14.470
edits
Changes
Jump to navigation
Jump to search
Sətir 19:
Sətir 19: − + − + − + − + − + + + + + + − + Sətir 35:
Sətir 40: − + − + + + + + Sətir 47:
Sətir 56: − Daha sonra S.M.Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universitetinin aspiranturasına daxil olub, lakin bundan az sonra hərbi xidmətə çağırıldığına görə aspirant təhsilini Böyük Vətən müharibəsinin (1941 – 1945) bitməsindən sonra Ukrayna SSR Elmlər Akademiyasının Lvov filialında tamamlayıb<ref name=Q3 group=qeyd/>. + + + + + + + + + − Azərbaycan Dövlət Pedoqoji İnstitutunun məzunu və Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki BDU) aspirantı olmuş, özünün elmi istiqamətini yaratmış, riyazi fizika tənlikləri üzrə görkəmli mütəxəssis, diferensial tənliklər və funksional analiz kimi sahələrdə çalışmış riyaziyyatçı-alim, akademik Məcid Lətif oğlu Rəsulov XX əsrdə xalqımızın yetişdirdiyi nadir şəxsiyyətlərdən biridir. Onun tədqiqatlarını dörd istiqamətə ayırmaq olar: Birinci istiqamətə onun xüsusi törəməli diferensial tənliklər nəzəriyyəsinə dair işlərini aid etmək olar ki, burada böyük sinif sərhəd, qarışıq və Koşi məsələlərinin həlli üçün çıxıqlar və kontur inteqralı üsulları verilmişdir. Xətti diferensial operatorların spektral nəzəriyyəsi sahəsindəki işlərini ikinci istiqamətə aid etmək olar. Burada o, ixtiyari vektor-funksiyanın kontur inteqralı və diferensial tənliklər üçün spektral məsələlərin həllərinin çıxığı üzrə yeni ayrılış düsturlarını isbat etmişdir.Funksional analizə aid olan üçüncü istiqamət üzrə işlərində Banax fəzasında təyin olunan xətti funksionalların normasını saxlamaqla davamının yeganəlik şərtləri isbat edilmişdir.Nəhayət, dördüncü istiqamət üzrə işlərində funksional analizi diferensial operatorlar nəzəriyyəsinə tətbiq etməklə adi xətti diferensial operatorun normallıq şərtini almışdır.+ − Məcid Rəsulovun ilk elmi araşdırmaları onun 1946-1948-ci illərdə "Diferensial tənliklər üçün bəzi qarışıq məsələlərin həllinin çıxııqlar üsulu ilə araşdırılması " mövzusunda yazdığı namizədlik dissertasiyasında ümumiləşdirilmişdir. O, bu işdə xətti funksionalın altfəzasında bütün Banax fəzasına davamının yeganəliyinin zəruri və kafi şərtlərini almış və baxılan birölçülü xətti diferensial operatorun normallığı üçün zəruri və kafi şərti isbat etmişdir.M.L.Rəsulov 1960-cı ildə SSRİ EA-nın V.A.Steklov adına Riyaziyyat İnstitutunun Elmi Şurasında "Xüsusi törəməli xətti diferensial tənliklər üçün qarışıq və sərhəd məsələlərinin həllinin çıxıqlar üsulu" mövzusunda doktorluq dissertasiyasını uğurla müdafiə edərək fizika-riyaziyyat elmləri doktoru elmi dərəcəsini almışdır.+ − Məcid Rəsulov tərəfindən yazılmış və Moskvada, "Nauka" nəşriyyatında nəşr edilmiş (1964) "Kontur inteqralı üsulu" adlı fundamental monoqrafiyasında 1950-1962-ci illər arası çıxıqlar və kontur inteqralı üsullarının işlənib hazırlanması zamanı alınan nəticələr öz əksini tapmışdır. Monoqrafiyanın redaktoru prof. A.İ.İvanov öz rəyində yazır: "Məcid Lətif oğlu Rəsulovun monoqrafiyası riyazi ədəbiyyatda müstəsna bir hadisədir. Dünya mətbuatında buna bənzər bir kitab yoxdur. Azərbaycanın riyazi cəmiyyəti belə bir işin Azərbaycan (Bakı) Dövlət Universtetində yazılması ilə fəxr edə bilər". Bu monoqrafiya işıq üzü görən kimi, onun müəllifi tətbiqdə rast gəlinən bir sıra vacib riyazi fizika tənliklərinin həlli ilə bağli işləyib hazırladığı üsullar haqqında mühazirələr oxumaq üçün Moskvaya dəvət alır. O, 1964-cü ildə ümumittifaq "Bilik" cəmiyyətinin mərkəzi lektoriyasında "Riyazi fizika tənliklərinin həllinin çıxıqlar üsulu" mövzusunda mühazirə oxuyur. 1965-ci ilin yanvarında isə "Çıxıqlar üsulu və kontur inteqralı üsulu" adlı yeddi silsilə mühazirə ilə çıxış edir.+ − 1967-ci ildə "Kontur inteqralı üsulu" monoqrafiyası İngiltərə Kral Riyaziyyat Cəmiyyətinin sifarişi ilə ingilis dilinə tərcümə olunur və Hollandiyada, Amerika Birləşmiş Ştatlarında, Kanadada çap olunur. Qeyd edək ki, bununla da o, xaricdə monoqrafiyası çap olunan ilk azərbaycanlı riyaziyyatçı olur.+ − M.L.Rəsulovun ikitərtibli parabolik sistemlər üçün məsələlərin həllinə kontur inteqralı üsulunun tətbiqinə həsr olunmuş "İkinci tərtib parabolik sistemlər üçün məsələlərə kontur inteqralı üsulunun tətbiqi" adlı monoqrafiyası 1975-ci ildə Moskvada, SSRİ EA-nın "Nauka" nəşriyyatinda çap edilmişdir. Bakıda, Azərb. SSRİ EA-nın "Elm" nəşriyyatında M.L.Rəsulovun 1989-cu ildə nəşr olunmuş "Çıxıqlar üsulunun diferensial tənliklər üçün məsələlərin həllinə tətbiqi" adlı üçüncü monoqrafiyası çıxıqlar üsulunun inkişafına həsr olunmuşdur. Akademik M.L.Rəsulovun rəhbərliyi altında 20-dən çox namizədlik və doktorluq dissertasiyaları yazılmış və müdafiə edilmişdir. O, bir çox orden və medallarla təltif edilmiş və ona 1989-cu ildə "Azərbaycan SSR Əməkdar Elm xadimi" fəxri adı verilmişdir.+ − Akademik Məcid Lətif oğlu Rəsulov 1993-cü il fevral ayının 11-də 77 yaşında vəfat etmişdir.+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + − − + − <ref name=Q3>Böyük Vətən müharibəsindən (1941 – 1945) sonra Məcid Rəsulovun elmi rəhbəri professor Y.B.Lopatinski Ukrayna SSR-nin Lvov şəhərinə köçüb və Məcid Rəsulova aspirantura təhsilini Ukrayna Elmlər Akademiyasının Lvov filialında davam etdirməsini təklif edib. Məcid Rəsulov bu təklifi qəbul edib və aspirant təhsilini Lvovda davam etdirib.</ref>}}+
Nəzərə çarpan dəyişiklik yoxdur.
|Atası =
|Atası =
|Anası =
|Anası =
|Elm sahəsi =
|Elm sahəsi = riyaziyyat
|Elmi dərəcəsi =
|Elmi dərəcəsi = fizika-riyaziyyat elmləri doktoru
|Elmi adı =
|Elmi adı = professor
|İş yeri =
|İş yeri = M.Rəsulzadə adına Bakı Dövlət Universiteti, riyazi fizika tənlikləri kafedrası, müdir
|Alma-mater = <!--Qədim təhsil ocaqları-->
|Alma-mater = <!--Qədim təhsil ocaqları-->
|Təhsili = <!--Müasir təhsil ocaqları-->
|Təhsili = Azsənaye Şurasının Nuxa Sənaye Texnikumu (1932 – )
V.İ.Lenin adına Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutu, fizika-riyaziyyat fakültəsi (1934 – 1938)
S.M.Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universiteti, aspirantura (1938, – ) və Ukrayna SSR Elmlər Akademiyasının Lvov filialı, aspirantura
|Elmi rəhbəri =
|Elmi rəhbəri =
|Tanınmış yetirmələri =
|Tanınmış yetirmələri =
|Tanınır = <!--Alimə fəaliyyətinə görə verilən ləqəb-->
|Tanınır = <!--Alimə fəaliyyətinə görə verilən ləqəb-->
|Mühüm layihələri =
|Mühüm layihələri =
|Üzvlüyü =
|Üzvlüyü = AMEA-nın həqiqi üzvü
|Mükafatları = {{Azərbaycan SSR əməkdar elm xadimi}}<br>{{"Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni (SSRİ)|1980}}{{II dərəcəli "Vətən Müharibəsi" ordeni|1985}}<br>{{"Qafqazın müdafiəsinə görə" medalı|1944}}{{"1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı|1945}}{{Vladimir İliç Leninin anadan olmasının 100 illiyi ilə əlaqədar yubiley medalı|1970}}{{"Əmək veteranı" medalı|1979}}
|Mükafatları = {{Azərbaycan SSR əməkdar elm xadimi}}<br>{{"Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni (SSRİ)|1980}}{{II dərəcəli "Vətən Müharibəsi" ordeni|1985}}<br>{{"Qafqazın müdafiəsinə görə" medalı|1944}}{{"1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı|1945}}{{Vladimir İliç Leninin anadan olmasının 100 illiyi ilə əlaqədar yubiley medalı|1970}}{{"Əmək veteranı" medalı|1979}}
|İmzası =
|İmzası =
|Commons =
|Commons =
}}
}}
'''Məcid Rəsulov''' (1916 – 11 fevral 1993) – Azərbaycan alimi, akademik (1983), fizika-riyaziyyat elmləri doktoru (1960).
'''Məcid Rəsulov''' (1916 – 1993) — tanınmış tiyaziyyatçı alim, fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, professor, Azərbaycan MEA-nın həqiqi üzvü, M.Rəsulzadə adına Bakı Dövlət Universitetinin riyazi fizika tənlikləri kafedrasının müdiri.
== Haqqında məlumatlar ==
== Haqqında məlumatlar ==
6 iyul 1916-cı ildə Nuxada anadan olub. Atası Hacı Lətif Rəsul oğlu o dövrün məşhur ipək sənayeçisi idi.
6 iyul 1916-cı ildə Nuxada anadan olub. Atası Hacı Lətif Rəsul oğlu o dövrün məşhur ipək sənayeçisi idi.
1928-ci ildə atası Hacı Lətif ailəsi ilə birlikdə Qazaxıstana sürgün olunub və
1930-cu ildə Qazaxıstanda vəfat edib. Bundan sonra ailəsi, o cümlədən Məcid Rəsulov, Nuxaya qayıdıb.
=== Təhsili ===
=== Təhsili ===
1934 – 1938-ci illərdə V.İ.Lenin adına Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun fizika-riyaziyyat fakültəsində təhsil alıb; institutu birinci dərəcəli diplomla bitirib.
1934 – 1938-ci illərdə V.İ.Lenin adına Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun fizika-riyaziyyat fakültəsində təhsil alıb; institutu birinci dərəcəli diplomla bitirib.
1938-ci ildə S.M.Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universitetinin aspiranturasına daxil olub, lakin bundan az sonra hərbi xidmətə çağırıldığına görə aspirant təhsilini yalnız Böyük Vətən müharibəsinin (1941 – 1945) bitməsindən sonra Ukrayna SSR Elmlər Akademiyasının Lvov filialında tamamla bilib<ref name=Q3 group=qeyd/>.
===Hərbi xidmətdə===
1939-cu ildə hərbi xidmətə orduya çağırılıb. Hərbi xidmətdə atıcı diviziyasının artilleriya alayının hesablayıcı bölməsinin komandiri vəzifəsində işləyib.
1941-ci ildə Böyük Vətən müharibəsinin başlamasından sonra cəbhəyə göndərilib və qızğın döyüşlərin iştirakçısı olub və bir dəfə yaralanıb. 1943-cü ildə baş leytenant rütbəsi alıb və Böyük Vətən müharibəsinin sonuna kimi artilleriya alayının batareya komandiri vəzifəsində xidmət edib və iki medalla təltif olunub.
===Əmək fəaliyyəti===
1945 – 1953-cü illərdə S.M.Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universitetinin riyazi analiz kafedrasında işləyib, o cümlədən,
1945 – 1951-ci illərdə əvvəl müəllim, sonra baş müəllim,
1951 – 1953-cü illərdə isə dosent vəzifəsini tutub.
1953 – 1960-cu illərdə Lvov Dövlət Universitetinin mexanika-riyaziyyat fakültəsində işləyib, o cümlədən,
1953 – 1959-cu illərdə dosent,
1959 – 1960-cı illərdə isə professor vəzifəsini tutub.
1960 – 1993-cü illərdə yenidən S.M.Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universitetinin/M.Rəsulzadə adına Bakı Dövlət Universitetində işləyib, o cümlədən,
1960 – 1964-cü illərdə ümumi riyaziyyat,
1964 – 1993-cü illərdə isə riyazi fizika tənlikləri kafedrasının müdiri olub.
===Elmi fəaliyyəti===
1949-cu ildə S.M.Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universitetinin Elmi Şurasında “Differensial tənliklər üçün bəzi qarışıq məsələlərin çıxıqlar üsulu ilə həllinin tədqiqi” mövzusunda namizədlik dissertasiyasını müdafiə edib.
1950-ci ildə fizika-riyaziyyat elmləri namizədi elmi dərəcəsini alıb.
1951-ci ildə dosent elmi adını alıb.
1960-cı ildə V.A.Steklov adına Riyaziyyat İnstitutunda (Moskva) “Xüsusi törəməli xətti differensial tənliklər üçün sərhəd və qarışıq məsələlərin həlli üçün çıxıqlar üsulu” mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə edib və fizika-riyaziyyat elmləri doktoru elmi dərəcəsini alıb.
1961-ci ildə professor elmi adını alıb.
1968-ci ildə Azərbaycan SSR EA-nın müxbir üzvü,
1983-cü ildə isə həqiqi üzvü seçilib.
20-dən çox elmlər namizədinin və elmlər doktorunun elmi rəhbəri olub.
===Vəfatı===
11 fevral 1993-cü il tarixdə – 76 yaşında, Bakıda vəfat edib. Bakıda – Birinci Fəxri Xiyabanda dəfn olunub.
== Qeydlər ==
== Qeydlər ==
{{İstinad siyahısı
{{İstinad siyahısı
|group=qeyd
|group=qeyd
|refs=
|refs=
<ref name=Q1> 1923-cü ildə Məcid Rəsulov Nuxada 7 illik məktəbin 1-ci sinfinə daxil olub. 1928-ci il martın 16-da beşinci sinifdə oxuyarkən atası Hacı Lətif həbs olunub və bütün əmlakı müsadirə edilib. Daha sonra ailəsi ilə birgə 8 il müddətinə Qazaxıstana sürgün olunub. Hacı Lətif 1930-cu ildə sürgündə vəfat edib. Bundan sonra ailəsi Nuxaya qayıdıb və Məcid Rəsulov Nuxada 7 illik məktəbin altıncı sinfində təhsilini davam etdirməyə başlayıb; bir il ərzində ikiillik tədris kursunu mənimsəyərək, məktəb şəhadətnaməsini alıb.</ref>
<ref name=Q1> 1923-cü ildə Məcid Rəsulov Nuxada 7 illik məktəbin 1-ci sinfinə daxil olub. 1928-ci il martın 16-da beşinci sinifdə oxuyarkən atası Hacı Lətif həbs olunub və bütün əmlakı müsadirə edilib. Daha sonra ailəsi ilə birgə 8 il müddətinə Qazaxıstana sürgün olunub. Hacı Lətif 1930-cu ildə sürgündə vəfat edib. Bundan sonra ailəsi Nuxaya qayıdıb və Məcid Rəsulov Nuxada 7 illik məktəbin altıncı sinfində təhsilini davam etdirməyə başlayıb; bir il ərzində ikiillik tədris kursunu mənimsəyərək, məktəb şəhadətnaməsini alıb.</ref>
<ref name=Q2>Nuxa Sənaye Texnikumu 1934-cü ildə bakıya köçürülüb.</ref>
<ref name=Q2>Nuxa Sənaye Texnikumu 1934-cü ildə bakıya köçürülüb.</ref>
<ref name=Q3>Böyük Vətən müharibəsindən (1941 – 1945) sonra Məcid Rəsulovun elmi rəhbəri professor Y.B.Lopatinski Ukrayna SSR-nin Lvov şəhərinə köçüb və Məcid Rəsulova aspirantura təhsilini Ukrayna Elmlər Akademiyasının Lvov filialında davam etdirməsini təklif edib. Məcid Rəsulov bu təklifi qəbul edib və aspirant təhsilini Lvovda davam etdirib.</ref>}}
== Ədəbiyyat ==