Changes

{{Yazıçı

{{Yazıçı

|Adı              = Mirzə Fətəli Axundov

|Adı              = Mirzə Fətəli Axundov

|Orijinal adı    = Mirzə Fətəli Məhəmmədtağı oğlu Axundov

|Orijinal adı    = ''Axundov  (Axundzadə) Mirzə Fətəli Məhəmmədtağı oğlu'' <br>{{lang-az2|میرزا فتحعلی آخوندزاده}}

|Şəkil            = Axundzadə M. F..jpg

|Şəkil            = Axundzadə M. F..jpg

|Şəkil miqyası    =  

|Şəkil miqyası    =  

|Şəkil məlumat    =  

|Şəkil məlumat    = Mirzə Fətəli Axundov

|İlk adı          =  

|İlk adı          =  

|Təxəllüsü        = Səbuhi  

|Təxəllüsü        = Səbuhi  

|Doğum tarixi    = 12.7.1812 (30.6)

|Doğum tarixi    = {{Doğum tarixi və yaşı|1812|7|12}}

|Doğum yeri      = [[Nuxa]], [[Şəki xanlığı]]<br/><small>(hazırkı [[Şəki]], [[Azərbaycan]])</small>

|Doğum yeri      = [[Nuxa]], [[Şəki xanlığı]], {{Rusİmp}}

|Vəfatı          = 10.3.1878 (26.2)

|Vəfatı          = {{Vəfat tarixi və yaşı|1878|3|10|1812|7|12}}

|Vəfat yeri      = [[Tiflis]], [[Tiflis quberniyası]], [[Rusiya İmperiyası]]

|Vəfat yeri      = Tiflis, Tiflis quberniyası, {{Rusİmp}}

|Vəfat səbəbi    =  

|Vəfat səbəbi    =  

|Atası            = Mirzə Məhəmmədtağı  

|Atası            = Mirzə Məhəmmədtağı  

|Təhsili          = [[Nuxa qəza məktəbi]]

|Təhsili          = [[Nuxa qəza məktəbi]]

|Fəaliyyəti      =  

|Fəaliyyəti      =  

|Fəaliyyət illəri = [[XIX əsr]]

|Fəaliyyət illəri = XIX əsr

|Əsərlərinin dili = [[Azərbaycanca]], [[farsca]], [[ərəbcə]]

|Əsərlərinin dili = [[azərbaycanca]], [[farsca]], [[ərəbcə]]

|İstiqamət        =  

|İstiqamət        =  

|Janr            = [[Lirika|lirik]], [[Dramaturgiya|dramatik]]

|Janr            = [[Lirika|lirik]], [[Dramaturgiya|dramatik]]

}}

}}

[[Şəkil:Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrı.jpg|thumb|302x302px|Mirzə Fətəli Axundov adına Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrı <ref>''Opera in Azerbaijan by Azer Rezayev , Winter 1997 (5.4'') P. 70-71</ref>]]

[[Şəkil:Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrı.jpg|thumb|302x302px|Mirzə Fətəli Axundov adına Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrı <ref>''Opera in Azerbaijan by Azer Rezayev , Winter 1997 (5.4'') P. 70-71</ref>]]

'''Mirzə Fətəli Axundov''' (tam adı: ''Mirzə Fətəli Məhəmmədtağı oğlu Axundov''; {{lang-az2|میرزا فتحعلی آخوندزاده}}) və ya '''Mirzə Fətəli Axundzadə''' ({{DVTY}}) — [[Azərbaycan]] yazıçısı, maarifçisi, şairi, [[Materializm|materialist]] filosofu və ictimai xadimi; Azərbaycan [[dramaturgiya]]<nowiki/>sı və [[Azərbaycan ədəbiyyatı]]<nowiki/>nda ədəbi tənqidinin banisi, "müsəlman [[Molyer]]<nowiki/>i" titulunun sahibi.<ref>[[Aqafangel Krımski]] Тюркские литературы // Энциклопедический словарь Гранат. — <abbr>М.</abbr>, 1927. — Т. 41, Ч.X. — С. 365. (''rus'')</ref> Axundov həmçinin romantik və müasir iran millətçiliyinin sələflərindən biri idi.<ref>Tadeusz Swietochowski, Russia and Azerbaijan: A Borderland in Transition (New York: Columbia University Press), 1995, page 27-28

'''Mirzə Fətəli Axundov''' (''Axundov  (Axundzadə) Mirzə Fətəli Məhəmmədtağı oğlu''; {{lang-az2|میرزا فتحعلی آخوندزاده}}; {{d.}}12 iyul 1812-ci il, [[Nuxa]], [[Şəki xanlığı]], Rusiya İmperiyası – {{ö.}}10 mart 1878-ci ildə, Tiflis, Tiflis quberniyası, Rusiya İmperiyası) —  azərbaycanlı mütəfəkkür, dramarurq, yazıçı,  şair, maarifçi, materialist filosof, ictimai xadim; Rusiya İmperator Coğrafiya cəmiyyətinin üzvü; Azərbaycan dramaturgiyasının və Azərbaycan ədəbiyyatında ədəbi-tənqidin banisi; zamanəsinin «müsəlman [[Molyer]]»i hesab olunub<ref>{{kitab

|müəllif = [[Крымский, Агафангел Ефимович|Крымский А. Е.]]

|hissə =Тюркские литературы

|başlıq =[[Энциклопедический словарь Гранат]]

|yer=М.

|il = 1927

|cild = 41, Ч.X

}}</ref>.  

''Orijinal mətn'' (ing.)  [null [gizlət]]

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 7 may 2019-cu il tarixli, 211 nömrəli Qərarı ilə Mirzə Fətəli Axundovun adı [[:az:Azərbaycan Respublikasında əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin siyahısı|Azərbaycan Respublikasında əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin siyahısına]] daxil edilib<ref name="ARNK-2019-211">{{cite web|url=https://cabmin.gov.az/az/document/3685/ | title="“Əsərlərin dövlət varidatı elan edilməsi Qaydaları”nın və “Əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin və dövlət varidatı elan edilən filmlərin Siyahısı”nın təsdiq edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 7 may 2019-cu il tarixli, 211 nömrəli Qərarı |date=2019-05-11 |publisher=cabmin.gov.az |accessdate=2019-05-13 |language=az}}</ref>.

</ref>

Qafqaz Arxeologiya Komissiyasının sədri (1864-1878)<ref>[http://www.anl.az/down/meqale/edebiyyat/2012/noyabr/279946.htm]</ref>

[[Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti]]nin [[7 may]] [[2019-cu il]] tarixli, 211 nömrəli Qərarı ilə Mirzə Fətəli Axundzadə [[Azərbaycan Respublikasında əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin siyahısı]]na daxil edilmişdir<ref name="ARNK-2019-211">{{cite web|url=https://cabmin.gov.az/az/document/3685/ | title="“Əsərlərin dövlət varidatı elan edilməsi Qaydaları”nın və “Əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin və dövlət varidatı elan edilən filmlərin Siyahısı”nın təsdiq edilməsi haqqında" [[Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti]]nin [[7 may]] [[2019-cu il]] tarixli, 211 nömrəli Qərarı |date=2019-05-11 |publisher=cabmin.gov.az |accessdate=2019-05-13 |language=az}}</ref>.

1812-ci ildə Nuxada  anadan olub. 1814-cü ildə valideynləri – atası Mirzə Məhəmmədtağı və anası Nanə, Təbriz yaxınlığındakı Xamnə qəsəbəsinə köçüb. 13 yaşınadək ailəsi ilə birlikdə İranda yaşamış, 1825-ci ildə anası ilə Nuxaya qayıtmışdır.

 

[[1832]]-ci ildə anasının əmisi Axund Hacı Ələsgər onu düni təhsil alması üçün  Yelizavetpola (Gəncəyə) aparır. Gənc Fətəli burada məntiq və fiqh elmlərini, habelə Mirzə Şəfi Vazeh adlı şəxsdən xəttatlıq sənətini öyrənir.  

 

1833-cü ildə Nuxada yeni açılmış rus məktəbinə daxil olur və bir il burada təhsil alır.  

 

1834-cü ildə Tiflisə gedir, Qafqaz canişininin baş dəftərxanasında mülki işlər sahəsində Şərq dilləri mütərcimi təyin olunur və ömrünün sonuna qədər həmin vəzifədə çalışır.  

1851-ci ildə Rusiya Coğrafiya Cəmiyyəti Qafqaz şöbəsinə üzv seçilib. Bundan sonra Qafqaz Arxeoqrafiya Komissiyasında tədqiqat işlərinə cəlb olunub.

Mirzə Fətəli Axundov 1812-ci ildə Nuxa  şəhərində anadan olmuşdur. Atası Mirzə Məhəmmədtağı və anası Nanə xanım [[1814]]-cü ildə [[Təbriz]] yaxınlığındakı [[Xamnə]] qəsəbəsinə köçmüşlər. O, 13 yaşınadək ailəsi ilə birlikdə [[Cənubi Azərbaycan]]ın müxtəlif bölgələrində yaşamışdır. [[1825]]-ci ildə anası ilə [[Şəki]]yə qayıtmışdır. Fətəlinin ruhani olmasını istəyən anasının əmisi Axund Hacı Ələsgər  [[1832]]-ci ildə onu [[Gəncə]]yə aparır. Gənc Fətəli burada məntiq və fiqh elmlərini, habelə dahi Azərbaycan şair və filosofu [[Mirzə Şəfi Vazeh]]dən xəttatlıq sənətini öyrənmişdir. Lakin Mirzə Şəfinin gənc Fətəliyə təsiri bununla bitmir. Bu görüş Mirzə Fətəlinin həyat və yaradıcılığına, ümumiyyətlə, onun bir mütəfəkkir kimi formalaşmasına ciddi təsir göstərir.

Dövrünün müasir elmləri ilə maraqlanan Fətəli [[1833]]-cü ildə [[Şəki]]də açılmış rus məktəbinə daxil olur və bir il burada təhsil alır. [[1834]]-cü ildə o, [[Tiflis]]ə getmiş, Qafqaz canişininin baş dəftərxanasında mülki işlər sahəsində Şərq dilləri mütərcimi təyin olunmuş və ömrünün sonuna qədər bu vəzifədə çalışmışdır. [[1873]]-cü ildə ona polkovnik hərbi rütbəsi verilmişdir. <ref>Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası. I cild</ref>

“Əkinçi” qəzetində “Vəkili Milləti-Naməlum” imzası ilə məqalələr dərc etdirmişdir.

[[1851]]-ci ildə [[Rus Coğrafiya Cəmiyyəti]] Qafqaz şöbəsinə üzv seçilən Axundov sonralar Qafqaz Arxeoqrafiya Komissiyasında tədqiqat işlərinə cəlb olunur. O, [[Əkinçi (qəzet)|"Əkinçi" qəzetinin]] nəşrinə böyük əhəmiyyət vermiş, onun səhifələrində "Vəkili Milləti-Naməlum" imzası ilə məqalələr dərc etdirmişdir.

1873-cü ildə polkovnik hərbi rütbəsi almışdır.

Mirzə Fətəli Axundovun qızı Nisə xanım Xanbaba xanın həyat yoldaşı olmuşdur.

Qızı Nisə xanım Xanbaba xan Qacarın arvadı olub.

Mirzə Fətəli Axundov 1878-ci ildə Tiflisdə vəfat etmiş və köhnə müsəlman qəbirstanlığında (indiki [[Tbilisi botanika bağı|Tbilisi botanika bağının]] ərazisində yerləşən [[Görkəmli Azərbaycanlılar panteonu]]) dəfn olunmuşdur.

1878-ci ildə Tiflisdə vəfat edib və köhnə müsəlman qəbirstanlığında (indiki Tbilisi botanika bağının ərazisində) dəfn olunmuşdur.

Şəki şəhərində anadan olan Mirzə Fətəlinin atası xırda ticarətlə məşğul olan Mirzə Məhəmmədtağı, anası isə şəkili Nanə xanımdır. Cənubi Azərbaycanın Xamnə qəsəbəsindən olan Mirzə Məhəmmədtağı ticarətində çətinlik yarandığı üçün Nanə xanımı və iki yaşlı Fətəlini götürüb Xamnəyə qayıtmışdır. Burada ərinin birinci arvadı ilə daim münaqişədə olan Nanə xanım dörd il sonra ərindən ayrılıb Fətəli ilə Cənubi Azərbaycanın Qaracadağ mahalında yaşayan əmisi Axund Ələsgərin yanına gəlmiş, onun himayəsində yaşamışdır. Ədib öz tərcümeyi-haında yazır:” Mən bu tarixdən etibarən  atamdan ayrılıb  bir daha onu görmədim. .. Bir ildən sonra ­­axund Hacı Ələsgər mənim təlim və tərbiyəmə başladı...Bu axund Ələsgər fazil bir şəxs olub. Bütün islam elmlərindən, istər fars, istərsə ərəbcə olsun, kamil məlumatı var idi. Məni övladlığa qəbul etdi. Mən xalq arasında Hacı Ələsgərin oğlu kimi  tanınmış oldum.”

Şəki şəhərində anadan olan Mirzə Fətəlinin atası xırda ticarətlə məşğul olan Mirzə Məhəmmədtağı, anası isə şəkili Nanə xanımdır. Cənubi Azərbaycanın Xamnə qəsəbəsindən olan Mirzə Məhəmmədtağı ticarətində çətinlik yarandığı üçün Nanə xanımı və iki yaşlı Fətəlini götürüb Xamnəyə qayıtmışdır. Burada ərinin birinci arvadı ilə daim münaqişədə olan Nanə xanım dörd il sonra ərindən ayrılıb Fətəli ilə Cənubi Azərbaycanın Qaracadağ mahalında yaşayan əmisi Axund Ələsgərin yanına gəlmiş, onun himayəsində yaşamışdır. Ədib öz tərcümeyi-haında yazır:” Mən bu tarixdən etibarən  atamdan ayrılıb  bir daha onu görmədim. .. Bir ildən sonra ­­axund Hacı Ələsgər mənim təlim və tərbiyəmə başladı...Bu axund Ələsgər fazil bir şəxs olub. Bütün islam elmlərindən, istər fars, istərsə ərəbcə olsun, kamil məlumatı var idi. Məni övladlığa qəbul etdi. Mən xalq arasında Hacı Ələsgərin oğlu kimi  tanınmış oldum.”

*[http://teleqraf.com/news/art/80695.html “Hər övladımın ölümünü canımla-qanımla yaşayırdım” – Mirzə Fətəli] [[Sərvər Şirin]]in heykəllərlə söhbət rubrikasından.

*[http://teleqraf.com/news/art/80695.html “Hər övladımın ölümünü canımla-qanımla yaşayırdım” – Mirzə Fətəli] [[Sərvər Şirin]]in heykəllərlə söhbət rubrikasından.

*http://www.biografia.ru/about/filosofia46.html (rus dilində)

*http://www.biografia.ru/about/filosofia46.html (rus dilində)

{{Şablon:Mirzə Fətəli Axundov}}

{{Şablon:Mirzə Fətəli Axundov}}