14.470
edits
Changes
Jump to navigation
Jump to search
Səhifəni 'Kateqoriya:Ş{{ŞRYM |status = kənd |adı = Şin |şəkil...' ilə yarat
[[Kateqoriya:Ş]]{{ŞRYM
|status = kənd
|adı = Şin
|şəkil = Shin voyage.jpg
|şəkilaltı mətn = Şin kəndi, Şinaz qalasından görüntü (2015-cü il).
|şəkil1 =
|şəkilaltı mətn1 =
|şəkil2 =
|şəkilaltı mətn2 =
|ölkə = Azərbaycan
|lat_dir = |lat_deg = 41|lat_min =21 |lat_sec = 12
|lon_dir = |lon_deg = 47|lon_min =6 |lon_sec = 47
|CoordAddon =
|CoordScale =
|inzibati ərazi dairəsi (İƏD) = Baş Layısqı kənd inzibati ərazi dairəsi
|İƏD üzrə İH başçısının nümayəndəsi = Asif Nəbiyev
|bələdiyyə = Şin bələdiyyəsi
|bələdiyyə sədri = Nəzakət Həsənova
|rayon = Şəki
|cədvəldə rayon = Şəki
|məntəqənin növü =
|cədvəldə məntəqə =
|məntəqə =
|yaranma tarixi =
|ilk məlumat = 1824
|əvvəlki adı =
|statuslu =
|dəniz səviyyəsi = 1300
|iqlimi =
|rəsmi dili = azərbaycan dili
|əhalisi = 1543
|siyahıyaalma ili = 2009
|əhali sıxlığı =
|aqlomerasiya =
|milli tərkibi = ləzgilər (rutullar)
|dini tərkib = müsəlman
|etnoxronim =
|saat qurşağı = UTC+04:00
|DST =
|telefon kodu =
|poçt indeksi = AZ5516
|nəqliyyat kodu =
|identifikasiya növü =
|identifikasiya ədədi =
|Commons kateqoriyası =
|sayt =
|saytın dili =
}}
'''Şin''' — [[Azərbaycan Respublikası]]nın [[Şəki rayonu]]nda Baş Layısqı kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. Bələdiyyə başçısı Nəzakət Həsənovadır<ref>[http://www.sheki-ih.gov.az/page/23.html Şəki şəhər İcra Hakimiyyəti - Bələdiyyələr]</ref>
== Tarixi ==
Birinci mərhələ: Şəki xanı [[Məhəmmədhəsən xan (Şəki xanı)|Məhəmmədhəsən xan]]ın hakimiyyəti dövründə [[Dağıstan]] Muxtar Respublikasının [[Rutul rayonu]]ndan 61 ailə Şin ərazisinə, 45 ailə isə [[Daşağıl]] bölgəsinə məskunlaşmışdı. Onlar atlı dəstələr təşkil edərək Məhəmmədhəsən xanla birlikdə hərbi yürüşlərdə iştirak edirdilər. Bu ailələr [[1824]]-cü il siyahıya alınmasına qədər dövlətə vergi vermirdilər. Kəndin əsası isə [[Cəfərqulu xan Dünbili]]nin dövründə qoyuldu. Bu torpaqlar Gəray bəyə məxsus idi. Belə ki, Gəray bəyin torpaqlarında məskunlaşan ləzgilər bəyin torpaqlarını əkir və məhsulun onda bir (1/10) hissəsini bəyə vergi verirdilər.<ref>[https://yadi.sk/i/KsMF2UQeinDxJ Z.Ə.Cavadova - Şimal-Qərbi Azərbaycan (tarixi-demoqrafik araşdırma)]</ref>
İkinci mərhələ: [[1991]]-ci ildə [[Borç]] kəndinin dağılması nəticəsində bu kəndinin əhalisinin bir qismi cənuba, digər qismi şimala üz tutdu. Cənuba üz tutan əhali Şin kəndinin dağlıq ərazilərində və [[Şorsu]] kəndində məskunlaşdılar. Şimala gedən əhali isə Dağıstanın və Rusiyanın müxtəlif bölgələrində topar və səpələnmiş şəkildə yaşayırlar.
== Coğrafiyası və iqlimi ==
Şin kəndi şimaldan Rusiyanın Dağıstan Respublikası ilə həmsərhəddir. Kənd [[Layısqı dağı|Layısqı]] və [[Almalı dağı|Almalı dağları]] arasında yerləşir. Şin kəndini [[Baş Layısqı]] kəndindən Layısqı dağı, [[Baş Göynük]] kəndindən isə Almalı dağı ayırır. Şin kəndindən [[Dağıstan]] ərazisinə keçmək üçün ən qısa yol [[Salavat (aşırım)|Salavat]] aşırımıdır.
=== Çayları ===
Şin kəndi dağlıq kəndlərdəndir. Şin kəndindən Şin çayı axır. Çay adını bu kənddən götürüb. Şin çayı [[Seyidyurd dağı|Seyidyurd]] və [[Qaraqaya dağı|Qaraqaya dağları]] arasında yerləşir. Çay öz başlanğıcını 3000 m.-dən götürür. Şin çayının əsas qolları Qaraqaya və Dəvəlyan dağlarının yamaclarından başlayan [[Qaflan çayı]] və [[Qozludərə çayı|Qozludərə çayları]]dır. Qaflan çayı Şin çayının ən selli qollarından biridir. Bu çay 1100–1200 m mütləq yüksəkliyə qədər çayın dərəsi dar olub, bəzi yerlərdə kanyonlar əmələ gətirir. Qozludərə çayı isə iki qoldan ibarətdir. Çayın sağ qolu [[Seyidyurd dağı]]nın şimal-qərb yamacından, sol qolu isə Çaxıl dağının qərb yamacından başlayır. Çayın dərəsinin dərinliyi 1000 m olub, yamacları sərt və sıldırımlıdır.
Şinçayın orta axınında sol sahildə ona [[Çaxıl dağı]]nın qərb yamacından başlayan [[Lerux çayı]] tökülür. Bu çayın dərəsinin yamacları 1700–1800 m mütləq yüksəklikdən etibarən çılpaqlanmış vəziyyətdədir.<ref>[http://www.rem.sheki.org/meqaleler/17022015-1 Şəki Regional Elmi Mərkəzi - Şin və Kiş çayı yatağında sel gətirmələrin dinamikası]</ref>
=== İqlimi ===
Kənddə əsasən qışı soyuq, yayı sərin keçən iqlim üstün mövqe tutur. Mülayim iqlim qurşağının Azərbaycan ərazisində son qurtaracağı hesab olunur. Elə buna görə də soyuq şimal küləyi əraziyə tez-tez daxil olur. Dəniz səviyyəsindən təxminən 1300 m. yüksəklikdə yerləşməsi atmosfer təzyiqindən asılı olaraq havada buludlu günlərin sayı çox olur. Nəticədə ildə 300–600 mm yağıntı müşahidə edilir. Şin kəndi dağlıq ərazi olduğundan Azərbaycana daxil olan cənub-qərb hava kütlələri həmin əraziyə qədər sərbəst hərəkət edir. [[Böyük Qafqaz dağları]]nın yüksək hündürlüklü əraziləri burada olduğundan həmin buludlar şimala yox, məhz həmin ərazidən ətraf ərazilərə hərəkət edir. Bu da yağıntının əsasən uzun müddət davam etməsinə gətirib çıxarır. Böyük Qafqaz dağlarında yüksəkliyə doğru buludluluğun azalmasını nəzərə alsaq bu ərazilərdə buludlu günlərin sayı aydın günlərin sayından kifayət qədər artıqdır.
=== Qonşu kəndləri ===
[[Şəkil:Shinaz qalası01.jpg|290px|thumb|right|Şin kəndində yerləşən Şinaz qülləsinin sağ qalan divarları]]
Şin kəndinin şərq hissəsində [[Baş Layısqı]] kəndi, qərb hissəsində isə [[Baş Göynük]] kəndləri yerləşir. Baş Göynük kəndi ilə Şin kəndini [[Şin çayı]], Baş Layısqı kəndi ilə isə [[Layısqı dağları]] ayırır.
== Əhalisi ==
[[2009]]-cu il siyahıya alınmasına əsasən Şin kəndinin əhalisi [[1999]]-[[2009]]-cu illər ərzində 96 nəfər artaraq 1543 nəfərə çatıb.<ref>[https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=c2hla2kub3JnfGJlbGVkaXl5ZXxneDozYWU4N2YxZTZmNTFlM2Vl A.Ə. Məmmədova, U.M. Paşayeva - Şəki rayonunun 1999-2009-cu illərdə inzibatı-ərazi bölgüsü və ona edilən dəyişikliklər ]</ref> Kəndin əhalisi bütünlükdə [[rutullar]]dan ibarətdir. Onlar əsasən Dağıstanın [[Rutul rayonu]]ndan və Borç kəndindən gələmələrdir. Kənd əhalisi islam dininə etiqad edir. Kəndin mərkəzində Cümə məscidi inşa edilmiş və kənd əhalisi ibadətlərini burda edirlər. Kəndin əhalisi Rutul dilinin Şinaz şivəsində danışır. Son dövrlər kəndin ziyalıları tərəfindən [[Şinaz əlifbası]]nı tərtib etmişlər. Kəndin dağlıq hissəsində Borç şivəsində, daha mərkəzində və aşağı hissəsində isə Şinaz şivəsində danışırlar.
== İqtisadiyyatı ==
Kənd əhalisi əsasən [[əkinçilik]], [[taxılçılıq]] və xırdabuynuzlu [[maldarlıq]]la məşğul olur. [[Əkinçilər]] əsasən [[lobya]], [[pomidor]], [[xiyar]], [[qarğıdalı]] və s. bitkiləri əkib becərirlər. Ən çox əkilən bitki isə lobyadır. Bu baxımdan [[Şin lobyası]] keyfiyyətinə görə xüsusilə tanınır.
== Mədəniyyəti ==
Şin kəndi ilə [[Baş Layısqı]] kəndi arasında, [[Layısqı dağı]]nın ətəklərində [[Ruslar]] tərəfindən [[XIX əsr]]də inşa edildiyi güman edilən [[Şinaz qülləsi]] yerləşir. Şinaz qülləsi bu ərazidə gözətçi qüllə rolunu oynayırdı. Yerli əhali qalanı ''Eşik qalası'' adlandırırlar.
Şin kəndində Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana sisteminin 65 saylı filialı, bir kənd klubu, bir tibb məntəqəsi, uşaq baxçası və orta məktəb fəaliyyət göstərir
== Həmçinin bax ==
* [[Şin bələdiyyəsi]]
* [[Şin çayı]]
==İstinadlar==
{{İstinad siyahısı}}
{{Şəki rayonunun yaşayış məntəqələri}}
[[Kateqoriya:Şəki rayonunun kəndləri]]
[[Kateqoriya:Şin kəndi]]
|status = kənd
|adı = Şin
|şəkil = Shin voyage.jpg
|şəkilaltı mətn = Şin kəndi, Şinaz qalasından görüntü (2015-cü il).
|şəkil1 =
|şəkilaltı mətn1 =
|şəkil2 =
|şəkilaltı mətn2 =
|ölkə = Azərbaycan
|lat_dir = |lat_deg = 41|lat_min =21 |lat_sec = 12
|lon_dir = |lon_deg = 47|lon_min =6 |lon_sec = 47
|CoordAddon =
|CoordScale =
|inzibati ərazi dairəsi (İƏD) = Baş Layısqı kənd inzibati ərazi dairəsi
|İƏD üzrə İH başçısının nümayəndəsi = Asif Nəbiyev
|bələdiyyə = Şin bələdiyyəsi
|bələdiyyə sədri = Nəzakət Həsənova
|rayon = Şəki
|cədvəldə rayon = Şəki
|məntəqənin növü =
|cədvəldə məntəqə =
|məntəqə =
|yaranma tarixi =
|ilk məlumat = 1824
|əvvəlki adı =
|statuslu =
|dəniz səviyyəsi = 1300
|iqlimi =
|rəsmi dili = azərbaycan dili
|əhalisi = 1543
|siyahıyaalma ili = 2009
|əhali sıxlığı =
|aqlomerasiya =
|milli tərkibi = ləzgilər (rutullar)
|dini tərkib = müsəlman
|etnoxronim =
|saat qurşağı = UTC+04:00
|DST =
|telefon kodu =
|poçt indeksi = AZ5516
|nəqliyyat kodu =
|identifikasiya növü =
|identifikasiya ədədi =
|Commons kateqoriyası =
|sayt =
|saytın dili =
}}
'''Şin''' — [[Azərbaycan Respublikası]]nın [[Şəki rayonu]]nda Baş Layısqı kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. Bələdiyyə başçısı Nəzakət Həsənovadır<ref>[http://www.sheki-ih.gov.az/page/23.html Şəki şəhər İcra Hakimiyyəti - Bələdiyyələr]</ref>
== Tarixi ==
Birinci mərhələ: Şəki xanı [[Məhəmmədhəsən xan (Şəki xanı)|Məhəmmədhəsən xan]]ın hakimiyyəti dövründə [[Dağıstan]] Muxtar Respublikasının [[Rutul rayonu]]ndan 61 ailə Şin ərazisinə, 45 ailə isə [[Daşağıl]] bölgəsinə məskunlaşmışdı. Onlar atlı dəstələr təşkil edərək Məhəmmədhəsən xanla birlikdə hərbi yürüşlərdə iştirak edirdilər. Bu ailələr [[1824]]-cü il siyahıya alınmasına qədər dövlətə vergi vermirdilər. Kəndin əsası isə [[Cəfərqulu xan Dünbili]]nin dövründə qoyuldu. Bu torpaqlar Gəray bəyə məxsus idi. Belə ki, Gəray bəyin torpaqlarında məskunlaşan ləzgilər bəyin torpaqlarını əkir və məhsulun onda bir (1/10) hissəsini bəyə vergi verirdilər.<ref>[https://yadi.sk/i/KsMF2UQeinDxJ Z.Ə.Cavadova - Şimal-Qərbi Azərbaycan (tarixi-demoqrafik araşdırma)]</ref>
İkinci mərhələ: [[1991]]-ci ildə [[Borç]] kəndinin dağılması nəticəsində bu kəndinin əhalisinin bir qismi cənuba, digər qismi şimala üz tutdu. Cənuba üz tutan əhali Şin kəndinin dağlıq ərazilərində və [[Şorsu]] kəndində məskunlaşdılar. Şimala gedən əhali isə Dağıstanın və Rusiyanın müxtəlif bölgələrində topar və səpələnmiş şəkildə yaşayırlar.
== Coğrafiyası və iqlimi ==
Şin kəndi şimaldan Rusiyanın Dağıstan Respublikası ilə həmsərhəddir. Kənd [[Layısqı dağı|Layısqı]] və [[Almalı dağı|Almalı dağları]] arasında yerləşir. Şin kəndini [[Baş Layısqı]] kəndindən Layısqı dağı, [[Baş Göynük]] kəndindən isə Almalı dağı ayırır. Şin kəndindən [[Dağıstan]] ərazisinə keçmək üçün ən qısa yol [[Salavat (aşırım)|Salavat]] aşırımıdır.
=== Çayları ===
Şin kəndi dağlıq kəndlərdəndir. Şin kəndindən Şin çayı axır. Çay adını bu kənddən götürüb. Şin çayı [[Seyidyurd dağı|Seyidyurd]] və [[Qaraqaya dağı|Qaraqaya dağları]] arasında yerləşir. Çay öz başlanğıcını 3000 m.-dən götürür. Şin çayının əsas qolları Qaraqaya və Dəvəlyan dağlarının yamaclarından başlayan [[Qaflan çayı]] və [[Qozludərə çayı|Qozludərə çayları]]dır. Qaflan çayı Şin çayının ən selli qollarından biridir. Bu çay 1100–1200 m mütləq yüksəkliyə qədər çayın dərəsi dar olub, bəzi yerlərdə kanyonlar əmələ gətirir. Qozludərə çayı isə iki qoldan ibarətdir. Çayın sağ qolu [[Seyidyurd dağı]]nın şimal-qərb yamacından, sol qolu isə Çaxıl dağının qərb yamacından başlayır. Çayın dərəsinin dərinliyi 1000 m olub, yamacları sərt və sıldırımlıdır.
Şinçayın orta axınında sol sahildə ona [[Çaxıl dağı]]nın qərb yamacından başlayan [[Lerux çayı]] tökülür. Bu çayın dərəsinin yamacları 1700–1800 m mütləq yüksəklikdən etibarən çılpaqlanmış vəziyyətdədir.<ref>[http://www.rem.sheki.org/meqaleler/17022015-1 Şəki Regional Elmi Mərkəzi - Şin və Kiş çayı yatağında sel gətirmələrin dinamikası]</ref>
=== İqlimi ===
Kənddə əsasən qışı soyuq, yayı sərin keçən iqlim üstün mövqe tutur. Mülayim iqlim qurşağının Azərbaycan ərazisində son qurtaracağı hesab olunur. Elə buna görə də soyuq şimal küləyi əraziyə tez-tez daxil olur. Dəniz səviyyəsindən təxminən 1300 m. yüksəklikdə yerləşməsi atmosfer təzyiqindən asılı olaraq havada buludlu günlərin sayı çox olur. Nəticədə ildə 300–600 mm yağıntı müşahidə edilir. Şin kəndi dağlıq ərazi olduğundan Azərbaycana daxil olan cənub-qərb hava kütlələri həmin əraziyə qədər sərbəst hərəkət edir. [[Böyük Qafqaz dağları]]nın yüksək hündürlüklü əraziləri burada olduğundan həmin buludlar şimala yox, məhz həmin ərazidən ətraf ərazilərə hərəkət edir. Bu da yağıntının əsasən uzun müddət davam etməsinə gətirib çıxarır. Böyük Qafqaz dağlarında yüksəkliyə doğru buludluluğun azalmasını nəzərə alsaq bu ərazilərdə buludlu günlərin sayı aydın günlərin sayından kifayət qədər artıqdır.
=== Qonşu kəndləri ===
[[Şəkil:Shinaz qalası01.jpg|290px|thumb|right|Şin kəndində yerləşən Şinaz qülləsinin sağ qalan divarları]]
Şin kəndinin şərq hissəsində [[Baş Layısqı]] kəndi, qərb hissəsində isə [[Baş Göynük]] kəndləri yerləşir. Baş Göynük kəndi ilə Şin kəndini [[Şin çayı]], Baş Layısqı kəndi ilə isə [[Layısqı dağları]] ayırır.
== Əhalisi ==
[[2009]]-cu il siyahıya alınmasına əsasən Şin kəndinin əhalisi [[1999]]-[[2009]]-cu illər ərzində 96 nəfər artaraq 1543 nəfərə çatıb.<ref>[https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=c2hla2kub3JnfGJlbGVkaXl5ZXxneDozYWU4N2YxZTZmNTFlM2Vl A.Ə. Məmmədova, U.M. Paşayeva - Şəki rayonunun 1999-2009-cu illərdə inzibatı-ərazi bölgüsü və ona edilən dəyişikliklər ]</ref> Kəndin əhalisi bütünlükdə [[rutullar]]dan ibarətdir. Onlar əsasən Dağıstanın [[Rutul rayonu]]ndan və Borç kəndindən gələmələrdir. Kənd əhalisi islam dininə etiqad edir. Kəndin mərkəzində Cümə məscidi inşa edilmiş və kənd əhalisi ibadətlərini burda edirlər. Kəndin əhalisi Rutul dilinin Şinaz şivəsində danışır. Son dövrlər kəndin ziyalıları tərəfindən [[Şinaz əlifbası]]nı tərtib etmişlər. Kəndin dağlıq hissəsində Borç şivəsində, daha mərkəzində və aşağı hissəsində isə Şinaz şivəsində danışırlar.
== İqtisadiyyatı ==
Kənd əhalisi əsasən [[əkinçilik]], [[taxılçılıq]] və xırdabuynuzlu [[maldarlıq]]la məşğul olur. [[Əkinçilər]] əsasən [[lobya]], [[pomidor]], [[xiyar]], [[qarğıdalı]] və s. bitkiləri əkib becərirlər. Ən çox əkilən bitki isə lobyadır. Bu baxımdan [[Şin lobyası]] keyfiyyətinə görə xüsusilə tanınır.
== Mədəniyyəti ==
Şin kəndi ilə [[Baş Layısqı]] kəndi arasında, [[Layısqı dağı]]nın ətəklərində [[Ruslar]] tərəfindən [[XIX əsr]]də inşa edildiyi güman edilən [[Şinaz qülləsi]] yerləşir. Şinaz qülləsi bu ərazidə gözətçi qüllə rolunu oynayırdı. Yerli əhali qalanı ''Eşik qalası'' adlandırırlar.
Şin kəndində Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana sisteminin 65 saylı filialı, bir kənd klubu, bir tibb məntəqəsi, uşaq baxçası və orta məktəb fəaliyyət göstərir
== Həmçinin bax ==
* [[Şin bələdiyyəsi]]
* [[Şin çayı]]
==İstinadlar==
{{İstinad siyahısı}}
{{Şəki rayonunun yaşayış məntəqələri}}
[[Kateqoriya:Şəki rayonunun kəndləri]]
[[Kateqoriya:Şin kəndi]]