Changes

| Commons                      =  

| Commons                      =  

}}

}}

'''I Axsartan''' ({{dil-ka|აღსართან I}}), yaxud '''I Axsitan'''{{sfn|Мунадджим-Баши|1957|p=}} (?–1082) — Şəki<ref>{{Harvnb|Мусхелишвили Д. Л.|1982|p=42}} {{oq|ru|Мусульманский источник, опысываюющий события ХI века несколько раз упоминает «Ахсартана ибн Гагика владетеля Шакки».}}</ref>{{sfn|Əliyev Ş. H.|2007|p=102, 109, 111, 116, 117, 118, 120, 121}}-Kaxeti hökmdarı. Mənbələrdə adı ilk dəfə 1062-ci, sonuncu dəfə isə 1082-ci ildə baş vermiş hadisələrin təsvirində çəkilir{{Bax|#Ölümü|green}}. Hakimiyyətə başladığı ilk illərdə ölkəsi qərbdən gürcü çarı IV Baqratın (1027–1072), cənubdan Şəddadilərin, şərqdən isə Şirvanşahların hücumlarına məruz qalırdı. IV Baqratın əbədi rəqibi, Şəki-Kaxetinin isə müttəfiqi olan Kldekari eristavı Liparitin (1021–1059) Konstantinopolda vəfat etməsindən sonra isə IV Baqrat Şəki-Kaxeti qalalarını bir-bir ələ keçirməyə başladı. Digər tərəfdən 1065-cı ildə Şəddadilər Şəki-Kaxetinin Vecini qalasını tutdu. Şirvanşahlar isə Şəki-Kaxetinin Maluq qalasını hələ 1053-cü ildə tutmuşdular. 1065-ci ildə I Axsartanın əlində yalnız Kvetera və Naxçivani<ref name=Q1 group=qeyd/> qalaları qalmışdı{{sfnru|Картлис Цховреба|2008|с=158}}. Lakin daha sonra I Axsartan əlindən çıxmış qalaları bir-bir geri aldı və buna əksər hallarda heç bir döyüş əməliyyatı keçirmədən, siyasi məharəti sayəsində nail oldu.

'''I Axsartan''' ({{dil-ka|აღსართან I}}), yaxud '''I Axsitan'''{{sfn|Мунадджим-Баши|1957|p=}} (?–1082) — Şəki<ref>{{Harvnb|Мусхелишвили Д. Л.|1982|p=42}} {{oq|ru|Мусульманский источник, опысываюющий события ХI века несколько раз упоминает «Ахсартана ибн Гагика владетеля Шакки».}}</ref>{{sfn|Əliyev Ş. H.|2007|p=102, 109, 111, 116, 117, 118, 120, 121}}-Kaxeti hökmdarı. Mənbələrdə adı ilk dəfə 1062-ci, sonuncu dəfə isə 1082-ci ildə baş vermiş hadisələrin təsvirində çəkilir{{Bax|#Ölümü|green}}. Hakimiyyətə başladığı ilk illərdə ölkəsi qərbdən gürcü çarı IV Baqratın (1027–1072), cənubdan Şəddadilərin, şərqdən isə Şirvanşahların hücumlarına məruz qalırdı. IV Baqratın əbədi rəqibi, Şəki-Kaxetinin isə müttəfiqi olan Kldekari eristavı Liparitin (1021–1059) Konstantinopolda vəfat etməsindən sonra isə IV Baqrat Şəki-Kaxeti qalalarını bir-bir ələ keçirməyə başladı. Digər tərəfdən 1065-cı ildə Şəddadilər Şəki-Kaxetinin Vecini qalasını tutdu. Şirvanşahlar isə Şəki-Kaxetinin Maluq qalasını hələ 1053-cü ildə tutmuşdular. 1065-ci ildə I Axsartanın əlində yalnız Kvetera və Naxçivani<ref name=Q1 group=qeyd/> qalaları qalmışdı{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=158}}. Lakin daha sonra I Axsartan əlindən çıxmış qalaları bir-bir geri aldı və buna əksər hallarda heç bir döyüş əməliyyatı keçirmədən, siyasi məharəti sayəsində nail oldu.

[[Şəkil:Kvetera1.jpg|thumb|200px|right|Kvetera şəhər-qalasının içindəki Kvetera kilsəsi bu gün. ]]

[[Şəkil:Kvetera1.jpg|thumb|200px|right|Kvetera şəhər-qalasının içindəki Kvetera kilsəsi bu gün. ]]

===Rustaviyə və Losobani qalasına sahib olması===

===Rustaviyə və Losobani qalasına sahib olması===

Yuxarıda IV Baqrat ilə Kldekar eristavı Liparit arasasında mövcud olmuş davamlı mübarizə haqqında məlumat verildi. IV Baqrat və Liparitin ölümlərindən sonra isə onların varisləri II Georgi (1072–1089) və İvane (1059–1074) bir-birləri ilə mübarizə edirdilər. Axsartan isə məhz, bu mübarizədən yararlana bilərək 1073-cü ildə Losobani qalasına sahib olur. Buna qədər isə o, Rustavini öz ərazisinə qata bilmişdir{{sfnru|Картлис Цховреба|2008|p=162, 163}}{{sfnaz|Əliyev Ş. H.|2007|p=117}}.

Yuxarıda IV Baqrat ilə Kldekar eristavı Liparit arasasında mövcud olmuş davamlı mübarizə haqqında məlumat verildi. IV Baqrat və Liparitin ölümlərindən sonra isə onların varisləri II Georgi (1072–1089) və İvane (1059–1074) bir-birləri ilə mübarizə edirdilər. Axsartan isə məhz, bu mübarizədən yararlana bilərək 1073-cü ildə Losobani qalasına sahib olur. Buna qədər isə o, Rustavini öz ərazisinə qata bilmişdir{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=162, 163}}{{sfn|Əliyev Ş. H.|2007|p=117}}.

===Məlikşahın yanına getməsi və ikinci dəfə islamı qəbul etməsi===

===Məlikşahın yanına getməsi və ikinci dəfə islamı qəbul etməsi===

=== Ölümü ===

=== Ölümü ===

Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, XVIII əsr gürcü tarixçi-coğrafiyaşünası Vaxuşti Baqrationi I Axsartanın konkret olaraq 1058-ci ildən 1084-cü ilə qədər hakimiyyətdə olduğunu və 1084-cü ildə vəfat etdiyini göstərsə də{{sfn|Вахушти Багратиони.|1976|p=}} XII əsr erməni tarixçisi {{link-interwiki|az=Samuel Anesi|az_mətn=|başqa_dil=ru|başqa_dildə_başlıq=Самуел Анеци}} 1082-ci il üçün Şəki çarı [[II Kvirike|II Kverikenin]] adını çəkir{{sfnru|Мусхелишвили Д. Л.|1982|с=43}}. Başqa sözlə, I Axsartan 1082-ci ildə Məlikşahın yanına getdikdən az sonra – elə həmin 1082-ci ildə vəfat etmişdir.

Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, XVIII əsr gürcü tarixçi-coğrafiyaşünası Vaxuşti Baqrationi I Axsartanın konkret olaraq 1058-ci ildən 1084-cü ilə qədər hakimiyyətdə olduğunu və 1084-cü ildə vəfat etdiyini göstərsə də{{sfn|Вахушти Багратиони.|1976|p=}} XII əsr erməni tarixçisi {{link-interwiki|az=Samuel Anesi|az_mətn=|başqa_dil=ru|başqa_dildə_başlıq=Самуел Анеци}} 1082-ci il üçün Şəki çarı [[II Kvirike|II Kverikenin]] adını çəkir{{sfn|Мусхелишвили Д. Л.|1982|p=43}}. Başqa sözlə, I Axsartan 1082-ci ildə Məlikşahın yanına getdikdən az sonra – elə həmin 1082-ci ildə vəfat etmişdir.

===Müasir tədqiqatşılar I Axsartanın siyasi fəaliyyəti haqqında===

===Müasir tədqiqatşılar I Axsartanın siyasi fəaliyyəti haqqında===

Müasir tədqiqatçılardan Şirinbəy Hacıəli I Axsartanın siyasi fəaliyyətini aşağıdakı kimi təsvir edir:  

Müasir tədqiqatçılardan Şirinbəy Hacıəli I Axsartanın siyasi fəaliyyətini aşağıdakı kimi təsvir edir:  

{{Sitat2|I Axsartanın çevik və fəal siyasi fəaliyyətinin bəzi məqamları ilkin mənbələrdə nisbətən daha geniş şəkildə öz əksini tapmışdır. I Axsartanın çarlıq illəri regionda yenicə görünməyə başlayan səlcuq türklərinin yürüşləri ilə eyni zamana təsadüf edirdi. O, ölkəsini ələ keçirməyə çalışan qüvvələrə, xüsusilə də səlcuq türklərinə və Abxaz-Kartli çarlarına münasibətdə son dərəcə ehtiyatlı mövqe tutmuş və şəraitdən asılı olaraq mühüm siyasi gedişlər etməklə bərabər, lazım gəldikdə silahlı müqavimət də təşkil edə bilmişdi. Bir qayda olaraq, bu mübarizədə güclü rəqib ölkələr arasında çevik manevr edən I Axsartan gah bu, gah da digər rəqib qüvvə ilə yaxınlaşaraq digərinə qarşı mübarizə aparırdı. I Axsartan var qüvvəsi ilə öz ölkəsinin müstəqilliyini və qüdrətini qoruyub saxlamağa çalışmış, habelə sələfləri dövründə olduğu kimi, regionda hegemonluq uğrunda mübarizədə fəal iştirak etmişdi{{sfnaz|Əliyev Ş. H.|2007|s=108}}.}}

{{Sitat2|I Axsartanın çevik və fəal siyasi fəaliyyətinin bəzi məqamları ilkin mənbələrdə nisbətən daha geniş şəkildə öz əksini tapmışdır. I Axsartanın çarlıq illəri regionda yenicə görünməyə başlayan səlcuq türklərinin yürüşləri ilə eyni zamana təsadüf edirdi. O, ölkəsini ələ keçirməyə çalışan qüvvələrə, xüsusilə də səlcuq türklərinə və Abxaz-Kartli çarlarına münasibətdə son dərəcə ehtiyatlı mövqe tutmuş və şəraitdən asılı olaraq mühüm siyasi gedişlər etməklə bərabər, lazım gəldikdə silahlı müqavimət də təşkil edə bilmişdi. Bir qayda olaraq, bu mübarizədə güclü rəqib ölkələr arasında çevik manevr edən I Axsartan gah bu, gah da digər rəqib qüvvə ilə yaxınlaşaraq digərinə qarşı mübarizə aparırdı. I Axsartan var qüvvəsi ilə öz ölkəsinin müstəqilliyini və qüdrətini qoruyub saxlamağa çalışmış, habelə sələfləri dövründə olduğu kimi, regionda hegemonluq uğrunda mübarizədə fəal iştirak etmişdi{{sfn|Əliyev Ş. H.|2007|p=108}}.}}

== Qeydlər ==

== Qeydlər ==