Changes

===Nadir şahın Şəkiyə birinci yürüşü (noyabr – 13 dekabr, 1744)===

===Nadir şahın Şəkiyə birinci yürüşü (noyabr – 13 dekabr, 1744)===

Nadir şah 1744-cü ildə isə öz ölkəsindəki daha bir neçə üsyanı amansızlıqla yatırdı. Lakin həmin ilin sonunda Şəkidə ona qarşı üsyan hələ davam edirdi. 9 oktyabr 1744-cü il tarixdə şah Qarsda idi və qışı keçirmək üçün oradan Bərdəyə yola düşdü. Lourens Lokkart Nadir şahın tarixçilərinin əsərlərinə istinad edərək şahın 6 dekabrda{{sfn|Lockhart L. (003)|1938|p=248}}, Rusiya rezidenti Vasili Bratişşev isə 13 dekabrda{{sfn|Арунова М.Р.|1958|с=214}} Bərdəyə çatdığını göstərir. Amma sonuncu, şahın Şəkidən gəldiyini və üstəlik, Şəkidə ağır məğlubiyyətə uğradığını da vurğulayır. Əgər hər iki tarix doğrudursa, o zaman hesab edə bilərdik ki, Nadir şah 6 dekabrda Bərdəyə çatdıqdan 1 – 2 gün sonra Şəkiyə yürüşə çıxmış və 13 dekabrda Bərdəyə geri dönmüşdür. Lakin “Car salnaməsi”nə göstərilir ki, Nadir şahın Şəkiyə birinci yürüşü bir aydan çox davam etmişdir. Buna görə ehtimal edə bilərik ki, Nadir şah Bərdəyə dekabr ayında yox, oktyabrın sonunda gəlmiş və noyabrın əvvəllərində Şəkiyə yürüşə başlamışdır. “Car salnaməsi”ə görə,

Nadir şah 1744-cü ildə isə öz ölkəsindəki daha bir neçə üsyanı amansızlıqla yatırdı. Lakin həmin ilin sonunda Şəkidə ona qarşı üsyan hələ davam edirdi. 9 oktyabr 1744-cü il tarixdə şah Qarsda idi və qışı keçirmək üçün oradan Bərdəyə yola düşdü. Lourens Lokkart Nadir şahın tarixçilərinin əsərlərinə istinad edərək şahın 6 dekabrda{{sfn|Lockhart L. (003)|1938|p=248}}, Rusiya rezidenti Vasili Bratişşev isə 13 dekabrda{{sfn|Арунова М.Р.|1958|с=214}} Bərdəyə çatdığını göstərir. Amma sonuncu, şahın Şəkidən gəldiyini və üstəlik, Şəkidə ağır məğlubiyyətə uğradığını da vurğulayır. Əgər hər iki tarix doğrudursa, o zaman hesab edə bilərdik ki, Nadir şah 6 dekabrda Bərdəyə çatdıqdan 1 – 2 gün sonra Şəkiyə yürüşə çıxmış və 13 dekabrda Bərdəyə geri dönmüşdür. Lakin “Car salnaməsi”nə göstərilir ki, Nadir şahın Şəkiyə birinci yürüşü bir aydan çox davam etmişdir. Buna görə ehtimal edə bilərik ki, Nadir şah Bərdəyə dekabr ayında yox, oktyabrın sonunda gəlmiş və noyabrın əvvəllərində Şəkiyə yürüşə çıxmışdır. “Car salnaməsi”ə görə,

{{Sitat2|(1744-cü ilin payızında Nadir şah Bərdədən) Babaratmaya gəlir, burada yerləşir. Ordusunun bir hissəsini Şəki üzərinə göndərir. Şəkililər Şirvanla birlikdə Çələbi xan Nuxalının başçılığı ilə onun (Nadir şahın) tabeliyindən çıxmışdılar. Döyüşlər bir aydan çox davam edir. Təhməz (Nadir şah) ordusu ilə Göynüyə gəlir, lakin onun əlinə bir şey keçmir, sonra Nuxanın səngərinə hücum edir. Çox vuruşur, lakin onu ala bilmir. Ancaq Şəkini<ref name=Q4 group=qeyd/> yandırır. Bəziləri öldürülür, bəziləri əsir alınır, bəziləri qarət olunur, lakin onlar ac olsalar da səngərlərində qalırlar. Bundan sonra Təhməz ordusu ilə Muğana gedir...{{sfn|Molla Məhəmməd əl-Cari (2)|1997|s=45}}.}}

{{Sitat2|(1744-cü ilin payızında Nadir şah Bərdədən) Babaratmaya gəlir, burada yerləşir. Ordusunun bir hissəsini Şəki üzərinə göndərir. Şəkililər Şirvanla birlikdə Çələbi xan Nuxalının başçılığı ilə onun (Nadir şahın) tabeliyindən çıxmışdılar. Döyüşlər bir aydan çox davam edir. Təhməz (Nadir şah) ordusu ilə Göynüyə gəlir, lakin onun əlinə bir şey keçmir, sonra Nuxanın səngərinə hücum edir. Çox vuruşur, lakin onu ala bilmir. Ancaq Şəkini<ref name=Q4 group=qeyd/> yandırır. Bəziləri öldürülür, bəziləri əsir alınır, bəziləri qarət olunur, lakin onlar ac olsalar da səngərlərində qalırlar. Bundan sonra Təhməz ordusu ilə Muğana gedir...{{sfn|Molla Məhəmməd əl-Cari (2)|1997|s=45}}.}}

</ref>

</ref>

<ref name=Q4>''Şəki'' – “Car salnəməsi”ndə “Şəki” sözü əsasən ölkə, vilayət adı mənasında işlədilir və burada isə çox güman ki, Nuxa nəzərdə tutulmuşdur. Belə ki bəhs edilən dövr mənbələrində və daha sonrakı dövrün mənbələrində Nuxanın Şəki adlandırılması hallarına tez-tez rast gəlmək mümkündür. “Car salnəməsi”ndə bəhs edilən eyni hadisə barədə Rusiya rezidenti Vasili Bratişşevin 24 aprel (Yuli təqvimi ilə 13 aprel) 1745-ci il tarixində Nadir şahın Şəkidəki düşərgəsindən Kizlyar komendantı knyaz Obolenskiyə göndərdiyi məxfi məlumatında isə Nuxa sığnağından yox, Şəki sığnağından söhbət gedir və Nuxanın adı heç çəkilmir {{Harvnbru|Левиатов В.Н. (03)|1948|p=99}}. Yaxud “Car salnaməsi”ndə  Nadir şahın Şəkini yandırması göstərilirsə{{Harvnb|Molla Məhəmməd əl-Cari (2)|1997|p=45}}, Hacı Seyid Əbdülhəmid isə eyni hadisədən bəhs edərkən Nadir şahın Nuxanı yandırdığını qeyd edir{{Harvnb|Hacı Seyid Əbdülhəmid|1958|p=27}}. Bu isə onu göstərir ki həmin dövrdə Nuxanın digər adı Şəki olmuşdur. Lakin ənənəvi olaraq hesab edilir ki, Şəki şəhəri 1772-ci ilədək Nuxadan ayrı yerdə mövcud olmuş, göstərilən ildə Kiş çayının daşması nəticəsində tamamilə dağılmış, sağ qalmış əhalisi isə Nuxa kəndinə köçmüşdür. Amma bu iddianı əsaslandırmaq üçün istinad edilən 1846-cı ilin “Kavkaz” qəzetində ümumiyyətlə Şəki şəhərinin adı yoxdur, yalnız 1772-ci ildə Nuxanın bir hissəsinin sel altında qalmasından söhbət gedir {{Harvnbru|Кавказ|1846|p=95}}. Əski Şəki şəhəri haqqında məlumat verən mənbələrdə isə onun Kiş çayından xeyli uzaqda olduğu göstərilir {{Harvnb|Əhməd Zəki Vəlidi|2009|p=95}}.  

<ref name=Q4>''Şəki'' – “Car salnəməsi”ndə “Şəki” sözü əsasən ölkə, vilayət adı mənasında işlədilir və burada isə çox güman ki, Nuxa nəzərdə tutulmuşdur. Belə ki bəhs edilən dövr mənbələrində və daha sonrakı dövrün mənbələrində Nuxanın Şəki adlandırılması hallarına tez-tez rast gəlmək mümkündür. “Car salnaməsi”ndə  Nadir şahın Şəkini yandırması göstərilirsə{{Harvnb|Molla Məhəmməd əl-Cari (2)|1997|p=45}}, Hacı Seyid Əbdülhəmid isə eyni hadisədən bəhs edərkən Nadir şahın Nuxanı yandırdığını qeyd edir{{Harvnb|Hacı Seyid Əbdülhəmid|1958|p=27}}. Bu isə onu göstərir ki həmin dövrdə Nuxanın digər adı Şəki olmuşdur. Lakin ənənəvi olaraq hesab edilir ki, Şəki şəhəri 1772-ci ilədək Nuxadan ayrı yerdə mövcud olmuş, göstərilən ildə Kiş çayının daşması nəticəsində tamamilə dağılmış, sağ qalmış əhalisi isə Nuxa kəndinə köçmüşdür. Amma bu iddianı əsaslandırmaq üçün istinad edilən 1846-cı ilin “Kavkaz” qəzetində ümumiyyətlə Şəki şəhərinin adı yoxdur, yalnız 1772-ci ildə Nuxanın bir hissəsinin sel altında qalmasından söhbət gedir {{Harvnbru|Кавказ|1846|p=95}}. Əski Şəki şəhəri haqqında məlumat verən mənbələrdə isə onun Kiş çayından xeyli uzaqda olduğu göstərilir {{Harvnb|Əhməd Zəki Vəlidi|2009|p=95}}.  

</ref>

</ref>