Şəki Ensiklopediyası

"İşxan Əbu Əbdülmalik" səhifəsinin versiyaları arasındakı fərqlər
 
(Eyni redaktor tərəfindən edilmiş 3 dəyişiklik göstərilmir)
Sətir 23: Sətir 23:
 
|imzası = }}
 
|imzası = }}
  
−
'''İşxan Əbu Əbdülmalik''' — [[Şəki dövləti|Şəki hökmdarı]]. Mənbələrdə adı ilk dəfə  Х əsrin qırxıncı, sonuncu dəfə isə  941-957-cü illər arasında  baş vermiş hadisələrin təsvirində çəkilmişdir. Alban çarı [[Qriqor Hammam]]ın nəvəsi, Şəki hökmdarı [[Atrnerseh|Atrnersehin]] və Tao-Klarceti hakimi, eristavlar-eristavı III Adarnase qızı [[Dinarın]] oğlu idi.
+
'''İşxan Əbu Əbdülmalik''' — [[Şəki dövləti|Şəki hökmdarı]]. Mənbələrdə adı ilk dəfə  Х əsrin qırxıncı, sonuncu dəfə isə  941-957-cü illər arasında  baş vermiş hadisələrin təsvirində çəkilmişdir. Alban çarı [[Qriqor Hammam|Qriqor Hammamın]] nəvəsi, Şəki hökmdarı [[Atrnerseh|Atrnersehin]] və Tao-Klarceti hakimi, eristavlar-eristavı III Adarnasenin qızı [[Dinar|Dinarın]] oğlu idi.
  
 
== Həyatı və siyasi fəaliyyəti ==
 
== Həyatı və siyasi fəaliyyəti ==
Sətir 36: Sətir 36:
 
{{sitat2|Heretidə İşxanikin çarlığına qədər onun bütün sələfləri qeyri-prvoslav idilər. İşxannik isə eristavlar-eristavı [[Qurgen|Qurgenin]] bacısının oğlu idi, onun anası Dinar, onu pravoslav etdi. Həmin vaxt Bərdə və Azərbaycan [[salarilər]] tərəfindən tutuldu{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=144}}.}}
 
{{sitat2|Heretidə İşxanikin çarlığına qədər onun bütün sələfləri qeyri-prvoslav idilər. İşxannik isə eristavlar-eristavı [[Qurgen|Qurgenin]] bacısının oğlu idi, onun anası Dinar, onu pravoslav etdi. Həmin vaxt Bərdə və Azərbaycan [[salarilər]] tərəfindən tutuldu{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=144}}.}}
  
−
İşxanın həm də “Əbu Əbdülmalik” adı ilə tanındlğını göstərən digər mənbədən isə məlum olur ki, o, 941-957-cü illər arasında [[Salarilər dövləti]]nə  ildə 1 milyon dirhəm bac verirmiş{{sfn|Караулова П. А.|1903|p=99,105}}.
+
İşxanın həm də “Əbu Əbdülmalik” adı ilə tanındlğını göstərən digər mənbədən isə məlum olur ki, o, 941 – 957-cü illər arasında [[Salarilər dövləti|Salarilər dövlətinə]] ildə 1 milyon dirhəm bac verirmiş{{sfn|Караулова П. А.|1903|p=99,105}}.
  
−
Bununla da tarixi mənbələrin İşxan Əbu Əbdülmalik haqqında qısa bir dövrə – X əsrin ortalarına təsadüf edən məlumatları bitir.
+
Bununla da tarixi mənbələrin İşxan Əbu Əbdülmalik haqqında qısa bir dövrə – X əsrin ortalarına, təsadüf edən məlumatları bitir.
  
 
Müasir erməni tədqiqatşılardan Qriqor Qriqoryanın yazdığına görə 962-ci ildə yeni Albaniya katolikosunun seçilməsi münasibətibəti ilə təşkil olunmuş mərasimdə İşxan da iştirak etmiş və hətta provoslav məzhəbindən imtina etmişdir{{sfn|Григорян Г. М.|1972|p=223}}.
 
Müasir erməni tədqiqatşılardan Qriqor Qriqoryanın yazdığına görə 962-ci ildə yeni Albaniya katolikosunun seçilməsi münasibətibəti ilə təşkil olunmuş mərasimdə İşxan da iştirak etmiş və hətta provoslav məzhəbindən imtina etmişdir{{sfn|Григорян Г. М.|1972|p=223}}.
  
−
Mənbələrdə 1010-cu il üçün Şəki hökmdarı kimi çariça Dinarın adı çəkilir.  
+
Mənbələrdə 1010-cu il üçün Şəki hökmdarı kimi çariçə Dinarın adı çəkilir.  
  
 
“Kartli salnaməsi”nə görə  gürcü çarı [[III Baqrat (Gürcüstan çarı)|III Baqrat]] (1008–1014/15<ref name=Q11 group=qeyd/>) (abxaz çarı II Baqrat (975-1014/15)) atası Qurgenin ölümündən sonra (1008) Heretini tutmuş və bura Əbu Lalanı mtivar (knyaz) təyin etmişdir. Lakin Baqrat gedən kimi, heretililər Kaxeti xorepiskopu Davidin (976-1010) tərəfinə keçmiş və David Heretini tutmuşdur.
 
“Kartli salnaməsi”nə görə  gürcü çarı [[III Baqrat (Gürcüstan çarı)|III Baqrat]] (1008–1014/15<ref name=Q11 group=qeyd/>) (abxaz çarı II Baqrat (975-1014/15)) atası Qurgenin ölümündən sonra (1008) Heretini tutmuş və bura Əbu Lalanı mtivar (knyaz) təyin etmişdir. Lakin Baqrat gedən kimi, heretililər Kaxeti xorepiskopu Davidin (976-1010) tərəfinə keçmiş və David Heretini tutmuşdur.
 
Kaxeti xorepiskopu Davidin ölümündən sonra (1010) III Baqrat yenidən Heretini tutmuş və çariçə Dinarı əsir götürmüşdür{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=149}}.  
 
Kaxeti xorepiskopu Davidin ölümündən sonra (1010) III Baqrat yenidən Heretini tutmuş və çariçə Dinarı əsir götürmüşdür{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=149}}.  
  
−
Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, çariça Dinar Atrnersehin arvadı və İşxan Əbu Əbdülmalikin anası idi və əsir götürüldüyü zaman onun 90-dan çox yaşı olmalı idi{{sfn|Əliyev Ş. H.|2007|p=97}}.
+
Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, çariçə Dinar Atrnersehin arvadı və İşxan Əbu Əbdülmalikin anası idi və əsir götürüldüyü zaman onun 90-dan çox yaşı olmalı idi{{sfn|Əliyev Ş. H.|2007|p=97}}.
  
 
== Həmçinin, bax: ==
 
== Həmçinin, bax: ==
Sətir 64: Sətir 64:
  
 
==Ədəbiyyat==
 
==Ədəbiyyat==
−
#{{kitab3
+
# {{kitab3
 
  | müəllif        =  Мусхелишвили Д. Л.
 
  | müəllif        =  Мусхелишвили Д. Л.
 
  | hissə          =  
 
  | hissə          =  
Sətir 87: Sətir 87:
 
  | ref            = Мусхелишвили Д. Л.
 
  | ref            = Мусхелишвили Д. Л.
 
}}
 
}}
−
#{{kitab3
+
# {{kitab3
 
  | müəllif        =  
 
  | müəllif        =  
 
  | hissə          =  
 
  | hissə          =  
Sətir 110: Sətir 110:
 
  | ref            = Картлис Цховреба
 
  | ref            = Картлис Цховреба
 
}}
 
}}
−
#{{məqalə
+
# {{məqalə
 
  |müəllif        = Караулова П. А.
 
  |müəllif        = Караулова П. А.
 
  |başlıq          = Сведения арабских географов IX и X веков по Р.Х. о Кавказе, Армении и Адербейджане: VII, ал-Мукаддасий; VIII, Масуди; IX, Ибн Хаукал
 
  |başlıq          = Сведения арабских географов IX и X веков по Р.Х. о Кавказе, Армении и Адербейджане: VII, ал-Мукаддасий; VIII, Масуди; IX, Ибн Хаукал
Sətir 131: Sətir 131:
 
  |pmid          =  
 
  |pmid          =  
 
}}
 
}}
−
#{{məqalə
+
# {{məqalə
 
  |müəllif        = Григорян Г. М.
 
  |müəllif        = Григорян Г. М.
 
  |başlıq          = Новонайденные надписи Ваанаванка
 
  |başlıq          = Новонайденные надписи Ваанаванка
Sətir 164: Sətir 164:
 
  | nəşr            =  
 
  | nəşr            =  
 
  | yer            = Bakı
 
  | yer            = Bakı
−
  | nəşriyyat      = [[Təhsil nəşriyyatı|Təhsil]]
+
  | nəşriyyat      = Təhsil
 
  | il              = 2007
 
  | il              = 2007
 
  | cild            =
 
  | cild            =
Sətir 176: Sətir 176:
 
  | ref            = Əliyev Ş. H.
 
  | ref            = Əliyev Ş. H.
 
}}
 
}}
 +
 
{{Şəkidə hakimiyyətdə olmuş şəxslər}}
 
{{Şəkidə hakimiyyətdə olmuş şəxslər}}
−
{{Yaxşı məqalə}}
+
 
 +
{{Yoxlanılmış məqalə}}

Səhifəsinin 23:31, 30 iyun 2023 tarixinə olan son halı

İşxan Əbu Əbdülmalik — Şəki hökmdarı. Mənbələrdə adı ilk dəfə Х əsrin qırxıncı, sonuncu dəfə isə 941-957-cü illər arasında baş vermiş hadisələrin təsvirində çəkilmişdir. Alban çarı Qriqor Hammamın nəvəsi, Şəki hökmdarı Atrnersehin və Tao-Klarceti hakimi, eristavlar-eristavı III Adarnasenin qızı Dinarın oğlu idi.

İşxan Əbu Əbdülmalik
Şəki hökmdarı
(ranların çarı – [1])
ən tezi 1044 — ən tezi 944-dən ən geci 1110-cu ilə qədər
Sələfi Atrnerseh
Xələfi Dinar
Şəxsi məlumatlar
Sülalə Mehranilər
Atası Atrnerseh
Anası Dinar

Həyatı və siyasi fəaliyyəti

X əsr erməni tarixçisi, katolikos Ananiya Mokasi yazır ki, Х əsrin 40-cı illərində Albaniyada

  hökmdar Atrnersehin oğlu, mömin çar mübarək Hammamın nəvəsi İşxannik padşahlıq taxtına oturdu.  

İşxanniki Stepannos Orbelean da “Albaniya hökmdarı” kimi tanıyır[2].

“Kartli salnaməsi”ə görə

  Heretidə İşxanikin çarlığına qədər onun bütün sələfləri qeyri-prvoslav idilər. İşxannik isə eristavlar-eristavı Qurgenin bacısının oğlu idi, onun anası Dinar, onu pravoslav etdi. Həmin vaxt Bərdə və Azərbaycan salarilər tərəfindən tutuldu[3].  

İşxanın həm də “Əbu Əbdülmalik” adı ilə tanındlğını göstərən digər mənbədən isə məlum olur ki, o, 941 – 957-cü illər arasında Salarilər dövlətinə ildə 1 milyon dirhəm bac verirmiş[4].

Bununla da tarixi mənbələrin İşxan Əbu Əbdülmalik haqqında qısa bir dövrə – X əsrin ortalarına, təsadüf edən məlumatları bitir.

Müasir erməni tədqiqatşılardan Qriqor Qriqoryanın yazdığına görə 962-ci ildə yeni Albaniya katolikosunun seçilməsi münasibətibəti ilə təşkil olunmuş mərasimdə İşxan da iştirak etmiş və hətta provoslav məzhəbindən imtina etmişdir[5].

Mənbələrdə 1010-cu il üçün Şəki hökmdarı kimi çariçə Dinarın adı çəkilir.

“Kartli salnaməsi”nə görə gürcü çarı III Baqrat (1008–1014/15[qeyd 1]) (abxaz çarı II Baqrat (975-1014/15)) atası Qurgenin ölümündən sonra (1008) Heretini tutmuş və bura Əbu Lalanı mtivar (knyaz) təyin etmişdir. Lakin Baqrat gedən kimi, heretililər Kaxeti xorepiskopu Davidin (976-1010) tərəfinə keçmiş və David Heretini tutmuşdur. Kaxeti xorepiskopu Davidin ölümündən sonra (1010) III Baqrat yenidən Heretini tutmuş və çariçə Dinarı əsir götürmüşdür[6].

Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, çariçə Dinar Atrnersehin arvadı və İşxan Əbu Əbdülmalikin anası idi və əsir götürüldüyü zaman onun 90-dan çox yaşı olmalı idi[7].

Həmçinin, bax:

Qeydlər

  1. ↑ 234 год грузинского хроникона соответствует 1014 году. По сообщению Аристакэса Ластивертци, Баграт скончался в 464 году армянского летосчисления, что соответствует 1015 году (см . Э. Такаишвили, указ. русский перевод, с. 161, прим. 2; К. Н. Юзбашян, комментарии к указ. переводу Аристакэса, с. 114, прим. 22((Картлис Цховреба, 2008, s. 240, qeyd 129.)).

İstinadlar

  1. ↑ Мусхелишвили Д. Л., 1982, p. 41.
  2. ↑ Мусхелишвили Д. Л., 1982, p. 38.
  3. ↑ Картлис Цховреба, 2008, p. 144.
  4. ↑ Караулова П. А., 1903, p. 99,105.
  5. ↑ Григорян Г. М., 1972, p. 223.
  6. ↑ Картлис Цховреба, 2008, p. 149.
  7. ↑ Əliyev Ş. H., 2007, p. 97.

Ədəbiyyat

  1. Мусхелишвили Д. Л. Из исторической географии восточной Грузии (Шаки и Гогорена). — Тбилиси: Мацниереба, 1982.
  2. Картлис Цховреба / Главный редактор академик Роин Метревели. — Тбилиси: Артануджи, 2008.
  3. Караулова П. А. Сведения арабских географов IX и X веков по Р.Х. о Кавказе, Армении и Адербейджане: VII, ал-Мукаддасий; VIII, Масуди; IX, Ибн Хаукал (rus.) : СМОМПК. — Тифлис, 1903.
  4. Григорян Г. М. Новонайденные надписи Ваанаванка (rus.) // Ист.-филол. журн.. — 1972. — С. 215-229.
  5. Əliyev Ş. H. Şimal-Qərbi Azərbaycan: ingiloylar (I kitab: Ən qədim zamanlardan XIII əsrin ortalarınadək). — Bakı: Təhsil, 2007. — 1.000 nüsx.
Mənbə — "https://shaki.info/wiki/index.php?title=İşxan_Əbu_Əbdülmalik&oldid=52448"