43.659
edits
Changes
Jump to navigation
Jump to search
Sətir 10:
Sətir 10: − + Sətir 17:
Sətir 17: − + − + − + − + − + − + − + − + − + − == Həyatının ilk illəri == − 1889-cu ildə [[Şəki]]də dünyaya dünyaya göz açmışdır. İbtidai təhsilini [[Şəki]]<nowiki/>dəki Rus-tatar məktəbində almışdır. İbtidai təhsilini başa vurduqdan sonra atası Hacı İlyas Sarıkərimli [[XX əsr]]<nowiki/>in əvvəllərində [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı dövləti]]<nowiki/>nə köçməyə qərar vermişdir. Ailənin [[Bursa]]<nowiki/>ya yerləşməsindən qısa müddət sonra Hacı İlyas Sarəkərimli vəfat etmişdir.<ref name=":0" /> − == Təhsili == − O və qardaşı [[Bursa]]<nowiki/>ya yerləşdikdən sonra [[Bursa]]<nowiki/>dakı Hərbi liseyə qəbul olmuş, buradakı təhsillərini başa vurduqdan sonra Bursa Ali Hərbi Məktəbinə (bu günki Işıklar Hərbi Hava Qüvvələri Ali Məktəbi) qəbul olmuşdur. [[1909]]-cu ildə buradakı təhsilini də başa vuraraq [[Osmanlı Hərbi Akademiyası|Osmanlı Hərb Akademiyası]]<nowiki/>na qəbul olmuşdur. 1912-ci ildə buranı bitirərək leytenant rütbəsi ilə [[Osmanlı ordusu]] sıralarında hərbi xidmətə başlamışdır.<ref name=":1" /> − == Hərbi karyerası == − === Birinci Dünya müharibəsindən əvvəl === − 1912-ci ilin mart ayında [[leytenant]] olaraq əvvəlcə [[Van]]<nowiki/>da XI Ordu korpusu, XXXIII tümən, 97-ci alay, I tabor, II bölüyün tağım komandanlığına təyin edilmiş, 1913-cü ilin aprelində isə [[Van]]<nowiki/>dakı 52-ci alayın birinci bölüyünə təyin edilərək, gerilla döyüşü təşkil etməsi və [[Rus Ordusu|rus ordusu]]<nowiki/>nun analiz edilməsi üçün qısa bir müddətlik [[Cənubi Azərbaycan]]<nowiki/>a göndərilmişdir.<ref>[https://old.525.az/view.php?lang=az&menu=7&id=41913#gsc.tab=0 Şəkililər osmanlı sarayında və Türkiyə ordusunda]</ref> − 1913-cü ilin iyul ayında yenidən [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı dövləti]]<nowiki/>nə geri dönməsindən sonra [[baş leytenant]] rütbəsinə qaldırılmışdır.<ref name=":2">[https://old.525.az/view.php?lang=az&menu=7&id=42177#gsc.tab=0 '''Ədalət TAHİRZADƏ''']</ref><ref name=":2" /> + − === Birinci Dünya müharibəsi ===+ − 1916-cı ilə qədər 33-cü tümən komandanı general Qalatalı Şövkətın əmr zabiti olaraq [[Sarıqamış döyüşü|Sarıqamış əməliyyatı]]<nowiki/>na qatılmışdır. 11 iyul 1916-cı ildən 12 fevral 1917-ci il tarixinə qədər [[Ərzurum]]<nowiki/>da II Qafqaz ordu korpusunun bütün cəbhə döyüşlərində iştirak etmişdir. − 1917-ci ilin mart ayında [[İstanbul]]<nowiki/>da [[Ənvər Paşa|Ənvər paşa]]<nowiki/>nın qərərgahında kəşfiyyat şöbəsinə ([[Təşkilat-i Məxsusa|Təşkilat-i Mahsusa]]) təyin edilmişdir. Burada qısa bir müddət işlədikdən sonra gizli pasportla bir il [[Stokholm]] və [[Kopenhagen]]<nowiki/>də, daha sonra da [[Sankt-Peterburq|Peterburq]] və [[Moskva]]<nowiki/>da kəşfiyyat tapşırıqlarında xidmət etmişdir.+ − Bu dövrlərdə [[türk]] hərbi əsirlərin rus müharibə əsirləri ilə dəyişilməsi üçün Hilal-i Əhmar (Qırmızı Aypara)Cəmiyyətinə üzv olaraq [[Sankt-Peterburq]]<nowiki/>a göndərilmişdir. Bu heyətin rəhbəri isə türk siyasi düşüncə tarixinin görkəmli simalarından [[Yusif bəy Akçuralı|Yusif Akçura]] (əslən [[Kazan]] [[tatar]]ı) olmuşdur. [[Birinci Dünya müharibəsi|I Dünya müharibəsi]]<nowiki/>nin sonlarına yaxın [[mayor]] rütbəsinə qaldırılmışdır.<ref>[https://old.525.az/view.php?lang=az&menu=7&id=43020#gsc.tab=0 Ədalət Tahirzadə - III hissə]</ref> + − + − 1918-ci ildə müharibənin bitməsindən sonra [[Türkiyə]]<nowiki/>yə dönərək 24 oktyabr 1919-cu il tarixində Hərbi Akademiyaya girmişdir. Bir illik təhsildən sonra 18 may 1921-ci ildə [[Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsi]]<nowiki/>nə qatılmaq üçün [[Kiçik Asiya|Anadolu]]<nowiki/>ya keçmişdir. − === Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsi === − İlk əvvəllər Baş Qərərgah Şərq İşləri müdirlüyünü, 1921-ci ilin noyabr ayından 1921-cü ilə qədər də Qərb cəbhəsi qərərgahında III şöbənin müdirliyini etmişdir. Bundan əlavə müharibə zamanı marşal Fevzi Çaxmaqın rus dili üzrə tərcüməçisi olaraq da xidmət etmişdir. − == Türkiyə Respublikası zamanı == − Müharibənin bitməsindən sonra 1921-cü ildə digər sinif yoldaşları ilə birlikdə Hərbi Akademiyadakı təhsilinə davam etmişdir. 1925-ci ildə akademiyanı bitirmişdir. Bundan sonra [[İzmir]] Mövqe Komandanlığının Kəşfiyyat şöbəsinin müdiri təyin edilmişdir. 1927-ci ildə [[Ankara]]<nowiki/>da Milli Təhlükəsizlik Xidməti müdirliyinə təyin edilmişdir. 1929-cu ildə 189-cu Alayın II Tabor komandanlığını etmişdir. 30 avqust 1930-cu ildə [[polkovnik-leytenant]] rütbəsinə qaldırılmış və Baş Qərərgahın Kəşfiyyat şöbəsinin müdiri təyin edilmişdir. − [[Millətlər Liqası|Millətlər Cəmiyyəti]]<nowiki/>nin nizamnaməsinin VIII maddəsinə əsasən 2 fevral 1932-ci il tarixində [[Cenevrə]]<nowiki/>də toplanan Silahsızlanma Konfransına dəvət edilən türk heyətinə Baş Qərərgah Rəisliyi tərəfindən hərbi ekspert olaraq qatılmışdır.<ref name=":0" /> + − 30 avqust 1933-cü il tarixində [[polkovnik]] rütbəsinə qaldırılmışdır. 1933-cü ilin oktyabr ayında Cümhuriyyətin 10-cu ildönümü mərasimlərinə qatılan və aralarında marşal [[Kliment Voroşilov]], marşal [[Semyon Budyonnı|Semyon Budyonni,]] [[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı|SSRİ]] xarici işlər nazirinin köməkçisi [[Lev Mixayloviç Karahan]], [[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı|SSRİ]]-nin Ankaradakı keçmiş səfiri Semyon Aralov, [[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı|SSRİ]] təhsil naziri Bubnov, təhsil nazirinin köməkçisi Krijanovskinin yer aldığı Sovet heyətinə mehmandar olaraq təyin edilmişdir. + − 1933-1935-ci illərdə Ehtiyyat Zabit Məktəbi komandanlığına təyin edilmişdir. 1935-ci ildə Kiyev təlimlərinə dəvət edilən ordu generalı Fəxrəddin Altayın rəhb ərliyindəki hərbi heyətin qərərgah rəisi olmuşdur. + − 1936-cı ildə Moskvaya Türkiyənin hərbi ateşesi təyin edilmişdir. Burada bir il xidmət etdikdən sonra 1937-ci ildə Trabzon Piyada Alayının komandanlığına, 1938-ci ildə [[İstanbul]] Maltəpə Piyada Atıcılıq Məktəbinin komandanlığına, 30 avqust 1939-cu ildə də [[Sivas]]<nowiki/>da və [[İslamiyyə|İslahiyə]]<nowiki/>də briqada komandanlığına təyin edilmişdir.+ + − 1939-cu ilin 30 avqustunda briqada generalı rütbəsinə, 30 avqust 1941-ci ildə [[general-mayor]] rütbəsinə qaldırılmışdır. Bu müddət ərzində [[Şərqi Bəyazid|Şərqi Bəyazidd]]ə 53-cü sərhəd qoşunlarının komandanlığını, 1943-cü ildə Bornovada 57-ci tümən komandanlığına, 1945-ci ildə İzmirdə 12-ci ordu korpusu komandanlığına təyin edilmişdir. 1946-cı ilin 30 avqust tarixində [[general-leytenant]] rütbəsinə qaldırılmışdır. + − [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]] Hərbi Nazirinin müavini Vilyam Draper, Xarici İşlər Nazirinin müavini Frank Visner və [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]] Baş Qərargah Heyəti Planlar və Hərəkat şöbəsinin müdiri general-polkovnik Albert Redemayerlə müxtəlif görüşlərə qatılanlar arasında general Mahmud Bərköz və qardaşı general Mehmet Bərköz də vardı. 6 aprel 1949-da ABŞ-ın yüksək rütbəli hərbiçilərinin Ankaraya ikinci səfəri zamanı Türkiyədə nümayəndə heyətini qarşılamağa general Mahmud Bərköz, və qardaşı general Mehmet Bərközə həvalə edilmişdir.<ref name=":0" />+ − 1947-ci ildə Baş Qərərgah Rəisliyinin Əməliyyat Yarbaşqanlığına, [[1949]]-cu ildə Jandarma Ümumi Komandanlığına təyin edilmişdir. + − 1950-ci ilin iyununda təqaüdə ayrılmışdır. Ancaq bir həftədən sonra, 13 iyunda o daha önəmli bir vəzifə olan olan Milli Təhlükəsizlik Təşkilatının Baş katibi təyin edilir. Mahmud Bərköz 6 sentyabr 1951-də bu vəzifədən öz istəyi ilə təqaüdə çıxır.<ref>[https://web.archive.org/web/20151108070802/http://sheki.io.ua:80/s197711/350399k304l304l399r_osmanli_sarayinda_v399_t220rk304y399_ordusunda '''Ədalət Tahirzadə: “Türkiyə ordusunda əslən Şəkidən olan 3 general qulluq edib”''']</ref>+ − == Ailəsi == − Bu məşhur generalın həyat yoldaşı [[Türk dili|Türk ordusu]]<nowiki/>nun general olmuş [[Mustafa Kərəm]]<nowiki/>in qızı Rəidə xanım idi. Həyat yoldaşı öz xatirələrində yazırdı:<ref name=":0" /> − ''Məhəmməd qeyri-adi insan idi. O yalnız savaşmaq ücün doğulmuşdu. Harada savaş var idisə Məhəmməd da orada idi. Amma uşaqlarını hərbiçi kimi görmək istəmirdi Mahmud.''+ − Məhəmməd Bərközün oğlu [[Sina Bərköz]] dünya üzrə məşhur [[memar]] və [[professor]]<nowiki/>dur.+ − Məhəmməd Bərközün qardaşı oğlu [[Bəliğ Bərköz]] [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]]-da yaşayıb. [[Professor]] Bəliğ Bərköz [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]]-dakı [[türk]] dərnəklərinin ümumi başqanı olub. [[Türkiyə]]-[[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]] münasibətlərinin tənzimləməsində onun xidmətləri əvəssiz olub. [[Kaliforniya Universiteti]]<nowiki/>nin professor olan Bəliğ bəy [[2001]]-ci ildə vəfat edib.+ + + − Mahmud Sarıkərimlinin qardaşı oğlu Sina Bərköz məşhur memar və professordur.<ref>[https://web.archive.org/web/20161017215944/http://adam.az/index.php?option=com_sobi2&sobi2Task=sobi2Details&sobi2Id=1552&Itemid=63 Sina Bərköz]</ref>+ − == Şəxsiyyəti ==+ − Mükəmməl [[rusca]] ilə yanaşı Mahmud Sarıkərimli, [[fransızca]] və bir qədər də [[İsveç dili]]ni bilmişdir. [[Tarix]], [[rus ədəbiyyatı]] və [[türk dilləri]] ilə dərindən maraqlanmışdır. [[Türk dilləri]]nə olan marağına görə [[Türk Dil Qurumu]] tərəfindən [[Eduard Pekarski]]nin [[Yakut dili|Yakutca]]-[[Rusca]] lüğətinin [[türkcə]]yə tərcüməsi üçün yaradılan komitəyə dəvət edilmişdir. [[Rusca]]dan [[türkcə]]yə bir necə hərb elminə aid olan kitabı tərcümə etmişdir. Bundan əlavə [[hərb]] elminə və [[strategiya]]ya aid məqalələr yazmışdır. + − + − {{İstinad siyahısı}}+ − + − + − == Xarici keçidlər ==+ − + − * [https://web.archive.org/web/20151108070802/http://sheki.io.ua:80/s197711/350399k304l304l399r_osmanli_sarayinda_v399_t220rk304y399_ordusunda ŞƏKİLİLƏR OSMANLI SARAYINDA VƏ TÜRKİYƏ ORDUSUNDA]+ − * [https://web.archive.org/web/20160218075942/http://news.lent.az:80/news/232923 Ədalət Tahirzadə: “Türkiyə ordusunda əslən Şəkidən olan 3 general qulluq edib”]+ − * [https://web.archive.org/web/20161017215944/http://adam.az/index.php?option=com_sobi2&sobi2Task=sobi2Details&sobi2Id=1552&Itemid=63 Sina Bərköz] {{az}}+ + + + + + + + + + + + +
Nəzərə çarpan dəyişiklik yoxdur.
|Doğum tarixi = {{Doğum_tarixi|1889||}}
|Doğum tarixi = {{Doğum_tarixi|1889||}}
|Doğum yeri = [[Nuxa]] (indiki Şəki), [[Nuxa qəzası]], Yelizavetpol quberniyası, {{Rusİmp}}
|Doğum yeri = [[Nuxa]] (indiki Şəki), [[Nuxa qəzası]], Yelizavetpol quberniyası, {{Rusİmp}}
|Vəfatı = {{Vəfat_tarixi|1975|1|16}}
|Vəfatı = {{Vəfat tarixi və yaşı|1975|1|16|1889|0|0}}
|Vəfat yeri = {{TUR}}
|Vəfat yeri = {{TUR}}
|Vəfat səbəbi =
|Vəfat səbəbi =
|Atası = Hacı İlyas Sarıkərimli
|Atası = Hacı İlyas Sarıkərimli
|Anası =
|Anası =
|Həyat yoldaşı = Rəidə Berköz
|Həyat yoldaşı = Ulviye Berköz
|Uşaqları = Beliğ Bərköz
|Uşaqları =
|Qoşun növü = Quru Qoşunları
|Qoşun növü = Quru Qoşunları, {{TUR}}
|Xidmət illəri = [[1912]]-[[1951]]
|Xidmət illəri = [[1912]]-[[1951]]
|Rütbə = [[General-leytenant]]
|Rütbə = general-polkovnik
|Hissə =
|Hissə =
|Komandanlıq edirdi = [[Jandarma]] qoşunları
|Komandanlıq edirdi =
|Vəzifəsi = [[Jandarma]] komandanı
|Vəzifəsi =
|Döyüşlər = [[I Dünya müharibəsi]] <br/> [[Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsi]]
|Döyüşlər =
|Əlaqələr =
|Əlaqələr =
|İstefada =
|İstefada =
|Mükafatları = ''Müharibə medalı'' <br/> ''Gümüş medal'' <br/> ''Yararlılıq medalı'' <br/>''İstiqlaliyyət medalı''
|Mükafatları =
|İmzası =
|İmzası =
|İmzanın eni =
|İmzanın eni =
|Sayt =
|Sayt =
}}
}}
'''Mehmet Berköz ({{dil-tr|Mehmet Nuri Berköz}})''' - əslən [[Şəki]]<nowiki/>dən olan [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı dövləti]]<nowiki/>nin və [[Türkiyə|Türkiyə Respublikası]]<nowiki/>nın tanınmış [[zabit]]<nowiki/>i, [[general-leytenant]], tanınmış hərbi xadim və [[Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsi]] iştirakçısı.<ref name=":0">[http://www.anl.az/down/meqale/azadliq/2013/iyul/317706.htm '''Türkiyənin hərb tarixinə adını yazdırmış iki qardaş''']</ref><ref>[http://www.kho.edu.tr/eng_about_tma/general_commanders_of_gendarmerie.html TMA GRADUATE GENERAL COMMANDERS OF GENDARMERIE]</ref><ref name=":1">[https://eksisozluk.com/nuri-berkoz--2953574 nuri berköz]</ref>
'''Mehmet Berköz (1889–1975)''' — tanınmış türk hərbi xadimi, Türkiyə Hərbi Qüvvələrinin general-polkovniki. Türkiyə Hərbi Qüvvələrinin general-polkovniki [[Mahmud Bərköz|Mahmud Bərközün]] qardaşıdır.
==Haqqında məlumatlar==
1889-cu ildə [[Nuxada]] (indiki Şəki) anadan olub.
1905-ci ildə ailəsi ilə Türkiyəyə köçüb.
===Təhsili===
=== Müharibədən sonra ===
1905-ci ilədək Nuxa rus-tatar məktəbində və Nuxa gimnaziyasında təhsil alıb.
1905-ci ildən sonra Bursa hərbi məktəbini (Rüşdiyyə) və “İşıqlar” hərbi liseyini bitirib.
1909 – 1912-ci illərdə İstanbul hərbi akademiyasında təhsil alıb.
1919 – 1925-ci illərdə fasilə ilə Osmanlı ordusunun Baş Qərargah Akademiyasında təhsil alıb.
===Hərbçi və əmək fəaliyyəti===
1915-ci ildə xüsusi tapşırıqla Türkiyədən Şimali İrana,
1916-cı ildə Danımarka və İsveçə göndərilib.
1917-ci ildə Osmanlı hərbi heyəti tərkibində isə Rusiyaya göndərilib. Rusiyada Birinci dünya müharibəsində əsir düşmüş türk zabit və əsgərlərinin yerini müəyyən etmək və onları rus hərbiçiləri ilə dəyişərək Türkiyəyə göndərməklə məşğul olub.
1927-ci ildən Ankara Milli Təhlükəsizlik Kəşfiyyat şöbəsinin
1930-cu ildən Ankara Baş Qərargah Kəşfiyyat şöbəsinin müdiri,
1936 – 1937 illərdə Türkiyənin Moskvadakı hərbi attaşesi vəzifəsində çalışıb.
İkinci dünya müharibəsi illərində Türkiyənin SSRİ ilə sərhəd zonasında yerləşən diviziyalar qrupunun komandanı,
1947-ci ildən Türkiyə Hərbi Qüvvələri Baş qərargah rəisinin əməliyyat məsələləri üzrə müavini,
1949-cu ildən Türkiyə jandarmeriyasının baş komandanı olub.
1950-ci ilin iyulunda Türkiyədə keçirilən hərbi islahatlar nəticəsində istefaya göndərilib.
===Hərbi rütbələri===
1925-ci ildə mayor,
== İstinadlar ==
1930 ildə роlkovnik,
== Həmçinin bax ==
1939-cu ildə ildə general-mayor,
* [[Sina Berköz]]
1941 ildə isə general-leytanant,
* [[Ədalət Tahirzadə]], ŞƏKİLİLƏR OSMANLI SARAYINDA VƏ TÜRKİYƏ ORDUSUNDA [http://old.525.az/view.php?lang=az&menu=7&id=41913#gsc.tab=0 10.03.2012][http://old.525.az/view.php?lang=az&menu=7&id=42177#gsc.tab=0 18.03.2012], [http://old.525.az/view.php?lang=az&menu=7&id=43020#gsc.tab=0 14.04.2012], [http://old.525.az/view.php?lang=az&menu=7&id=43284#gsc.tab=0 21.04.2012]. [[525-ci qəzet|old.525.az]]
1946-cı ildə general-polkovnik rütbəsi alıb.
===Təltif və mükafatları===
* “İstiqlal medalı” (Türkiyə);
* “Gümüş Ləyaqət Ordeni” (Türkiyə).
===Digər===
Rus, fransız və isveç dillərini bilirdi.
1933 ildə Türkiyəyə səfər etmiş sovet nümayəndə heyəti ilə keçirilən danışıqlarda Atatürkün tərcüməçisi olub.
Hərb taktikası və tarixinə dair bir sıra kitabı türkcəyə tərcümə edib. Hərbi, siyası və strateli məsələlərə həsr olunmuş çoxsaylı məqalələrin müəllifidir.
=== Vəfatı ===
16 yanvar 1975-ci il tarixdə – 86 yaşında, İstanbulda vəfat edib.
==Ədəbiyyat==
==Ədəbiyyat==