Changes

[[Kateqoriya:M]][[Kateqoriya:Şəxslər (familiya sırası ilə)|Axundov Mirzə Fətəli]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış görkəmli şəxslər]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış şair və yazıçılar]]

{{eyni soyad|Axundov}}

{{Yazıçı

{{Yazıçı

|Adı              =  

|Adı              = Mirzə Fətəli Axundov

|Orijinal adı    = Mirzə Fətəli Məhəmmədtağı oğlu Axundov

|Orijinal adı    = Mirzə Fətəli Məhəmmədtağı oğlu Axundov

|Şəkil            = Mirza Fatali.jpg

|Şəkil            = Axundzadə M. F..jpg

|Şəkil miqyası    =  

|Şəkil miqyası    =  

|Şəkil məlumat    =  

|Şəkil məlumat    =  

|İlk adı          =  

|İlk adı          =  

|Təxəllüsü        = Səbuhi  

|Təxəllüsü        = Səbuhi  

|Doğum tarixi    = {{doğum tarixi|1812|7|12}}

|Doğum tarixi    = 12.7.1812 (30.6)

|Doğum yeri      = [[Nuxa]] ([[Şəki]]), [[Şəki xanlığı]]

|Doğum yeri      = [[Nuxa]], [[Şəki xanlığı]]<br/><small>(hazırkı [[Şəki]], [[Azərbaycan]])</small>

|Vəfatı          = {{vəfat tarixi və yaşı|1878|3|10|1812|7|12}}

|Vəfatı          = 10.3.1878 (26.2)

|Vəfat yeri      = [[Tiflis]], {{flaq|Rusiya İmperiyası|1858}}

|Vəfat yeri      = [[Tiflis]], [[Tiflis quberniyası]], [[Rusiya İmperiyası]]

|Vəfat səbəbi    =  

|Vəfat səbəbi    =  

|Atası            = Mirzə Məhəmmədtağı  

|Atası            = Mirzə Məhəmmədtağı  

|Uşaqları        = Nisə xanım, [[Rəşid Axundov]]

|Uşaqları        = Nisə xanım, [[Rəşid Axundov]]

|Peşəsi          = yazıçı-dramaturq, materialist filosof, ictimai xadim

|Peşəsi          = yazıçı-dramaturq, materialist filosof, ictimai xadim

|Vətəndaşlıq      = {{flaq|Rusiya İmperiyası|1858}}

|Vətəndaşlıq      =  

|Milliyət        = [[Azərbaycanlılar|azərbaycanlı]]

|Milliyət        = [[Azərbaycanlılar|azərbaycanlı]]

|İxtisası        =  

|İxtisası        =  

}}

}}

[[Şəkil:Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrı.jpg|thumb|302x302px|Mirzə Fətəli Axundov adına Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrı <ref>''Opera in Azerbaijan by Azer Rezayev , Winter 1997 (5.4'') P. 70-71</ref>]]

[[Şəkil:Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrı.jpg|thumb|302x302px|Mirzə Fətəli Axundov adına Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrı <ref>''Opera in Azerbaijan by Azer Rezayev , Winter 1997 (5.4'') P. 70-71</ref>]]

'''Mirzə Fətəli Axundov (Axundzadə)''' ({{lang-az2|میرزا فتحعلی آخوندوف }}, bütöv adı '''Mirzə Fətəli Məmmədtağı oğlu Axundov'''; 12 iyil ([[Yuli təqvimi]] ilə: 30 iyun)  1812, [[Nuxa]], [[Şəki xanlığı]] [[Rusiya İmperiyası]] — 10 mart ([[Yuli təqvimi]] ilə: 26 fevral) 1878, [[Tiflis]]) — [[Azərbaycanlılar|azərbaycanlı]]<ref>''Russian Azerbaijan (1905-1920): the shaping of a national identity in a Muslim community''. Cambridge University Press, Boston, 1985.

''Orijinal mətn'' (ing.)  [null [gizlət]]

In his glorification of the pre-Islamic greatness of Iran, before it was destroyed at the hands of the "hungry, naked and savage Arabs, "Akhundzada was one of the forerunners of modern Iranian nationalism, and of its militant manifestations at that.

</ref>

Qafqaz Arxeologiya Komissiyasının sədri (1864-1878)<ref>[http://www.anl.az/down/meqale/edebiyyat/2012/noyabr/279946.htm]</ref>

[[Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti]]nin [[7 may]] [[2019-cu il]] tarixli, 211 nömrəli Qərarı ilə Mirzə Fətəli Axundzadə [[Azərbaycan Respublikasında əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin siyahısı]]na daxil edilmişdir<ref name="ARNK-2019-211">{{cite web|url=https://cabmin.gov.az/az/document/3685/ | title="“Əsərlərin dövlət varidatı elan edilməsi Qaydaları”nın və “Əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin və dövlət varidatı elan edilən filmlərin Siyahısı”nın təsdiq edilməsi haqqında" [[Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti]]nin [[7 may]] [[2019-cu il]] tarixli, 211 nömrəli Qərarı |date=2019-05-11 |publisher=cabmin.gov.az |accessdate=2019-05-13 |language=az}}</ref>.

 

[[Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti]]nin 7 may 2019-cu il tarixli, 211 nömrəli Qərarı ilə Mirzə Fətəli Axundovun adı [[Azərbaycan Respublikasında əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin siyahısı|Azərbaycan Respublikasında əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin siyahısına]] daxil edilib<ref name="ARNK-2019-211">{{cite web|url=https://cabmin.gov.az/az/document/3685/ | title="“Əsərlərin dövlət varidatı elan edilməsi Qaydaları”nın və “Əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin və dövlət varidatı elan edilən filmlərin Siyahısı”nın təsdiq edilməsi haqqında" [[Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti]]nin [[7 may]] [[2019-cu il]] tarixli, 211 nömrəli Qərarı |date=2019-05-11 |publisher=cabmin.gov.az |accessdate=2019-05-13 |language=az}}</ref>.

== Həyatı ==

== Həyatı ==

Mirzə Fətəli Axundov 1812-ci ildə Nuxa  şəhərində anadan olmuşdur. Atası Mirzə Məhəmmədtağı və anası Nanə xanım [[1814]]-cü ildə [[Təbriz]] yaxınlığındakı [[Xamnə]] qəsəbəsinə köçmüşlər. O, 13 yaşınadək ailəsi ilə birlikdə [[Cənubi Azərbaycan]]ın müxtəlif bölgələrində yaşamışdır. [[1825]]-ci ildə anası ilə [[Şəki]]yə qayıtmışdır. Fətəlinin ruhani olmasını istəyən anasının əmisi Axund Hacı Ələsgər  1832-ci ildə onu [[Gəncə]]yə aparır. Gənc Fətəli burada məntiq və fiqh elmlərini, habelə [[Mirzə Şəfi Vazeh]]dən xəttatlıq sənətini öyrənmişdir. Lakin Mirzə Şəfinin gənc Fətəliyə təsiri bununla bitmir. Bu görüş Mirzə Fətəlinin həyat və yaradıcılığına, ümumiyyətlə, onun bir mütəfəkkir kimi formalaşmasına ciddi təsir göstərir.

Mirzə Fətəli Axundov 1812-ci ildə Nuxa  şəhərində anadan olmuşdur. Atası Mirzə Məhəmmədtağı və anası Nanə xanım [[1814]]-cü ildə [[Təbriz]] yaxınlığındakı [[Xamnə]] qəsəbəsinə köçmüşlər. O, 13 yaşınadək ailəsi ilə birlikdə [[Cənubi Azərbaycan]]ın müxtəlif bölgələrində yaşamışdır. [[1825]]-ci ildə anası ilə [[Şəki]]yə qayıtmışdır. Fətəlinin ruhani olmasını istəyən anasının əmisi Axund Hacı Ələsgər  [[1832]]-ci ildə onu [[Gəncə]]yə aparır. Gənc Fətəli burada məntiq və fiqh elmlərini, habelə dahi Azərbaycan şair və filosofu [[Mirzə Şəfi Vazeh]]dən xəttatlıq sənətini öyrənmişdir. Lakin Mirzə Şəfinin gənc Fətəliyə təsiri bununla bitmir. Bu görüş Mirzə Fətəlinin həyat və yaradıcılığına, ümumiyyətlə, onun bir mütəfəkkir kimi formalaşmasına ciddi təsir göstərir.

Dövrünün müasir elmləri ilə maraqlanan Mirzə Fətəli 1833-cü ildə Nuxada açılmış rus məktəbinə daxil olur və bir il burada təhsil alır. 1834-cü ildə o, Tiflisə gedir, Qafqaz canişininin baş dəftərxanasında mülki işlər sahəsində Şərq dilləri mütərcimi təyin olunur və ömrünün sonuna qədər həmin vəzifədə işləyir. 1873-cü ildə ona polkovnik hərbi rütbəsi verilir. <ref>Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası. I cild</ref>

Dövrünün müasir elmləri ilə maraqlanan Fətəli [[1833]]-cü ildə [[Şəki]]də açılmış rus məktəbinə daxil olur və bir il burada təhsil alır. [[1834]]-cü ildə o, [[Tiflis]]ə getmiş, Qafqaz canişininin baş dəftərxanasında mülki işlər sahəsində Şərq dilləri mütərcimi təyin olunmuş və ömrünün sonuna qədər bu vəzifədə çalışmışdır. [[1873]]-cü ildə ona polkovnik hərbi rütbəsi verilmişdir. <ref>Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası. I cild</ref>

1851-ci ildə [[Rusiya İmperator Coğrafiya Cəmiyyəti|Rusiya İmperator Coğrafiya Cəmiyyətinin]] Qafqaz şöbəsinə üzv seçilən Mirzə Fətəli Axundov sonralar Qafqaz Arxeoqrafiya Komissiyasında tədqiqat işlərinə cəlb olunur. O, [[Əkinçi (qəzet)|"Əkinçi" qəzetinin]] nəşrinə böyük əhəmiyyət vermiş, onun səhifələrində "Vəkili Milləti-Naməlum" imzası ilə məqalələr dərc etdirmişdir.

[[1851]]-ci ildə [[Rus Coğrafiya Cəmiyyəti]] Qafqaz şöbəsinə üzv seçilən Axundov sonralar Qafqaz Arxeoqrafiya Komissiyasında tədqiqat işlərinə cəlb olunur. O, [[Əkinçi (qəzet)|"Əkinçi" qəzetinin]] nəşrinə böyük əhəmiyyət vermiş, onun səhifələrində "Vəkili Milləti-Naməlum" imzası ilə məqalələr dərc etdirmişdir.

Mirzə Fətəli Axundovun qızı Nisə xanım Xanbaba xanın həyat yoldaşı olmuşdur.

Mirzə Fətəli Axundovun qızı Nisə xanım Xanbaba xanın həyat yoldaşı olmuşdur.

Məkkə ziyarərinə gedən Hacı Ələsgər onu  məntiq və şəriət qanunlarını öyrənmək üçün Gəncəyə aparmış,  Molla Hüseyn adlı axunda tapşırmışdır. Burada Mirzə Şəfi Vazehdən də dərs alan Mirzə Fətəli müəlliminin təsiri ilə ruhani olmaq fikrindən daşınıb dövlət qulluğuna girməyi qərara alır. Səfərdən qayıdan əmisi onun niyyətini bildikdə  Tiflisə gətirib Qafqazın baş hakimi Baron Rozenin dəftərxanasında tərcüməçi şagirdi  vəzifəsinə təyin etdirmişdir. Burada o, rus dilini də mükəmməl öyrənmiş, işində bacarıq və səy göstərərk tərcüməçi vəzifəsinə keçirilmişdir. Ömrünün sonanadək – 44 il həmin vəzifədə uğurla çalışan Mirzə Fətəli  Rusiyanın orden və medalları ilə bərabər, Türkiyə və İran dövlətlərinin ordenlərinə layiq görülmüşdır.

Məkkə ziyarərinə gedən Hacı Ələsgər onu  məntiq və şəriət qanunlarını öyrənmək üçün Gəncəyə aparmış,  Molla Hüseyn adlı axunda tapşırmışdır. Burada Mirzə Şəfi Vazehdən də dərs alan Mirzə Fətəli müəlliminin təsiri ilə ruhani olmaq fikrindən daşınıb dövlət qulluğuna girməyi qərara alır. Səfərdən qayıdan əmisi onun niyyətini bildikdə  Tiflisə gətirib Qafqazın baş hakimi Baron Rozenin dəftərxanasında tərcüməçi şagirdi  vəzifəsinə təyin etdirmişdir. Burada o, rus dilini də mükəmməl öyrənmiş, işində bacarıq və səy göstərərk tərcüməçi vəzifəsinə keçirilmişdir. Ömrünün sonanadək – 44 il həmin vəzifədə uğurla çalışan Mirzə Fətəli  Rusiyanın orden və medalları ilə bərabər, Türkiyə və İran dövlətlərinin ordenlərinə layiq görülmüşdır.

Mirzə Fətəli Axundov bir neçə il Tiflis qəza məktəbində  dərs demiş, sonra öz xahişi ilə işdən azad olunaraq yerini müəllimi Mirzə Şəhi Vazehə vermişdir. O, bir müddət Tiflis ruhani seminariyasında  da Azərbaycan  dili müəllimi işləmişdir. Dövlət qulluğu ilə əlaqədar nümayəndə heyəti ilə İrana gedən Mirzə Fətəli Cənubi Azərbaycanın bəzi şəhərlərinə səfər  zamanı xalqın güzəranı ilə yaxından tanış olmuş, gələcək əsərləri üçün material toplamışdır.

M.F.Axundzadə bir neçə il Tiflis qəza məktəbində  dərs demiş, sonra öz xahişi ilə işdən azad olunaraq yerini müəllimi M.Ş. Vazehə vermişdir. O, bir müddət Tiflis ruhani seminariyasında  da Azərbaycan  dili müəllimi işləmişdir. Dövlət qulluğu ilə əlaqədar nümayəndə heyəti ilə İrana gedən Mirzə Fətəli Cənubi Azərbaycanın bəzi şəhərlərinə səfər  zamanı xalqın güzəranı ilə yaxından tanış olmuş, gələcək əsərləri üçün material toplamışdır.

Həmin dövrdə Qafqazın inzibati və mədəni mərkəzi olan Tiflis mühiti Mirzə Fətəli Axundovun ədəbi taleyində  böyük rol oynayıb. Burada Abbasqulu ağa Bakıxanov, İsmayıl bəy Qutqaşınlı, Mirzə şəfi Vazeh, Qasım bəy Zakir,  A,Çavçavadze, A. Berje, A.A.Bestujev-Marlinski, A.Sereteli kimi görkəmli ədiblər, ictimai-siyasi xadimlərlə  ünsiyyət, əməkdaşlıq onun dünyagörüşünün formalaşmasına, yaradıcılığına müsbət təsir göstərmişdir. O, bu mühitdə müntəzəm mütaliə ilə məşğul olmuş,  klassik Şərq ədəbiyyatını, rus və Avropa ədəbiyyatını dərindən öyrənmişdir.  Rus dram teatrında Avropa və rus dramaturqlarının əsərlərinin tamaşaları M.F.Axundzadədə dramaturgiyaya  və teatra böyük maraq oyatmışdır. Dram  sənətinin incəliklərini dərindən öyrənən ədib 1850-1855-ci illərdə altı komediya yazmaqla ədəbiyyatımızda dramaturgiyanın əsasını qoymuşdur. Həmin komediyalar müəllifin öz  tərcüməsində rus dilində “Kafkaz” qəzetində çap olunub.

Həmin dövrdə Qafqazın inzibati və mədəni mərkəzi olan Tiflis mühiti M.F.Axundzadənin ədəbi taleyində  böyük rol oynayıb. Burada A.Bakıxanov, İ.Qutqaşınlı, M.Ş.Vazeh, Q. Zakir,  A,Çavçavadze, A. Berje, A.A.Bestujev-Marlinski, A.Sereteli kimi görkəmli ədiblər, ictimai-siyasi xadimlərlə  ünsiyyət, əməkdaşlıq onun dünyagörüşünün formalaşmasına, yaradıcılığına müsbət təsir göstərmişdir. O, bu mühitdə müntəzəm mütaliə ilə məşğul olmuş,  klassik Şərq ədəbiyyatını, rus və Avropa ədəbiyyatını dərindən öyrənmişdir.  Rus dram teatrında Avropa və rus dramaturqlarının əsərlərinin tamaşaları M.F.Axundzadədə dramaturgiyaya  və teatra böyük maraq oyatmışdır. Dram  sənətinin incəliklərini dərindən öyrənən ədib 1850-1855-ci illərdə altı komediya yazmaqla ədəbiyyatımızda dramaturgiyanın əsasını qoymuşdur. Həmin komediyalar müəllifin öz  tərcüməsində rus dilində “Kafkaz” qəzetində çap olunub.

Dramaturq kimi şöhrətlənən M.F.Axundovun “Müsyö Jordan və dərviş Məstəli şah”  komediyası 1851-ci ildə Peterburqda ev teatrında , “Xırs quldurbasan” və “Vəzir-xani Lənkəran” komediyaları isə Tiflisdəki rus  teatrında tamaşaya qoyulmuş, tamaşaçı rəğbəti qazanmışdır.

Dramaturq kimi şöhrətlənən M.F.Axundovun “Müsyö Jordan və dərviş Məstəli şah”  komediyası 1851-ci ildə Peterburqda ev teatrında , “Xırs quldurbasan” və “Vəzir-xani Lənkəran” komediyaları isə Tiflisdəki rus  teatrında tamaşaya qoyulmuş, tamaşaçı rəğbəti qazanmışdır.

| wikt        =  

| wikt        =  

| b          =  

| b          =  

| s          =  

| s          = Mirzə Fətəli Axundov

| q          =  

| q          = Mirzə Fətəli Axundov

| n          =  

| n          =  

| m          =  

| m          =  

*[http://teleqraf.com/news/art/80695.html “Hər övladımın ölümünü canımla-qanımla yaşayırdım” – Mirzə Fətəli] [[Sərvər Şirin]]in heykəllərlə söhbət rubrikasından.

*[http://teleqraf.com/news/art/80695.html “Hər övladımın ölümünü canımla-qanımla yaşayırdım” – Mirzə Fətəli] [[Sərvər Şirin]]in heykəllərlə söhbət rubrikasından.

*http://www.biografia.ru/about/filosofia46.html (rus dilində)

*http://www.biografia.ru/about/filosofia46.html (rus dilində)

 

{{Şablon:Mirzə Fətəli Axundov}}

{{Şablon:Mirzə Fətəli Axundov}}

[[Kateqoriya:Tbilisidə vəfat edənlər]]

[[Kateqoriya:Tbilisidə vəfat edənlər]]

[[Kateqoriya:Azərbaycan polkovnikləri]]

[[Kateqoriya:Azərbaycan polkovnikləri]]