Changes

[[Kateqoriya:{{padleft:|1|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:1826-cı ilədək Şəki hakimləri, xanları və s.]]{{Dövlət xadimi

[[Kateqoriya:{{padleft:|1|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:1826-cı ilədək Şəki hakimləri, xanları və s.]]{{Dövlət xadimi

| azərbaycan dilində adı      = Dinar

| azərbaycan dilində adı      = Dinar

| portret                      =Queen_Dinar_fresco,_Moscow_Kremlin.jpg  

| portret                      = Queen_Dinar_fresco,_Moscow_Kremlin.jpg  

| izah                         = Dinar ağ atın belində – Moskva kremlinin mərmər palatası, taxt-tac zalının şimal tərəfdəki divarında şəkil.  

| izah                         = Dinar ağ atın belində – Moskva kremlinin mərmər palatası, taxt-tac zalının şimal tərəfdəki divarında şəkil.  

| titul                        = [[Şəki dövləti| Şəki çariçəsi]]

| titul                        = [[Şəki dövləti| Şəki çariçəsi]]

| dövr əvvəl                  = ən geci 1010-cu il

| dövr əvvəl                  = ən geci 1010-cu il

| tacqoyma                    =  

| tacqoyma                    =  

|milliyəti                    = gürcü

|milliyəti                    = gürcü

|dini                          = [[xristianlıq|xristian]]

|dini                          = xristian  

|doğum tarixi                  =  

|doğum tarixi                  =  

|ölüm tarixi                  =  

|ölüm tarixi                  = {{Vəfat tarixi||6|30}} (anım günü)

|atası                        = [[III Adarnase, (Tao-Klarceti)|III Adərnerse]]

|atası                        = III Adərnerse

|həyat yoldaşı                =[[Atrnerseh|Atrnerseh]]

|həyat yoldaşı                = [[Atrnerseh|Atrnerseh]]

|uşaqları                      = [[İşxan Əbu Əbdülmalik]]

|uşaqları                      = [[İşxan Əbu Əbdülmalik]]

}}

}}

 

'''Dinar''' (X əsr–XI əsr) — XI əsrin ikinci onilliyinin əvvəllərində [[Şəki dövləti|Şəki hökmdarı]] olmuş qadın. Hakimiyyətə gəldiyi vaxt və hakimiyyətinin son tarixi məlum deyil. Atası Tao-Klarceti hakimi, eristavlar-eristavı III Adərnerse, babası Tao-Klarceti knyazı I Qurgen idi. [[Şəki dövləti|Şəki]] hökmdarı [[Atrnerseh |Atrnersehin]] arvadı, Şəki hökmdarı [[İşxan Əbu Əbdülmalik|İşxan Əbu Əbdülmalikin]] isə anasıdır.

'''Dinar''' — XI əsrin ikinci onilliyinin əvvəllərində Şəkidə hökmdar olmuş çariçə. Hakimiyyətə gəldiyi vaxt və hakimiyyətinin son tarixi məlum deyil. Atası [[Tao-Klarceti]] hakimi, eristavlar-eristavı [[III Adarnase (Tao-Klarcet)|III Adərnerse]], babası Tao-Klarceti knyazı [[I Qurgen (Iberiya)|I Qurgen]] idi. [[Şəki dövləti|Şəki]] hökmdarı [[Atrnerseh |Atrnersehin]] arvadı, Şəki hökmdarı [[İşxan Əbu Əbdülmalik|İşxan Əbu Əbdülmalikin]] anasıdır.

==Haqqında məlumatlar==

==Haqqında məlumatlar==

{{Orta əsr gürcü mənbələrində Şəki çarlığı ilə Kaxeti arasındakı tarixi sərhədlər}}

{{Orta əsr gürcü mənbələrində Şəki çarlığı ilə Kaxeti arasındakı tarixi sərhədlər}}

“Kartli salnaməsi”ə görə

“Kartli salnaməsi”ə görə

{{sitat2|Heretidə İşxanikin çarlığına qədər onun bütün sələfləri qeyri-prvoslav idilər. İşxannik isə eristavlar-eristavı [[II Qurgen, eristavlar-eristavı|Qurgenin]] bacısının oğlu idi, onun anası çariçə Dinar onu pravoslav etdi. Həmin vaxt Bərdə və Azərbaycan [[salarilər]] tərəfindən tutuldu{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=144}}.}}

{{sitat2|Heretidə İşxanikin çarlığına qədər onun bütün sələfləri qeyri-prvoslav idilər. İşxannik isə eristavlar-eristavı Qurgenin bacısının oğlu idi, onun anası çariçə Dinar onu pravoslav etdi. Həmin vaxt Bərdə və Azərbaycan salarilər tərəfindən tutuldu{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=144}}.}}

“Kartli salnaməsi”ə görə Kaxeti xorepiskopu Davidin ölümündən sonra (1010) Gürcü çarı [[III Baqrat]] Heretini tutmuş və çariçə Dinarı əsir götürmüşdür{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=149}}.  Əsir götürüldüyü zaman onun 90-dan çox yaşı olmalı idi{{sfn|Əliyev Ş. H.|2007|p=97}}.

“Kartli salnaməsi”ə görə Kaxeti xorepiskopu Davidin ölümündən sonra (1010) Gürcü çarı III Baqrat Heretini tutmuş və çariçə Dinarı əsir götürmüşdür{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=149}}.  Əsir götürüldüyü zaman onun 90-dan çox yaşı olmalı idi{{sfn|Əliyev Ş. H.|2007|p=97}}.

XI əsr gürcü tarixçisi [[Sumbat Davitisdze]] yazır ki, III Baqratın ölümündən sonra (1014, yaxud 1015), oğlu  

XI əsr gürcü tarixçisi Sumbat Davitisdze yazır ki, III Baqratın ölümündən sonra (1014, yaxud 1015), oğlu  

{{sitat2|[[Georgi (Gürcüstan çarı)|Georginin]] hakimiyyəti dövründə Herret-Kaxeti ölkəsi müstəqillik əldə etdi, [[aznaur]]ların xəyanətinə görə eristavlar tutuldu və əvvəlki hakimlər öz ölkələrinə  sahib oldular{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=228}}.}}

{{sitat2|Georginin hakimiyyəti dövründə Herret-Kaxeti ölkəsi müstəqillik əldə etdi, aznaurların xəyanətinə görə eristavlar tutuldu və əvvəlki hakimlər öz ölkələrinə  sahib oldular{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=228}}.}}

Burada adları çəkilməsə də çariçə Dinarın və Kaxeti xorepiskopu III Kvirikenin (sonralar [[Böyük Kvirike]] adlandı) 4-5 ildən sonra  müvafiq olaraq Şəkidə və Kaxetidə yenidən hakimiyyətə qayıtmalarına işarə olunur. “Kartli salnaməsi”ə görə III Baqrat çariçə Dinarı əsir götürdükdən 1 il sonra Kaxeti xorepiskopu III Kvirikeni də əsir götürmüş və özü ilə sarayına aparmışdı{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=149}}. Lakin bundan sonra tarixi mənbələrdə yalnız III Kvirikenin həyat və fəaliyyəti barədə məlumatlar var, çariçə Dinar haqqında isə heç bir məlumat yoxdur.

Burada adları çəkilməsə də çariçə Dinarın və Kaxeti xorepiskopu III Kvirikenin (sonralar Böyük Kvirike adlandı) 4-5 ildən sonra  müvafiq olaraq Şəkidə və Kaxetidə yenidən hakimiyyətə qayıtmalarına işarə olunur. “Kartli salnaməsi”ə görə III Baqrat çariçə Dinarı əsir götürdükdən 1 il sonra Kaxeti xorepiskopu III Kvirikeni də əsir götürmüş və özü ilə sarayına aparmışdı{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=149}}. Lakin bundan sonra tarixi mənbələrdə yalnız III Kvirikenin həyat və fəaliyyəti barədə məlumatlar var, çariçə Dinar haqqında isə heç bir məlumat yoxdur.

===Müqəddəs elan olunması===

===Müqəddəs elan olunması===

[[Şəkil:Saint_Queen_Dinar.jpg|thumb|right|100px|Müasir gürcü ikonoqrafiyasında Dinar (Moskva kremlindəki analoji obraz]]

[[Şəkil:Saint_Queen_Dinar.jpg|thumb|left|200px|Müasir gürcü ikonoqrafiyasında Dinar (Moskva kremlindəki analoji obraz).]]

“Kartli salnaməsi”ndə oğlu İşxaniki pravoslav etməsi barədə yazılanlar, onun bütün Şəki-Heretini pravoslav etməsi kimi başa düşülür və [[Gürcü pravoslav kilsəsi]] onun adını müqəddəslər siyahısına daxil etmişdir; dindar gürcülər üçün iyunun 30-u müqəddəs çariçə Dinarın anım günüdür.

“Kartli salnaməsi”ndə oğlu İşxaniki pravoslav etməsi barədə yazılanlar gürcü kilsəsinə görə, onun bütün Şəki-Heretini pravoslav etməsi kimi başa düşülür. Gürcü kilsəsi onun adını müqəddəslər siyahısına daxil edib və iyunun 30-nu onun anım günü elan edib.

===Rusiyada Dinara===

===Rusiyada Dinara===

Dinara XV – XVI əsrin əvvəllərinə aid Moskva povestlərindən birinin –  “İberiya çariçəsi Dinara haqqında povest”in ({{lang-ru|Повесть об Иверской царице Динаре}}) baş qəhrəmanı hesab edilir. Povest öz dövründə çox məşhur olmuş, [[IV İvan Qroznı]] 1552-ci ildə [[Kazan]]ı tutan vaxt oxunmuşdur.

Dinara XV – XVI əsrin əvvəllərinə aid Moskva povestlərindən birinin –  “İberiya çariçəsi Dinara haqqında povest”in ({{lang-ru|Повесть об Иверской царице Динаре}}) baş qəhrəmanı hesab edilir. Povest öz dövründə çox məşhur olmuş, IV İvan Qroznı 1552-ci ildə Kazanı tutan vaxt oxunmuşdur.

===Qəbri barədə iddialar===

===Qəbri barədə iddialar===

[[Şəkil:Dinarın qəbri.jpg|thumb|right|100px|Çariçə Dinara aid olması ehtimal edilən qəbir.]]

[[Şəkil:Dinarın qəbri.jpg|thumb|right|100px|Çariçə Dinara aid olması ehtimal edilən qəbir.]]

Müasir erməni tədqiqatçılarından tarix elmləri doktoru Qriqor Qriqoryan hesab edir ki, [[Qafan]] şəhəri yaxınlığında yerləşən [[Vahanvəng]] monastırı ərazisində aşkar olunmuş və üzərində erməni əlifbası ilə “Dinar” yazılmış qəbir, məhz, Atrnersehin arvadı Dinarın qəbridir{{sfn|Григорян Г. М.|1972|p=222, 223}}. Qriqor Qriqoryan Vahavəng monastırı ərazisində arxeoloji qazıntılara rəhbərlik etmişdir.

Müasir erməni tədqiqatçılarından tarix elmləri doktoru Qriqor Qriqoryan hesab edir ki, Qafan şəhəri yaxınlığında yerləşən [[Vahanvəng]] monastırı ərazisində aşkar olunmuş və üzərində erməni əlifbası ilə “Dinar” yazılmış qəbir, məhz, Atrnersehin arvadı Dinarın qəbridir{{sfn|Григорян Г. М.|1972|p=222, 223}}. Qriqor Qriqoryan Vahavəng monastırı ərazisində arxeoloji qazıntılara rəhbərlik etmişdir.

===Tao-Klarceti knyazlarının nəsl şəcərəsində Dinar (ingiliscə)===

===Tao-Klarceti knyazlarının nəsl şəcərəsində Dinar (ingiliscə)===

{{Family tree of Bagrationi dynasty of Tao-Klarjeti}}

{{Family tree of Bagrationi dynasty of Tao-Klarjeti}}

{{İstinad siyahısı}}

{{İstinad siyahısı}}

== Həmçinin bax ==

==Ədəbiyyat==

 

 

 

==Mənbələr==

# {{kitab3

# {{kitab3

  | müəllif        = Əliyev Ş. H.

  | müəllif        = Əliyev Ş. H.

  | nəşr            =  

  | nəşr            =  

  | yer            = Bakı

  | yer            = Bakı

  | nəşriyyat      = [[Təhsil nəşriyyatı|Təhsil]]

  | nəşriyyat      = Təhsil

  | il              = 2007

  | il              = 2007

  | cild            =

  | cild            =

  |pmid          =  

  |pmid          =  

}}

}}

{{Şəkidə hakimiyyətdə olmuş şəxslər}}

{{Şəkidə hakimiyyətdə olmuş şəxslər}}

{{Yaxşı məqalə}}

 

{{Yoxlanılmış məqalə}}  

 

[[az: Dinar (çariça)]]

[[az: Dinar (çariça)]]

[[en: Dinar of Hereti]]

[[en: Dinar of Hereti]]