Sətir 2: |
Sətir 2: |
| {{Alim | | {{Alim |
| |Adı = Zülfüqar Zülfüqarov | | |Adı = Zülfüqar Zülfüqarov |
− | |Orijinal adı =Zülfüqar Hüseynqulu oğlu Zülfüqarov | + | |Orijinal adı = ''Zülfüqarov Zülfüqar Hüseynqulu oğlu'' |
− | |Şəkil =Зульфугар Зульфугаров.jpg | + | |Şəkil = Зульфугар Зульфугаров.jpg |
| + | |Piktoqram = kimya |
| |Şəkil miqyası = | | |Şəkil miqyası = |
− | |Şəkil məlumat = | + | |Şəkil məlumat = Zülfüqar Zülfüqarov |
| |Doğum tarixi = {{doğum tarixi|1913|12|3}} | | |Doğum tarixi = {{doğum tarixi|1913|12|3}} |
− | |Doğum yeri = [[Şəki rayonu]] | + | |Doğum yeri = [[Nuxa]], [[Nuxa qəzası]], Yelizavetpol quberniyası, {{Rusİmp}} |
− | |Vəfatı = {{vəfat tarixi|1992|31|9}} | + | |Vəfatı = {{vəfat tarixi və yaşı|1992|7|9|1913|12|3}} |
| |Vəfat yeri = Bakı | | |Vəfat yeri = Bakı |
− | |Vətəndaşlıq = {{AZE}} | + | |Vətəndaşlıq = {{SSRİ}}→{{AZE}} |
| |Milliyət = [[azərbaycanlı]] | | |Milliyət = [[azərbaycanlı]] |
| |Atası = Hüseynqulu | | |Atası = Hüseynqulu |
| |Anası = | | |Anası = |
− | |Elm sahəsi = [[Kimya]] | + | |Elm sahəsi = kimya |
| |Alma mater = | | |Alma mater = |
− | |Təhsili = [[Bakı Sənaye Universiteti]] | + | |Təhsili = Bakı Sənaye Universiteti |
− | |İş yeri = Qeyri-üzvi və Fiziki Kimya İnstitutu | + | |İş yeri = Qeyri-Üzvi və Fiziki Kimya İnstitutu |
− | |Elmi dərəcəsi = Kimya elmləri doktoru | + | |Elmi dərəcəsi = kimya elmləri doktoru |
− | |Elmi vəzifəsi = [[Professor]] | + | |Elmi vəzifəsi = professor |
| |Elmi rəhbəri = | | |Elmi rəhbəri = |
| |Tanınmış yetirmələri = | | |Tanınmış yetirmələri = |
| |Tanınır = | | |Tanınır = |
− | |Mükafatları = | + | |Mükafatları = {{"Qafqazın müdafiəsinə görə" medalı}}{{"1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı}}{{"Əmək igidliyinə görə" medalı}}{{"1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində qələbənin 20 illiyi" yubiley medalı}}{{Vladimir İliç Leninin anadan olmasının 100 illiyi ilə əlaqədar yubiley medalı}}{{"1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində qələbənin 30 illiyi" yubiley medalı}}{{"Əmək veteranı" medalı}}{{II dərəcəli "Vətən Müharibəsi" ordeni}}{{1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində qələbənin 40 illiyi" yubiley medalı}}{{"SSRİ Silahlı Qüvvələrinin 70 illiyi" yubiley medalı}}<br>{{Azərbaycan SSR əməkdar elm xadimi}} |
| + | |
| |İmzası = | | |İmzası = |
| |İmzanın eni = | | |İmzanın eni = |
| }} | | }} |
− | '''Zülfüqarov Zülfüqar Hüseynqulu oğlu''' ([[3 dekabr]], [[1913]] - [[9 iyul|9 iyul,]] [[1992]]) - Azərbaycan SSR EA-nın müxbir üzvü, kimya üzrə elmlər doktoru, [[professor]]. ≤ | + | '''Zülfüqar Zülfüqarov''' (''Zülfüqarov Zülfüqar Hüseynqulu oğlu;'' {{d.}}3 dekabr 1913-cü ildə, [[Nuxa]], [[Nuxa qəzası]], Yelizavetpol quberniyası, Rusiya İmperiyası − {{ö.}}9 iyul 1992-ci ildə, Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ) – Azərbaycan MEA-nın müxbir üzvü, kimya elmləri doktoru, professor. |
− | == Həyatı == | + | |
− | * 1913-cü il dekabrın 3-də Şəki şəhərində anadan olub. Onun uşaqlığı, məktəb illəri və gəncliyi də Şəkidə keçmişdir.
| + | == Haqında məlumatlar == |
− | * 1916-ci ildə atası vəfat etdikdən sonra o, iki qardaşı və bacısı ilə anasının himayəsində qalmışdır.
| + | 3 dekabr 1913-cü il tarixdə Nuxada anadan olub. |
− | * 1936-cı ildə Azərbaycan Sənaye İnstitutunun kimya-texnologiya fakültəsini bitirib.
| + | |
− | * 1938-ci ildə SSSRİ EA-nın Azərbaycan filialının kimya institutunda aspirant olmuşdur.
| + | 1916-ci ildə atası vəfat edib və o, iki qardaşı və bir bacısı ilə anasının himayəsində qalıb. |
− | * 1939-cu ildən SSRİ EA-nın Azərbaycan Filialının Kimya institutunun fiziki kimya Labaratoriyasında kiçik elmi işçi kimi çalışmışdır. Daha sonralar Azərbaycan EA-nın qərarı ilə fiziki-kimya ixtisası üzrə "baş elmi işçi" adı təsdiq edilmişdir və labaratoriyanın rəhbəri seçilmişdir.
| + | |
− | * 1941-ci ildə kimya üzrə fəlsəfə doktoru və 1957-ci ildə kimya üzrə elmlər doktoru elmi dərəcəsini, 1959-cu ildə isə professor elmi adını alıb, 1976-cı ildə Azərbaycan SSR EA-nın müxbir üzvü seçilib.
| + | == Təhsili == |
− | * 1958-ci ildə SSRİ AAK-nın qərarı ilə kimya elmləri doktoru alimlik dərəcəsi təsdiq edilmişdir. Azərbaycan Kimya jurnalı redaksiya heyətinin üzvü olub.
| + | 1936-cı ildə Azərbaycan Sənaye İnstitutunun kimya-texnologiya fakültəsini, |
− | * 1968-1970-ci illərdə Azəbaycan SSR EA Neft Kimya Prosesləri İnstitutunda laboratoriya müdiri, 1970-1983-cü illərdə Azərbaycan SSR EA Qeyri-üzvi və Fiziki Kimya İnstitutunun direktoru, 1983-cü ildən ömrünün axırına kimi QÜFKİ-də laboratoriya müdiri olub.
| + | |
− | * Vəfatından sonra onun adı həyatı boyu sevdiyi gözəl vətəni - Şəki şəhərində yeni salınmış küçəyə verilmiş, əbədiləşdirilmişdir.<ref name=":0">[http://kqkiamea.az/az/content/1 Azərbaycan SSR EA Qeyri-üzvi və Fiziki Kimya İnstitutunun direktoru - Zülfüqarov Zülfüqar Hüseynqulu oğlu]</ref>
| + | 1938-ci ildə istehsalatdan ayrılmamaqla SSRİ Elmər Akademiyası Azərbaycan Filialının Kimya İnstitutunun aspiranturasını, |
| + | |
| + | 1955 − 1956-cı illərdə SSRİ EA Neft İnstitutunun doktoranturasında təhsil alıb. |
| + | |
| + | == Əmək fəaliyyəti == |
| + | 1936 − 1940-cı illərdə Ə.Qarayev adına Neft emalı zavodunda əvvəl operator köməkçisi, sonra mühəndis, daha sonra böyük mühəndis vəzifələrində işləyib. |
| + | |
| + | 1939 − 1941 və 1946 − 1968-ci illərdə əvvəl SSRİ EA Azərbaycan Filialı/Azərbaycan SSR EA Kimya institutunun fiziki kimya labaratoriyasında kiçik elmi, sonra baş elmi işçi, labaratoriyanın müdiri (1950-ci ildən) vəzifələrində çalışıb. |
| + | |
| + | 1968 − 1970-ci illərdə Azəbaycan SSR EA Y.Məmmədəliyev adına Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunda sənaye katalizatorlarının texnologiyası laboratoriyasının müdiri, |
| + | |
| + | 1970 − 1983-cü illərdə Azərbaycan SSR EA Qeyri-üzvi və Fiziki Kimya İnstitutunun direktoru olub. |
| + | |
| + | 1983 − 1992-ci illərdə Azərbaycan SSR EA/Azərbayxcan MEA Qeyri-üzvi və Fiziki Kimya İnstitutunda laboratoriya müdiri vəzifəsində çalışıb. |
| + | |
| | | |
| == Elmi fəaliyyəti == | | == Elmi fəaliyyəti == |
| + | 1941-ci ildə namizədlik, |
| | | |
− | Z.Zülfüqarovun elmi fəaliyyəti respublikada güclü potensial ehtiyatlara malik olan mineral xammalın - alümosilikatların, seolitlərin, bentonit gil minerallarının və digər mürəkkəb oksid sistemlərin neft fraksiyalarının emalında katalizator və adsorbent kimi işlənilməsi istiqamətinə yönəlib. Bu tip katalizator və adsorbentlərin hazırlanma şəraitinin təkmilləşdirilməsi nəticəsində alim onların fiziki-kimyəvi xassələri, səthlərinin kimyəvi təbiəti ilə katalitik və uduculuq qabiliyyətləri arasındakı qarşılıqlı əlaqənin təbiətini öyrənmiş, konkret korrelyasiya qanunauyğunluqlarını aşkar etmişdir. Alimin əldə etdiyi elmi nəticələr onun «Krekinq katalizatorlarının fiziki-kimyəvi xassələrinə sintez şəraitinin təsiri», "Azərbaycan bentonit gillərinin və qumbrinin fiziki-kimyəvi xassələri və ağardıcı qabiliyyətlərinin tədqiqi", “Modifikasiya olunmuş Y-tipli seolitlər əsasında heterogenləşdirilmiş katalizatorlar” və bir çox başqa əsərlərində öz əksini tapıb.<ref name=":0" />
| + | 1957-ci ildə doktorluq dissertasiyası müdafiə edib. |
− | == Beynəlxalq konfranslarda iştirakı == | + | |
| + | 1958-ci ildə kimya elmləri doktoru alimlik dərəcəsi, |
| + | |
| + | 1959-cu ildə isə professor elmi adı alıb, |
| + | |
| + | 1976-cı ildə Azərbaycan SSR EA-nın müxbir üzvü seçilib. |
| + | |
| + | 400-dən çox elmi əsərin, 62 ixtira və patentin, 2 monoqrafiyanın müəllifidir. Onun rəhbərliyi altında 7 elmlər doktoru, 47 fəlsəfə doktoru hazırlanıb. |
| + | |
| + | ===Böyük Vətən müharibəsində=== |
| + | 1941 – 1946-cı illərdə Böyük Vətən müharibəsində iştirak edib. 2 medalla təltif olunub. |
| + | |
| + | ===Təltif və mükafatları=== |
| + | *[["Qafqazın müdafiəsinə görə" medalı|«Qafqazın müdafiəsinə görə»]], 1944; |
| + | *[["1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı|«Böyük Vətən müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə», 1945;]] |
| + | *[["Əmək igidliyinə görə" medalı|«Əmək rəşadətinə görə»]] medalı ilə təltif olunub, 1952; |
| + | *[["1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində qələbənin 20 illiyi" yubiley medalı|«1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində qələbənin 20 illiyi»]], 1965; |
| + | *[[Vladimir İliç Leninin anadan olmasının 100 illiyi ilə əlaqədar yubiley medalı|V.İ.Leninin anadan olmasının 100-illiyi münasibəti ilə «Fədakar əməyə görə» yubiley medalı]], 1970; |
| + | *[[Azərbaycan SSR əməkdar elm xadimi|“Azərbaycan SSR-in Əməkdar Elm Xadimi” fəxri adı]], 1974; |
| + | *[["1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində qələbənin 30 illiyi" yubiley medalı|«1941 − 1945-ci ildə qələbənin 30 illiyi» medalı]], 1975; |
| + | *«SSRİ Xalq Təsərrüfatının Nailiyyətləri sərgisinin» gümüş medalı, 1976; |
| + | *[["Əmək veteranı" medalı|«Əmək veteranı» medalı,]] 1977; |
| + | *“Azərbaycan Dövlət Mükafatı” və «IX beşillik zərbəçisi» tərifnaməsi, 1978 |
| + | *[["Vətən Müharibəsi" ordeni|2-ci dərəcəli «Vətən müharibəsi» ordeni]], 1985; |
| + | *[[1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində qələbənin 40 illiyi" yubiley medalı|«1941 − 1945-ci illərdə qələbənin 40 illiyi» medalı,]] 1985; |
| + | *[["SSRİ Silahlı Qüvvələrinin 70 illiyi" yubiley medalı|«SSRİ Silahlı qüvvələrinin 70 illiyi» medalı]], 1988. |
| + | |
| + | ===Vəfatı=== |
| + | 9 iyul 1992-ci ildə Bakıda vəfat edib. |
| + | |
| + | ===Xatirəsi=== |
| + | Adının əbədiləşdirilməsi üçün Şəki şəhərində küçələrdən birinə adı verilib. |
| + | |
| + | ===Digər=== |
| + | {{Hidden begin |
| + | | titlestyle = background:#d5ebe3; |
| + | | border = 1px solid #83c98a |
| + | | title = TBeynəlxalq konfranslarda |
| + | }} |
| * 1962-ci il Moskvada sənaye prosesləri üçün katalizatorların seçilməsi və hazırlanmasına həsr edilmiş ümumittifaq müşavirəsinin iştirakçısı. | | * 1962-ci il Moskvada sənaye prosesləri üçün katalizatorların seçilməsi və hazırlanmasına həsr edilmiş ümumittifaq müşavirəsinin iştirakçısı. |
| * 1960-cı il Makromolekulyar kimya sahəsində simpozium. | | * 1960-cı il Makromolekulyar kimya sahəsində simpozium. |
Sətir 61: |
Sətir 116: |
| * 1985-ci ildə "Seolitlərin katalizdə tətbiqi" Üçüncü Ümumittifaq konfransı.(Moskva); | | * 1985-ci ildə "Seolitlərin katalizdə tətbiqi" Üçüncü Ümumittifaq konfransı.(Moskva); |
| * 1985-ci ildə "Təbii seolitlər" dördüncü Bolqar-Sovet simpoziumu. | | * 1985-ci ildə "Təbii seolitlər" dördüncü Bolqar-Sovet simpoziumu. |
− | | + | {{Hidden end}} |
− | == Nailiyyətləri ==
| |
− | 400-dən çox elmi əsərin, 62 ixtira və patentin, 2 monoqrafiyanın müəllifidir. Z.Zülfüqarovun rəhbərliyi ilə 7 elmlər doktoru, 47 fəlsəfə doktoru yetişdirilib.
| |
− | | |
− | == Mükafatları ==
| |
− | Z.Zülfüqarov II dərəcəli Vətən Müharibəsi ordeni və 16 müxtəlif medallarla təltif olunub, 2 dəfə Azərbaycan SSR Dövlət Mükafatı Laureatı və Azərbaycan SSR-nin “Əməkdar Elm xadimi” adına layiq görülüb:
| |
− | * 1944-cü ildə «Qafqazın müdafiəsi» medalı ilə təltif olunub.
| |
− | * 1945-ci ildə «Böyük Vətən müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə» medalı ilə təltif olunub.
| |
− | * 1952-ci ildə «Əmək rəşadətinə görə» medalı ilə təltif olunub.
| |
− | * 1965-ci ildə «1941-1945-ci ildə qələbənin 20 illiyi» medalı ilə təltif olunub.
| |
− | * 1970-ci ildə V.İ.Leninin anadan olmasının 100-illiyi münasibəti ilə «Fədakar əməyə görə» yubiley medalı ilə təltif olunub.
| |
− | * 1974-cü ildə Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin Fərmanı ilə “Azərbaycan SSR-in Əməkdar Elm Xadimi” fəxri adına layiq görülüb.
| |
− | * 1975-ci ildə «1941-1945-ci ildə qələbənin 30 illiyi» medalı ilə təltif olunub.
| |
− | * 1976-cı ildə «SSRİ Xalq Təsərrüfatının Nailiyyətləri sərgisinin» gümüş medalı ilə təltif olunub.
| |
− | * 1977-ci ildə «Əmək veteranı» medalı ilə təltif olunub.
| |
− | * 1978-ci ildə “Azərbaycan Dövlət Mükafatı” və «IX beşillik zərbəçisi» tərifnaməsi ilə təltif olunub.
| |
− | * 1985-ci ildə «2-ci dərəcəli Vətən müharibəsi» ordeni, «1941-1945-ci illərdə qələbənin 40 illiyi» medalı ilə təltif olunub.
| |
− | * 1987-ci ildə “Azərbaycanda milyard ton neftin hasilatı” və “50 il partiyada” nişanları ilə təltif olunub.
| |
− | * 1988-ci ildə «SSRİ Silahlı qüvvələrinin 70 illiyi» medalı ilə təltif olunub.
| |
− | | |
− | == Əsas elmi əsərləri ==
| |
| | | |
| === Kitabları === | | === Kitabları === |
Sətir 91: |
Sətir 126: |
| # Кислотные свойства кристаллического и аморфного алюмосиликата методом термодесорбции аммиака. Вестн. Московск. Ун-та.1989. | | # Кислотные свойства кристаллического и аморфного алюмосиликата методом термодесорбции аммиака. Вестн. Московск. Ун-та.1989. |
| # Исследование возможности использования некоторых промышленных отходов нефтехимического производства в качестве катализаторов. АХЖ. 1989. | | # Исследование возможности использования некоторых промышленных отходов нефтехимического производства в качестве катализаторов. АХЖ. 1989. |
− |
| |
− | == İstinadlar ==
| |
− |
| |
− | {{İstinad siyahısı}}
| |
− |
| |
− | [[Kateqoriya:Azərbaycanlı alimlər]]
| |
− | [[Kateqoriya:AMEA-nın müxbir üzvləri]]
| |
− | [[Kateqoriya:Şəki rayonunda doğulanlar]]
| |