14.457
edits
Changes
Jump to navigation
Jump to search
İşxan Əbu Əbdülmalik (başlanğıc kodu nəzərdən keçir)
23:49, 19 mart 2020 versiyası
, 23:49, 19 mart 2020Səhifəni 'Kateqoriya: İ{{Dövlət xadimi |azərbaycan dilində adı = İşxan Əbu Əbdülmalik |adın orijinalı = |portret = |portretin ölçüsü = |izah = |titul = Ş...' ilə yarat
[[Kateqoriya: İ]]{{Dövlət xadimi
|azərbaycan dilində adı = İşxan Əbu Əbdülmalik
|adın orijinalı =
|portret =
|portretin ölçüsü =
|izah =
|titul = [[Şəki dövləti |Şəki hökmdarı]] <br><small> (ranların çarı – {{sfn|Мусхелишвили Д. Л.|1982|p=41}})
|Şəki knyazı]]|bayraq =
|dövr əvvəl = ən tezi 1044
|dövr son = ən tezi 944-dən ən geci 1110-cu ilə qədər
|sələfi = [[Atrnerseh]]
|xələfi = [[Dinar]]
|doğum tarixi =
|doğum yeri =
|ölüm tarixi =
|ölüm yeri =
|sülalə = [[Mehranilər]]
|atası = [[Atrnerseh]]
|anası = [[Dinar]]
|həyat yoldaşı =
|uşaqları =
|imzası = }}
'''İşxan Əbu Əbdülmalik''' — [[Şəki dövləti|Şəki hökmdarı]]. Mənbələrdə adı ilk dəfə Х əsrin qırxıncı, sonuncu dəfə isə 941-957-cü illər arasında baş vermiş hadisələrin təsvirində çəkilmişdir. Alban çarı [[Qriqor Hammam]]ın nəvəsi, Şəki hökmdarı [[Atrnerseh|Atrnersehin]] və Tao-Klarceti hakimi, eristavlar-eristavı III Adarnase qızı [[Dinarın]] oğlu idi.
== Həyatı və siyasi fəaliyyəti ==
[[X əsr]] erməni tarixçisi, katolikos Ananiya Mokasi yazır ki, Х əsrin 40-cı illərində Albaniyada
{{sitat2|hökmdar Atrnersehin oğlu, mömin çar mübarək Hammamın nəvəsi İşxannik padşahlıq taxtına oturdu.}}
İşxanniki Stepannos Orbelean da “Albaniya hökmdarı” kimi tanıyır{{sfn|Мусхелишвили Д. Л.|1982|p=38}}.
“Kartli salnaməsi”ə görə
{{sitat2|Heretidə İşxanikin çarlığına qədər onun bütün sələfləri qeyri-prvoslav idilər. İşxannik isə eristavlar-eristavı [[Qurgen|Qurgenin]] bacısının oğlu idi, onun anası Dinar, onu pravoslav etdi. Həmin vaxt Bərdə və Azərbaycan [[salarilər]] tərəfindən tutuldu{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=144}}.}}
İşxanın həm də “Əbu Əbdülmalik” adı ilə tanındlğını göstərən digər mənbədən isə məlum olur ki, o, 941-957-cü illər arasında [[Salarilər dövləti]]nə ildə 1 milyon dirhəm bac verirmiş{{sfn|Караулова П. А.|1903|p=99,105}}.
Bununla da tarixi mənbələrin İşxan Əbu Əbdülmalik haqqında qısa bir dövrə – X əsrin ortalarına təsadüf edən məlumatları bitir.
Müasir erməni tədqiqatşılardan Qriqor Qriqoryanın yazdığına görə 962-ci ildə yeni Albaniya katolikosunun seçilməsi münasibətibəti ilə təşkil olunmuş mərasimdə İşxan da iştirak etmiş və hətta provoslav məzhəbindən imtina etmişdir{{sfn|Григорян Г. М.|1972|p=223}}.
Mənbələrdə 1010-cu il üçün Şəki hökmdarı kimi çariça Dinarın adı çəkilir.
“Kartli salnaməsi”nə görə gürcü çarı [[III Baqrat (Gürcüstan çarı)|III Baqrat]] (1008–1014/15<ref name=Q11 group=qeyd/>) (abxaz çarı II Baqrat (975-1014/15)) atası Qurgenin ölümündən sonra (1008) Heretini tutmuş və bura Əbu Lalanı mtivar (knyaz) təyin etmişdir. Lakin Baqrat gedən kimi, heretililər Kaxeti xorepiskopu Davidin (976-1010) tərəfinə keçmiş və David Heretini tutmuşdur.
Kaxeti xorepiskopu Davidin ölümündən sonra (1010) III Baqrat yenidən Heretini tutmuş və çariçə Dinarı əsir götürmüşdür{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=149}}.
Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, çariça Dinar Atrnersehin arvadı və İşxan Əbu Əbdülmalikin anası idi və əsir götürüldüyü zaman onun 90-dan çox yaşı olmalı idi{{sfn|Əliyev Ş. H.|2007|p=97}}.
== Həmçinin, bax: ==
*[[Şəki dövləti]]
== Qeydlər ==
{{Siyahı sütunlarla|}}
{{İstinad siyahısı
|group=qeyd
|refs=
<ref name=Q11>234 год грузинского хроникона соответствует 1014 году. По сообщению Аристакэса Ластивертци, Баграт скончался в 464 году армянского летосчисления, что соответствует 1015 году (см . Э. Такаишвили, указ. русский перевод, с. 161, прим. 2; К. Н. Юзбашян, комментарии к указ. переводу Аристакэса, с. 114, прим. 22({{Harvnb|Картлис Цховреба|2008|p=240, qeyd 129.}}).</ref>
}}
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı|2}}
==Ədəbiyyat==
#{{kitab3
| müəllif = Мусхелишвили Д. Л.
| hissə =
| hissənin linki =
| başlıq = Из исторической географии восточной Грузии (Шаки и Гогорена)
| orijinal =
| link =
| vikimənbə =
| cavabdeh =
| nəşr =
| yer = Тбилиси
| nəşriyyat = Мацниереба
| il = 1982
| том =
| страницы =
| столбцы =
| страниц =
| seriya =
| isbn =
| doi =
| тираж =
| ref = Мусхелишвили Д. Л.
}}
#{{kitab3
| müəllif =
| hissə =
| hissənin linki =
| başlıq = Картлис Цховреба
| orijinal =
| link = http://bagrationi.org/wp-content/uploads/2013/12/KartlisCxovreba.pdf
| vikimənbə =
| cavabdeh = Главный редактор академик Роин Метревели
| nəşr =
| yer = Тбилиси
| nəşriyyat = Артануджи
| il = 2008
| том =
| страницы =
| столбцы =
| страниц =
| seriya =
| isbn =
| doi =
| тираж =
| ref = Картлис Цховреба
}}
#{{məqalə
|müəllif = Караулова П. А.
|başlıq = Сведения арабских географов IX и X веков по Р.Х. о Кавказе, Армении и Адербейджане: VII, ал-Мукаддасий; VIII, Масуди; IX, Ибн Хаукал
|link =
|dil = ru
|nəşrin müəllifi =
|nəşr =
|tip = СМОМПК
|yer = Тифлис
|nəşriyyat =
|il = 1903
|том =
|выпуск = 38
|страницы =
|isbn =
|issn =
|ref = Караулова П. А.
|bibcode =
|arxiv =
|pmid =
}}
#{{məqalə
|müəllif = Григорян Г. М.
|başlıq = Новонайденные надписи Ваанаванка
|link = http://hpj.asj-oa.am/1790/1/1972-1(215).pdf
|dil = ru
|nəşrin müəllifi =
|nəşr = Ист.-филол. журн.
|tip =
|yer =
|nəşriyyat =
|il = 1972
|том =
|nömdə = 1
|выпуск =
|страницы = 215-229
|isbn =
|issn =
|ref = Григорян Г. М.
|bibcode =
|arxiv =
|pmid =
}}
# {{kitab3
| müəllif = Əliyev Ş. H.
| hissə =
| hissənin linki =
| başlıq = Şimal-Qərbi Azərbaycan: ingiloylar (I kitab: Ən qədim zamanlardan XIII əsrin ortalarınadək)
| orijinal =
| link = http://history.az/pdf.php?item_id=20110817051503205&ext=pdf
| vikimənbə =
| cavabdeh =
| nəşr =
| yer = Bakı
| nəşriyyat = [[Təhsil nəşriyyatı|Təhsil]]
| il = 2007
| cild =
| səhifə =
| sütunlar =
| səhiflər =
| seriya =
| isbn =
| doi =
| tiraj = 1000
| ref = Əliyev Ş. H.
}}
{{Şəkidə hakimiyyətdə olmuş şəxslər}}
{{Yaxşı məqalə}}
|azərbaycan dilində adı = İşxan Əbu Əbdülmalik
|adın orijinalı =
|portret =
|portretin ölçüsü =
|izah =
|titul = [[Şəki dövləti |Şəki hökmdarı]] <br><small> (ranların çarı – {{sfn|Мусхелишвили Д. Л.|1982|p=41}})
|Şəki knyazı]]|bayraq =
|dövr əvvəl = ən tezi 1044
|dövr son = ən tezi 944-dən ən geci 1110-cu ilə qədər
|sələfi = [[Atrnerseh]]
|xələfi = [[Dinar]]
|doğum tarixi =
|doğum yeri =
|ölüm tarixi =
|ölüm yeri =
|sülalə = [[Mehranilər]]
|atası = [[Atrnerseh]]
|anası = [[Dinar]]
|həyat yoldaşı =
|uşaqları =
|imzası = }}
'''İşxan Əbu Əbdülmalik''' — [[Şəki dövləti|Şəki hökmdarı]]. Mənbələrdə adı ilk dəfə Х əsrin qırxıncı, sonuncu dəfə isə 941-957-cü illər arasında baş vermiş hadisələrin təsvirində çəkilmişdir. Alban çarı [[Qriqor Hammam]]ın nəvəsi, Şəki hökmdarı [[Atrnerseh|Atrnersehin]] və Tao-Klarceti hakimi, eristavlar-eristavı III Adarnase qızı [[Dinarın]] oğlu idi.
== Həyatı və siyasi fəaliyyəti ==
[[X əsr]] erməni tarixçisi, katolikos Ananiya Mokasi yazır ki, Х əsrin 40-cı illərində Albaniyada
{{sitat2|hökmdar Atrnersehin oğlu, mömin çar mübarək Hammamın nəvəsi İşxannik padşahlıq taxtına oturdu.}}
İşxanniki Stepannos Orbelean da “Albaniya hökmdarı” kimi tanıyır{{sfn|Мусхелишвили Д. Л.|1982|p=38}}.
“Kartli salnaməsi”ə görə
{{sitat2|Heretidə İşxanikin çarlığına qədər onun bütün sələfləri qeyri-prvoslav idilər. İşxannik isə eristavlar-eristavı [[Qurgen|Qurgenin]] bacısının oğlu idi, onun anası Dinar, onu pravoslav etdi. Həmin vaxt Bərdə və Azərbaycan [[salarilər]] tərəfindən tutuldu{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=144}}.}}
İşxanın həm də “Əbu Əbdülmalik” adı ilə tanındlğını göstərən digər mənbədən isə məlum olur ki, o, 941-957-cü illər arasında [[Salarilər dövləti]]nə ildə 1 milyon dirhəm bac verirmiş{{sfn|Караулова П. А.|1903|p=99,105}}.
Bununla da tarixi mənbələrin İşxan Əbu Əbdülmalik haqqında qısa bir dövrə – X əsrin ortalarına təsadüf edən məlumatları bitir.
Müasir erməni tədqiqatşılardan Qriqor Qriqoryanın yazdığına görə 962-ci ildə yeni Albaniya katolikosunun seçilməsi münasibətibəti ilə təşkil olunmuş mərasimdə İşxan da iştirak etmiş və hətta provoslav məzhəbindən imtina etmişdir{{sfn|Григорян Г. М.|1972|p=223}}.
Mənbələrdə 1010-cu il üçün Şəki hökmdarı kimi çariça Dinarın adı çəkilir.
“Kartli salnaməsi”nə görə gürcü çarı [[III Baqrat (Gürcüstan çarı)|III Baqrat]] (1008–1014/15<ref name=Q11 group=qeyd/>) (abxaz çarı II Baqrat (975-1014/15)) atası Qurgenin ölümündən sonra (1008) Heretini tutmuş və bura Əbu Lalanı mtivar (knyaz) təyin etmişdir. Lakin Baqrat gedən kimi, heretililər Kaxeti xorepiskopu Davidin (976-1010) tərəfinə keçmiş və David Heretini tutmuşdur.
Kaxeti xorepiskopu Davidin ölümündən sonra (1010) III Baqrat yenidən Heretini tutmuş və çariçə Dinarı əsir götürmüşdür{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=149}}.
Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, çariça Dinar Atrnersehin arvadı və İşxan Əbu Əbdülmalikin anası idi və əsir götürüldüyü zaman onun 90-dan çox yaşı olmalı idi{{sfn|Əliyev Ş. H.|2007|p=97}}.
== Həmçinin, bax: ==
*[[Şəki dövləti]]
== Qeydlər ==
{{Siyahı sütunlarla|}}
{{İstinad siyahısı
|group=qeyd
|refs=
<ref name=Q11>234 год грузинского хроникона соответствует 1014 году. По сообщению Аристакэса Ластивертци, Баграт скончался в 464 году армянского летосчисления, что соответствует 1015 году (см . Э. Такаишвили, указ. русский перевод, с. 161, прим. 2; К. Н. Юзбашян, комментарии к указ. переводу Аристакэса, с. 114, прим. 22({{Harvnb|Картлис Цховреба|2008|p=240, qeyd 129.}}).</ref>
}}
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı|2}}
==Ədəbiyyat==
#{{kitab3
| müəllif = Мусхелишвили Д. Л.
| hissə =
| hissənin linki =
| başlıq = Из исторической географии восточной Грузии (Шаки и Гогорена)
| orijinal =
| link =
| vikimənbə =
| cavabdeh =
| nəşr =
| yer = Тбилиси
| nəşriyyat = Мацниереба
| il = 1982
| том =
| страницы =
| столбцы =
| страниц =
| seriya =
| isbn =
| doi =
| тираж =
| ref = Мусхелишвили Д. Л.
}}
#{{kitab3
| müəllif =
| hissə =
| hissənin linki =
| başlıq = Картлис Цховреба
| orijinal =
| link = http://bagrationi.org/wp-content/uploads/2013/12/KartlisCxovreba.pdf
| vikimənbə =
| cavabdeh = Главный редактор академик Роин Метревели
| nəşr =
| yer = Тбилиси
| nəşriyyat = Артануджи
| il = 2008
| том =
| страницы =
| столбцы =
| страниц =
| seriya =
| isbn =
| doi =
| тираж =
| ref = Картлис Цховреба
}}
#{{məqalə
|müəllif = Караулова П. А.
|başlıq = Сведения арабских географов IX и X веков по Р.Х. о Кавказе, Армении и Адербейджане: VII, ал-Мукаддасий; VIII, Масуди; IX, Ибн Хаукал
|link =
|dil = ru
|nəşrin müəllifi =
|nəşr =
|tip = СМОМПК
|yer = Тифлис
|nəşriyyat =
|il = 1903
|том =
|выпуск = 38
|страницы =
|isbn =
|issn =
|ref = Караулова П. А.
|bibcode =
|arxiv =
|pmid =
}}
#{{məqalə
|müəllif = Григорян Г. М.
|başlıq = Новонайденные надписи Ваанаванка
|link = http://hpj.asj-oa.am/1790/1/1972-1(215).pdf
|dil = ru
|nəşrin müəllifi =
|nəşr = Ист.-филол. журн.
|tip =
|yer =
|nəşriyyat =
|il = 1972
|том =
|nömdə = 1
|выпуск =
|страницы = 215-229
|isbn =
|issn =
|ref = Григорян Г. М.
|bibcode =
|arxiv =
|pmid =
}}
# {{kitab3
| müəllif = Əliyev Ş. H.
| hissə =
| hissənin linki =
| başlıq = Şimal-Qərbi Azərbaycan: ingiloylar (I kitab: Ən qədim zamanlardan XIII əsrin ortalarınadək)
| orijinal =
| link = http://history.az/pdf.php?item_id=20110817051503205&ext=pdf
| vikimənbə =
| cavabdeh =
| nəşr =
| yer = Bakı
| nəşriyyat = [[Təhsil nəşriyyatı|Təhsil]]
| il = 2007
| cild =
| səhifə =
| sütunlar =
| səhiflər =
| seriya =
| isbn =
| doi =
| tiraj = 1000
| ref = Əliyev Ş. H.
}}
{{Şəkidə hakimiyyətdə olmuş şəxslər}}
{{Yaxşı məqalə}}