Diqqət! 4 aprel 2024-cü il tarixdən saytın yeni versiyası sheki.org domenində fəaliyyət göstərir. Bu köhnə versiyadır və yenilənməsi məhdudlaşdırılıb. Lakin 6 yanvar 2025-ci il tarixədək bu vəziyyətdə internetdə qalacaqdır...

Difference between pages "Nəbiyyə Əbdürrəhmanova" and "Gələsən, görəsən (qala)"

Şəki Ensiklopediyası səhifəsi
(Səhifələr arasında fərq)
Jump to navigation Jump to search
(Səhifəni '[[Kateqoriya:{{padleft:|1|{{PAGENAME}}}}]]{{Əvvəlcə familiya|{{PAGENAME}}}}{{Şəxs |Adı = Nəb...' ilə yarat)
 
(Səhifəni '{{Tarixi abidə |Azərbaycanca adı = “Gələsən, görəsən” qalası |Orijinal adı = |Şəkil = Gelesen-Goresen.jpg |Şəkil...' ilə yarat)
 
Sətir 1: Sətir 1:
−
[[Kateqoriya:{{padleft:|1|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:Şəxslər (familiya sırası ilə)|{{Əvvəlcə familiya|{{PAGENAME}}}}]]{{Şəxs
+
{{Tarixi abidə
−
|Adı                     = Nəbiyyə Əbdürrəhmanova
+
|Azərbaycanca adı        = “Gələsən, görəsən” qalası
−
|Tam adı                 = Əbdürrəhmanova Nəbiyyə Adışirin qızı
+
|Orijinal adı            =
−
|Piktoqram               = bio <!--“bio” sözünü yazar, kitab, diplomat, filosof, newspaper, riyaziyyat, fizika, kimya, biologiya, tibb, tarix, arxeologiya və musiqi və s. variantlarından (bütün variantlar burada: [[Şəki Ensiklopediyası:Layihə/Piktoqramlar]]) hər hansı biri ilə əvəz edə bilərsiniz-->
+
|Şəkil                    = Gelesen-Goresen.jpg
−
|Şəkil                   = Nəbiyyə Abdurahmanova.png
+
|Şəkilaltı mətn          = “Gələsən, görəsən” qalasının cənub qapısı (2011).
−
  |Şəklin ölçüsü           =  
+
|Şəklin eni              =
−
|Şəklin izahı            = Nəbiyyə Əbdürrəhmanova.
+
|Status                  =
−
|Digər adı              =  
+
|Ölkə                     = Azərbaycan
−
|Doğum tarixi            = {{Doğum tarixi|1924|8|13}}
+
|Ölkə2                    =
−
|Doğum yeri              = [[Nuxa]] (indiki Şəki), {{AzSSR}}, {{ZSFSR}}
+
|Yerləşdiyi yerin adı     = kənd
−
|Vəfat tarixi            = {{Vəfat tarixi|1993| | }}
+
|Yerləşdiyi yer          = Kiş
−
|Vəfat yeri             = [[Şəki]], {{AZE}}
+
|lat_dir                  =
−
|Vəfat səbəbi            =  
+
|lat_deg                  = 41.2635
−
|Dəfn yeri              = Məhəmməd əfəndi qəbiristanlığı, [[Şəki]]
+
|lat_min                  =
−
|Vətəndaşlığı            = {{SSRİ}}→{{AZE}}
+
|lat_sec                  =
−
|Həyat yoldaşı          = Rəcəb Ağayev
+
|lon_dir                  =
−
|Uşağı                  =  
+
|lon_deg                  = 47.2286
−
|Partnyoru              =  
+
|lon_min                  =
−
|Atası                  =  
+
|lon_sec                  =
−
|Anası                  =  
+
|region                  =  
−
|Milliyəti              =  
+
|CoordScale               =  
−
|Dini                    =  
+
|Yer xəritəsi            = Azərbaycan
−
|İxtisası                =  
+
|Yer xəritəsi 2          = Azərbaycan Şəki  
−
|Təhsili                = {{*}}[[Nuxa Dövlət Müəllimlər İnstitutu]], tarix şöbəsi (1948–1950)
+
|Yer xəritəsi 3          =
 +
|Xəritənin ölçüsü        =
 +
|Xəritənin ölçüsü 2      = 100
 +
|Xəritənin ölçüsü 3      =
 +
|Marker                   =  
 +
|Marker 2                =   
 +
|Marker 3                =       
 +
|Markerin ölçüsü          =   
 +
|Markerin ölçüsü 2        =  
 +
|Markerin ölçüsü 3        =  
 +
|Arxitektura üslubu      =  
 +
|Layihə müəllifi          =  
 +
|Memar                    =  
 +
|Heykəltəraş              =
 +
|İnşa edən                =
 +
|Banisi                  =
 +
|İlk xatırlanma          =  
 +
|Təməlinin qoyulması      = XV əsr{{sfn|Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin Qərarı|2001|p=}}
 +
|Xronologiya             =  
 +
|Ləğv edilib              =  
 +
|Tikintinin başlanması    =  
 +
|Tikintinin qurtarması    =  
 +
|Bina                    =
 +
|Vəziyyəti                =  
 +
|Hündürlük                =  
 +
|Material                = qaya daşı
 +
|Sayt                    =  
 +
|Plan                    =  
 +
|Planın izahı            =  
 +
|Planın eni              =  
 +
|Commons                  = Gelersen-Görersen_fortress
 +
}}
 +
'''“Gələsən, görəsən” qalası''' '''“Gələsən, görəsən” qalası''' — [[Şəki rayonu|Şəki rayonunun]] [[Kiş|Kiş kəndindən]] 1 km şimalda, [[Kiş çayı|Kiş çayının]] sağ sahilində, Qaratəpə adlı təpənin başında yerləşir. 
  
−
{{*}}Azərbaycan Müəllimləri Təkmilləşdirə İnstitutu, tarix fakültəsi, qiyabi (1958–1964)
+
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin “Azərbaycan Respublikası ərazisində dövlət mühafizəsinə götürülmüş daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin əhəmiyyət dərəcələrinə görə bölgüsünün təsdiq edilməsi haqqında” 2 avqust 2001-ci il tarixli, 132 nömrəli qərarının 1 nömrəli əlavəsinə əsasən 322 inventar nömrəsi və “Gələsən, görəsən” adı ilə XV əsr abidəsi kimi qeydə alınmışdır. Tarixi mənbələrdə adı ilk dəfə 1551-ci il hadisələri ilə bağlı çəkilsə də, 1403 – 1404-cü illərdə Əmir Teymurun tutduğu “Gəl, gör, get” qalasının da elə bu qala olması ehtimal edilir.
−
|Fəaliyyəti              =
 
−
|Fəaliyyət illəri        =
 
−
|Tanınır                =
 
−
|Mükafatları            =
 
−
|Adının digər versiyası  = <!--Burada şəxsin ad və familiyasının digər yazılış formaları göstərilməlidir; Məsələn, şəxsin adı ''Məmməd Əliyev''dirsə, bura '''Memmed Eliyev''', Mammad Aliyev və s. bu kimi adlar yazmaq olar. Çünki internetdə axtarış edilərkən, çox vaxt ingilis əlifbasında olmayan hərflərin (ə, ü, ö və s.) əvəzinə başqa hərflər yazılır  -->Nəbiyyə Abdurahmanova, Nebiyye Abdurahmanova, Nabiyya Abdurahmanova, Нәбијјә Әбдүррәһманова
 
−
|İmzası                  =
 
−
|Saytı                  =
 
−
|Commons                =
 
−
}}
 
−
'''Nəbiyyə Əbdürrəhmanova''' (1929–1993) — sovet dövründə [[Şəki|Şəkidə]] tanınmış partiya işçisi olmuş qadın. 4, 5, 6 və 8-ci çağırış şəhər sovetinin deputatı seçilmişdir.
 
  
 
==Haqqında məlumatlar==
 
==Haqqında məlumatlar==
−
13 avqust 1924-cü il tarixdə [[Nuxa|Nuxada]] (indiki Şəki) anadan olub.
+
===1402 — 1403===
 +
İbn Ərəbşahın (1389–1450) “Əcaibül-məqdur fi nəvaib timur” əsərində göstərilir ki, 1402-ci ildə baş vermiş məşhur Ankara döyüşündən geri dönən Əmir Teymur qışı keçirmək üçün Qarabağa gedərkən yolu üstündəki “Gəl, gör, get” adlı bir qalanı<ref name=Q1 group=qeyd/> uzun müddət mühasirədə saxlamış və sonda bir təsadüf nəticəsində onu ələ keçirə bilmişdir. İbn Ərəbşah əvvəl bu qalanın müdafiəçilərini xaçpərəst və gürcü kimi təqdim etsə də, bir qədər sonra Şirvanşah Şeyx İbrahimin dili ilə onları tatar adlandırmışdır. Müəllif qalanın alınmazlığının səbəbini belə izah edir: Teymurun əsgərləri hər gün səhər tezdən ta axşamadək qalanın yaxınlığında durub qalaya tərəf ox atırdılar, axşam isə gecələmək üçün düşərgəyə qayıdırdılar. Çünki qalanın yanında gecələmək üçün bir yer yox idi. Nəticədə qalanın mühasirəsi pozulur, müdafiəçilər qaldırılıb-saldırılan körpünü yerinə qoyaraq ətraf aləmlə əlaqəni bərpa edə bilirdilər{{Sfn |ابن عربشاه|1339|pp=204-212}}{{sfn|Ибн Арабшах|2007|с=202-206}}{{sfn|Məmmədov A.S.|2007|s= }}{{sfn|Məmmədov A.S.|2016|s=373-377}}{{sfn|Məmmədov A.S.|2019|s=401-407}}. Bu izah “Gəl, gör, get” qalası ilə indiki “Gələsən, görəsən” qalasının eyni bir qala olması ehtimalını daha da gücləndirir. Çünki “Gələsən, görəsən” qalasının ətrafında da relyef çox sərtdir və bu ərazidə kiçik bir qoşunun gecələyə bilməsi üçün yer yoxdur.
  
−
===Təhsili===
+
Məşhur türk tarixçısi Əhməd Zəki Vəlidi də “Gəl, gör, get” qalasını indiki “Gələsən, görəsən” qalası ilə eyniləşdirir{{sfn|Əhməd Zəki Vəlidi|2009|s=52}}<ref name=Q2 group=qeyd/>.
−
Nuxa şəhər 5 №-li məktəbini və [[Nuxa Pedaqoji Texnikumu|Nuxa Pedaqoji Texnikumunu]] bitirib.
 
  
−
1948 – 1950-ci illərdə ikiillik [[Nuxa Dövlət Müəllimlər İnstitutu|Nuxa Dövlət Müəllimlər İnstitutunun]] tarix şöbəsində,
+
O dövrün müəlliflərindən biri olan İoann de Qalonifontibus 1404-cü ildə qələmə aldığı “Qafqaz xalqları haqqında məlumat”larının “Dağıstan. Ləzgi. Albaniya” bolməsində Şəki ilə bağlı qeyd edir ki, “Burada gürcülər, saratsinlər (müsəlmanlar), darginlər və ləzgilər yaşayırlar... Onların (xristianlarının) məzhəbləri gürcülərlə eynidir, amma... onlar özlərinin bir neçə xüsusi dini mərasimlərini də icra edirlər”{{sfn|Баку. Элм. 1979|1980|с=25}}. Deməli, “Gəl, gör, get” qalası müdafiəçiləri ibn Ərəbşah tərəfindən pravoslav xristian tatarlar kimi təqdim edildiyi kimi, İoann de Qalonifontibusun yazdıqlarına əsasən isə eyni dövrdə “Gələsən, görəsən” qalası müdafiəçilərinin də pravoslav xristian albanlar ola bilərdi. Bu da “Gəl, gör, get” qalası ilə indiki “Gələsən, görəsən” qalasının eyni bir qala olması ehtimalını artırır.
  
−
1958 – 1964-cü illərdə Azərbaycan Müəllimləri Təkmilləşdirə İnstitutunun tarix fakültəsində təhsil alıb.
+
Həmin illərdə Şəkinin hakimi Seyid Əhməd Orlat idi. O, bu vəzifədə 1399-cu ilin yanvar ayında Əlincə qalası yaxınlığıda baş vermiş döyüş zamanı teymurilər tərəfindən öldürülmüş atası Seyid Əli Orlatı əvəz etmişdir<ref name=Q3 group=qeyd/>. Atasının teymurilərə qarşı çıxmasına baxmayaraq, Seyid Əhməd Orlat, Şirvanşah Şeyx İbrahimin vasitəçiliyi ilə Əmir Teymurun etimadını qazana bilmiş və bununla da onun Şəkiyə gözlənilən yürüşünün qarşısını almışdır. Buna görə də həmin illərdə “Gəl, gör, get” qalasının Seyid Əhməd Orlatın nəzarətində olmadığını ehtimal edilə bilər.
  
−
===Əmək fəaliyyəti===
+
===1551===
−
Nuxa Pedaqoji Texnikumunu bitirdikdən sonra bir müddət komsomol təşkilatında müxtəlif vəzifələrdə çalışıb.
 
  
−
1950-ci ildən isə Azərbaycan {{KP}} Nuxa rayon partiya komitəsinin təbliğat və təşviqat şöbəsinin təlimatçısı olub.
+
== Qeydlər ==
 +
{{İstinad siyahısı
 +
|group=qeyd
 +
|refs=
 +
<ref name=Q1> “Əcaibül-məqdur fi nəvaib timur” ərəb dilində qələmə alınsa da müəllif qalanın türkcə-azərbaycanca adını olduğu kimi saxlamış, amma ərəb dilində mənasını izah etmişdir. Əsərin Məhəmməd Əli Necati tərəfindən fars dilinə edilmiş tərcüməsinin 1960/61-ci il (h.ş.1339) Tehran nəşrində də qalanın adı türkcə-azərbaycanca olduğu kimi saxlanılmışdır {{Harvnb |ابن عربشاه|1339|pp=204-212}}. Lakin əsərin rus dilinə tərcüməsinin 2007-ci il Daşkənd nəşrində qalanın adı nədənsə rus dilənə tərcümə edilərək {{dil-ru|«приди, посмотри, возвращайся»}} kimi yazılmış və onun türkcə-azərbaycanca olması barədə heç nə qeyd edilməmişdir {{Harvnbru|Ибн Арабшах|2007|p=202}}?!</ref>
  
−
1983-cü ildə təqaüdə çıxıb.
+
<ref name=Q2>Bununla yanaşı, “Gəl, gör, get” qalasının yerinin indiki Gürcüstan Respublikası ərazisində olması ehtimalı da var və bu versiya da hələlik istisna hesab edilməməlidir. Belə ki Gürcüstanın Saçxere şəhəri yaxınlığındakı Modenaxi qalasının adının mənası da azərbaycanca “gələsən-görəsən” deməkdir {{Harvnb |Məmmədov A.S.|2016|pp=371, 378}}</ref>
  
−
===İctimai-siyasi aktivliyi===
+
<ref name=Q3>Bu döyüşdə teymurilər məğlub olsalar da, Əmir Teymurun 17 yaşlı nəvəsi Əbubəkr mirzənin atdığı bir ox təsadüfən Seyid Əhməd Orlatın dəbilqəsinin zireh ətəyini deşərək onun şah damarına sancılmış və nəticədə Seyid Əhməd Orlat həlak olmuşdur.</ref>}}
−
[[Nuxa rayon və şəhər sovetlərinin deputatları (1951)|1951]], [[Nuxa rayon və şəhər sovetlərinin deputatları (1953)|1953]], [[Nuxa rayon və şəhər sovetlərinin deputatları (1955)|1955]] və [[Nuxa rayon və şəhər sovetlərinin deputatları (1959)|1959-cu]] illərdə Nuxa şəhər Sovetinin deputatı seçilib.
 
  
−
===Vəfatı===
+
== İstinadlar ==
−
1993-cü ildə Şəkidə vəfat edib. Məhəmməd əfəndi qəbiristanlığında dəfn olunub.
+
{{İstinad siyahısı}}
  
−
{{Yoxlanılmış məqalə}}
+
==Ədəbiyyat==
 +
# {{Sayta istinad|url=https://e-qanun.az/framework/2847 |author = |authorlink= |title= Azərbaycan Respublikası ərazisində dövlət mühafizəsinə götürülmüş daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin əhəmiyyət dərəcələrinə görə bölgüsünün təsdiq edilməsi haqqında |subtitle= |deadlink= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180709180722/http://www.e-qanun.az/framework/2847 |archivedate=8 Dec 2015 - 5 Aug 2023 |lang=az |showlang=|responsible=  |website=Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyi Hüquqi aktların vahid elektron bazası |websiteurl=https://e-qanun.az/ |type= |date= |accessdate= 26.03.2024|quote= |quoteup= |description= |ref=Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin Qərarı }}
 +
# {{məqalə
 +
| müəllif        = [[Aydın Məmmədov (jurnalist)|Məmmədov A.S.]]
 +
| başlıq          = İbn Ərəbşahın məlum “Əcaibül-məqdur fi nəvaib timur” əsərində Şəkiyə dair naməlum bəhslər
 +
| orijinal        =
 +
| link            =
 +
| dil            =
 +
| cavabdeh        =
 +
| nəşrin müəllifi =
 +
| nəşr            = Elm
 +
| tip            = qəzet
 +
| yer            = Bakı
 +
| nəşriyyat      =
 +
| il              = 2007
 +
| cild            =
 +
| buraxılış      = 30 oktyabr
 +
| nömrə          =
 +
| səhifələr      =
 +
| isbn            =
 +
| issn            =
 +
| doi            =
 +
| bibcode        =
 +
| arxiv          =
 +
| pmid            =
 +
| ref            = Məmmədov A.S.
 +
| archiveurl      =
 +
| archivedate    =
 +
}}
 +
# {{kitab3
 +
| müəllif        = Ибн Арабшах
 +
| hissə          =
 +
| hissənin linki  =
 +
| başlıq          = История амира Темура
 +
| orijinal        =
 +
| link            = https://sheki.org/wiki/K%C3%B6m%C9%99k%C3%A7i_s%C9%99hif%C9%99:%C6%8Fd%C9%99biyyat/%D0%90%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%B9%D0%B8%D0%B1_%D0%B0%D0%BB-%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B4%D1%83%D1%80_%D1%84%D0%B8_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%85-%D0%B8_%D0%A2%D0%B0%D0%B9%D0%BC%D1%83%D1%80
 +
| vikimənbə      =
 +
| cavabdeh        =
 +
| nəşr            = Институт истории народов Средней Азии имени Махпират
 +
| yer            = Ташкент
 +
| nəşriyyat      =
 +
| il              = 2007
 +
| cild            =
 +
| səhifə          = 201 – 208
 +
| sütunlar        =
 +
| səhifələr      =
 +
| seriya          =
 +
| isbn            =
 +
| doi            =
 +
| tiraj          =
 +
| archiveurl      = https://web.archive.org/web/20240330181425/https://sheki.org/wiki/index.php?title=K%C3%B6m%C9%99k%C3%A7i_s%C9%99hif%C9%99:%C6%8Fd%C9%99biyyat/%D0%90%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%B9%D0%B8%D0%B1_%D0%B0%D0%BB-%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B4%D1%83%D1%80_%D1%84%D0%B8_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%85-%D0%B8_%D0%A2%D0%B0%D0%B9%D0%BC%D1%83%D1%80&oldid=62879
 +
| archivedate    = 30 Mar 2024
 +
| ref            = Ибн Арабшах
 +
}}
 +
# {{məqalə
 +
| müəllif        = [[Aydın Məmmədov (jurnalist)|Məmmədov A.S.]]
 +
| başlıq          = İbn-i Arabşah'ın Ankara savaş'ından dönen Emir Timur'un “Gel-Gör-Git” kalesi'ni kuşatması hakkında yazdıkları
 +
| orijinal        =
 +
| link            = https://www.cubuk.bel.tr/yedek/belediye_yayinlari/cubuk-ve-cevresi-uluslararasi-sempozyumu.pdf
 +
| dil            = tr
 +
| cavabdeh        =
 +
| nəşrin müəllifi =
 +
| nəşr            = Bütün yönleriyle Çubuk ve Çevresi (Uluslararası Sempozyumu)
 +
| tip            =
 +
| yer            = Ankara
 +
| nəşriyyat      =
 +
| il              = 2016
 +
| cild            =
 +
| buraxılış      =
 +
| nömrə          =
 +
| səhifələr      = 369 – 378
 +
| isbn            =
 +
| issn            =
 +
| doi            =
 +
| bibcode        =
 +
| arxiv          =
 +
| pmid            =
 +
| ref            = Məmmədov A.S.
 +
| archiveurl      = https://web.archive.org/web/20220714062534/https://www.cubuk.bel.tr/yedek/belediye_yayinlari/cubuk-ve-cevresi-uluslararasi-sempozyumu.pdf
 +
| archivedate    = 14 Jul 2022
 +
}}
 +
# {{məqalə
 +
| müəllif        = [[Aydın Məmmədov (jurnalist)|Məmmədov A.S.]]
 +
| başlıq          = 1384 – 1404 — Əmir Teymurun Şəki ölkəsinə hücumları (monoqrafiya)
 +
| orijinal        =
 +
| link            = https://archive.org/details/azf-312562/page/n183/mode/1up
 +
| dil            =
 +
| cavabdeh        = Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu
 +
| nəşrin müəllifi =
 +
| nəşr            = Şəki. Biblioqrafik göstəricisi. Tarix-diyarşünaslıq materialları
 +
| tip            = kitab
 +
| yer            = Bakı
 +
| nəşriyyat      = Turxan NRB
 +
| il              = 2019
 +
| cild            =
 +
| buraxılış      =
 +
| nömrə          =
 +
| səhifələr      = 365 – 419
 +
| isbn            =
 +
| issn            =
 +
| doi            =
 +
| bibcode        =
 +
| arxiv          =
 +
| pmid            =
 +
| ref            = Məmmədov A.S.
 +
| archiveurl      =
 +
| archivedate    =
 +
}}
 +
# {{kitab3
 +
| müəllif        =  Əhməd Zəki Vəlidi.
 +
| hissə          =
 +
| hissənin linki  =
 +
| başlıq          = Azərbaycanın tarixi coğrafiyası
 +
| orijinal        =
 +
| link            = https://lib.az/users/1/upload/files/Ehmed_Zeki_Velidi_Toqan._Azerbaycanin_tarixi_cografiyasi._Baki._2009%2C_112_s..pdf
 +
| vikimənbə      =
 +
| cavabdeh        =
 +
| nəşr            =
 +
| yer            = Bakı
 +
| nəşriyyat      = Təhsil
 +
| il              = 2009
 +
| cild            =
 +
| səhifə          =
 +
| sütunlar        =
 +
| səhiflər        =
 +
| seriya          =
 +
| isbn            =
 +
| doi            =
 +
| tiraj          = 500
 +
| archiveurl      = https://web.archive.org/web/20190711194542/https://lib.az/users/1/upload/files/Ehmed_Zeki_Velidi_Toqan._Azerbaycanin_tarixi_cografiyasi._Baki._2009%2C_112_s..pdf
 +
| archivedate    = 11 Jul 2019
 +
| ref            = Əhməd Zəki Vəlidi
 +
}}
 +
# {{kitab3
 +
| müəllif        = ابن عربشاه
 +
| hissə          =
 +
| hissənin linki  =
 +
| başlıq          = زندگانى شگفت آور تيمور
 +
| orijinal        = عجايب المقدور فى اخبار تيمور
 +
| link            =
 +
| vikimənbə      =
 +
| cavabdeh        = ترجمه: محمد على نجاتى
 +
| nəşr            =
 +
| yer            = تهران
 +
| nəşriyyat      =
 +
| il              = 1339
 +
| cild            =
 +
| səhifə          = 204 – 212
 +
| sütunlar        =
 +
| səhifələr      =
 +
| seriya          =
 +
| isbn            =
 +
| doi            =
 +
| tiraj          =
 +
| archiveurl      =
 +
| archivedate    =
 +
| ref            = ابن عربشاه
 +
}}
 +
# {{kitab3
 +
| müəllif        = Иоганн де Галонифонтибус
 +
| hissə          =
 +
| hissənin linki  = https://www.vostlit.info/Texts/rus13/Galonifontibus/frametext.htm
 +
| başlıq          = Сведения о народах Кавказа (1404 г.)
 +
| orijinal        =
 +
| link            =
 +
| vikimənbə      =
 +
| cavabdeh        =
 +
| nəşr            =
 +
| yer            = Баку
 +
| nəşriyyat      = Элм
 +
| il              = 1980
 +
| cild            =
 +
| səhifə          =
 +
| sütunlar        =
 +
| səhifələr      =
 +
| seriya          =
 +
| isbn            =
 +
| doi            =
 +
| tiraj          =
 +
| archiveurl      = https://web.archive.org/web/20180311132027/https://www.vostlit.info/Texts/rus13/Galonifontibus/frametext.htm
 +
| archivedate    = 10 Feb 2007 - 16 Mar 2024
 +
| ref            = Иоганн де Галонифонтибус
 +
}}
  
−
{{Çapa hazır məqalə}}
+
[[ar:قلعة جلرسان - جررسان]][[az:Gələrsən-Görərsən qalası]][[ca:Fortalesa de Galarsan-Gorarsan]][[en:Galarsan-Gorarsan]] [[es:Galarsan-Gorarsan]][[ka:გელერსენ-გორერსენი]][[ru:Гелярсан-Гёрарсан]]

22:07, 4 aprel 2024 versiyası

Tarixi abidə
“Gələsən, görəsən” qalası
“Gələsən, görəsən” qalasının cənub qapısı (2011).
“Gələsən, görəsən” qalasının cənub qapısı (2011).
Ölkə Azərbaycan
Kənd Kiş
Təməlinin qoyulması
tarixi		 XV əsr[1]
Material qaya daşı
Gələsən, görəsən (qala) (Azərbaycan)
Red pog.png
Gələsən, görəsən (qala) (Şəki rayonu)
Red pog.png
Koordinatlar 41°15′49″N 47°13′43″E / 41.2635°N 47.2286°E / 41.2635; 47.2286 Map marker.svg41°15′49″N 47°13′43″E / 41.2635°N 47.2286°E / 41.2635; 47.2286
Commons-logo.svg Commonsda da “Gələsən, görəsən” qalası ilə əlaqəli mediafayllar var

“Gələsən, görəsən” qalası “Gələsən, görəsən” qalası — Şəki rayonunun Kiş kəndindən 1 km şimalda, Kiş çayının sağ sahilində, Qaratəpə adlı təpənin başında yerləşir.

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin “Azərbaycan Respublikası ərazisində dövlət mühafizəsinə götürülmüş daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin əhəmiyyət dərəcələrinə görə bölgüsünün təsdiq edilməsi haqqında” 2 avqust 2001-ci il tarixli, 132 nömrəli qərarının 1 nömrəli əlavəsinə əsasən 322 inventar nömrəsi və “Gələsən, görəsən” adı ilə XV əsr abidəsi kimi qeydə alınmışdır. Tarixi mənbələrdə adı ilk dəfə 1551-ci il hadisələri ilə bağlı çəkilsə də, 1403 – 1404-cü illərdə Əmir Teymurun tutduğu “Gəl, gör, get” qalasının da elə bu qala olması ehtimal edilir.

Haqqında məlumatlar

1402 — 1403

İbn Ərəbşahın (1389–1450) “Əcaibül-məqdur fi nəvaib timur” əsərində göstərilir ki, 1402-ci ildə baş vermiş məşhur Ankara döyüşündən geri dönən Əmir Teymur qışı keçirmək üçün Qarabağa gedərkən yolu üstündəki “Gəl, gör, get” adlı bir qalanı[qeyd 1] uzun müddət mühasirədə saxlamış və sonda bir təsadüf nəticəsində onu ələ keçirə bilmişdir. İbn Ərəbşah əvvəl bu qalanın müdafiəçilərini xaçpərəst və gürcü kimi təqdim etsə də, bir qədər sonra Şirvanşah Şeyx İbrahimin dili ilə onları tatar adlandırmışdır. Müəllif qalanın alınmazlığının səbəbini belə izah edir: Teymurun əsgərləri hər gün səhər tezdən ta axşamadək qalanın yaxınlığında durub qalaya tərəf ox atırdılar, axşam isə gecələmək üçün düşərgəyə qayıdırdılar. Çünki qalanın yanında gecələmək üçün bir yer yox idi. Nəticədə qalanın mühasirəsi pozulur, müdafiəçilər qaldırılıb-saldırılan körpünü yerinə qoyaraq ətraf aləmlə əlaqəni bərpa edə bilirdilər[2][3][4][5][6]. Bu izah “Gəl, gör, get” qalası ilə indiki “Gələsən, görəsən” qalasının eyni bir qala olması ehtimalını daha da gücləndirir. Çünki “Gələsən, görəsən” qalasının ətrafında da relyef çox sərtdir və bu ərazidə kiçik bir qoşunun gecələyə bilməsi üçün yer yoxdur.

Məşhur türk tarixçısi Əhməd Zəki Vəlidi də “Gəl, gör, get” qalasını indiki “Gələsən, görəsən” qalası ilə eyniləşdirir[7][qeyd 2].

O dövrün müəlliflərindən biri olan İoann de Qalonifontibus 1404-cü ildə qələmə aldığı “Qafqaz xalqları haqqında məlumat”larının “Dağıstan. Ləzgi. Albaniya” bolməsində Şəki ilə bağlı qeyd edir ki, “Burada gürcülər, saratsinlər (müsəlmanlar), darginlər və ləzgilər yaşayırlar... Onların (xristianlarının) məzhəbləri gürcülərlə eynidir, amma... onlar özlərinin bir neçə xüsusi dini mərasimlərini də icra edirlər”[8]. Deməli, “Gəl, gör, get” qalası müdafiəçiləri ibn Ərəbşah tərəfindən pravoslav xristian tatarlar kimi təqdim edildiyi kimi, İoann de Qalonifontibusun yazdıqlarına əsasən isə eyni dövrdə “Gələsən, görəsən” qalası müdafiəçilərinin də pravoslav xristian albanlar ola bilərdi. Bu da “Gəl, gör, get” qalası ilə indiki “Gələsən, görəsən” qalasının eyni bir qala olması ehtimalını artırır.

Həmin illərdə Şəkinin hakimi Seyid Əhməd Orlat idi. O, bu vəzifədə 1399-cu ilin yanvar ayında Əlincə qalası yaxınlığıda baş vermiş döyüş zamanı teymurilər tərəfindən öldürülmüş atası Seyid Əli Orlatı əvəz etmişdir[qeyd 3]. Atasının teymurilərə qarşı çıxmasına baxmayaraq, Seyid Əhməd Orlat, Şirvanşah Şeyx İbrahimin vasitəçiliyi ilə Əmir Teymurun etimadını qazana bilmiş və bununla da onun Şəkiyə gözlənilən yürüşünün qarşısını almışdır. Buna görə də həmin illərdə “Gəl, gör, get” qalasının Seyid Əhməd Orlatın nəzarətində olmadığını ehtimal edilə bilər.

1551

Qeydlər

  1. ↑ “Əcaibül-məqdur fi nəvaib timur” ərəb dilində qələmə alınsa da müəllif qalanın türkcə-azərbaycanca adını olduğu kimi saxlamış, amma ərəb dilində mənasını izah etmişdir. Əsərin Məhəmməd Əli Necati tərəfindən fars dilinə edilmiş tərcüməsinin 1960/61-ci il (h.ş.1339) Tehran nəşrində də qalanın adı türkcə-azərbaycanca olduğu kimi saxlanılmışdır (ابن عربشاه, 1339, ss. 204-212). Lakin əsərin rus dilinə tərcüməsinin 2007-ci il Daşkənd nəşrində qalanın adı nədənsə rus dilənə tərcümə edilərək rus.: «приди, посмотри, возвращайся» kimi yazılmış və onun türkcə-azərbaycanca olması barədə heç nə qeyd edilməmişdir (Ибн Арабшах, 2007, с. 202)?!
  2. ↑ Bununla yanaşı, “Gəl, gör, get” qalasının yerinin indiki Gürcüstan Respublikası ərazisində olması ehtimalı da var və bu versiya da hələlik istisna hesab edilməməlidir. Belə ki Gürcüstanın Saçxere şəhəri yaxınlığındakı Modenaxi qalasının adının mənası da azərbaycanca “gələsən-görəsən” deməkdir (Məmmədov A.S., 2016, ss. 371, 378)
  3. ↑ Bu döyüşdə teymurilər məğlub olsalar da, Əmir Teymurun 17 yaşlı nəvəsi Əbubəkr mirzənin atdığı bir ox təsadüfən Seyid Əhməd Orlatın dəbilqəsinin zireh ətəyini deşərək onun şah damarına sancılmış və nəticədə Seyid Əhməd Orlat həlak olmuşdur.

İstinadlar

  1. ↑ Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin Qərarı, 2001.
  2. ↑ ابن عربشاه, 1339, pp. 204-212.
  3. ↑ Ибн Арабшах, 2007, с. 202-206.
  4. ↑ Məmmədov A.S., 2007.
  5. ↑ Məmmədov A.S., 2016, s. 373-377.
  6. ↑ Məmmədov A.S., 2019, s. 401-407.
  7. ↑ Əhməd Zəki Vəlidi, 2009, s. 52.
  8. ↑ Баку. Элм. 1979, 1980, с. 25.

Ədəbiyyat

  1. Azərbaycan Respublikası ərazisində dövlət mühafizəsinə götürülmüş daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin əhəmiyyət dərəcələrinə görə bölgüsünün təsdiq edilməsi haqqında : [arx. 8 Dec 2015 - 5 Aug 2023] // Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyi Hüquqi aktların vahid elektron bazası. — Müraciət tarixi: 26.03.2024.
  2. Məmmədov A.S. İbn Ərəbşahın məlum “Əcaibül-məqdur fi nəvaib timur” əsərində Şəkiyə dair naməlum bəhslər // Elm : qəzet. — Bakı, 2007. — В. 30 oktyabr.
  3. Ибн Арабшах История амира Темура. — Институт истории народов Средней Азии имени Махпират. — Ташкент, 2007. — Səh.: 201 – 208. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 30 mart 2024.
  4. Məmmədov A.S. İbn-i Arabşah'ın Ankara savaş'ından dönen Emir Timur'un “Gel-Gör-Git” kalesi'ni kuşatması hakkında yazdıkları (türk.) // Bütün yönleriyle Çubuk ve Çevresi (Uluslararası Sempozyumu). — Ankara, 2016. — Səh. 369 – 378. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 14 iyul 2022.
  5. Məmmədov A.S. 1384 – 1404 — Əmir Teymurun Şəki ölkəsinə hücumları (monoqrafiya) // Şəki. Biblioqrafik göstəricisi. Tarix-diyarşünaslıq materialları : kitab / Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu. — Bakı: Turxan NRB, 2019. — Səh. 365 – 419.
  6. Əhməd Zəki Vəlidi. Azərbaycanın tarixi coğrafiyası. — Bakı: Təhsil, 2009. — 500 nüsx. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 11 iyul 2019.
  7. ابن عربشاه زندگانى شگفت آور تيمور = عجايب المقدور فى اخبار تيمور / ترجمه: محمد على نجاتى. — تهران, 1339. — Səh.: 204 – 212.
  8. Иоганн де Галонифонтибус Сведения о народах Кавказа (1404 г.). — Баку: Элм, 1980. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 10 Feb 2007 - 16 Mar 2024.
Mənbə — "https://shaki.info/wiki/index.php?title=Nəbiyyə_Əbdürrəhmanova&oldid=62205"