Changes

=== “Molla Nəsrəddin” jurnalı ilə əməkdaşlıq ===

=== “Molla Nəsrəddin” jurnalı ilə əməkdaşlıq ===

[[Şəkil:Mumtaz Salman, Musəvi Mirfəttah (gimnaz. bitirən gun. Onu Mumtaz oxudub).jpg|250px|thumb|right|Aşqabad gimnaziyasını bitirmiş Mir Fəttah Musəvi və ona dərs deyən Salman Mümtaz. Gimnaziyanı bitirən gün, Aşqabad.]]

[[Şəkil:Mumtaz Salman, Musəvi Mirfəttah (gimnaz. bitirən gun. Onu Mumtaz oxudub).jpg|300px|thumb|right|Aşqabad gimnaziyasını bitirmiş Mir Fəttah Musəvi və ona dərs deyən Salman Mümtaz. Gimnaziyanı bitirən gün, Aşqabad.]]

Türk ədəbi tənqidçisi Yavuz Akpınarın sözlərinə görə 1908 – 1909-cu illərdə Tiflisdə “Molla Nəsrəddin” jurnalı çıxdıqdan sonra Salman Mümtaz da bu satirik jurnalın müxbirləri sırasında olub. Eyni zamanda klassik tərzdə şeirlər də yazıb, Aşqabadda dostları ilə birlikdə ədəbi məclis də qurub<ref name="Akpınar" />. 1908 – 1909-cu illərdə başda “Molla Nəsrəddin” jurnalı olmaqla, azərbaycanca mətbuatda  dərc edilmiş satirik şeirləri və məqalələri ilə oxucuların diqqətini çəkib. Yavuz Akpınarın yazdığına görə, ''"Mümtaz əsərlərində oxucuya öz ölkəsinə və millətinə sevgisini bildirir, ictimai həyatdakı çatışmazlıqları nümayiş və ifşa edirdi"''<ref name="Akpınar" />.

Türk ədəbi tənqidçisi Yavuz Akpınarın sözlərinə görə 1908 – 1909-cu illərdə Tiflisdə “Molla Nəsrəddin” jurnalı çıxdıqdan sonra Salman Mümtaz da bu satirik jurnalın müxbirləri sırasında olub. Eyni zamanda klassik tərzdə şeirlər də yazıb, Aşqabadda dostları ilə birlikdə ədəbi məclis də qurub<ref name="Akpınar" />. 1908 – 1909-cu illərdə başda “Molla Nəsrəddin” jurnalı olmaqla, azərbaycanca mətbuatda  dərc edilmiş satirik şeirləri və məqalələri ilə oxucuların diqqətini çəkib. Yavuz Akpınarın yazdığına görə, ''"Mümtaz əsərlərində oxucuya öz ölkəsinə və millətinə sevgisini bildirir, ictimai həyatdakı çatışmazlıqları nümayiş və ifşa edirdi"''<ref name="Akpınar" />.

=== Azərbaycana qayıdışı ===

=== Azərbaycana qayıdışı ===

[[Şəkil:Salman Mumtaz 1917.jpg|thumb|left|200px|Salman Mümtaz 1917-ci ildə]]

[[Şəkil:Salman Mumtaz 1917.jpg|thumb|left|280px|Salman Mümtaz 1917-ci ildə]]

Salman Mümtaz 1918-ci ildə ailəsi ilə birlikdə Bakıya qayıdaraq “Azərbaycan” qəzetində jurnalist kimi fəaliyyətə başlayıb.  Artıq bu dövrdə o, Azərbaycan klassiklərinin yaradıcılığı ilə bağlı sənədlərlə maraqlanırdı. Bu dövrdə Azərbaycanda yaranmış müstəqil dövlət və müsəlman Şərqində ilk parlament respublikası olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti yaranmışdı{{sfn|Tahirzadə|2002|p=5}}.

Salman Mümtaz 1918-ci ildə ailəsi ilə birlikdə Bakıya qayıdaraq “Azərbaycan” qəzetində jurnalist kimi fəaliyyətə başlayıb.  Artıq bu dövrdə o, Azərbaycan klassiklərinin yaradıcılığı ilə bağlı sənədlərlə maraqlanırdı. Bu dövrdə Azərbaycanda yaranmış müstəqil dövlət və müsəlman Şərqində ilk parlament respublikası olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti yaranmışdı{{sfn|Tahirzadə|2002|p=5}}.

Salman Mümtaz 1929-cu ildən 1932-ci ilə qədər Azərbaycan Dövlət Elmi Tədqiqat İnstitutunun kapitalizmə qədər olan dövr Azərbaycan ədəbiyyatı bölməsinin müdiri vəzifəsində çalışıb. 1932-ci ildən Azərbaycan Dövlət Muzeyində elmi işçi olub. Eyni zamanda 1933-cü ildən 1936-cı ilədək “Azərnəşr” nəşriyyatının klassik irs şöbəsinə başçılıq edib. 1933-cü ilin fevral ayından SSRİ EA Azərbaycan Filialı ədəbi irs bölməsinə elmi işçi vəzifəsində çalışıb. 1937-ci ilin aprel ayından isə Azərbaycan filialının ədəbiyyat şöbəsinə rəhbərlik edib{{sfn|Tahirzadə|2002|p=6}} Həmçinin Mümtaz SSRİ Elmlər Akademiyasının Azərbaycan filialının Dil və ədəbiyyat İnstitutunun ədəbiyyat şöbəsinin birinci kateqoriyalı əməkdaşı olmuşdur.<ref name="Дело" />.

Salman Mümtaz 1929-cu ildən 1932-ci ilə qədər Azərbaycan Dövlət Elmi Tədqiqat İnstitutunun kapitalizmə qədər olan dövr Azərbaycan ədəbiyyatı bölməsinin müdiri vəzifəsində çalışıb. 1932-ci ildən Azərbaycan Dövlət Muzeyində elmi işçi olub. Eyni zamanda 1933-cü ildən 1936-cı ilədək “Azərnəşr” nəşriyyatının klassik irs şöbəsinə başçılıq edib. 1933-cü ilin fevral ayından SSRİ EA Azərbaycan Filialı ədəbi irs bölməsinə elmi işçi vəzifəsində çalışıb. 1937-ci ilin aprel ayından isə Azərbaycan filialının ədəbiyyat şöbəsinə rəhbərlik edib{{sfn|Tahirzadə|2002|p=6}} Həmçinin Mümtaz SSRİ Elmlər Akademiyasının Azərbaycan filialının Dil və ədəbiyyat İnstitutunun ədəbiyyat şöbəsinin birinci kateqoriyalı əməkdaşı olmuşdur.<ref name="Дело" />.

[[Şəkil:Vurgun, Tolstoy, Gorkiy and Mumtaz.png|thumb|right|270px|Salman Mümtaz 1934-cü ildə Moskvada SSRİ yazıçılarının birinci qurultayında. Onun sağ tərəfində əyləşir: Maksim Qorki, Aleksey Tolstoy və Səməd Vurğun; arxasında dayananlar: Mehdi Hüseyn və Cəfər Cabbarlı.]]

[[Şəkil:Vurgun, Tolstoy, Gorkiy and Mumtaz.png|thumb|right|320px|Salman Mümtaz 1934-cü ildə Moskvada SSRİ yazıçılarının birinci qurultayında. Onun sağ tərəfində əyləşir: Maksim Qorki, Aleksey Tolstoy və Səməd Vurğun; arxasında dayananlar: Mehdi Hüseyn və Cəfər Cabbarlı.]]

Salman Mümtaz 1934-cü ildə Moskvada SSRİ yazıçılarının birinci qurultayında iştirak edib{{sfn|Tahirzadə|2002|p=7}}. Qurultayda iştirakçı olan Məmməd Kazım Ələkbərli çıxış edərək məruzəsində şair Mirzə Şəfi Vazehin mirasının və onun Azərbaycan ədəbiyyatında misilsiz xidmətlərinin öyrənilməsində Salman Mümtazın böyük rolu olduğunu qeyd emişdir<ref>{{kitab3 |müəllif= |часть= |url= |başlıq=Первый всесоюзный съезд советских писателей. Стенографический отчёт |orginal= |url= |викитека= |ответственный= |nəşr= |location= М.|nəşriyyat=Государственное издательство художественной литературы |il= 1934|том= |səhifə=116 |столбцы= |səhifələr=718 |nömrə= |isbn= |tiraj= |ref= }}</ref>. Salman Mümtaz Maksim Qorki ilə də yaxın dost olmuşdur. SSRİ Yazıçılarının birinci qurultayında o, böyük yazıçı ilə görüşüb. Maksim Qorkinin Azərbaycan yazıçıları görüşünə aid fotoşəkillərdə Salman Mümtaz Maksim Qorkinin yanında əyləşmiş vəziyyətdədir. Bəzi məlumatlara görə, Qorki Salman Mümtaz üçün Moskvada ev də almışdır.  Həmin ildə Firdovsinin 1000 illiyində iştirak etmək üçün Azərbaycandan Moskvaya göndərilən heyətin daxilində Salman Mümtazın əvəzsiz xidmətləri olmuşdur{{sfn|Tahirzadə|2002|p=6}}.

Salman Mümtaz 1934-cü ildə Moskvada SSRİ yazıçılarının birinci qurultayında iştirak edib{{sfn|Tahirzadə|2002|p=7}}. Qurultayda iştirakçı olan Məmməd Kazım Ələkbərli çıxış edərək məruzəsində şair Mirzə Şəfi Vazehin mirasının və onun Azərbaycan ədəbiyyatında misilsiz xidmətlərinin öyrənilməsində Salman Mümtazın böyük rolu olduğunu qeyd emişdir<ref>{{kitab3 |müəllif= |часть= |url= |başlıq=Первый всесоюзный съезд советских писателей. Стенографический отчёт |orginal= |url= |викитека= |ответственный= |nəşr= |location= М.|nəşriyyat=Государственное издательство художественной литературы |il= 1934|том= |səhifə=116 |столбцы= |səhifələr=718 |nömrə= |isbn= |tiraj= |ref= }}</ref>. Salman Mümtaz Maksim Qorki ilə də yaxın dost olmuşdur. SSRİ Yazıçılarının birinci qurultayında o, böyük yazıçı ilə görüşüb. Maksim Qorkinin Azərbaycan yazıçıları görüşünə aid fotoşəkillərdə Salman Mümtaz Maksim Qorkinin yanında əyləşmiş vəziyyətdədir. Bəzi məlumatlara görə, Qorki Salman Mümtaz üçün Moskvada ev də almışdır.  Həmin ildə Firdovsinin 1000 illiyində iştirak etmək üçün Azərbaycandan Moskvaya göndərilən heyətin daxilində Salman Mümtazın əvəzsiz xidmətləri olmuşdur{{sfn|Tahirzadə|2002|p=6}}.

Salman Mümtaz həmçinin Azərbaycan ədəbiyyatı klassikləri əsərlərinin elmi və tənqidi əsərlərinin tərtibatı üzərində işləmişdir; İmadəddin Nəsimi, Şah İsmayıl Xətai, Həbibi, Məhəmməd Füzuli, Molla Vəli Vidadi, Molla Pənah Vaqif, İsmayıl bəy Qutqaşınlının və başqalarının bioqrafiyasını və əsərlərini, Mirzə Ələkbər Sabirin və Abbas Səhhətin xatirələrini çap etdirib<ref name="АСЭ" />. O, məşhur satirik şair Mirzə Ələkbər Sabir ilə yaxın dost olub. Salman Mümtazın ayrıca elmi sahəsi və maraq sahəsi Mirzə Ələkbərin Sabirin həyatı haqqında yazmaq və əsərlərini oxumaq idi.  

Salman Mümtaz həmçinin Azərbaycan ədəbiyyatı klassikləri əsərlərinin elmi və tənqidi əsərlərinin tərtibatı üzərində işləmişdir; İmadəddin Nəsimi, Şah İsmayıl Xətai, Həbibi, Məhəmməd Füzuli, Molla Vəli Vidadi, Molla Pənah Vaqif, İsmayıl bəy Qutqaşınlının və başqalarının bioqrafiyasını və əsərlərini, Mirzə Ələkbər Sabirin və Abbas Səhhətin xatirələrini çap etdirib<ref name="АСЭ" />. O, məşhur satirik şair Mirzə Ələkbər Sabir ilə yaxın dost olub. Salman Mümtazın ayrıca elmi sahəsi və maraq sahəsi Mirzə Ələkbərin Sabirin həyatı haqqında yazmaq və əsərlərini oxumaq idi.  

[[Şəkil:Pen owned by Salman Mumtaz.jpg|thumb|left|200px|Salman Mümtaza məxsus olan qələm. Azərbaycan Tarix Muzeyi, Bakı.]]

[[Şəkil:Pen owned by Salman Mumtaz.jpg|thumb|left|270px|Salman Mümtaza məxsus olan qələm. Azərbaycan Tarix Muzeyi, Bakı.]]

Salman Mümtaz  '“Molla Nəsrəddin” jurnalı, “Azərbaycan” və “Kommunist” qəzetlərinə əlavə olaraq çap edilən “Zənbur”, “Hacı Leylək”, “Tutu”, “Şeypur”; “Füqəra Füzuyatı”, “Qurtuluş”, “Qardaş köməyi”, “Maarif və mədəniyyət”,  “Qızıl Şərq”, “Şərq qadını” jurnalları ilə, həmçinin “Səda”, “Günəş”, “İnqilab”, “Açıq söz”, “Kommunist”, “Tərəqqi”, “Yeni iqbal”, “İqbal”, “Ədəbiyyat qəzetəsi” qəzetləri ilə əməkdaşlıq etmişdir. Həmin qəzet və jurnallarda Salman Mümtaz “Aşqabadlı”, “Vasvası”, “Eşşəkarısı”, “Mömin çinovnik”, “Mümtaz” (ərəb dilindən tərcümədə bu söz “seçilmiş”, “başqalarından seçilən” mənasını verir), “Sağsağan”, “Sərçə”, “Sərçəqulu”, “S.M.”, “S.Əsgərov”, “Türkməndost”, “Xortdanqulu bəy”, “Xortdanbəyzadə”, “Çalağan” və başqa imzalar altında satirik və lirik şeirlər, məqalə və felyetonlar, nəsr əsərləri yazmışdır{{sfn|Tahirzadə|2002|p=7}}. Mümtazın bu əsərləri indiyə qədər toplanmayıb. Salman Mümtaz doğma azərbaycan dili ilə yanaşı, ərəb, fars, türk, urdu və rus dillərini də bilirdi<ref name="Дело" />.

Salman Mümtaz  '“Molla Nəsrəddin” jurnalı, “Azərbaycan” və “Kommunist” qəzetlərinə əlavə olaraq çap edilən “Zənbur”, “Hacı Leylək”, “Tutu”, “Şeypur”; “Füqəra Füzuyatı”, “Qurtuluş”, “Qardaş köməyi”, “Maarif və mədəniyyət”,  “Qızıl Şərq”, “Şərq qadını” jurnalları ilə, həmçinin “Səda”, “Günəş”, “İnqilab”, “Açıq söz”, “Kommunist”, “Tərəqqi”, “Yeni iqbal”, “İqbal”, “Ədəbiyyat qəzetəsi” qəzetləri ilə əməkdaşlıq etmişdir. Həmin qəzet və jurnallarda Salman Mümtaz “Aşqabadlı”, “Vasvası”, “Eşşəkarısı”, “Mömin çinovnik”, “Mümtaz” (ərəb dilindən tərcümədə bu söz “seçilmiş”, “başqalarından seçilən” mənasını verir), “Sağsağan”, “Sərçə”, “Sərçəqulu”, “S.M.”, “S.Əsgərov”, “Türkməndost”, “Xortdanqulu bəy”, “Xortdanbəyzadə”, “Çalağan” və başqa imzalar altında satirik və lirik şeirlər, məqalə və felyetonlar, nəsr əsərləri yazmışdır{{sfn|Tahirzadə|2002|p=7}}. Mümtazın bu əsərləri indiyə qədər toplanmayıb. Salman Mümtaz doğma azərbaycan dili ilə yanaşı, ərəb, fars, türk, urdu və rus dillərini də bilirdi<ref name="Дело" />.