Şəki Ensiklopediyası

Changes

Xan məscidi (başlanğıc kodu nəzərdən keçir)

21:16, 28 dekabr 2022 versiyası

6.461 bayt əlavə edildi ,  21:16, 28 dekabr 2022
Nəzərə çarpan dəyişiklik yoxdur.
Sətir 1: Sətir 1: −
[[Kateqoriya:X]]{{GY
+
[[Kateqoriya:{{padleft:|1|{{PAGENAME}}}}]]{{GY
 
  |Tip                      = məscid
 
  |Tip                      = məscid
 
  |Azərbaycanca adı        = Xan məscidi
 
  |Azərbaycanca adı        = Xan məscidi
Sətir 32: Sətir 32:  
  |Xronologiya              = {{GY/Tarixlər||||}}
 
  |Xronologiya              = {{GY/Tarixlər||||}}
 
  |Ləğv edilib              =  
 
  |Ləğv edilib              =  
−
  |Vəziyyəti                =  
+
  |Vəziyyəti                = məscid kimi fəaliyyətdədir
 
  |Hündürlük                =  
 
  |Hündürlük                =  
 
  |Material                = çay daşı,  kərpic
 
  |Material                = çay daşı,  kərpic
−
  |İlk xatırlanma          = 1769/1790
+
  |İlk xatırlanma          = 1769/1770
 
  |Banisi                  = [[Məhəmmədhüseyn xan]]
 
  |Banisi                  = [[Məhəmmədhüseyn xan]]
 
  |Təməlinin qoyulması      =  
 
  |Təməlinin qoyulması      =  
Sətir 41: Sətir 41:  
  |Ləğv edilib              =  
 
  |Ləğv edilib              =  
 
  |Tikintinin başlanması    =  
 
  |Tikintinin başlanması    =  
−
  |Tikintinin qurtarması    =1769/1790
+
  |Tikintinin qurtarması    =1769/1770
 
  |Sayt                    =  
 
  |Sayt                    =  
 
  |Plan                    =  
 
  |Plan                    =  
Sətir 48: Sətir 48:  
  |Commons                  = Khan's Mosque and Cemetery
 
  |Commons                  = Khan's Mosque and Cemetery
 
}}
 
}}
−
'''Xan məscidi'''ni hicri 1183 (1769/70)-ci ildə Şəki xanı [[Məhəmmədhüseyn xan]] tikdirmişdir. Məscid əvvəlcə “'''I Cümə məscidi'''” adlanmışdır. Məscidin şərq tərəfindəki torpaq sahəsində [[Xan qəbiristanlığı (Şəki)|Şəki Xan qəbristanlığı]] yerləşir. [[Salman Mümtaz|Salman Mümtazın]] şəhadətinə görə, Məhəmmədhüseyn xanın özü məscidin “mehrabı içində” dəfn edilib.
+
'''Xan məscidi''' hicri 1183 (1769/70)-ci ildə Şəki xanı [[Məhəmmədhüseyn xan|Məhəmmədhüseyn xanın]] sifarişi ilə tikilmiş, əvvəlcə “'''I Cümə məscidi'''” adlanmışdı. Məscidin şərq tərəfindəki torpaq sahəsində isə [[Xan qəbiristanlığı (Şəki)|Şəki Xan qəbristanlığı]] yerləşir.
 +
[[File:Khan masjidi, Sheki, 2.JPG|200px|left|thumb|Şəki Xan məscidi]]
 +
14 aprel 1853-cü il tarixdə Nuxa bazarı ilə birlikdə yanıb. [[Mustafa ağa Şəkixanov|Mustafa ağa Şəkixanovun]] yazdığına görə, o vaxt bazar və Cümə məscidi ilə yanaşı, məscid ətrafındakı evlər də yanğına məruz qalıblarmış. Yanğından sonra Mustafa ağanın atası [[Kərim ağa Şəkixanov]] bu məscidi bərpa etdirməyə başlamış, lakin bəzi yerlərini (minarənin başını, pilləkənlərini və s.) bərpa və təmir etdirməyə onun ömrü çatmamışdır (2020-ci ildə məscidin arxasına diqqətlə baxdıqda görmək olurdu ki, vaxtilə məscidin pəncərələri indikindən xeyli kiçik olubmuş və sonra onların yeri hörülərək, əvəzində daha geniş pəncərələr açılmışdır. Mümkündür ki, bu iş, məhz yanğından sonra edilmişdir).
   −
[[File:Khan masjidi, Sheki, 2.JPG|200px|left|thumb|Şəki Xan məscidi]]
+
XX əsrin 90-cı illərində məscid “Azəri” adlanan qeyri-leqal dini birliyinə verilmişdi. Onlar 30 ilə yaxın müddət ərzində məscidi daima bağlı saxlamış, hətta “Bura dövlət tərəfindən qorunur” lövhəsinin vurulmasına belə imkan verməmişdirlər. 2009-cu ildə Şəki Şəhər Mədəniyyət Şöbəsi məhkəməyə müraciət etsə də və məhkəmə məscidin qeyri-leqal “Azəri” dini icması tərəfindən boşaldılmasına qərar versə də, qərarın icrası yalnız 2019-cu ildə mümkün olmuşdu.
−
14 aprel 1853-cü il tarixdə (digər mənbələrdə – maddeyi-tarixlərdə, 1842/1843) Nuxa bazarı ilə birlidə yanmışdır. [[Mustafa ağa Şəkixanov|Mustafa ağa Şəkixanovun]] yazdığına görə, o vaxt bazar və Cümə məscidi ilə yanaşı, məscid ətrafındakı evlər də yanğına məruz qalmışdır. Yanğından sonra Mustafa ağanın atası [[Kərim ağa Şəkixanov]], bu  məscidi bərpa etdirməyə başlamış, lakin bəzi yerlərini, – minarənin başını, pilləkənlərini və yanğına məruz qalmış digər yerlərini bərpa və təmir etdirməyə onun ömrü çatmamışdır (Hal-hazırda məscidin arxasına diqqətlə baxdıqda görmək olar ki, vaxtilə məscidin pəncərələri indikindən xeyli kiçik olubmuş, sonra onların yeri hörülərək, daha geniş pəncərələr açılmışdır. Mümkündür ki, bu iş, məhz yanğından sonra edilmişdir).
+
 
 +
2021 – 2022-ci illərdə isə Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə Şəki Xan məscidində və ətrafında təmir-bərpa işləri həyata keçirilmişdir. Şəki Xan məscidi Azərbaycan Respublikası Dövlət Turizm Agentliyinin tabeliyində olan “Yuxarı Baş” Milli Tarix-Memarlıq Qoruğu ərazisində yerləşdiyinə görə təmir-bərpa işləri çərçvəsində məhz Azərbaycan Respublikası Dövlət Turizm Agentliyinin sifarişi ilə AMEA Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu tərəfindən institutun antik dövr arxeologiyası şöbəsinin müdiri, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Zaur Həsənovun rəhbərliyi altında məscid ərazisində və məscidin ətrafında arxeoloji qazıntılar da aparılmışdır. O cümlədən, vaxtilə [[Salman Mümtaz|Salman Mümtazın]] göstərdiyi yerdə (yazmışdı ki, Şəki xanı Məhəmmədhüseyn xan məscidin mehrabı içində dəfn edilmişdir) Məhəmmədhüseyn xanın qəbri 2 iyul 2021-ci il tarixdə – günortadan sonra, qeyri-qanuni olaraq açılmış, qəbrində aşkar edilmiş sümükləri bir ədəd güllə (məlum olduğu kimi, Məhəmmədhüseyn xan edam edilməzdən 1 həftə əvvəl güllə ilə yaralanmışdır) ilə birlikdə 7 iyul 2021-ci il tarixdə qeyri-qanuni olaraq qəbirdən götürülmüşdür.
   −
XX əsrin 90-cı illərində məscid “Azəri” adlanan qeyri-leqal dini birliyinə verilmişdir. 30 ilə yaxın müddət ərzində onlar məscidi daima bağlı saxlamış, hətta Mədəniyyət şöbəsi tərəfindən məscidin divarına “Bura dövlət tərəfindən qorunur” lövhəsinin vurulmasına belə imkan verməmişdirlər. 2009-cu ildə Şəki Şəhər Mədəniyyət Şöbəsi məhkəməyə müraciət etsə də, məhkəmə məscidin qeyri-leqal “Azəri” dini icması tərəfindən boşaldılmasına qərar versə də bu qərarın icrası yalnız 2019-cu ildə mümkün olub.
+
== Ədəbiyyat ==
 +
# {{kitab3
 +
| müəllif        =
 +
| hissə          =
 +
| hissənin linki  =
 +
| başlıq          = Məhəmmədhüseyn xan Müştaq
 +
| orijinal        =
 +
| link            =
 +
| vikimənbə      =
 +
| cavabdeh        = [[Salman Mümtaz]]ın redaktəsi ilə
 +
| nəşr            = Azərbaycanı tədqiq və təəbbö cəmiyyəti
 +
| yer            = Bakı
 +
| nəşriyyat      =
 +
| il              = 1925
 +
| том            =
 +
| страницы        = 
 +
| столбцы        =
 +
| страниц        =
 +
| seriya          =
 +
| isbn            =
 +
| doi            =
 +
| тираж          =
 +
| ref            = Salman Mümtaz
 +
}}
 +
# {{kitab3
 +
| müəllif        = [[Ədalət Tahirzadə|Tahirzadə Ə.Ş.]]
 +
| hissə          =
 +
| hissənin linki  =
 +
| başlıq          = Şəkinin tarixi qaynaqlarda
 +
| orijinal        =
 +
| link            = https://tahirzade.shaki.info/arxiv/%C5%9F%C9%99kinin-tarixi-qaynaqlarda
 +
| vikimənbə      =
 +
| cavabdeh        =
 +
| nəşr            =
 +
| yer            = Bakı
 +
| nəşriyyat      = “Master” nəşriyyatı
 +
| il              = 2005
 +
| том            =
 +
| səhifə          =
 +
| столбцы        =
 +
| страниц        =
 +
| seriya          =
 +
| isbn            =
 +
| doi            =
 +
| тираж          =
 +
| archiveurl      = https://web.archive.org/web/20210423074732/https://tahirzade.shaki.info/arxiv/%C5%9F%C9%99kinin-tarixi-qaynaqlarda
 +
| archivedate    = 23 Apr 2021
 +
| ref            = Tahirzadə Ə.Ş.
 +
}}
 +
# {{cite web | last =|url=http://www.azadliq.org/content/article/24229524.html |title=«Xan məscidi» ətrafında çəkişmə  |author=Esmira Cavadova |date= 09.06.2011|website= |publisher=Azadlıq Radiosu |language= az|accessdate= |archiveurl =https://web.archive.org/web/20110823234451/http://www.azadliq.org/content/article/24229524.html |archivedate = 12 Jun 2011 - 4 Mar 2016|ref = harv}}
 +
# {{məqalə
 +
|müəllif        = [[Aydın Məmmədov (jurnalist)|Məmmədov A.S.]]
 +
|başlıq          = Ədalət Tahirzadənin “Şəkinin tarixi qaynaqlarda” kitabı
 +
|link            = https://sites.google.com/site/shekitarixi/77
 +
|dil            = az
 +
|nəşrin müəllifi =
 +
|nəşr            =
 +
|tip            = [[İpəkçi (qəzet)|“İpəkçi” qəzetinin]] saytı
 +
|yer            =
 +
|nəşriyyat      =
 +
|il              = 2006
 +
|nömrə          =
 +
|том            =
 +
|выпуск          =
 +
|страницы        =
 +
|isbn            =
 +
|issn            =
 +
|ref            = Məmmədov A.S.
 +
|bibcode        =
 +
|arxiv          =
 +
|pmid            =
 +
}}
 +
# {{məqalə
 +
|müəllif        = [[Aydın Məmmədov (jurnalist)|Məmmədov A.S.]]
 +
|başlıq          = Ədalət Tahirzadənin “Şəkinin tarixi qaynaqlarda” kitabı
 +
|link            = https://sites.google.com/site/shekitarixi/77
 +
|dil            = az
 +
|nəşrin müəllifi =
 +
|nəşr            =
 +
|tip            = [[İpəkçi (qəzet)|“İpəkçi” qəzetinin]] saytı
 +
|yer            =
 +
|nəşriyyat      =
 +
|il              = 2006
 +
|nömrə          =
 +
|том            =
 +
|выпуск          =
 +
|страницы        =
 +
|isbn            =
 +
|issn            =
 +
|ref            = Məmmədov A.S.
 +
|bibcode        =
 +
|arxiv          =
 +
|pmid            =
 +
}}
 +
# {{cite web2 | last =|url=http://www.tarix.shaki.info/29 |title=Məhəmmədhüseyn xan Müştaqinin aqibəti |author=[[Aydın Məmmədov (jurnalist)|Aydın Məmmədov]] |date= |website=http://www.tarix.shaki.info |publisher=Şəki tarixi |language= az|accessdate= |archiveurl =https://web.archive.org/web/20210512063056/http://www.tarix.shaki.info/29 |archivedate = 12 May 2021|ref = harv}}
 +
# {{cite web2 | last =|url=https://ipekchi.info/?p=1746 |title= Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə Şəki Xan məscidində aparılan təmir-bərpa işləri zamanı 1759–1780-cı illərdə Şəki xanı olmuş Məhəmmədhüseyn xanın qəbri aşkar edildi|author=[[Aydın Məmmədov (jurnalist)|Məmmədov A.S.]] |date=04 İyul 2021 |website=https://ipekchi.info |publisher=“İpəkçi” qəzetinin saytı |language= az|accessdate= |archiveurl =https://web.archive.org/web/20210710083116/https://ipekchi.info/?p=1746 |archivedate =10 Jul 2021 |ref = harv}}
 +
#: {{məqalə
 +
| müəllif        = [[Aydın Məmmədov (jurnalist)|Məmmədov A.S.]]
 +
| başlıq          = Şəki Xan məscidində Məhəmmədhüseyn xanın qəbri aşkar edilib
 +
| orijinal        =
 +
| link            = https://medeniyyet.az/files/medeniyyet_800_1625897924.pdf
 +
| dil            =
 +
| cavabdeh        =
 +
| nəşrin müəllifi =
 +
| nəşr            = Mədəniyyət
 +
| tip            = qəzet
 +
| yer            = Bakı
 +
| nəşriyyat      = Azərbaycan
 +
| il              = 2021
 +
| cild            =
 +
| buraxılış      = 9 iyul
 +
| nömrə          = 51 (1828)
 +
| səhifələr      = 6
 +
| isbn            =
 +
| issn            =
 +
| doi            =
 +
| bibcode        =
 +
| arxiv          =
 +
| pmid            =
 +
| ref            =
 +
| archiveurl      = https://web.archive.org/web/20210710074643/https://medeniyyet.az/files/medeniyyet_800_1625897924.pdf
 +
| archivedate    = 10 Jul 2021
 +
}}
 +
#: {{cite web2 | last =|url= https://medeniyyet.az/page/news/58061/Seki-Xan-mescidinde-Mehemmedhuseyn-xanin-qebri-askar-edilib.html|title=Şəki Xan məscidində Məhəmmədhüseyn xanın qəbri aşkar edilib |author=[[Aydın Məmmədov (jurnalist)|Məmmədov A.S.]] |date= 09-07-2021 |website=https://medeniyyet.az |publisher= “Mədəniyyət” qəzetinin saytı|language=az |accessdate= |archiveurl =https://web.archive.org/web/20210710082124/https://medeniyyet.az/page/news/58061/Seki-Xan-mescidinde-Mehemmedhuseyn-xanin-qebri-askar-edilib.html |archivedate =10 Jul 2021 |ref = harv}}
    
== Həmçinin bax ==
 
== Həmçinin bax ==
−
*[[Xan qəbiristanlığı]]
+
* [[Xan qəbiristanlığı]]
   −
== İstifadə edilmiş mənbələr ==
  −
* Məhəmmədhüseyn xan Müştaq. Bakı. 1925
  −
*[http://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnxzaGVraXRhcml4aXxneDpiZTg2MTIzOTVhMmU3NDg Ədalət. Tahirzadə. Şəkinin tarixi qaynaqlarda]
  −
*[http://www.azadliq.org/content/article/24229524.html Azadlıq Radiosu, «Xan məscidi» ətrafında çəkişmə ]
  −
*[http://tarix.sheki.ws/77 A.Məmmədov. Ədalət Tahirzadənin "Şəkinin tarixi qaynaqlarda" kitabı]
   
{{Yuxarı Baş Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu}}
 
{{Yuxarı Baş Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu}}
 +
 
{{Yaxşı məqalə}}
 
{{Yaxşı məqalə}}
 +
 
[[en:Shaki Khans' Mosque]][[ru:Шекинская ханская мечеть]][[uk:Шекінська ханська мечеть]][[az:Xan məscidi (Şəki)]]
 
[[en:Shaki Khans' Mosque]][[ru:Шекинская ханская мечеть]][[uk:Шекінська ханська мечеть]][[az:Xan məscidi (Şəki)]]
Mənbə — "https://shaki.info/wiki/Xidməti:MobileDiff/6773...46305"