Changes

==ABDULLA  PADARLI  –  “KƏBƏM PADARDI MƏNİM”==

==ABDULLA  PADARLI  –  “KƏBƏM PADARDI MƏNİM”==

Abdulla Padarlı kimi tanıdığımız şair keçmiş Nuxa qəzasının Vartaşen (Oğuz) sahəsinin Padar[1] kəndində Çayqıraq məhəlləsində anadan olmuşdur. Şairin təxminən 1770-1775-ci illərdə burada anadan olduğunu qeyd edən professor Ə.Cəfərzadə 1979-cu ildə onun “Seçilmiş şeirlər” kitabına yazdığı ön sözdə qeyd edirdi ki, şairin evi və şəxsi əşyaları yaşadığı kənddə mühafizə olunur. Təəssüf ki, mənbələrdə  Abdulla Padarlının həyatı haqqında ətraflı bilgi yoxdur.  

Abdulla Padarlı kimi tanıdığımız şair keçmiş Nuxa qəzasının Vartaşen (Oğuz) sahəsinin Padar<ref>Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti” (2007), II cild, Bakı, “Şərq-qərb”, səh: 150.</ref> kəndində Çayqıraq məhəlləsində anadan olmuşdur. Şairin təxminən 1770-1775-ci illərdə burada anadan olduğunu qeyd edən professor Ə.Cəfərzadə 1979-cu ildə onun “Seçilmiş şeirlər” kitabına yazdığı ön sözdə qeyd edirdi ki, şairin evi və şəxsi əşyaları yaşadığı kənddə mühafizə olunur. Təəssüf ki, mənbələrdə  Abdulla Padarlının həyatı haqqında ətraflı bilgi yoxdur.  

Padar kəndindəki kitabədən onun təvəllüd tarixi dəqiq məlum olmasa da, 1905-ci ildə vafat etdiyi aydın olur. Ərəbcə yazılmış həmin kitabədə oxuyuruq: «Məlumdur ki, əgər dünyada bir adam qalsa belə, o dövr edəcəkdir. Dünyada peyğəmbərlər də bir-birini əvəz edərək gəlib gediblər. Dünyada ölüm olmasına baxmayaraq, biz dünyada çox qalacağıq. Şeyx Hacı Abdulla ibn Dursun əl-Padari yerini təzələyərək, fani dünyadan baqi dünyaya köçdü və 22 səfər 1323 ildə (28.04.1905) vəfat etdi».[2] (Kitabəni AMEA Etnoqrafiya İnsitutunun professoru, tarix elmləri doktoru Məşədixanım Nemət oxuyub tərcümə etmişdir.)  

Padar kəndindəki kitabədən onun təvəllüd tarixi dəqiq məlum olmasa da, 1905-ci ildə vafat etdiyi aydın olur. Ərəbcə yazılmış həmin kitabədə oxuyuruq: «Məlumdur ki, əgər dünyada bir adam qalsa belə, o dövr edəcəkdir. Dünyada peyğəmbərlər də bir-birini əvəz edərək gəlib gediblər. Dünyada ölüm olmasına baxmayaraq, biz dünyada çox qalacağıq. Şeyx Hacı Abdulla ibn Dursun əl-Padari yerini təzələyərək, fani dünyadan baqi dünyaya köçdü və 22 səfər 1323 ildə (28.04.1905) vəfat etdi»<ref>Y.Paşa: (2012) “Padar kəndinin ensiklopediyası”, Bakı, “Zərdabi LTD” MMC, səh: 40.</ref>. (Kitabəni AMEA Etnoqrafiya İnsitutunun professoru, tarix elmləri doktoru Məşədixanım Nemət oxuyub tərcümə etmişdir.)  

A.Padarlı Şeyx Dursun ibn Əhməd Padarinin nəslindəndir. Rus şərqşünası, akademik B.Domunun qənaətinə görə, Şeyx Dursun Padar məşhur övliya olmuşdur. B.Domun öz arayışında yazır ki, «Şeyx Dursunun nəsli Şirvan əhlindəndir. Xançobanı mahalından, Padar tayfasındandır. Şeyx Dursun ibn Əhməd Padar şərəfli bir adam olub. Kalaxana kəndinin qərbində vaqe olan məşhur yeddi günbəzlər bu Şeyx Dursunun övladlarındandır.» Onun özünün Ağsu rayonundakı  günbəzi isə bu gün də müqəddəs ziyarətgahlardandır. Gümbəzdəki iki sətirlik yazını professor Məşədixanım Nemət belə oxuyub: “Bu xoş rayihəli müqəddəs (ziyarətgah) və işıqlı məqbərə övliyaların görkəmlisi Şeyx Dursun ibn Əhməd Padarındır. Onun vəfatı haram zilhiccə ayı, səkkiz yüz birinci ildə (VIII-IX 1399) baş vermişdir”[3]

A.Padarlı Şeyx Dursun ibn Əhməd Padarinin nəslindəndir. Rus şərqşünası, akademik B.Domunun qənaətinə görə, Şeyx Dursun Padar məşhur övliya olmuşdur. B.Domun öz arayışında yazır ki, «Şeyx Dursunun nəsli Şirvan əhlindəndir. Xançobanı mahalından, Padar tayfasındandır. Şeyx Dursun ibn Əhməd Padar şərəfli bir adam olub. Kalaxana kəndinin qərbində vaqe olan məşhur yeddi günbəzlər bu Şeyx Dursunun övladlarındandır.» Onun özünün Ağsu rayonundakı  günbəzi isə bu gün də müqəddəs ziyarətgahlardandır. Gümbəzdəki iki sətirlik yazını professor Məşədixanım Nemət belə oxuyub: “Bu xoş rayihəli müqəddəs (ziyarətgah) və işıqlı məqbərə övliyaların görkəmlisi Şeyx Dursun ibn Əhməd Padarındır. Onun vəfatı haram zilhiccə ayı, səkkiz yüz birinci ildə (VIII-IX 1399) baş vermişdir”<ref>N.Məşədixanım: (1992) “Azərbaycanda pirlər”, Bakı, Azərbaycan Dövlət Nəşriyyat-Poliqrafiya birliyi, səh: 22-24.</ref>.

Şair ilk təhsilini atası Məhəmməd Dursun oğlundan aldıqdan sonra, Ağdaş mədrəsəsinə daxil olmuşdur. Daha sonra elmi biliklərini artırmaq üçün Dəməşq şəhərinə üz tutmuş, burada mədrəsəni bitirdikdən sonra Həcc ziyarətinə getmişdir. Ərəbistana səfəri vaxtı İranı, Türkiyəni və digər ölkələri də səyahət etmişdir. O, Dəməşqdə tarix, fəlsəfə, məntiq, tibb, poetika və nücum elmlərinə yiyələnmişdir. Hacı Abdulla Padarlı doğma ana dilindən başqa ərəb, fars, türk, erməni və avar dillərini də bilmişdir.

Şair ilk təhsilini atası Məhəmməd Dursun oğlundan aldıqdan sonra, Ağdaş mədrəsəsinə daxil olmuşdur. Daha sonra elmi biliklərini artırmaq üçün Dəməşq şəhərinə üz tutmuş, burada mədrəsəni bitirdikdən sonra Həcc ziyarətinə getmişdir. Ərəbistana səfəri vaxtı İranı, Türkiyəni və digər ölkələri də səyahət etmişdir. O, Dəməşqdə tarix, fəlsəfə, məntiq, tibb, poetika və nücum elmlərinə yiyələnmişdir. Hacı Abdulla Padarlı doğma ana dilindən başqa ərəb, fars, türk, erməni və avar dillərini də bilmişdir.

Mənbələr əsasında şairin zahiri görünüşü barədə məlumatlar dəqiqləşdirilmişdir. Ə.Cəfərzadənin araşdırmalarına görə, şair Abdulla alagöz, sarışın, uca boylu qıvraq adam olmuşdur. Gözəl nitq qabiliyyəti varmış, adi söhbətlərini də çox zaman qafiyəli nəsirlə edərmiş. O, Şeyx olaraq irşad fəaliyyəti göstərmiş və tələbələr yetişdirmişdir. Təbiəti çox sevərmiş. Təmiz əxlaqlı, gülərüz, səxavətli, pak, vətənsevər insan olmuş, başqalarını da belə görmək istəmişdir. İqdisadi cəhətdən ağır həyat keçirmiş, baramaçılıqla məşğul olmuşdur. Abdulla Padarlının Pəri adlı bir qızı olmuş, sonrakı nəsli də bu qızın vasitəsi ilə davam etmişdir.

Mənbələr əsasında şairin zahiri görünüşü barədə məlumatlar dəqiqləşdirilmişdir. Ə.Cəfərzadənin araşdırmalarına görə, şair Abdulla alagöz, sarışın, uca boylu qıvraq adam olmuşdur. Gözəl nitq qabiliyyəti varmış, adi söhbətlərini də çox zaman qafiyəli nəsirlə edərmiş. O, Şeyx olaraq irşad fəaliyyəti göstərmiş və tələbələr yetişdirmişdir. Təbiəti çox sevərmiş. Təmiz əxlaqlı, gülərüz, səxavətli, pak, vətənsevər insan olmuş, başqalarını da belə görmək istəmişdir. İqdisadi cəhətdən ağır həyat keçirmiş, baramaçılıqla məşğul olmuşdur. Abdulla Padarlının Pəri adlı bir qızı olmuş, sonrakı nəsli də bu qızın vasitəsi ilə davam etmişdir.

Azərbaycanın bir çox bölgələrində Padar adını daşıyan kəndlər və məhəllələr vardır. (Yazılı mənbələrə görə Azərbaycanda 16 Padar kəndi olub. Onların çoxu Aran yerində olub.[4]) Bu səbəblə A.Padarlının hansı Padar kəndindən olması, təvəllüd tarixi, dəfn yeri barədə zaman-zaman fərqli fikirlər söylənmiş, mübahisələr meydana çıxmışdır. Məsələn,  Ş.Lətifoğlu adlı bir müəllifin “Ağdaşım mənim – yaddaşım mənim” adlı kitabında  şairin Ağdaşın Padar kəndindən olması göstərilir. Onun burada ailəsinin, hətta oğlunun  (Məhəmməd) olması, Soyuqbulaq yaxınlığında dəfn edilməsi də qeyd edilir.[5]

Azərbaycanın bir çox bölgələrində Padar adını daşıyan kəndlər və məhəllələr vardır. (Yazılı mənbələrə görə Azərbaycanda 16 Padar kəndi olub. Onların çoxu Aran yerində olub<ref>Xəlilli F: (2008) “Ağsuda tərəkəmə obaları: axtaçılar, padarlar, kəngərlilər və qaraqoyunlular”, Bakı, “Elm və təhsil”, səh: 104.</ref>.) Bu səbəblə A.Padarlının hansı Padar kəndindən olması, təvəllüd tarixi, dəfn yeri barədə zaman-zaman fərqli fikirlər söylənmiş, mübahisələr meydana çıxmışdır. Məsələn,  Ş.Lətifoğlu adlı bir müəllifin “Ağdaşım mənim – yaddaşım mənim” adlı kitabında  şairin Ağdaşın Padar kəndindən olması göstərilir. Onun burada ailəsinin, hətta oğlunun  (Məhəmməd) olması, Soyuqbulaq yaxınlığında dəfn edilməsi də qeyd edilir<ref>H.Nazim: “Oğuzdur elim mənim” (2008), Bakı, “Nasir” nəşriyyatı, səh: 41.</ref>.  

Şairin Ağdaşın Padar kəndində ikinci ailəsinin olduğunu qəbul etmək mümkündür. Amma bir adamın qəbrinin iki və ya üç yerdə olması absurdur. Movcud kitabələrdən ancaq biri həqiqətən qəbirüstü ola bilər. Digər kitabələrin isə xatirə lövhəsi olduğunu güman edirik.   

Şairin Ağdaşın Padar kəndində ikinci ailəsinin olduğunu qəbul etmək mümkündür. Amma bir adamın qəbrinin iki və ya üç yerdə olması absurdur. Movcud kitabələrdən ancaq biri həqiqətən qəbirüstü ola bilər. Digər kitabələrin isə xatirə lövhəsi olduğunu güman edirik.   

Abdulla Padarlının gözəl sənət nümunəsi olan şeirlərindən bəziləri şair, ədəbiyyatşünas, orta əsr əlyazmalarının kolleksiyaçısı S.Mümtazın «El şairləri» (1927-1928) kitabında çap olunmuşdur. Professor Ə.Cəfərzadə isə onun seçilmiş şeirlərini 1979-cu ildə ayrıca kitabça şəklində Bakıda nəşr etdirmişdir.  2005-ci ildə çap olunmuş “Azərbaycan aşıq şerindən seçmələr” (II cild) kitabında da şairin bəzi əsərləri yer almışdır.  

Abdulla Padarlının gözəl sənət nümunəsi olan şeirlərindən bəziləri şair, ədəbiyyatşünas, orta əsr əlyazmalarının kolleksiyaçısı S.Mümtazın «El şairləri» (1927-1928) kitabında çap olunmuşdur. Professor Ə.Cəfərzadə isə onun seçilmiş şeirlərini 1979-cu ildə ayrıca kitabça şəklində Bakıda nəşr etdirmişdir.  2005-ci ildə çap olunmuş “Azərbaycan aşıq şerindən seçmələr” (II cild) kitabında da şairin bəzi əsərləri yer almışdır.  

Şairin həyat və yaradıcılığının əsas tədqiqatçısı olan Ə.Cəfərzadə onun “Seçilmiş şeirləri” kitabının əvvəlində yazır: ”XIX əsrin poeziya səmasında Q.B.Zakir, bir qədər sonra isə S.Ə.Şirvani parlaq ay olmuşlarsa, Abdulla Padarlı da o kəhkəşanın ulduzlarından biri olmuşdur.”[6] A.Padarlı öz dövrünün tanınmış söz ustalarından olub.   

Şairin həyat və yaradıcılığının əsas tədqiqatçısı olan Ə.Cəfərzadə onun “Seçilmiş şeirləri” kitabının əvvəlində yazır: ”XIX əsrin poeziya səmasında Q.B.Zakir, bir qədər sonra isə S.Ə.Şirvani parlaq ay olmuşlarsa, Abdulla Padarlı da o kəhkəşanın ulduzlarından biri olmuşdur<ref>P.Abdulla: (1979) “Seçilmiş əsərləri”, Bakı, “Gənclik”, səh: 8-9.</ref>.” A.Padarlı öz dövrünün tanınmış söz ustalarından olub.   

Dostu Məlikballı Qurban şeirlərinin birində onun haqqında yazırdı:   

Dostu Məlikballı Qurban şeirlərinin birində onun haqqında yazırdı:   

Yoxdu onun kimi bir alicənab,

Yoxdu onun kimi bir alicənab,

Puşidə niqab,

Puşidə niqab,

Göftgusu nab...</poem> [7]

Göftgusu nab...<ref>Ə.Y.Qasımov: (2015) “Klassik üslubda yazan şairlərimizin şeirlərində nikbinlik ənənəsi, fəlsəfi fikirlər” Bakı, BDU-nun xəbərləri (humanitar elmlər seriyası) №2, səh: 42.</ref></poem>

Araşdırmaçıların qənaətinə görə A.Padarlı zəngin söz ehtiyatına malik hazırcavab bir şəxs olmuşdur. Bunu onun müasiri Ş.Səmədlə deyişməsində də aydın görmək mümkündür:  

Araşdırmaçıların qənaətinə görə A.Padarlı zəngin söz ehtiyatına malik hazırcavab bir şəxs olmuşdur. Bunu onun müasiri Ş.Səmədlə deyişməsində də aydın görmək mümkündür:  

A.Padarlı geniş ədəbi əlaqələri vardı. Müasirlərindən Qasım bəy Zakir,  Q.Şəkili, İ.B.Nakam, M. Qurban, Ş.Səməd, M.Şaban, həmyerliləri olan M.K.Vardani, P.Qarağani,  M.R.İltica, Q.Cəbrayıl, M.Rövşən, A.Əhməd, M.Abbas, Ə.Salami  və digərləri ilə sıx əlaqə saxlamışdır. Şairin məşhur yazıçı İ.B.Qutqaşınlı ilə ədəbi əlaqələrinin olduğu da etimal edilir. O,  M.K.Vardaninin öz evində təşkil etdiyi musiqili-ədəbi məclisin fəal üzvü olmuşdur. Bundan başqa şairin Şəki və Şirvanda fəaliyyət göstərən digər ədəbi məclislərdə, o cümlədən Şamaxıdakı "Beytüs-Səfa” ədəbi məclisində iştirak etdiyi də istisna olunmur.

A.Padarlı geniş ədəbi əlaqələri vardı. Müasirlərindən Qasım bəy Zakir,  Q.Şəkili, İ.B.Nakam, M. Qurban, Ş.Səməd, M.Şaban, həmyerliləri olan M.K.Vardani, P.Qarağani,  M.R.İltica, Q.Cəbrayıl, M.Rövşən, A.Əhməd, M.Abbas, Ə.Salami  və digərləri ilə sıx əlaqə saxlamışdır. Şairin məşhur yazıçı İ.B.Qutqaşınlı ilə ədəbi əlaqələrinin olduğu da etimal edilir. O,  M.K.Vardaninin öz evində təşkil etdiyi musiqili-ədəbi məclisin fəal üzvü olmuşdur. Bundan başqa şairin Şəki və Şirvanda fəaliyyət göstərən digər ədəbi məclislərdə, o cümlədən Şamaxıdakı "Beytüs-Səfa” ədəbi məclisində iştirak etdiyi də istisna olunmur.

A.Padarlı sözə, fikrə, kəlama yüksək dəyər verən şair olmuşdur. O hər kəsin dəyərini elə sözünün dəyəri qədər sayır. Müasiri olan söz ustalarından da sözün qədrini, qiymətini bilməyi tələb edirdi. Şair dostlarına, bir-iki şeir yazıb özünü “böyük şair” hesab edənlərə qarşı tələbkar və amansız idi.  A.Padarlı epiqonçu şeirə tənqidi münasibətin ilk təməl daşlarını qoyanlardan olub.[8] Onun “Həcvi-məlih” əsərində sözü ucuz tutan, onun dəyərini bilməyən insanlar kəskin tənqid olunur və şair onlarla eyni dövrdə yaşadığına görə peşimançılıq çəkərək deyir:   

A.Padarlı sözə, fikrə, kəlama yüksək dəyər verən şair olmuşdur. O hər kəsin dəyərini elə sözünün dəyəri qədər sayır. Müasiri olan söz ustalarından da sözün qədrini, qiymətini bilməyi tələb edirdi. Şair dostlarına, bir-iki şeir yazıb özünü “böyük şair” hesab edənlərə qarşı tələbkar və amansız idi.  A.Padarlı epiqonçu şeirə tənqidi münasibətin ilk təməl daşlarını qoyanlardan olub<ref>Qədimov Ə.H. (2005), “Qüdsi Vənəndinin yaradıcılığında Q.B.Zakir ənənələri”, Bakı, BDU-nun xəbərləri (humanitar elmlər seriyası) № 4, səh: 81.</ref>. Onun “Həcvi-məlih” əsərində sözü ucuz tutan, onun dəyərini bilməyən insanlar kəskin tənqid olunur və şair onlarla eyni dövrdə yaşadığına görə peşimançılıq çəkərək deyir:   

<poem>Dəxi qoydu yerə şairliyi bu Abdullah,

<poem>Dəxi qoydu yerə şairliyi bu Abdullah,

Bir də minbəd danışmaz süxəni-övzani.</poem>

Bir də minbəd danışmaz süxəni-övzani.</poem>

Şairin mənbələrdə qalan 20-yə qədər şeiri müasirlərinin dilində və Şirvan aşıqlarının repertuarlarında geniş yayılmışdı.[9]

Şairin mənbələrdə qalan 20-yə qədər şeiri müasirlərinin dilində və Şirvan aşıqlarının repertuarlarında geniş yayılmışdı<ref>“Ustad nəfəsli saz-söz ərmağanı” (2020), Bakı, “Zərdabi Nəşr” MMC Nəşriyyat Poliqrafiya müəssisəsi, səh: 141.</ref>.

Onun əsərlərinin çoxu xalq şeiri şəklində olan bayatı, gəraylı və qoşmalardan (təcnislərdən) ibarətdir. Türk araşdırmaçı Mujgan Cunbur şairin bu şeir şəkillərində daha başarılı olduğunu qeyd edir.[10] A.Padarlının bayatı, gəraylı və qoşmalarının dili  təbii və səlis, səmimi və lakonik, emosional-ekspressivlik kimi xüsusiyətlərə malikdir.  

Onun əsərlərinin çoxu xalq şeiri şəklində olan bayatı, gəraylı və qoşmalardan (təcnislərdən) ibarətdir. Türk araşdırmaçı Mujgan Cunbur şairin bu şeir şəkillərində daha başarılı olduğunu qeyd edir<ref>C.Müjgan: (2007) “Padarlı Abdulla”, “Türk dünyası ədəbiyyatçıları ansiklopedisi”, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı yayınları, səh: 7.</ref>. A.Padarlının bayatı, gəraylı və qoşmalarının dili  təbii və səlis, səmimi və lakonik, emosional-ekspressivlik kimi xüsusiyətlərə malikdir.  

Şairin əldə olan qəzəl, müxəmməs, müsəddəs, müsəbbə və həcvləri,  “Həcvi-məlih” adlı əsərində S.Şirazi, Ə.Firdovsi, N.Gəncəvi, Ə.X.Dəhləvi, Ə.Nəvai, M.Füzuli və digər klassiklərin adlarını hörmətlə çəkməsi və yaradıcılıqlarını yüksək qiymətləndirməsi, “Gəl indi” qoşmasında rəddil-əcüz ələs-sədrdən istifadə etməsi, Q.B.Zakirin məşhur “Gözləyən kimsə, gözüm, həqqi deməz ay sana” misrası ilə başlayan müsəddəs-müstəzadının hər bir bəndinə  parodiya yazması, hətta sonrakı bəndlərdə  Zakirin dediklərinə əks fikirlər söyləməkdən belə çəkinməməsi [11] və s. göstərir ki, o, xalq şeri tərzində başarılı olduğu kimi, divan ədəbiyyatına da vaqif olmuşdur.

Şairin əldə olan qəzəl, müxəmməs, müsəddəs, müsəbbə və həcvləri,  “Həcvi-məlih” adlı əsərində S.Şirazi, Ə.Firdovsi, N.Gəncəvi, Ə.X.Dəhləvi, Ə.Nəvai, M.Füzuli və digər klassiklərin adlarını hörmətlə çəkməsi və yaradıcılıqlarını yüksək qiymətləndirməsi, “Gəl indi” qoşmasında rəddil-əcüz ələs-sədrdən istifadə etməsi, Q.B.Zakirin məşhur “Gözləyən kimsə, gözüm, həqqi deməz ay sana” misrası ilə başlayan müsəddəs-müstəzadının hər bir bəndinə  parodiya yazması, hətta sonrakı bəndlərdə  Zakirin dediklərinə əks fikirlər söyləməkdən belə çəkinməməsi<ref>Kərimov Y.S. (2017) “Q.B.Zakir: həyatı, dövrü, mühiti və müasirləri”, Bakı, AMEA-nın mətbəəsi, səh: 39.</ref> və s. göstərir ki, o, xalq şeri tərzində başarılı olduğu kimi, divan ədəbiyyatına da vaqif olmuşdur.

Şair şeirlərində insanı öz adına layiq olmağa çağırır. Onun əsərləri insanın öz ləyaqətini düzgün qiymətləndirilməsinə, onun özünü, kimliyini dərk etməsinə, həyatın mənasının nədən ibarət olduğunu anlamasına kömək edir. Əxlaqi-mənəvi keyfiyyətlərə yüksək qiymət verən A.Padarlı insanlara özlərinə qiymət qoymağı və öz yerlərini bilməyi, düşünüb danışmağı, ətrafındakı insanları yaxşı tanımağı, haqsızlıqlara dözməməyi məsləhət görür. O, “Mən” rədifli qoşmasında bu barədə deyir:

Şair şeirlərində insanı öz adına layiq olmağa çağırır. Onun əsərləri insanın öz ləyaqətini düzgün qiymətləndirilməsinə, onun özünü, kimliyini dərk etməsinə, həyatın mənasının nədən ibarət olduğunu anlamasına kömək edir. Əxlaqi-mənəvi keyfiyyətlərə yüksək qiymət verən A.Padarlı insanlara özlərinə qiymət qoymağı və öz yerlərini bilməyi, düşünüb danışmağı, ətrafındakı insanları yaxşı tanımağı, haqsızlıqlara dözməməyi məsləhət görür. O, “Mən” rədifli qoşmasında bu barədə deyir:

Yar əlimdən getdi mənim.</poem>

Yar əlimdən getdi mənim.</poem>

Şairin “Hələm də gəlir”, “Gül” rədifli əsərlərində, yumor və satirik məzmunlu mənzum məktublarında, “Həcvi-məlih” adlı həcvində və başqa əsərlərində də  içtimai mötivləri  aydın görmək mümkündür. Onun yumor və satirik məzmunlu şeir və  mənzum məktublarında Q.B.Zakirin təsiri duyuıur.[6.səh:9]

Şairin “Hələm də gəlir”, “Gül” rədifli əsərlərində, yumor və satirik məzmunlu mənzum məktublarında, “Həcvi-məlih” adlı həcvində və başqa əsərlərində də  içtimai mötivləri  aydın görmək mümkündür. Onun yumor və satirik məzmunlu şeir və  mənzum məktublarında Q.B.Zakirin təsiri duyuıur<ref>P.Abdulla: (1979) “Seçilmiş əsərləri”, Bakı, “Gənclik”, səh: 9.</ref>.

İçtimai mötivli satirik şeirləri və mənzum məktubları ilə A.Padarlı XIX   

İçtimai mötivli satirik şeirləri və mənzum məktubları ilə A.Padarlı XIX   

əsrdə satira  məktəbinin formalaşmasına da öz töhfəsini vermişdir.  

əsrdə satira  məktəbinin formalaşmasına da öz töhfəsini vermişdir.  

A.Padarlının əsərlərinin xeyli qismi məhəbbət mövzusundadır. Bu mövzuda və xalq şeiri şəkillərində (xüsusən qoşmalarda) olan əsərlərdə M.P.Vaqifin [12] Aşıq Ələsgər [6.səh:6-7] gözəlləmələrinin təsiri duyulur. Bu təsir təkcə ruh, məzmun və forma yaxınlığı ilə qurtarmır, həm də ayrı-ayrı şeirlərin təsiri ilə yazılan nümunələrlə də təsdiq olunur.

A.Padarlının əsərlərinin xeyli qismi məhəbbət mövzusundadır. Bu mövzuda və xalq şeiri şəkillərində (xüsusən qoşmalarda) olan əsərlərdə M.P.Vaqifin<ref>Allahmanlı M. (2017), “Təxəllüsü Vaqif, nəzmi Dürəfşan”, Bakı, “Ləman Nəşriyyat Poliqrafiya”, səh: 26.</ref> Aşıq Ələsgər<ref>P.Abdulla: (1979) “Seçilmiş əsərləri”, Bakı, “Gənclik”, səh: 6-7.</ref> gözəlləmələrinin təsiri duyulur. Bu təsir təkcə ruh, məzmun və forma yaxınlığı ilə qurtarmır, həm də ayrı-ayrı şeirlərin təsiri ilə yazılan nümunələrlə də təsdiq olunur.

Şairin məhəbbət mövzusunda olan əsərlərini şərti olaraq iki qismə bölmək olar: gözəllərin təsviri və saf məhəbbətin tərənnümü.  

Şairin məhəbbət mövzusunda olan əsərlərini şərti olaraq iki qismə bölmək olar: gözəllərin təsviri və saf məhəbbətin tərənnümü.  

Dilbəri görsəniz deyərsiz: Allah,  

Dilbəri görsəniz deyərsiz: Allah,  

Neyləmişdi sənə fəqir Abdullah,  

Neyləmişdi sənə fəqir Abdullah,  

Əğyarə gül olub, ona xar oldun?!</poem> [13]

Əğyarə gül olub, ona xar oldun?!<ref>“Azərbaycan aşıq şeirindən seçmələr” I cild. (2005), Bakı, “Şərq-Qərb”, səh: 308.</ref></poem>

A.Ələsgərin “Düşdü” qoşmasını xatırladan “Qayıtdı” qoşmasında isə vüsal həsrəti ilə yaşayan aşiqin “yaralı canı” təsvir olunur:  

A.Ələsgərin “Düşdü” qoşmasını xatırladan “Qayıtdı” qoşmasında isə vüsal həsrəti ilə yaşayan aşiqin “yaralı canı” təsvir olunur:  

Nə ölsün, nə qarısın</poem>         

Nə ölsün, nə qarısın</poem>         

   

   

A.Padarlının əsərlərinin kiçik bir hissəsi də müasirlərinin əsərlərinə yazdığı nəzirə, onlarla deyişmələri, qıfılbəndlər və mənzum məktublardir. Yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi A.Padarlı  şair Q.B.Zakirin  məşhur “Gözləyən kimsə, gözüm, həqqi deməz ay sana” misrası ilə başlayan müsəddəs-müstəzadının hər bir bəndinə ayrı-ayrı nəzirə yazmışdır. Onun həmçinin müasirlərindən Q.Şəkili, Ş.Səməd, M.Şaban, M.Qurban, M.K.Vardani və digərləri ilə deyişmələri də vardır. Hətta şairin həmyerlisi qarabaldırlı Aşıq Əhmədə ayrıca şeir həsr etdiyi də məlumdur. [5.səh: 45]

A.Padarlının əsərlərinin kiçik bir hissəsi də müasirlərinin əsərlərinə yazdığı nəzirə, onlarla deyişmələri, qıfılbəndlər və mənzum məktublardir. Yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi A.Padarlı  şair Q.B.Zakirin  məşhur “Gözləyən kimsə, gözüm, həqqi deməz ay sana” misrası ilə başlayan müsəddəs-müstəzadının hər bir bəndinə ayrı-ayrı nəzirə yazmışdır. Onun həmçinin müasirlərindən Q.Şəkili, Ş.Səməd, M.Şaban, M.Qurban, M.K.Vardani və digərləri ilə deyişmələri də vardır. Hətta şairin həmyerlisi qarabaldırlı Aşıq Əhmədə ayrıca şeir həsr etdiyi də məlumdur<ref>H.Nazim: “Oğuzdur elim mənim” (2008), Bakı, “Nasir” nəşriyyatı, səh:45.</ref>.

Abdulla Padarlının bədii əsərlərinin yazılı ədəbiyyatımızın dil, üslub və şeir şəkilləri baxımından müasirləşdirilməsində, xalq kütlələrindən uzaqlaşmaqda olan divan ədəbiyyatı ilə xalqın mənafeyi arasında sıx bağların qurulmasında böyük polu olmuşdur. O, ədəbiyyatın şifahi və yazılı qolları arasında körpü quranlardan, divan ədəbiyyatı ənənələrini yaşadanlardan, XIX əsrdə aşıq şeirinin yazılı ədəbiyyatda inkişafına təsir göstərənlərdən, öz tənqidi-satirik əsərləri ilə içtimai satiramızın yaranmasına, beləliklə, Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafına öz töhfəsini verənlərdən olub.  

Abdulla Padarlının bədii əsərlərinin yazılı ədəbiyyatımızın dil, üslub və şeir şəkilləri baxımından müasirləşdirilməsində, xalq kütlələrindən uzaqlaşmaqda olan divan ədəbiyyatı ilə xalqın mənafeyi arasında sıx bağların qurulmasında böyük polu olmuşdur. O, ədəbiyyatın şifahi və yazılı qolları arasında körpü quranlardan, divan ədəbiyyatı ənənələrini yaşadanlardan, XIX əsrdə aşıq şeirinin yazılı ədəbiyyatda inkişafına təsir göstərənlərdən, öz tənqidi-satirik əsərləri ilə içtimai satiramızın yaranmasına, beləliklə, Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafına öz töhfəsini verənlərdən olub.  

Abdulla Padarlının əsərləri, xüsusən xalq şeir tərzində yazdığı əsərlər indi də sevilə-sevilə oxunur. Yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi  Azərbaycan ədəbiyyatının XIX əsrdə yaşamış, lakin az tanınmış nümayəndələrindən olan Abdulla Padarlının həyat və fəaliyyətinin dərindən araşdırılması qarşıda duran vəzifələrdəndir.

Abdulla Padarlının əsərləri, xüsusən xalq şeir tərzində yazdığı əsərlər indi də sevilə-sevilə oxunur. Yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi  Azərbaycan ədəbiyyatının XIX əsrdə yaşamış, lakin az tanınmış nümayəndələrindən olan Abdulla Padarlının həyat və fəaliyyətinin dərindən araşdırılması qarşıda duran vəzifələrdəndir.

==ƏDƏBİYYAT==  

 

== İstinadlar ==

 

# Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti” (2007), II cild, Bakı, “Şərq-qərb”, səh:150.

# Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti” (2007), II cild, Bakı, “Şərq-qərb”, səh:150.

# Y.Paşa: (2012) “Padar kəndinin ensiklopediyası”, Bakı, “Zərdabi LTD” MMC, səh:40.

# Y.Paşa: (2012) “Padar kəndinin ensiklopediyası”, Bakı, “Zərdabi LTD” MMC, səh:40.