Changes

}}

}}

'''Azərbaycanlılar''' ({{lang-az2|آذربایجانلیلار}})  —  [[Azərbaycan]]da, həmçinin Şimal-Qərbi [[İran]]da yaşayan əhalinin əsas hissəsini təşkil edən [[Türk dilləri|türkdilli]] [[Etnos|xalq]]. Ümumi sayı 30 milyon nəfərdən çoxdur<ref>{{cite web|author=Joshua Project|url=http://www.joshuaproject.net/affinity-blocs.php?rop1=A015|title=Ethnic People Groups of the Turkic Peoples Affinity Bloc|publisher=Joshua Project|date=|accessdate=2009-03-03|archiveurl=http://www.webcitation.org/61CUJDrMJ|archivedate=2011-08-25}}</ref>.  

'''Azərbaycanlılar''' ({{lang-az2|آذربایجانلیلار}})  —  [[Azərbaycan]]da, həmçinin Şimal-Qərbi [[İran]]da yaşayan əhalinin əsas hissəsini təşkil edən [[Türk dilləri|türkdilli]] [[Etnos|xalq]]. Ümumi sayı 30 milyon nəfərdən çoxdur<ref>{{cite web2|author=Joshua Project|url=http://www.joshuaproject.net/affinity-blocs.php?rop1=A015|title=Ethnic People Groups of the Turkic Peoples Affinity Bloc|publisher=Joshua Project|language=en|date=|accessdate=2009-03-03|archiveurl=http://www.webcitation.org/61CUJDrMJ|archivedate=2011-08-25}}</ref>.  

Azərbaycan və İrandan başqa, həm də indiki [[Rusiya]] ([[Dağıstan]]), [[Gürcüstan]] ([[Borçalı]]), [[İraq]]<ref>Большая советская энциклопедия. Третье издание. В 30 томах. Главный редактор: А. М. Прохоров. Том 1: А — Ангоб. Москва: Государственное научное издательство «Большая Советская Энциклопедия», 1969, стр. 278.</ref> və [[Türkiyə]] ([[Qars]] və [[İğdır]]) ərazisində yaşayırlar{{Bax|#Məskunlaşma|green}}.  

Azərbaycan və İrandan başqa, həm də indiki [[Rusiya]] ([[Dağıstan]]), [[Gürcüstan]] ([[Borçalı]]), [[İraq]]<ref>Большая советская энциклопедия. Третье издание. В 30 томах. Главный редактор: А. М. Прохоров. Том 1: А — Ангоб. Москва: Государственное научное издательство «Большая Советская Энциклопедия», 1969, стр. 278.</ref> və [[Türkiyə]] ([[Qars]] və [[İğdır]]) ərazisində yaşayırlar{{Bax|#Məskunlaşma|green}}.  

== Məskunlaşma ==

== Məskunlaşma ==

Azərbaycanlılar saylarının çoxluğuna görə [[Qafqaz]]da birinci, Gürcüstan və İranda<ref name="CIA Ethnic groops">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2075.html|title=Field Listing :: Ethnic groups|work=[[The World Factbook]]|publisher=[[MKİ]]|lang=en|accessdate=2012-05-23}}</ref> isə ikinci xalqdır. [[Azərbaycan]]ın özündə isə 8,2 milyona yaxın (2009) azərbaycanlı yaşayır (ölkə əhalisinin 91,6%-i)<ref name="Azer2009">[http://web.archive.org/web/20121130101713/http://www.azstat.org/statinfo/demoqraphic/en/AP_/1_5.xls Azərbaycan əhalisinin 1979, 1989, 1999, 2009-cu illər siyahıyaalınması]</ref>.

Azərbaycanlılar saylarının çoxluğuna görə [[Qafqaz]]da birinci, Gürcüstan və İranda<ref name="CIA Ethnic groops">{{cite web2|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2075.html|title=Field Listing :: Ethnic groups|work=[[The World Factbook]]|publisher=[[MKİ]]|language=en|accessdate=2012-05-23}}</ref> isə ikinci xalqdır. [[Azərbaycan]]ın özündə isə 8,2 milyona yaxın (2009) azərbaycanlı yaşayır (ölkə əhalisinin 91,6%-i)<ref name="Azer2009">[http://web.archive.org/web/20121130101713/http://www.azstat.org/statinfo/demoqraphic/en/AP_/1_5.xls Azərbaycan əhalisinin 1979, 1989, 1999, 2009-cu illər siyahıyaalınması]</ref>.

[[İran]]da azərbaycanlılar  əsasən, [[Qərbi Azərbaycan ostanı|Qərbi Azərbaycan]], [[Şərqi Azərbaycan ostanı|Şərqi Azərbaycan]], [[Ərdəbil ostanı|Ərdəbil]]<ref name="iranazerbaijanis">[http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+ir0052) Iran. Azarbaijanis]</ref> və [[Zəncan ostanı|Zəncan]]<ref name="iranazerbaijanis" /> ostanlarında çoxluq təşkil edirlər. Həmçinin, [[Kürdüstan ostanı|Kürdüstan ostanının]] şərq rayonlarında ([[Qürvə]] şəhəri yaxınlığındakı kəndlərdə)<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/322153/Kordestan Kordestan в Британнике] {{ref-en}}</ref>, [[Həmədan ostanı]]nda<ref name="iranazerbaijanis" /><ref>[http://www.hamedanmiras.ir/en_site/mardom-zaban.htm hamedanmiras.ir]</ref> və [[Qəzvin ostanı]]nın şimal rayonlarında yaşayırlar<ref name="iranazerbaijanis" />. [[Tehran]], [[Kərəc]] və [[Məşhəd]] şəhərlərində də böyük azərbaycanlı  icmaları var. [[İran azərbaycanlıları|İranda yaşayan azərbaycanlıların]] ümumi sayı, müxtəlif hesablamalara görə, 12 milyondan 16 milyona nəfərə qədər.<ref name="ethno_report">[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=azb Ethnologue report for language code: azb<!-- Название сгенерировано ботом -->]</ref><ref name=autogenerated2>[http://www.unpo.org/content/view/7884/144/ UNPO&nbsp;— Southern Azerbaijan<!-- Название сгенерировано ботом -->]</ref><ref name=autogenerated1>[http://www.jamestown.org/single/?no_cache=1&tx_ttnews%5Btt_news%5D=27947 Islamic Fundamentalism In Azerbaijan: Myth Or Reality?&nbsp;— The Jamestown Foundation<!-- Название сгенерировано ботом -->]</ref><ref>[http://www.unpo.org/content/view/7884/144/ Southern Azerbaijan]</ref><ref>[http://www.eurasianet.org/departments/culture/articles/eav041503.shtml IRAN’S AZERI QUESTION: WHAT DOES IRAN’S LARGEST ETHNIC MINORITY WANT? Afshin Molavi:4/15/03 A EurasiaNet Commentary]</ref>

[[İran]]da azərbaycanlılar  əsasən, [[Qərbi Azərbaycan ostanı|Qərbi Azərbaycan]], [[Şərqi Azərbaycan ostanı|Şərqi Azərbaycan]], [[Ərdəbil ostanı|Ərdəbil]]<ref name="iranazerbaijanis">[http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+ir0052) Iran. Azarbaijanis]</ref> və [[Zəncan ostanı|Zəncan]]<ref name="iranazerbaijanis" /> ostanlarında çoxluq təşkil edirlər. Həmçinin, [[Kürdüstan ostanı|Kürdüstan ostanının]] şərq rayonlarında ([[Qürvə]] şəhəri yaxınlığındakı kəndlərdə)<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/322153/Kordestan Kordestan в Британнике] {{ref-en}}</ref>, [[Həmədan ostanı]]nda<ref name="iranazerbaijanis" /><ref>[http://www.hamedanmiras.ir/en_site/mardom-zaban.htm hamedanmiras.ir]</ref> və [[Qəzvin ostanı]]nın şimal rayonlarında yaşayırlar<ref name="iranazerbaijanis" />. [[Tehran]], [[Kərəc]] və [[Məşhəd]] şəhərlərində də böyük azərbaycanlı  icmaları var. [[İran azərbaycanlıları|İranda yaşayan azərbaycanlıların]] ümumi sayı, müxtəlif hesablamalara görə, 12 milyondan 16 milyona nəfərə qədər.<ref name="ethno_report">[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=azb Ethnologue report for language code: azb<!-- Название сгенерировано ботом -->]</ref><ref name=autogenerated2>[http://www.unpo.org/content/view/7884/144/ UNPO&nbsp;— Southern Azerbaijan<!-- Название сгенерировано ботом -->]</ref><ref name=autogenerated1>[http://www.jamestown.org/single/?no_cache=1&tx_ttnews%5Btt_news%5D=27947 Islamic Fundamentalism In Azerbaijan: Myth Or Reality?&nbsp;— The Jamestown Foundation<!-- Название сгенерировано ботом -->]</ref><ref>[http://www.unpo.org/content/view/7884/144/ Southern Azerbaijan]</ref><ref>[http://www.eurasianet.org/departments/culture/articles/eav041503.shtml IRAN’S AZERI QUESTION: WHAT DOES IRAN’S LARGEST ETHNIC MINORITY WANT? Afshin Molavi:4/15/03 A EurasiaNet Commentary]</ref>

[[Rusiya]]da azərbaycanlılar, dədə-babadan, [[Dağıstan]]ın cənubunda [[Dağıstan azərbaycanlıları|yaşayırlar]]. Dağıstanda yaşayan azərbaycanlıların ümumi sayı [[Ümumrusiya əhalinin siyahıya alınması (2010)|2010-cu il siyahıyaalmasına]] görə 130,9 min nəfər olmuşdur. Dağıstanda azərbaycanlılar azsaylı yerli xalqlardan biri kimi rəsmən  tanınmışlar<ref name="Постановление">{{cite web|url=http://lawru.info/base89/part7/d89ru7364.htm|title=ПОСТАНОВЛЕНИЕ ГОССОВЕТА РЕСПУБЛИКИ ДАГЕСТАН ОТ 18.10.2000 N 191 О КОРЕННЫХ МАЛОЧИСЛЕННЫХ НАРОДАХ РЕСПУБЛИКИ ДАГЕСТАН|publisher=lawru.inf|archiveurl=http://www.webcitation.org/61CUWRkhi|archivedate=2011-08-25}}</ref>. Hal-hazırda onlar Dağıstanın [[Dərbənd rayonu]]nda çoxluq təşkil  edirlər (58 %) və  həm də kompakt şəkildə [[Tabasaran rayonu|Tabasaran]] (18 %), [[Qızlar rayonu|Qızlar]] (2,35 %) və [[Rutul rayonu|Rutul]] (1,56 %) rayonlarında yaşayırlar<ref name="Даг2010">[http://dagstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/dagstat/resources/cafa4e00421f0cb8805fcc2d59c15b71/%D0%92%D0%9F%D0%9D+%D1%82%D0%BE%D0%BC3.rar Перепись 2010 года. Дагстат. Том 3]</ref> . Azərbaycanlıların sovet dövründəki ölkədaxili miqrasiya prosesi, Azərbaycandan və keçmiş SSRİ-nin digər respublikalarından postsovet emiqrasiyası ona gətirib çıxarıb ki, bu gün azərbaycanlılar  az, yaxud çox dərəcədə Rusiyanın əksər regionlarında məskunlaşıblar.  [[Rusiya azərbaycanlıları|Rusiyada yaşayan azərbaycanlıların]] ümumi sayı  [[Ümumrusiya əhalinin siyahıya alınması (2002)|2002-ci il siyahıyaalmasına]]<ref name="perepis2002.ru">{{cite web|author=|datepublished=|url=http://www.perepis2002.ru/content.html?id=11&docid=10715289081463|title=Всероссийская перепись населения 2002 года|lang=|publisher=Федеральная служба государственной статистики|accessdate=2009-12-29|archiveurl=http://www.webcitation.org/616BvJEEv|archivedate=2011-08-21}}</ref> görə 621 840 nəfər idi.

[[Rusiya]]da azərbaycanlılar, dədə-babadan, [[Dağıstan]]ın cənubunda [[Dağıstan azərbaycanlıları|yaşayırlar]]. Dağıstanda yaşayan azərbaycanlıların ümumi sayı [[Ümumrusiya əhalinin siyahıya alınması (2010)|2010-cu il siyahıyaalmasına]] görə 130,9 min nəfər olmuşdur. Dağıstanda azərbaycanlılar azsaylı yerli xalqlardan biri kimi rəsmən  tanınmışlar<ref name="Постановление">{{cite web2|url=http://lawru.info/base89/part7/d89ru7364.htm|title=ПОСТАНОВЛЕНИЕ ГОССОВЕТА РЕСПУБЛИКИ ДАГЕСТАН ОТ 18.10.2000 N 191 О КОРЕННЫХ МАЛОЧИСЛЕННЫХ НАРОДАХ РЕСПУБЛИКИ ДАГЕСТАН|language=ru|publisher=lawru.inf|archiveurl=http://www.webcitation.org/61CUWRkhi|archivedate=2011-08-25}}</ref>. Hal-hazırda onlar Dağıstanın [[Dərbənd rayonu]]nda çoxluq təşkil  edirlər (58 %) və  həm də kompakt şəkildə [[Tabasaran rayonu|Tabasaran]] (18 %), [[Qızlar rayonu|Qızlar]] (2,35 %) və [[Rutul rayonu|Rutul]] (1,56 %) rayonlarında yaşayırlar<ref name="Даг2010">[http://dagstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/dagstat/resources/cafa4e00421f0cb8805fcc2d59c15b71/%D0%92%D0%9F%D0%9D+%D1%82%D0%BE%D0%BC3.rar Перепись 2010 года. Дагстат. Том 3]</ref> . Azərbaycanlıların sovet dövründəki ölkədaxili miqrasiya prosesi, Azərbaycandan və keçmiş SSRİ-nin digər respublikalarından postsovet emiqrasiyası ona gətirib çıxarıb ki, bu gün azərbaycanlılar  az, yaxud çox dərəcədə Rusiyanın əksər regionlarında məskunlaşıblar.  [[Rusiya azərbaycanlıları|Rusiyada yaşayan azərbaycanlıların]] ümumi sayı  [[Ümumrusiya əhalinin siyahıya alınması (2002)|2002-ci il siyahıyaalmasına]]<ref name="perepis2002.ru">{{cite web2|author=|datepublished=|url=http://www.perepis2002.ru/content.html?id=11&docid=10715289081463|title=Всероссийская перепись населения 2002 года|language=ru|publisher=Федеральная служба государственной статистики|accessdate=2009-12-29|archiveurl=http://www.webcitation.org/616BvJEEv|language=ru |archivedate=2011-08-21}}</ref> görə 621 840 nəfər idi.

[[Gürcüstan azərbaycanlıları|Gürcüstanda azərbaycanlılar]] əsasən, [[Kvemo Kartli]] bölgəsində (225 min nəfər, 2002; yaxud 45%), başqa sözlə, ölkənin cənub-şərqi və mərkəzi rayonlarında: [[Marneuli bələdiyyəsi|Marneulidə]] (98 min nəfər, 2002), [[Qardabani bələdiyyəsi|Qardabanidə]] (50 min nəfər), [[Bolnisi bələdiyyəsi|Bolnisidə]] (49 min nəfər), [[Dmanisi bələdiyyəsi|Dmanisidə]] (19 min nəfər) yaşayırlar. Bu dörd rayonda onlar tamamilə, yaxud əhəmiyyətli dərəcədə çoxluq təşkil edirlər (müvafiq olaraq, 83 %, 44%, 66%, 67%). Bundan başqa onlar [[Kaxeti]] bölgəsinin rayonlarında da yaşayırlar (40 min nəfər, 2002; yaxud 10%): [[Saqareco bələdiyyəsi|Saqareco]] (18 min, yaxud 32%), [[Laqodexi bələdiyyəsi|Laqodexi]] (11 min, yaxud 22%), [[Telavi bələdiyyəsi|Telavi]] (8 min, yaxud 12%), həmçinin, [[Şida Kartli]] bölgəsində (6 min, yaxud 1,8%) (o cümlədən [[Kaspi bələdiyyəsi|Kaspi]] (4 min, yaxud 8%), [[Kareli bələdiyyəsi|Kareli]] (1 min,  yaxud 2,3%) və s.), [[Msxeta-Mtianeti]] bölgəsində (2 min, yaxud 1,8%), əsasən [[Msxeta bələdiyyəsi|Msxeta]] rayonunda. Azərbaycanlıların bir hissəsi isə  [[Tbilisi]]də (11 min, yaxud 1%),  Kvemo Kartli bölgəsinin inzibati mərkəzində — [[Rustavi]] şəhərində (5 min, yaxud 4%) və digər yerlərdə yaşayırlar<ref>[http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/92/Georgia_Census_2002-_Ethnic_group_by_major_administrative-territorial_units.pdf Перепись населения Грузии 2002. Этносостав]''(на англ. яз.)''</ref>.

[[Gürcüstan azərbaycanlıları|Gürcüstanda azərbaycanlılar]] əsasən, [[Kvemo Kartli]] bölgəsində (225 min nəfər, 2002; yaxud 45%), başqa sözlə, ölkənin cənub-şərqi və mərkəzi rayonlarında: [[Marneuli bələdiyyəsi|Marneulidə]] (98 min nəfər, 2002), [[Qardabani bələdiyyəsi|Qardabanidə]] (50 min nəfər), [[Bolnisi bələdiyyəsi|Bolnisidə]] (49 min nəfər), [[Dmanisi bələdiyyəsi|Dmanisidə]] (19 min nəfər) yaşayırlar. Bu dörd rayonda onlar tamamilə, yaxud əhəmiyyətli dərəcədə çoxluq təşkil edirlər (müvafiq olaraq, 83 %, 44%, 66%, 67%). Bundan başqa onlar [[Kaxeti]] bölgəsinin rayonlarında da yaşayırlar (40 min nəfər, 2002; yaxud 10%): [[Saqareco bələdiyyəsi|Saqareco]] (18 min, yaxud 32%), [[Laqodexi bələdiyyəsi|Laqodexi]] (11 min, yaxud 22%), [[Telavi bələdiyyəsi|Telavi]] (8 min, yaxud 12%), həmçinin, [[Şida Kartli]] bölgəsində (6 min, yaxud 1,8%) (o cümlədən [[Kaspi bələdiyyəsi|Kaspi]] (4 min, yaxud 8%), [[Kareli bələdiyyəsi|Kareli]] (1 min,  yaxud 2,3%) və s.), [[Msxeta-Mtianeti]] bölgəsində (2 min, yaxud 1,8%), əsasən [[Msxeta bələdiyyəsi|Msxeta]] rayonunda. Azərbaycanlıların bir hissəsi isə  [[Tbilisi]]də (11 min, yaxud 1%),  Kvemo Kartli bölgəsinin inzibati mərkəzində — [[Rustavi]] şəhərində (5 min, yaxud 4%) və digər yerlərdə yaşayırlar<ref>[http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/92/Georgia_Census_2002-_Ethnic_group_by_major_administrative-territorial_units.pdf Перепись населения Грузии 2002. Этносостав]''(на англ. яз.)''</ref>.

|il = 1990

|il = 1990

|страницы  = 8-9

|страницы  = 8-9

|isbn  = 5020167614, 9785020167612

|isbn  = 5020167614  

|isbn2  = 9785020167612

}}{{oq|ru|Азербайджанцы как народ сложились в результате длительного исторического развития, постепенной консолидации местных древних племён (албанцев, удинов, каспиев, талышей и др.) с пришлыми в разные периоды тюркоязычными племенами&nbsp;— гуннами, огузами, кыпчаками и&nbsp;т.&nbsp;д.,&nbsp;— и, по существующему в науке мнению, смена коренных языков населения тюркским разговорным языком здесь относится к XI—XIII&nbsp;в. В свою очередь, тюркоязычные племена были довольно пёстрыми по своим этническим компонентам, объединяя множество других, отчасти более древних племён, впоследствии участвовавших в этногенезе не только азербайджанцев, но и целого ряда других тюркоязычных народов. Надо полагать, что в этнической истории Азербайджана оставили заметный след и оседавшие в Южном Азербайджане племена каракоюнлу («чёрнобаранные») и аккоюнлу («белобаранные»), в государства которых в XV&nbsp;в. входили «азербайджанские земли к югу от Кубы»}}</ref>, qeyd edirlər  ki, azərbaycanlılar qarışıq mənşəli xalq olmaqla, etnogenezində regionun həm yerli aborigen əhalisi, həm də türk elementləri iştirak etmişdir.

}}{{oq|ru|Азербайджанцы как народ сложились в результате длительного исторического развития, постепенной консолидации местных древних племён (албанцев, удинов, каспиев, талышей и др.) с пришлыми в разные периоды тюркоязычными племенами&nbsp;— гуннами, огузами, кыпчаками и&nbsp;т.&nbsp;д.,&nbsp;— и, по существующему в науке мнению, смена коренных языков населения тюркским разговорным языком здесь относится к XI—XIII&nbsp;в. В свою очередь, тюркоязычные племена были довольно пёстрыми по своим этническим компонентам, объединяя множество других, отчасти более древних племён, впоследствии участвовавших в этногенезе не только азербайджанцев, но и целого ряда других тюркоязычных народов. Надо полагать, что в этнической истории Азербайджана оставили заметный след и оседавшие в Южном Азербайджане племена каракоюнлу («чёрнобаранные») и аккоюнлу («белобаранные»), в государства которых в XV&nbsp;в. входили «азербайджанские земли к югу от Кубы»}}</ref>, qeyd edirlər  ki, azərbaycanlılar qarışıq mənşəli xalq olmaqla, etnogenezində regionun həm yerli aborigen əhalisi, həm də türk elementləri iştirak etmişdir.

|il          = 2002

|il          = 2002

|страницы    = 419

|страницы    = 419

|isbn        = 5846500323, 9785846500327

|isbn        = 5846500323  

|isbn2        = 9785846500327

}}{{oq|ru|Термин «огуз» первоначально был нарицательным обозначением племени и с числительным детерминативом применялся для наименования союзов племён, таких, например, как уйгуры — токуз-огуз — девять племён, карлуки — уч-огуз — три племени. Впоследствии он потерял своё первоначальное значение и стал этническим наименованием племён, образовавшихся в Приаральских степях в результате смешения тюркютов с местными племенами угорского и сарматского происхождения.}}</ref> (Böyük Sovet Ensiklopediyasına əsasən, bəzi türk və qədim monqol tayfalarının irandilli [[Saklar|sak]] – [[Massagetlər|massaget]] tayfaları ilə qaynayıb-qarışması nəticəsində<ref>{{Kitab3

}}{{oq|ru|Термин «огуз» первоначально был нарицательным обозначением племени и с числительным детерминативом применялся для наименования союзов племён, таких, например, как уйгуры — токуз-огуз — девять племён, карлуки — уч-огуз — три племени. Впоследствии он потерял своё первоначальное значение и стал этническим наименованием племён, образовавшихся в Приаральских степях в результате смешения тюркютов с местными племенами угорского и сарматского происхождения.}}</ref> (Böyük Sovet Ensiklopediyasına əsasən, bəzi türk və qədim monqol tayfalarının irandilli [[Saklar|sak]] – [[Massagetlər|massaget]] tayfaları ilə qaynayıb-qarışması nəticəsində<ref>{{Kitab3

|müəllif        =

|müəllif        =

|il        = 1954

|il        = 1954

|страницы    = 513

|страницы    = 513

|isbn        =5846500323, 9785846500327

|isbn        =5846500323

|isbn2        = 9785846500327

}}{{oq|ru|ОГУЗЫ (гузы, узы) — союз племён, существовавший в Приаралье в 6—11 вв. на основе смешения нек-рых тюркских и древнемонгольских племён с частью сакско-массагетских; победившей оказалась при этом тюркская речь.}}</ref>). Etnik müxtəliflik türkləşmə üçün zəmin oldu<ref name="feod"/>. İosif Oranski<ref>{{Kitab3

}}{{oq|ru|ОГУЗЫ (гузы, узы) — союз племён, существовавший в Приаралье в 6—11 вв. на основе смешения нек-рых тюркских и древнемонгольских племён с частью сакско-массагетских; победившей оказалась при этом тюркская речь.}}</ref>). Etnik müxtəliflik türkləşmə üçün zəmin oldu<ref name="feod"/>. İosif Oranski<ref>{{Kitab3

|müəllif        =  

|müəllif        =  

|il = 2000

|il = 2000

|страницы  = 6

|страницы  = 6

|isbn  = 1860642780, 9781860642784

|isbn   =

|isbn2 = 9781860642784

}}{{oq|en|“The mass of the Oghuz Turkic tribes who crossed the Amu Darya towards the west left the Iranian plateau, which remained Persian, and established themselves more to the west, in Anatolia. Here they divided into Ottomans, who were Sunni and settled, and Turkmens, who were nomads and in part Shiite (or, rather, Alevi). The latter were to keep the name “Turkmen”for a long time: from the 13th century onwards they “Turkised”the Iranian populations of Azerbaijan (who spoke west Iranian languages such as Tat, which is still found in residual forms), thus creating a new identity based on Shiism and the use of Turkish. These are the people today known as Azeris.”}}</ref>. "Şərq Tarixi"nə ({{lang-ru|«Истории Востока»}}) əsasən, [[türklər]]lə azərbaycanlılar arasındakı etnik sərhəd [[XVI əsr]]ə qədər müəyyənləşsə də, amma o vaxt hələ tam dəqiqləşməmişdi<ref name="ИВ_2002"></ref>. Novolsev bununla bağlı qeyd edir ki,  ''"Səfəvi İranı ilə  [[Osmanlı İmperiyası]] arasında yaranmış sərhəd, əsas xüsusiyyətlərində elə türklərlə azərbaycanlılar arasındakı etnik sərhədi əks etdirməkdədir"''<ref name="feod"/>. Türk tayfalarının Cənubi Qafqaza köçürülməsi XVI—XVII əsrlərə qədər davam etmiş, həmin dövrdə yarımköçəri [[Şahsevənlər|şahsevən]] və [[Padarlar|padar]] tayfaları isə [[Muğan düzü|Muğan]]a köçürülmüşdü<ref name="Волкова Н. Г.">{{Kitab3

}}{{oq|en|“The mass of the Oghuz Turkic tribes who crossed the Amu Darya towards the west left the Iranian plateau, which remained Persian, and established themselves more to the west, in Anatolia. Here they divided into Ottomans, who were Sunni and settled, and Turkmens, who were nomads and in part Shiite (or, rather, Alevi). The latter were to keep the name “Turkmen”for a long time: from the 13th century onwards they “Turkised”the Iranian populations of Azerbaijan (who spoke west Iranian languages such as Tat, which is still found in residual forms), thus creating a new identity based on Shiism and the use of Turkish. These are the people today known as Azeris.”}}</ref>. "Şərq Tarixi"nə ({{lang-ru|«Истории Востока»}}) əsasən, [[türklər]]lə azərbaycanlılar arasındakı etnik sərhəd [[XVI əsr]]ə qədər müəyyənləşsə də, amma o vaxt hələ tam dəqiqləşməmişdi<ref name="ИВ_2002"></ref>. Novolsev bununla bağlı qeyd edir ki,  ''"Səfəvi İranı ilə  [[Osmanlı İmperiyası]] arasında yaranmış sərhəd, əsas xüsusiyyətlərində elə türklərlə azərbaycanlılar arasındakı etnik sərhədi əks etdirməkdədir"''<ref name="feod"/>. Türk tayfalarının Cənubi Qafqaza köçürülməsi XVI—XVII əsrlərə qədər davam etmiş, həmin dövrdə yarımköçəri [[Şahsevənlər|şahsevən]] və [[Padarlar|padar]] tayfaları isə [[Muğan düzü|Muğan]]a köçürülmüşdü<ref name="Волкова Н. Г.">{{Kitab3

|müəllif = Волкова Н. Г.  

|müəllif = Волкова Н. Г.  

|il = 1990

|il = 1990

|страницы  = 8-9

|страницы  = 8-9

|isbn  = 5020167614, 9785020167612

|isbn  = 5020167614  

|isbn2  = 9785020167612

}}</ref>.

}}</ref>.

{{Sitatın sonu}}

{{Sitatın sonu}}

|страницы    = 24

|страницы    = 24

|isbn        =  

|isbn        =  

}}</ref>.]]

}}</ref>.]]#

* [[Ayrımlar]]&nbsp;— Azərbaycanın qərbində (Gəncə və ətrafında, Daşkəsən və Gədəbəy rayonlarında), Kiçik Qafqaz dağlarında<ref name="Советская энциклопедия">{{cite news | title=Азербайджанцы |publisher=Большая советская энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия. 1969—1978.| url=http://dic.academic.ru/dic.nsf/bse/61914/Азербайджанцы| lang=ru}}</ref> məskunlaşıblar.

* [[Ayrımlar]]&nbsp;— Azərbaycanın qərbində (Gəncə və ətrafında, Daşkəsən və Gədəbəy rayonlarında), Kiçik Qafqaz dağlarında<ref name="Советская энциклопедия">{{cite news | title=Азербайджанцы |publisher=Большая советская энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия. 1969—1978.| url=http://dic.academic.ru/dic.nsf/bse/61914/Азербайджанцы| language=ru}}</ref> məskunlaşıblar.

* [[Əfşarlar]]&nbsp;— 24 oğuz tayfasından biridir. Bu tayfanın müasir təmsilçiləri azərbaycan etnoqrafik qrupu hesab olunur<ref>Richard V. Weekes. Muslim peoples: a world ethnographic survey. AZERI. Стр. 56</ref><ref name="ethnomuseum" >Российский этнографический музей. [http://www.ethnomuseum.ru/glossary/?афшары Афшары].</ref> və onlar həm də İranın hər yerində məskundurlar.  

* [[Əfşarlar]]&nbsp;— 24 oğuz tayfasından biridir. Bu tayfanın müasir təmsilçiləri azərbaycan etnoqrafik qrupu hesab olunur<ref>Richard V. Weekes. Muslim peoples: a world ethnographic survey. AZERI. Стр. 56</ref><ref name="ethnomuseum" >Российский этнографический музей. [http://www.ethnomuseum.ru/glossary/?афшары Афшары].</ref> və onlar həm də İranın hər yerində məskundurlar.  

* [[Bayat tayfası]]&nbsp;— oğuz tayfası, həm azərbaycanlıların və həm də [[türkmənlər]]in subetnik qrupudur<ref>Российский этнографический музей. Глоссарий. [http://www.ethnomuseum.ru/glossary/?%C1%E0%FF%F2%FB%201 Баяты]</ref>.

* [[Bayat tayfası]]&nbsp;— oğuz tayfası, həm azərbaycanlıların və həm də [[türkmənlər]]in subetnik qrupudur<ref>Российский этнографический музей. Глоссарий. [http://www.ethnomuseum.ru/glossary/?%C1%E0%FF%F2%FB%201 Баяты]</ref>.

|il = 1990

|il = 1990

|страницы  = 3

|страницы  = 3

|isbn  = 5020167614, 9785020167612

|isbn  = 5020167614  

|isbn2  = 9785020167612

}}</ref>, Dağıstanda və Azərbaycanın cənub sərhədi boyu rayonlarda yaşayırlar. "Tərəkəmə" termini ilk olaraq etnik, tayfa adı kimi işlədilmişdi. Amma XIX əsr&nbsp;— XX əsrin əvvəllərində bu termin daha çox Azərbaycanda köçəri maldarlıqla məşğul olan əhali üçün, "köçərilər" sözünün qarşılığı olaraq istifadə edildi<ref name="Sakinat"/>.

}}</ref>, Dağıstanda və Azərbaycanın cənub sərhədi boyu rayonlarda yaşayırlar. "Tərəkəmə" termini ilk olaraq etnik, tayfa adı kimi işlədilmişdi. Amma XIX əsr&nbsp;— XX əsrin əvvəllərində bu termin daha çox Azərbaycanda köçəri maldarlıqla məşğul olan əhali üçün, "köçərilər" sözünün qarşılığı olaraq istifadə edildi<ref name="Sakinat"/>.

* [[Şahsevənlər]]&nbsp;— əsasən İranda<ref name="Советская энциклопедия"/> və Arazdan cənubda Cəbrayıl düzündə məskunlaşıblar<ref name="Институт">{{cite web|url=http://www.history.az/pdf.php?item_id=20100816020426434&ext=pdf|title=Кавказский этнографический сборник|publisher=www.history.az|author=Институт этнологии и антропологии им. Н.Н. Миклухо-Маклая|archiveurl=http://www.webcitation.org/61CUXHXYU|archivedate=2011-08-25}}{{oq|ru|Когда же Давид Строитель в начале XII в., усиливая военную мощь Грузии, поселяет в стране 45 тыс. кипчакских семей, то тем самым образуется значительный массивы тюркоязычного населения. Период наступления персидских шахов на Грузию оставляет след поселением в 1480-х гг. азербайджанцев по южным рубежам страны — по р. Акстафе, Дебет и др. (казахская, памбакская и шурагельская группы)...}}</ref>. ''İnanlı'', ''bağdadi'', ''usanlu'' və başqa tayfalara bölünürlər<ref>{{Kitab3

* [[Şahsevənlər]]&nbsp;— əsasən İranda<ref name="Советская энциклопедия"/> və Arazdan cənubda Cəbrayıl düzündə məskunlaşıblar<ref name="Институт">{{cite web2|url=http://www.history.az/pdf.php?item_id=20100816020426434&ext=pdf|title=Кавказский этнографический сборник|publisher=www.history.az|language=ru |author=Институт этнологии и антропологии им. Н.Н. Миклухо-Маклая|archiveurl=http://www.webcitation.org/61CUXHXYU|archivedate=2011-08-25}}{{oq|ru|Когда же Давид Строитель в начале XII в., усиливая военную мощь Грузии, поселяет в стране 45 тыс. кипчакских семей, то тем самым образуется значительный массивы тюркоязычного населения. Период наступления персидских шахов на Грузию оставляет след поселением в 1480-х гг. азербайджанцев по южным рубежам страны — по р. Акстафе, Дебет и др. (казахская, памбакская и шурагельская группы)...}}</ref>. ''İnanlı'', ''bağdadi'', ''usanlu'' və başqa tayfalara bölünürlər<ref>{{Kitab3

|müəllif        = Савина В. И.  

|müəllif        = Савина В. И.  

|hissə      =Этнонимы и топонимии Ирана

|hissə      =Этнонимы и топонимии Ирана

|isbn  =  

|isbn  =  

}}{{oq|az|Babam sünni, nənəm şiə, dürək mən,<br/>Nə farsam mən, nə hindəm mən, '''türək''' mən.

}}{{oq|az|Babam sünni, nənəm şiə, dürək mən,<br/>Nə farsam mən, nə hindəm mən, '''türək''' mən.

}}</ref> (yaxud "türk"<ref>{{cite web|http://www.hophopname.com/?page=inpage&sid=MTIxNDA3MTEwMTk3NTI0Nw==|title=Satirik parçalar|author=Mirzə Ələkbər Sabir|archiveurl=}}{{oq|az|Babam sünni, nənəm şiə, dürək mən,<br/> Nə farsam mən, nə hindəm mən, '''turkəm''' mən!

}}</ref> (yaxud "türk"<ref>{{oq|az|Babam sünni, nənəm şiə, dürək mən,<br/> Nə farsam mən, nə hindəm mən, '''turkəm''' mən!

}}</ref>), kimi göstərsə də, böyüyəndə öz həmvətənlərinə "müsəlman" deyə müraciət etmişdi<ref name="Alekperov">{{Kitab3

}}</ref>), kimi göstərsə də, böyüyəndə öz həmvətənlərinə "müsəlman" deyə müraciət etmişdi<ref name="Alekperov">{{Kitab3

|müəllif = [[Ələsgər Ələkbərov (arxeoloq)‎|Алекперов А. К.]]

|müəllif = [[Ələsgər Ələkbərov (arxeoloq)‎|Алекперов А. К.]]

}}</ref>. Onun həmdövrü, şair və Qarabağ xanlığının vəziri [[Molla Pənah Vaqif]] isə əksinə, Azərbaycanı yalnız  köçəri tayfaların "[[el]]"lərinə bölürdü. Yazıçı və filosof-materialist [[Mirzə Fətəli Axundov]] isə azərbaycanlılara müraciətlərində "qafqazlı", "müsəlman" və "tatar" adlarından istifadə etmişdi.

}}</ref>. Onun həmdövrü, şair və Qarabağ xanlığının vəziri [[Molla Pənah Vaqif]] isə əksinə, Azərbaycanı yalnız  köçəri tayfaların "[[el]]"lərinə bölürdü. Yazıçı və filosof-materialist [[Mirzə Fətəli Axundov]] isə azərbaycanlılara müraciətlərində "qafqazlı", "müsəlman" və "tatar" adlarından istifadə etmişdi.

Azərbaycanlılar arasında "azərbaycanlılar", yaxud "azərbaycan türkləri" termini ilk dəfə [[1891]]-ci il tarixli  [[Kəşkül (qəzet)|"Kəşkül"]] adlı liberal Bakı qəzetində  ortaya atılmış (İran-Rusiya sərhədinin hər iki tayında yaşayan xalqın təyin olunması üçün)<ref name="Сахаров-центр">{{cite web|url=http://www.sakharov-center.ru/publications/azrus/az_002.htm|title=Русское правление, модернизаторские элиты и становление национальной идентичности в Азербайджане|publisher=sakharov-center.ru|author=Тадеуш СВЕНТОХОВСКИЙ|archiveurl=http://www.webcitation.org/66MKBElo0|archivedate=2012-03-22}}</ref> və XIX əsrin sonundan bu termin [[Yelizavetpol quberniyası]]nda özünüadlandırma kimi yayılmağa başlamışdı<ref>{{Kitab3

Azərbaycanlılar arasında "azərbaycanlılar", yaxud "azərbaycan türkləri" termini ilk dəfə [[1891]]-ci il tarixli  [[Kəşkül (qəzet)|"Kəşkül"]] adlı liberal Bakı qəzetində  ortaya atılmış (İran-Rusiya sərhədinin hər iki tayında yaşayan xalqın təyin olunması üçün){{Kitab3

  |müəllif          = Шнирельман В.А.

  |müəllif          = Шнирельман В.А.

  |hissə          = {{#if:{{{часть|}}}|{{{часть}}}}}

  |hissə          = {{#if:{{{часть|}}}|{{{часть}}}}}

  |tiraj          = 2000

  |tiraj          = 2000

}}{{oq|ru|Название «азербайджанцы» входило в обиход постепенно; даже в 1920-е годы применялись термины «азербайджанские тюрки» или «азербайджанские татары», и это было официально зафиксировано на Всесоюзном тюркологическом съезде в 1926 г. Например, первый председатель Совнаркома Азербайджанской Республики Н. Нариманов (1870—1925) до конца своихдней называл себя «тюрком». Только после 1936 г. термин «азербайджанцы» полностью обрел право на существование.}}</ref>.

}}{{oq|ru|Название «азербайджанцы» входило в обиход постепенно; даже в 1920-е годы применялись термины «азербайджанские тюрки» или «азербайджанские татары», и это было официально зафиксировано на Всесоюзном тюркологическом съезде в 1926 г. Например, первый председатель Совнаркома Азербайджанской Республики Н. Нариманов (1870—1925) до конца своихдней называл себя «тюрком». Только после 1936 г. термин «азербайджанцы» полностью обрел право на существование.}}</ref>.

== Qeydlər ==

== Qeydlər ==

== İstinadlar ==

== İstinadlar ==

{{İstinadlar|2}}

{{İstinadlar|2}}