|
|
| Sətir 1: |
Sətir 1: |
| {{Mükafat | | [[Kateqoriya:{{padleft:|1|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:Şəxslər (familiya sırası ilə)|{{Əvvəlcə familiya|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış Böyük Vətən müharibəsi iştirakçıları]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış görkəmli şəxslər]] |
| |Adı = Sovet İttifaqı Qəhrəmanı | | {{Hərbi xadim |
| |Şəkil = Hero of the USSR Gold Star.png | | |Adı = Süleyman Eldarov |
| |Şəklin eni = 147px | | |Piktoqram = |
| |Lentin şəkli = | | |Tam adı = ''Eldarov Süleyman Əsgər oğlu''<br> |
| |Orijinal adı = | | {{dil-ru|Эльдаров Сулейман Алескер огли}} |
| |Deviz = [["Qızıl Ulduz" medalı (SSRİ)|"Qızıl Ulduz" medalı]] - Sovet İttifaqı qəhrəmanına verilir. | | |Şəkil = Süleyman Eldarov.JPG |
| |Ölkə = {{SSRİ}} | | |Şəkil miqyası = |
| |Tip = fəxri ad | | |Şəkil məlumat = Süleyman Eldarov, 1970-ci il. |
| |Kimə verilir2 = | | |Həyat dövrü = |
| |Status = | | |Ləqəbi = |
| |Parametrlər = | | |Təxəllüs = |
| |Təsis tarixi = 16 aprel 1934 | | |Doğum tarixi = {{Doğum tarixi|1922|1|10}} |
| |İlk təltif = | | |Doğum yeri = [[Nuxa]], [[Nuxa qəzası]], [[Şəkil:Flag_of_Azerbaijan_SSR_(1920-1921).svg|link=|19px]] Azərbaycan SSR |
| |İlk laureat = | | |Vəfatı = {{Vəfat tarixi|1995||}} (73 yaşında) |
| |Son təltif = 24 dekabr 1991 | | |Vəfat yeri = |
| |Son laureat = | | |Vəfat səbəbi = |
| |Sayı = 12.776 | | |Vətəndaşlıq = {{SSRİ}} |
| |Əvvəlki mükafat = [[Sosialist Əməyi Qəhrəmanı]] | | |Mənsubiyyəti = |
| |Sonrakı mükafat = | | |Atası = |
| |Müvafiqdir = | | |Anası = |
| | Commons = Hero_of_the_Soviet_Union | | |Həyat yoldaşı = |
| | |Uşaqları = |
| | |Təhsili = |
| | |Qoşun növü = artilleriya |
| | |Xidmət illəri = |
| | |Rütbə = {{РККА, Старшина|тип=1943 Артиллерия}} |
| | |Hissə = [[:ru:211-я стрелковая дивизия (2-го формирования)|211-ci atıcı diviziya]] |
| | |Komandanlıq edirdi = |
| | |Vəzifəsi = |
| | |Döyüşlər = |
| | |Əlaqələr = |
| | |İstefada = |
| | |Mükafatları = {{I dərəcəli "Vətən Müharibəsi" ordeni}}{{I dərəcəli "Şöhrət" ordeni (SSRİ)}}{{II dərəcəli "Şöhrət" ordeni (SSRİ)}}{{III dərəcəli "Şöhrət" ordeni (SSRİ)}}{{"İgidliyə görə" medalı (SSRİ)}} |
| | |İmzası = |
| | |İmzanın eni = |
| | |Sayt = |
| | |Commons = |
| }} | | }} |
| '''Sovet İttifaqı Qəhrəmanı''' ({{Dil-ru|Герой Советского Союза}}) — SSRİ-də müharibə əməliyyatları zamanı, eləcə də sülh dövründə şücaət göstərdiyinə və ya üstün xidmət göstərdiyinə görə verilən ən yüksək dərəcədir. | | '''Süleyman Eldarov''' (1922 – 1995) — SSRİ [[:ru:орден Славы|“Şöhrət” ordeninin]] tam kavaleri (bu [[Sovet İttifaqı Qəhrəmanı]] adına bərabərdir). Böyük Vətən müharibəsində (1941 – 1945) [[:ru:38-я армия (СССР)|38-ci sovet ordusunun]] 829-cu artilleriya polkunun [[:ru:211-я стрелковая дивизия (2-го формирования)|211-ci atıcı diviziyasında]] top komandirinin müavini ({{dil-ru|наводчик}}), top komandiri olmuşdur. |
|
| |
|
| Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı ilk dəfə SSRİ Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin 16 aprel 1934-cü il tarixli Fərmanı ilə təsis edildi, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı üçün əlavə bir fərq nişanı - [["Qızıl Ulduz" medalı (SSRİ)|Qızıl Ulduz medalı]] - SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 1 Avqust 1939-cu il tarixli Fərmanı ilə təsis edildi. Mükafat eskizinin müəllifi memar Miron İvanoviç Merjanovdur.
| | ==Haqqında məlumatlar== |
| | 10 yanvar 1922-ci ildə Nuxada, fəhlə ailəsində anadan olub. |
|
| |
|
| == İcmal == | | ===Təhsili=== |
| 14 aprel 1934-cü ildə Çelyuskin gəmi heyətinin üzvlərinin və sərnişinlərin xilas edilməsində iştirak edən 7 qütb pilotuna Sovet dövlətinin rəhbərləri ([[İosif Stalin|İ. Stalin]], V.Molotov, [[Kliment Voroşilov|K.Voroşilov]], V.Kuybışev və A.Jdanov) tərəfindən vurulan açıq bir teleqramın mətni milli qəzetlərin ilk səhifələrində yayımlandı:
| | Nuxada orta təhsil alıb. |
| {{Sitat|Çelyuskin heyətini xilas etmək üçün göstərdiyiniz qəhrəmanlıqdan məmnunuq. Təbiət hadisələri üzərində qələbənizlə fəxr edirik. Ölkənin ən yaxşı ümidlərini doğrultduğunuza və böyük vətənimizin layiqli övladları olduğunuza görə çox şadıq.
| |
| SSRİ Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinə bir ərizə daxil edirik:|1. qəhrəmanlıq nümayişi - "Sovet İttifaqı Qəhrəmanı" adının təzahürü ilə əlaqəli ən yüksək mükafatı müəyyənləşdirmək barədə,|2. pilotlara mükafat verilməsi haqqında: "Sovet İttifaqı Qəhrəmanı" mükafatı ilə çelyuskinitlərin xilas edilməsində birbaşa iştirak edən Lyapidevski, Levanevski, Molokov, Kamanin, Slepnev, Vodopyanov, Doronin,|3. adı çəkilən pilotlara və onlara xidmət göstərən uçuş mexaniklərinə Lenin ordeni verilməsi və onlara illik əmək haqqı miqdarında birdəfəlik pul mükafatı verilməsi barədə.|müəllif=- Mərkəzi İcra Komitəsi və Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin Xəbərləri, 14 aprel 1934-cü il tarixli, 88 saylı}}
| |
|
| |
|
| == "Sovet İttifaqı Qəhrəmanı" adı haqqında Əsasnamə == | | ===Böyük Vətən müharibəsində=== |
| 16 aprel 1934-cü ildə SSRİ Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin fərmanı ilə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı rütbəsi aşağıdakı redaktə ilə təsis edildi:
| | 9 yanvar 1942-ci il tarixində hərbi xidmətə çağırılıb. |
|
| |
|
| "Ən yüksək fərqlənmə dərəcəsini təyin etmək - dövlətə fərdi və ya kollektiv xidmətlər göstərdiyinə görə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı rütbəsi vermək". Fərqlənmə nişanları verilmədi - yalnız SSRİ Mərkəzi İcraiyyə Komitəsindən bir sertifikat verildi. Sovet İttifaqı Qəhrəmanlarının “SSRİ-nin iki ordeni ilə təltif olunan şəxslər üçün müəyyən edilmiş hüquq və imtiyazlardan istifadə etdikləri” də qeyd edildi.
| | 18 aprel 1944-cü il tarixdə 829-cu artilleriya polkunun (211-ci atıcı diviziyası, 38-ci ordu, [[:ru:1-й Украинский фронт|I Ukrayna cəbhəsi]]) yefreytoru idi və onun daxil olduğu topçu heyət düşmənin [[:ru:Чернелица|Çernelisa]]<ref>indiki [[:ru:Ивано-Франковская область|İvano-Frankov vilayəti]] (Ukrayna).</ref> yaşayış məntəqəsinə üç əks-hücumunu dəf etmiş, hitlerçi avtomatçıların azı bir bölüyünü (10 – 12 nəfərlik dəstə) məhv etmişdir. |
|
| |
|
| "[["Lenin" ordeni|Lenin" ordeni]] Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı ilə birlikdə 1936-cı il iyulun 29-da tətbiq olunan Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı haqqında Əsasnamədən əvvəl mükafatlandırılan 11 pilotun hamısına təqdim olundu. Bu nəşrdən başlayaraq bu ada layiq görülən vətəndaşlar [["Lenin" ordeni]]<nowiki/>nə etibar etmək məcburiyyətində qaldılar.
| | 24 iyul 1944-cü il tarixdə, gecə Lvov şəhərinin 13 km cənubundakı [[:ru:Загуже|Zaqruje]] kəndində onun daxil olduğu topçu heyət 15-dən çox hitlerçini məhv edib. Həmin vaxt 829-cu artilleriya polkunun top komandirinin müavini idi. |
|
| |
|
| SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 1 avqust 1939-cu il tarixli fərmanı ilə Sovet İttifaqı Qəhrəmanları üçün xüsusi bir fərqləndirici mükafat - “Sovet İttifaqı Qəhrəmanı” medalı təsis edildi. 16 oktyabr 1939-cu il tarixli başqa bir fərmanla [["Qızıl Ulduz" medalı (SSRİ)|"Qızıl Ulduz"]] adlanan medalın görünüşü təsdiq edildi. İlkin Əsasnamədən fərqli olaraq, indi [["Qızıl Ulduz" medalı (SSRİ)|Qızıl Ulduz]]<nowiki/>u bir neçə dəfə mükafatlandırmaq mümkün oldu. İki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı verilən şəxslərə ikinci dəfə [["Qızıl Ulduz" medalı (SSRİ)|"Qızıl Ulduz" medalı]] verilir və vətənində ona bürünc büst qoyulurdu. Azərbaycanda bu ada iki dəfə general-mayor [[Həzi Aslanov]] layiq görülmüşdür. Üç dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülən şəxslərə üçüncü [["Qızıl Ulduz" medalı (SSRİ)|"Qızıl Ulduz" medalı]]<nowiki/>na layiq görülur və bürünc büstü [[Moskva]]<nowiki/>dakı Sovetlər Sarayında quraşdırılmalı idi. İkinci və üçüncü medallar verilərkən [["Lenin" ordeni|Lenin orden]]<nowiki/>lərinin verilməsi təmin edilməmişdir. Fərmanda dördüncü dəfə titulun verilməsi ilə yanaşı, bir nəfər üçün mümkün sayda mükafat barədə də heç nə deyilmədi.
| | 26 iyul 1944-cü il tarixdə, Lvov şəhərindən 13 km cənubunda yerləşən [[:ru:Липники (Львовская область)|Lipinki]] yaşayış məntəqəsi yaxınlığında düşmənin iki əks-hücumunu dəqiq atəşlərlə dəf edib. Bu isə atıcı bölmələrin [[:ru:Львов|Lvov]] – [[:ru:Стрый (город)|Strıy]] magistral yolunu tutmasına imkan yaradıb. Bu döyüşdə yaralansa da döyüş meydanını tərk etməyib. |
|
| |
|
| Birinci, ikinci və üçüncü mükafatların medal sayı ayrı idi. Moskva<nowiki/>da möhtəşəm Sovetlər Sarayının inşası müharibə səbəbindən başa çatmadığından, Qəhrəmanların büstləri üç dəfə Kreml<nowiki/>də quruldu.
| | 9 fevral 1945-ci il tarixdə Polşanın [[:ru:Рабка|Rabka]] şəhərindən 10 kilometr cənubda yerləşən [[:ru:Ясеница (Польша)|Yasenisa]] kəndi yaxınlığında baş verən döyüşlərdə 829-cu artilleriya polkunun top komandiri (211-ci atıcı diviziyası, 38-ci ordu, [[:ru:4-й Украинский фронт|IV Ukrayna cəbhəsi]]) serjant Süleyman Eldarovun başçılıq etdiyi topçu heyət əsas qüvvələrlə əlaqəni itirsələr də, üç gün ərzində düşmənin doqquz əks-hücumunu dəf etmiş, düşmənin, zirehli nəqliyyat vasitəsini və avtomobili sıradan çıxarmış, faşistlərin azı bir taqımını məhv etmişdir. |
|
| |
|
| 6 sentyabr 1967-ci il tarixli bir fərmanla Sovet İttifaqı Qəhrəmanları üçün bir sıra dövlət imtiyazları tətbiq edildi.
| | 24 iyun 1945-ci il tarixdə Qızıl meydanda (Moskva) keçirilən [[:ru:Парад Победы|Qərəbə paradında]] iştirak etmişdir. |
|
| |
|
| Yeni nəşr SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 14 may 1973-cü il tarixli fərmanı ilə təsdiq edilmişdir (SSRİ Ali Sovetinin Bülleteni, 1973, No 20, s. 268). Əsasnamədə deyilir:
| | 1945-ci ilin dekabrında starşina əsgəri rütbəsi ilə ordudan tərxis olunub. |
| {{Cquote|1. Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı ən yüksək fərqlənmə dərəcəsidir və qəhrəmanlıq əməli ilə əlaqəli Sovet dövləti və cəmiyyəti qarşısında şəxsi və ya kollektiv xidmətlərinə görə verilir.|2. Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyəti tərəfindən verilir.|3. Sovet İttifaqı Qəhrəmanı təltif olunur:
| |
| SSRİ-nin ən yüksək mükafatı Lenin ordeni ilə;
| |
| xüsusi fərqlənmə nişanı - "Qızıl Ulduz" medalı ilə;
| |
| SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin diplomu ilə.|4. Bənzər ikinci bir qəhrəmanlıq etmiş Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, Lenin ordeni və ikinci Qızıl Ulduz medalı ilə təltif olunur və qəhrəmanların xatirəsinə, SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin mükafatlandırılması haqqında fərmanında qeyd olunduğu kimi vətənində müvafiq yazısı olan Qəhrəmanın bürünc büstü qoyulur.|5. Daha əvvəl göstərdiyi bənzər yeni qəhrəmanlıq göstəricilərinə görə iki Qızıl Ulduz medalı ilə təltif edilmiş Sovet İttifaqı Qəhrəmanı yenidən Lenin ordeni və Qızıl Ulduz medalı ilə təltif edilə bilər.|6. Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Lenin ordeni və Qızıl Ulduz medalı ilə təltif edildikdə, orden və medal ilə birlikdə SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin diplomu ilə təltif olunur.|7. Sovet İttifaqı Qəhrəmanına Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adı verilirsə, onun qəhrəmanlıq və əmək istismarının xatirəsinə, SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adına layiq görülməsi haqqında fərmanında qeyd olunduğu kimi vətənində Qəhrəmanın müvafiq yazısı olan bürünc büstü qoyulur.|8. Sovet İttifaqı Qəhrəmanları qanunla müəyyən edilmiş üstünlüklərdən istifadə edirlər.|9. Sovet İttifaqı Qəhrəmanının "Qızıl Ulduz" medalı sinəsinin sol tərəfində, SSRİ-nin orden və medallarının üstündə taxılır.|10. Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adından məhrumetmə yalnız SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyəti tərəfindən həyata keçirilə bilər.}}
| |
|
| |
|
| == Rəqəmlər və faktlar == | | ===Böyük Vətən müharibəsindən sonra=== |
| 20 aprel 1934-cü ildə qütb pilotları Anatoli Lyapidevski ([["Qızıl Ulduz" medalı (SSRİ)|"Qızıl Ulduz" medalı]] № 1), Siqizmund Levanevski (2; [["Qızıl Ulduz" medalı (SSRİ)|"Qızıl Ulduz" medalı]] № 4), Vasili Molokov (№ 3), Nikolay Kamanin (4; [["Qızıl Ulduz" medalı (SSRİ)|"Qızıl Ulduz" medalı]] № 2), Mauritius Slepnev (№ 5), Mixail Vodopyanov (№ 6), İvan Doronin ([["Qızıl Ulduz" medalı (SSRİ)|"Qızıl Ulduz" medalı]] № 7) çətinliklə üzləşdikləri Çelyuskin gəmisinin sərnişinlərini və heyət üzvlərini xilas etdiklərinə görə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görüldülər. 28 sentyabr 1934-cü ildə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı ([["Qızıl Ulduz" medalı (SSRİ)|"Qızıl Ulduz" medalı]] № 8) 12 min km-dən çox məsafədə qapalı əyri uçuş məsafəsində dünya rekordu qırdığına görə M.M.Qromova verildi.
| | 1945-ci ilin dekabrında ordudan tərxis olunduqdan sonra Nuxaya qayıtmış, Nuxa şəhər məişət xidməti kombinatında zərgər peşəsində işləmişdir. |
|
| |
|
| Hərbi şücaətlərinə görə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına ilk layiq görülmə 31 dekabr 1936-cı ildə Qızıl Ordu<nowiki/>nun on yeddi komandirinin - İspaniya Vətəndaş Müharibəsi iştirakçılarının mükafatlandırılması ilə baş verdi. D.D.Poqodin, P.M.Arman, S.K.Osadçev (ölümündən sonra), N.A.Selitski, P.E.Kupriyanov, S.M.Bıstrov tankçıları xaricində demək olar ki, hamısının pilot olması diqqət çəkir. İspaniyadakı müharibə zamanı (1936 – 1939) Qəhrəman adı iştirakçılardan altmışına verildi.
| | 1975-ci ildə Konstantin Simonovun çəkdiyi “Əsgər getdi” ({{dil-ru|Шел солдат}}) adlı sənədli filmində ona aid ani bir süjet də göstərilib və qeyd olunub ki, {{sitat2|1943-cü ilin yayında – Kursk döyüşlərində, top komandiri baş leytenant Sergey Rudenko həlak olur, Süleyman Eldarov komandirliyi öz üzərinə götüərək dərhal pulemyot arxasına keçir və atəş açmağa başlayır, bundan sonra yaralansa da, atəşi dayandırmır.}} Həmçinin, filmdə müharibədən çox sonralar Süleyman Eldarovdan götürülmüş müsahibə də yer alıb {{Bax|#Videolar|2}}. |
|
| |
|
| 1938-ci ilin avqustunda 26 nəfər [[Xasan gölü]] ərazisindəki yapon müdaxiləçilərini məğlub edərək komandanlığın döyüş tapşırıqlarını yerinə yetirərkən göstərdiyi qəhrəmanlığa, cəsarətə və şücaətə görə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görüldü.
| | Süleyman Eldarov Faşizm üzərində qələbənin 40 illiyi münasibəti ilə 9 may 1985-ci il tarixdə Qızıl meydanda keçirilən paradda da iştirak etmişdir. |
|
| |
|
| Bir ildən az müddət sonra təqdim olunan fərqlənmə nişanının "Qızıl Ulduz" medalı ilə təltif olunması baş verdi: 70 nəfər 1939-cu ilin may - sentyabr aylarında Xalxin-Göl çayındakı döyüşlərdə göstərdikləri şücaətə görə bu mükafatı aldı. Eyni zamanda, ölkədə ilk iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanları meydana çıxdı.
| | ===Siyasi aktivliyi=== |
| | 1944-cü ildən {{ÜK(b)P}}-nın üzvü olub. |
|
| |
|
| 1939-1940-cı illərdəki Sovet-Fin silahlı qarşıdurmasından sonra Sovet İttifaqı Qəhrəmanlarının sayı 412 nəfər artdı.
| | ===Təltifləri=== |
| | * [[:ru:Орден Славы|“Şöhrət” ordeninin]] tam kavaleri: |
| | ** III dərəcəli "Şöhrət" ordeni (20 may 1944-cu il tarixli, 43159 №-li fərmanla), |
| | ** II dərəcəli “Şöhrət” ordeni (21 oktyabr 1944-cu il tarixli, 8430 №-li fərmanla), |
| | ** I dərəcəli “Şöhrət” ordeni (29 iyun 1945-ci il tarixli, 1326 №-li fərmanla); |
| | * I dərəcəli [[:ru:Орден Отечественной войны| "Vətən Müharibəsi" ordeni]]; |
| | * [["İgidliyə görə" medalı (SSRİ)|“İgidliyə görə” medalı (SSRİ)]] (3 yanvar 1944-cu il tarixli fərmanla); |
| | * digər medallar. |
|
| |
|
| 1941-ci ilin əvvəlinə qədər üçü qadın və beşi iki dəfə Qəhrəman olmaqla 626 nəfər Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adını aldı.
| | ===Vəfatı=== |
| | 1995-ci ildə – 73 yaşında vəfat edib. |
|
| |
|
| Sovet İttifaqı Qəhrəmanlarının böyük əksəriyyəti (təltif olunanların 91,2%-i) Böyük Vətən Müharibəsi dövründə meydana çıxdı. Böyük Vətən Müharibəsi dövründə göstərdiyi şücaətə görə 11 min 657 nəfər (onlardan 3051-i ölümündən sonra) yüksək rütbəyə, o cümlədən, 108-i iki dəfə (onlardan 8-i ölümündən sonra) bu mükafata layiq görüldü. Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülmüş Böyük Vətən Müharibəsi iştirakçıları arasında 90 qadın var idi (onlardan 49-u ölümündən sonra).
| | ===Xatirəsi=== |
| | Şəki şəhərində bir küçəyə adı verilib. |
|
| |
|
| Müharibə zamanı şücaət nümayiş etdirdiklərinə görə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülənlər arasında çoxmillətli Sovet İttifaqının müxtəlif xalqlarının nümayəndələri də vardı. Müharibə zamanı Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı müttəfiq orduların 13 əsgərinə, əsasən Polşa və Çexoslovakiya əsgərlərinə, həmçinin Fransız Normandiya-Neman hava alayının 4 pilotuna verildi.
| | === Videolar=== |
| | :Aşağıdakı videonun 35:15-ci saniyəsində Eldar Süleymanov danışmağa başlayır ↓ |
| | ::<youtube width="300" height="180">iDuqKZY-i8w</youtube> |
|
| |
|
| Bir yerdə xidmət edən Sovet İttifaqı Qəhrəmanlarının ən çoxu 167-ci Atıcı Sumı-Kiyev Qırmızı Bayraq diviziyasında idi: 108 nəfər.
| | :Aşağıdakı videonun 4:03-cü saniyəsində Eldar Süleymanov danışmağa başlayır ↓ |
| | ::<youtube width="300" height="180">umjN_Pnqjq0</youtube> |
|
| |
|
| [[Əfqanıstan]]<nowiki/>dakı döyüş əməliyyatları zamanı 85 nəfər Sovet İttifaqı Qəhrəmanı oldu. Onlardan 28-i ölümündən sonra bu yüksək ada layiq görülmüşdür.
| |
|
| |
|
| Ümumilikdə, SSRİ-nin mövcudluğu dövründə 12 min 777 nəfər (böhtan xarakterli hərəkətlərinə görə rütbəsindən məhrum edilmiş 72 nəfər və fərmanları əsassız olaraq ləğv olunan 13 nəfər xaric) Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür, bunlardan 154-ü iki dəfə (9-u ölümündən sonra), 3-ü üç dəfə, 2-si dörd dəfə. Sovet İttifaqı Qəhrəmanlarının ümumi sayında 95 qadın var. Sovet İttifaqı Qəhrəmanları arasında 40 nəfər xarici ölkələrin vətəndaşıdır.
| | :Eldar Süleymanovun nəvəsi Aylin Mustafazadənin babası haqqında hazırladığı video-çarx ↓ |
| | ::<youtube width="300" height="180">1XiZAuMH6Lw</youtube> |
|
| |
|
| 24 dekabr 1991-ci ildə Sovet İttifaqı Qəhrəmanının "Qızıl Ulduz" medalına layiq görülən sonuncu kiçik elmi işçi - dalğıc mütəxəssisi (№ 11664, suyun altında 500 metr dərinlikdə uzunmüddətli simulyasiya edən dalğıc təcrübəsində iştirak üçün), kapitan 3-cü dərəcəli Leonid Mixayloviç Solodkov idi. Qəhrəman "Qızıl Ulduz" medalını aldıqdan sonra Nizamnaməyə görə məruzə etməli idi: "Sovet İttifaqına xidmət edirəm!". Ancaq mükafatın təqdimatı zamanı (16 yanvar 1992-ci il) SSRİ 22 gündür mövcud deyildi. Ancaq mükafatın təqdimatı zamanı (16 yanvar 1992-ci il) SSRİ 22 gündür mövcud deyildi. Nizamnamə hələ yenidən yazılmamışdı və Solodkov Sovet İttifaqından bəhs etməyi yersiz hesab etdi və ona mükafat təqdim edən hava marşalı E.İ.Şapoşnikova dedi: "Təşəkkür edirəm".
| | :[[ARB Şəki]] televiziyası tərəfindən Eldar Süleymanov haqqında hazırlanmış video-çarx; |
| | ::1:51-ci saniyədən sonra Konstantin Simonovun sənədli filmindən süjet göstərilir↓ |
| | ::<youtube width="300" height="180">xmEt_havS1g</youtube> |
|
| |
|
| SSRİ-nin dağılmasından sonra "Sovet İttifaqı Qəhrəmanı" adı ləğv edildi. Bunun əvəzinə, 20 Mart 1992-ci ildə Rusiyada qəhrəmanlıq göstərdiklərinə görə verilmiş "[[Rusiya Federasiyasının Qəhrəmanı]]" adı təsis edildi. Qanuni olaraq Sovet İttifaqı Qəhrəmanları [[Rusiya|Rusiya Federasiyası]] Qəhrəmanları ilə eyni hüquqlara malikdirlər.
| | == İstinadlar və qeydlər== |
| | |
| Dörd Sovet İttifaqı Qəhrəmanının da Rusiya Federasiyasının Qəhrəmanı olduqları diqqətəlayiqdir: kosmonavtlar Sergey Krikalev və Valeriy Polyakov, qütb alimi Artur Çilingarov və Rusiya Ordusunun Polkovniki Nikolay Sainoviç Maydanov (ölümündən sonra).
| |
| | |
| === Birincisi === | |
| Məlumat xronoloji ardıcıllıqla təqdim olunur.
| |
| | |
| '''Sovet İttifaqının İlk Qəhrəmanı ("Qızıl Ulduz" nömrəsinə görə)'''
| |
| | |
| pilot A.V.Lyapidevski (04/20/1934).
| |
| | |
| '''İlk əcnəbi - Sovet İttifaqı Qəhrəmanı'''
| |
| | |
| İspaniya Respublikası Hava Qüvvələrinin 1-ci Beynəlxalq Aviasiya Bombardıman Eskadrilyasının pilotu V.S.Qoranov (12/31/1936).
| |
| | |
| '''İlk qadın - Sovet İttifaqı Qəhrəmanı'''
| |
| | |
| pilot V.S.Qrizodubova (02.11.1938).
| |
| | |
| '''Sovet İttifaqının ən gənc Qəhrəmanı'''
| |
| | |
| partizan V.A.Kotik (27.06.1958) - qəhrəmanlığı zamanı 14 yaşında idi.
| |
| | |
| '''Sovet İttifaqının ən yaşlı Qəhrəmanı'''
| |
| | |
| Təqaüdçü Ordu generalı İ.V.Tyulenev (02.21.1978) - mükafat verilərkən 86 yaşında idi.
| |
| | |
| === Sovet İttifaqı Qəhrəmanları və eyni zamanda Sosialist Əməyi Qəhrəmanları ===
| |
| Sovet İttifaqının 11 Qəhrəmanı eyni zamanda Sosialist Əməyi Qəhrəmanı idi:
| |
| | |
| # [[Leonid Brejnev|Brejnev, Leonid İliç]]
| |
| # [[Kliment Voroşilov|Voroşilov, Kliment Efremoviç]]
| |
| # Qolovçenko, Vasili İvanoviç
| |
| # Qrizodubova, Valentina Stepanovna
| |
| # Maşerov, Pyotr Mironoviç
| |
| # Orlovski, Kirill Prokofieviç
| |
| # [[İosif Stalin|Stalin, İosif Vissarionoviç]]
| |
| # Traynin, Pyotr Afanasieviç
| |
| # Tretyak, İvan Moiseeviç
| |
| # Ustinov, Dmitri Fyodoroviç
| |
| # [[Nikita Xruşşov|Xruşşev, Nikita Sergeeviç]]
| |
| | |
| Eyni zamanda L.İ.Brejnev dörd dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, K.E.Voroşilov iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, D.F.Ustinov iki dəfə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı, N.S.Xruşşov üç dəfə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı olmuşdur.
| |
| | |
| === Sovet İttifaqı Qəhrəmanları - Şöhrət ordeninin tam sahibləri ===
| |
| Sovet İttifaqının dörd Qəhrəmanı Şöhrət ordeninin tam sahibi idi:
| |
| | |
| # Alyoşin, Andrey Vasiliyeviç
| |
| # Draçenko, İvan Qriqoriyeviç
| |
| # Dubinda, Pavel Xristoforoviç
| |
| # Kuznetsov, Nikolay İvanoviç
| |
| | |
| === Birdən çox mükafat ===
| |
| '''İlk dəfə iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı'''
| |
| | |
| mayor S.İ.Qritsevets (22.02.1939; 29.08.1939)
| |
| | |
| mayor Q.P.Kravçenko (02.22.1939; 08.29.1939)
| |
| | |
| korpus komandiri Y.V.Smuşkeviç (06.21.1937; 11.17.1939)
| |
| | |
| S.İ. Qritsevets SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin Fərmanı ilə 1939-cu il oktyabrın 16-da, təyyarə qəzasında öldüyündən bir ay sonra təsis edildiyi üçün heç vaxt "Qızıl Ulduz" xüsusi fərqlənmə medalı almamışdı.
| |
| | |
| '''İlk və yeganə qadın - iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı'''
| |
| | |
| pilot-kosmonavt S.E.Savitskaya (27.08.1982; 29.07.1984)
| |
| | |
| Ümumilikdə, 154 nəfər iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür.
| |
| | |
| '''Üç dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanları'''
| |
| | |
| Hava marşalı A.İ.Pokrişkin (24.05.1943; 24.08.1943; 19.08.1944)
| |
| | |
| Hava marşalı İ.N.Kojedub (02.04.1944; 08.19.1944; 08.18.1945)
| |
| | |
| Sovet İttifaqının Marşalı S.M.Budyonnı (02.01.1958; 04.24.1963; 02.22.1968)
| |
| | |
| '''Dörd dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanları'''
| |
| | |
| Sovet İttifaqının Marşalı Q.K.Jukov (08.29.1939; 07.29.1944; 06.01.1945; 12.01.1956)
| |
| | |
| Sovet İttifaqı Marşalı L.İ.Brejnev (12.18.1966; 12.18.1976; 12.19.1978; 12.18.1981)
| |
| | |
| == Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adından məhrum edilmə ==
| |
| 72 nəfər bu və ya digər səbəbdən (əksər cinayətlərə görə) Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adından məhrum edildi. 13 nəfər üçün Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülmə haqqında Fərmanlar mükafat üçün əsassız olaraq təqdim edildiyi üçün ləğv edildi. Digər 61 nəfər Qəhrəman adından məhrum edildi, lakin daha sonra bu ad bərpa edildi. Təyinat ləğv edildikdən sonra 2 nəfərin rütbəsi bərpa edildi. 16 Sovet İttifaqı Qəhrəmanı rütbəsindən məhrum edildikdən sonra güllələndi (Onlardan 12-si sonradan reabilitasiya edildi və rütbəsi bərpa edildi).
| |
| | |
| == Xarici ölkələrdən bənzər mükafatlar ==
| |
| Sovet İttifaqına bənzər bir şəkildə Qəhrəman adı ən yüksək dövlət mükafatı və ya fəxri ad kimi sosialist düşərgəsinin əksər əyalətlərində, bir sıra inkişaf etməkdə olan ölkələrdə (bir qayda olaraq, siyasətlərində [[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı|SSRİ]]-yə yönəldilmiş), milli xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla İsrail<nowiki/>də təsis edildi (1949-cu ildə).
| |
| | |
| SSRİ-nin dağılmasından sonra Rusiya<nowiki/>da “[[Rusiya Federasiyasının Qəhrəmanı]]” rütbəsi təsis edildi, ayrıca görkəmli işlərinə görə verildi; Qəhrəman (Milli Qəhrəman) adları bir sıra digər postsovet dövlətlərində və bəzi tanınmamış və ya qismən tanınmış dövlətlərdə və ya dövlət qurumlarında təsis edilmişdir.
| |
| | |
| | |
| == İstinadlar ==
| |
| {{İstinad siyahısı}} | | {{İstinad siyahısı}} |
|
| |
|
| | ==Ədəbiyyat== |
| | *{{OTÖ|431 – 432|Qələbə paradının iştirakçısı}} |
| | *{{ŞAZ|2|73}} |
| | *{{cite web | last =|url=https://encyclopedia.mil.ru/encyclopedia/gentlemens/hero.htm?id=11547013 |title=Эльдаров Сулейман Алескер Оглы |author= |date= |website=https://encyclopedia.mil.ru/ |publisher=Минобороны России |language=ru |accessdate= |archiveurl =https://web.archive.org/web/20210114223733/https://encyclopedia.mil.ru/encyclopedia/gentlemens/hero.htm?id=11547013 |archivedate =14 Jan 2021 |ref = harv}} |
| | *{{cite web | last =|url=http://www.savash-az.com/PKS/Eldarov.htm |title=ЭЛЬДАРОВ СУЛЕЙМАН АЛЕСКЕР ОГЛУ |author= |date= |website=http://www.savash-az.com/ |publisher=САВАШ |language=ru |accessdate= |archiveurl =https://web.archive.org/web/20190131153855/http://www.savash-az.com/PKS/Eldarov.htm |archivedate =22 Nov 2017 - 31 Jan 2019 |ref = harv}} |
|
| |
|
| [[Kateqoriya:SSRİ mükafatları]] | | [[az:Süleyman Eldarov]] [[ru:Эльдаров, Сулейман Алескер оглы]] |
| [[Kateqoriya:Sovet İttifaqı Qəhrəmanları| ]] | |
| Süleyman Eldarov |
|---|
Eldarov Süleyman Əsgər oğlu
rus.: Эльдаров Сулейман Алескер огли |
| |
 |
| Süleyman Eldarov, 1970-ci il. |
| Doğum tarixi |
10 yanvar 1922(1922-01-10) |
| Doğum yeri |
Nuxa, Nuxa qəzası,  Azərbaycan SSR |
| Vəfat tarixi |
1995(1995-Şablondakı doğum və ya ölüm tarixində texniki yanlışlıq var!-00) (73 yaşında) |
| Vətəndaşlıq |
 SSRİ |
| Qoşun növü |
artilleriya |
| Rütbə |
 |
| Hərbi hissə |
211-ci atıcı diviziya |
| Təltifləri |
   |
Süleyman Eldarov (1922 – 1995) — SSRİ “Şöhrət” ordeninin tam kavaleri (bu Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına bərabərdir). Böyük Vətən müharibəsində (1941 – 1945) 38-ci sovet ordusunun 829-cu artilleriya polkunun 211-ci atıcı diviziyasında top komandirinin müavini (rus.: наводчик), top komandiri olmuşdur.
Haqqında məlumatlar
10 yanvar 1922-ci ildə Nuxada, fəhlə ailəsində anadan olub.
Təhsili
Nuxada orta təhsil alıb.
Böyük Vətən müharibəsində
9 yanvar 1942-ci il tarixində hərbi xidmətə çağırılıb.
18 aprel 1944-cü il tarixdə 829-cu artilleriya polkunun (211-ci atıcı diviziyası, 38-ci ordu, I Ukrayna cəbhəsi) yefreytoru idi və onun daxil olduğu topçu heyət düşmənin Çernelisa[1] yaşayış məntəqəsinə üç əks-hücumunu dəf etmiş, hitlerçi avtomatçıların azı bir bölüyünü (10 – 12 nəfərlik dəstə) məhv etmişdir.
24 iyul 1944-cü il tarixdə, gecə Lvov şəhərinin 13 km cənubundakı Zaqruje kəndində onun daxil olduğu topçu heyət 15-dən çox hitlerçini məhv edib. Həmin vaxt 829-cu artilleriya polkunun top komandirinin müavini idi.
26 iyul 1944-cü il tarixdə, Lvov şəhərindən 13 km cənubunda yerləşən Lipinki yaşayış məntəqəsi yaxınlığında düşmənin iki əks-hücumunu dəqiq atəşlərlə dəf edib. Bu isə atıcı bölmələrin Lvov – Strıy magistral yolunu tutmasına imkan yaradıb. Bu döyüşdə yaralansa da döyüş meydanını tərk etməyib.
9 fevral 1945-ci il tarixdə Polşanın Rabka şəhərindən 10 kilometr cənubda yerləşən Yasenisa kəndi yaxınlığında baş verən döyüşlərdə 829-cu artilleriya polkunun top komandiri (211-ci atıcı diviziyası, 38-ci ordu, IV Ukrayna cəbhəsi) serjant Süleyman Eldarovun başçılıq etdiyi topçu heyət əsas qüvvələrlə əlaqəni itirsələr də, üç gün ərzində düşmənin doqquz əks-hücumunu dəf etmiş, düşmənin, zirehli nəqliyyat vasitəsini və avtomobili sıradan çıxarmış, faşistlərin azı bir taqımını məhv etmişdir.
24 iyun 1945-ci il tarixdə Qızıl meydanda (Moskva) keçirilən Qərəbə paradında iştirak etmişdir.
1945-ci ilin dekabrında starşina əsgəri rütbəsi ilə ordudan tərxis olunub.
Böyük Vətən müharibəsindən sonra
1945-ci ilin dekabrında ordudan tərxis olunduqdan sonra Nuxaya qayıtmış, Nuxa şəhər məişət xidməti kombinatında zərgər peşəsində işləmişdir.
1975-ci ildə Konstantin Simonovun çəkdiyi “Əsgər getdi” (rus.: Шел солдат) adlı sənədli filmində ona aid ani bir süjet də göstərilib və qeyd olunub ki,
|
1943-cü ilin yayında – Kursk döyüşlərində, top komandiri baş leytenant Sergey Rudenko həlak olur, Süleyman Eldarov komandirliyi öz üzərinə götüərək dərhal pulemyot arxasına keçir və atəş açmağa başlayır, bundan sonra yaralansa da, atəşi dayandırmır.
|
|
Həmçinin, filmdə müharibədən çox sonralar Süleyman Eldarovdan götürülmüş müsahibə də yer alıb 
.
Süleyman Eldarov Faşizm üzərində qələbənin 40 illiyi münasibəti ilə 9 may 1985-ci il tarixdə Qızıl meydanda keçirilən paradda da iştirak etmişdir.
Siyasi aktivliyi
1944-cü ildən ÜK(b)P-nın üzvü olub.
Təltifləri
- “Şöhrət” ordeninin tam kavaleri:
- III dərəcəli "Şöhrət" ordeni (20 may 1944-cu il tarixli, 43159 №-li fərmanla),
- II dərəcəli “Şöhrət” ordeni (21 oktyabr 1944-cu il tarixli, 8430 №-li fərmanla),
- I dərəcəli “Şöhrət” ordeni (29 iyun 1945-ci il tarixli, 1326 №-li fərmanla);
- I dərəcəli "Vətən Müharibəsi" ordeni;
- “İgidliyə görə” medalı (SSRİ) (3 yanvar 1944-cu il tarixli fərmanla);
- digər medallar.
Vəfatı
1995-ci ildə – 73 yaşında vəfat edib.
Xatirəsi
Şəki şəhərində bir küçəyə adı verilib.
Videolar
- Aşağıdakı videonun 35:15-ci saniyəsində Eldar Süleymanov danışmağa başlayır ↓
- Aşağıdakı videonun 4:03-cü saniyəsində Eldar Süleymanov danışmağa başlayır ↓
- Eldar Süleymanovun nəvəsi Aylin Mustafazadənin babası haqqında hazırladığı video-çarx ↓
- ARB Şəki televiziyası tərəfindən Eldar Süleymanov haqqında hazırlanmış video-çarx;
- 1:51-ci saniyədən sonra Konstantin Simonovun sənədli filmindən süjet göstərilir↓
İstinadlar və qeydlər
Ədəbiyyat
SSRİ