgərə zəruri olan şeyləri bu il Şəki və Gürcüstan ölkəsi və o hüduddan əldə edək və sözgedənin'' (Dərvişməhəmməd xanın? Ya Gürcüstan hakiminin?) ''hörmətli oğlu Cahan müta hökm üzrə tez layiqli peşkəşlərlə yüksək dərgaha gəlib Zəfər təsirli ordugaha qatıldı və Cəlaləddin Sunduk bəy qorçibaşını əmirlərin qorçilərindən və ləşgərlərindən on min kəsi rəvanəye-Şəki edib özünə Bərdə ölkəsində dayanmağı buyurduq''. (Digər bir mənbədə isə Şəkiyə göndərilmiş qurçilərin sayı 2500 kimi göstərilir və həm də qeyd edilir ki, ''"Dərvişməhəmməd xan qazilərin xofundan [[Kiş qalası|Kiş qalasına]] pənah apardı''{{sfn|Hasan-i-Rumlu|1931|p=334}}.) ''və adı çəkilən'' (Sunduk bəy) ''Şanlı nüsrət əsgərlərlə qeyd edilən ölkəyə'' (Şəkiyə) ''üz tutub 200 min qoyun və 50 min qaramal və beş min at və otuz min xərvar buğda və düyü və sairə qədər qeyd edilən ölkədən götürüb və qarət edib Yüksək orduya gətirdilər və qeyd edilən qənimət əmirlərə və ləşgərlərə paylandı. On gündən sonra ki sözgedən'' (qənimət) ''orduya gətirilmişdi, xəbər gətirildi ki Əlqas mirzə Həmədana yetişib...»''{{sfn|Shāh Ṭahmāsb Ṣafavī|1971 (١٣٥٠)|p=184-185}}.
{{Sitatın sonu}}
{{Sitatın sonu}}
Bundan sonra isə Şah Təhmasib təkrarən “təşrif buyurmuş” qardaşını dəf etmək üçün qışlamanı yarımçıq qoyub öz ordusunu Qarabağdan çıxartdı. Tezliklə, Əlqas mirzə yaxalandı, Qəhqəhə qalasına salınıb ömürlük dustaq edildi və sonra elə oradaca dünyasını dəyişdi.
Bundan sonra isə Şah Təhmasib təkrarən “təşrif buyurmuş” qardaşını dəf etmək üçün qışlamanı yarımçıq qoyub öz ordusunu Qarabağdan çıxartdı. Tezliklə, Əlqas mirzə yaxalandı, Qəhqəhə qalasına salınıb ömürlük dustaq edildi və sonra elə oradaca dünyasını dəyişdi.
== Ədəbiyyat ==
== Ədəbiyyat ==
# {{məqalə
|müəllif = [[Namiq Musalı|Musalı N.S.]]
|müəllif = [[Namiq Musalı|Musalı N.S.]]
|başlıq = “Cahangüşayi xaqan-i sahibqiran” əsərində Şəki tarixinə aid məlumatlar
|başlıq = “Cahangüşayi xaqan-i sahibqiran” əsərində Şəki tarixinə aid məlumatlar
|pmid =
|pmid =
}}
}}
# {{kitab3
| müəllif = Hasan-i-Rumlu.
| müəllif = Hasan-i-Rumlu
| hissə =
| hissə =
| hissənin linki =
| hissənin linki =
| ref = Hasan-i-Rumlu
| ref = Hasan-i-Rumlu
}}
}}
# {{kitab3
| müəllif = ʿAbd al-Ḥusayn Navāʾī
| müəllif = ʿAbd al-Ḥusayn Navāʾī
| hissə =
| hissə =
| ref = Shāh Ṭahmāsb Ṣafavī
| ref = Shāh Ṭahmāsb Ṣafavī
}}
}}
# {{kitab3
| müəllif = Musəvi T.
| müəllif = Musəvi T.
| hissə =
| hissə =
| ref = Musəvi T.
| ref = Musəvi T.
}}
}}
# {{kitab3
| müəllif = Hacı Seyid Əbdülhəmid
| müəllif = Hacı Seyid Əbdülhəmid
| hissə =
| hissə =
| ref = Hacı Seyid Əbdülhəmid
| ref = Hacı Seyid Əbdülhəmid
}}
}}
# {{kitab3
| müəllif = اسکندر بیگ ترکمان
| müəllif = اسکندر بیگ ترکمان
| hissə =
| hissə =
| ref = اسکندر بیگ ترکمان
| ref = اسکندر بیگ ترکمان
}}
}}
# {{kitab3
| müəllif = Fərzəlibəyli Ş.
| müəllif = Fərzəlibəyli Ş.
| hissə =
| hissə =
| ref = Fərzəlibəyli Ş.
| ref = Fərzəlibəyli Ş.
}}
}}
# {{kitab3
| müəllif = Həsən bəy Rumlu
| müəllif = Həsən bəy Rumlu.
| hissə =
| hissə =
| hissənin linki =
| hissənin linki =
| başlıq = Əhsənüt-təvarix
| başlıq = Əhsənüt-təvarix
| orijinal =
| orijinal =
| link =
| link = http://lib.az/users/1/upload/files/Hesen_Bey_Rumlu_-_Ehsenut-Tevarix_(Oqtay_Efendiyev%2C_Namiq_Musali).pdf
| vikimənbə =
| vikimənbə =
| cavabdeh =
| cavabdeh =
| yer = Kasamonu
| yer = Kasamonu
| nəşriyyat =
| nəşriyyat =
| il = 2017
| il = 2017
| том =
| cild =
| страницы =
| səhifə =
| столбцы =
| sütunlar =
| страниц =
| səhifələr = 661
| seriya =
| seriya =
| isbn = 978-605-030-641-5
| isbn = 978-605-030-641-5
| doi =
| doi =
| тираж =
| tiraj =
| ref = Həsən bəy Rumlu
| archiveurl = https://web.archive.org/web/20230424164631/http://lib.az/users/1/upload/files/Hesen_Bey_Rumlu_-_Ehsenut-Tevarix_%28Oqtay_Efendiyev%2C_Namiq_Musali%29.pdf
| archivedate = 24 Apr 2023
| ref = Həsən bəy Rumlu
}}
}}
# {{kitab3
| müəllif = Şükufə Məmmədova
| müəllif = Məmmədova Ş.
| hissə =
| hissə =
| hissənin linki =
| hissənin linki =
| ref = Şükufə Məmmədova
| ref = Şükufə Məmmədova
}}
}}
# {{kitab3
| müəllif = Xacə Zeynalabdin Əli Əbdi bəy Şirazi
| müəllif = Xacə Zeynalabdin Əli Əbdi bəy Şirazi
| hissə =
| hissə =
| ref = Əbdi bəy Şirazi
| ref = Əbdi bəy Şirazi
}}
}}
{{kitab3
# {{kitab3
| müəllif =
| müəllif =
| hissə =
| hissə =
}}
}}
{{Şəkidə hakimiyyətdə olmuş şəxslər}}
{{Şəkidə hakimiyyətdə olmuş şəxslər}}
{{Yaxşı məqalə}}
{{Yoxlanılmış məqalə}}