Zaman bəy Şeyxəlibəyov

Şəki Ensiklopediyası səhifəsi
WikiSysop (Müzakirə | töhfələr) (→‎Ədəbiyyat) tərəfindən edilmiş 09:28, 28 dekabr 2020 tarixli dəyişiklik
Jump to navigation Jump to search
Zaman bəy Şixəlibəyov
Şixəlibəyov Zaman bəy Hacı bəy oğlu
Zaman bəy Şixəlibəyov
Zaman bəy Şixəlibəyov.
Anadan olub 26 oktyabr 1838(1838-10-26)
Anadan olduğu yer Nuxa, Şəki əyaləti, Flag of Russia.svg Rusiya İmperiyası
Vəfat edib 23 aprel 1904 (65 yaşında)
Vəfat etdiyi yer Daşkənd, Türküstan ölkəsi, Flag of Russia.svg Rusiya İmperiyası
Uşaqları İsa bəy (1856 – ?), Hacıağa bəy (1859 – ?)

Zaman bəy Şixəlibəyov (1838 – 1904) – Rusiya İmperiyasında dövlət müşaviri(ru) (rus.: статский советник)[qeyd 1], tərcüməçi və diplomat; dörd dövlətdə xidmət edib, gənc yaşlarında Rusiya İmperiyasında quberniya katibi vəzifəsində işləmiş, sonra Osmanlı dövlətinin nümayəndəsi kimi İstanbuldan Türküstana göndərilənlər arasında olmuş, daha sonra Yeddişəhər(az) əmirinin nümayəndəsi kimi ruslarla danışıqlarda iştirak etmiş və nəhayət, 18 noyabr 1900-cu il tarixədək Türküstan general-qubernatorun dəftərxanasında baş tərcüməçi vəzifəsində çalışmış, həmçinin, rəsmi səfərlərdə Buxara əmirini müşayiət etmişdir.

Haqqında məlumatlar

26 oktyabr 1838-ci il tarixdə Nuxada anadan olub[1].

1860-cı ildə tərtib edilmiş Nuxada yaşayan bəylərinin siyahısında, 35-ci sırada, mərhum praporşik Şeyxəli bəy Hacı bəy oğlunun böyük oğlu – 22 yaşlı quberniya katibi Zaman bəyin adı qeyd olunub. Həmin sənəddə Zaman bəyin 4 yaşlı İsa bəy və 1 yaşlı Hacıağa bəy adlı oğullarının, 20 yaşlı Bala bəy, 16 yaşlı Mehdi bəy, 10 yaşlı İbrahim bəy və 8 yaşlı Məhəmməd bəy adlı qardaşlarının da olduğu göstərilib[qeyd 2].

Daha sonra Zaman bəy çox gənc ikən xeyli qafqazlının içərisində öz qardaşları ilə Türkiyəyə mühacirət edib[qeyd 3].

8 iyun 1872-ci il tarixdə isə Zaman bəyin adı Çindən müstəqillik əldə etmiş Yeddişəhər (Kaşğar) dövlətinin əmiri Yaqub xanın(ru) etibarlı nümayəndəsi kimi çəkilir; Zaman bəy həmin tarixdə Yeddişəhər dövləti ilə Rusiya İmperiyası arasında bağlanmış 5 bəndlik ticarət sazişinin hazırlanmasında və ruslarla danışıqlarda əsas şəxslərdən biri olub[2].

1875-ci ildə Kaşğara yetişmiş Osmanlı hərbi yardımını bütün yol boyu – İstanbuldan Kaşğaradək, müşayiət etmiş şəxslərdən biri də Zaman bəy olub[2].

1877-ci ildə Yaqub xanın öldürülməsindən və Yeddişəhər dövlətinin Çin tərəfindən işğal edilməsindən sonra Zaman bəy Daşkəndə gedir və Türküstan general-qubernatorun dəftərxanasına işə götürülür[3] və ona dövlət müşaviri (rus.: статский советник) mülki rütbəsi verilir. Hansı ki həmin rütdə general-mayor və polkovnik hərbi rütbələri arasındakı hərbi rütbəyə uyğun idi.

Sağdan birinci Zaman bəy, mərkəzdə Buxara xanı, 1893-cü il, Moskva.

1983-сü ildə Rusiya imperatoru III Aleksandrın(ru) (h.o. 1881 – 1894) dəvəti ilə Peterburqa səfər edən və sonra isə öz ölkəsinə geri dönən Buxara xanı Seyid Əbdüləhəd xanı(ru) (h.o. 1885 – 1910) bütün yol boyu müşayiət etmiş şəxslərdən biri də Zaman bəy olub. Seyid Əbdüləhəd xan geri dönərkən – 19 fevral 1893-cü il tarixdə, Bakıdan keçmiş, gecələmək üçün Bakıda Zaman bəyin həmyerlisi Həsən bəy Nəbibəyovun evinə düşmüşdür[2].

1900-cü il noyabr ayının 18-də (5-də) öz xahişi ilə Türküstan general-qubernator dəftərxanasının baş tərcüməçisi vəzifəsindən azad edilib[4].

23 aprel 1904-cü il tarixdə – Daşkənddə, 65 yaşında vəfat edib[1].

Qardaşı: İbrahim bəy Şixəlibəyov rus ordusunun poruçiki olmuş, Birinci Dünya müharibəsində – 25 (12) iyul 1915-ci il tarixdə, döyüşdə yaralanmış və yaradan vəfat etmişdir[5][qeyd 4].

Digər

Tanınmış müğənni və aktrisa, musiqişünas və pedaqoq, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, Azərbaycan Respublikasının əməkdar artisti Nüşabə Ələsgərli mediaya verdiyi müsahibəsində Zaman bəy Şixəlibəyovun nəslindən olduğunu bildirib.

Qeydlər

  1. ↑ Rusiya İmperiyasında mülki rütbə; general-mayor və polkovnik hərbi rütbələri arasındakı hərbi rütbəyə uyğun gəlirdi.
  2. ↑ Lakin daha sonrakı rəsmi sənədlərdə Zaman bəyin atasının adı Şeyxəli kimi yox, “Hacı bəy” kimi, bir sənəddə isə “Hacı xan” (Генеалогическое общество Алматы,) kimi, qardaşı İbrahim bəyin atasının adı izə “Zaman bəy” kimi göstərilir («Русское слово», 12 июль 1915). Şəki əyalətinin 1824-cü il kameral siyahıyaalınmasında – bəylərin siyahısında, Hacı bəy Hacı Rəsul bəy oğlu qeydə alınıb (Камералное описание, 1824) ki, Bu Hacı Rəsul bəy isə çox güman ki, Hacı Çələbi xanın əmisi oğlu Şeyxəlinin oğludur. Belədirsə, deməli, Zaman bəy də Hacı Çələbi xanın əmisi oğlu Hacı Şeyxəlinin nəslindəndir.
  3. ↑ Q.P.Fyodorov yazır ki,
    " Уроженец Нухи, Заманбек во время турецкой войны 1876 года, будучи совсем юным, эмигрировал в числе очень многих кавказцев в Турцию. Возвратиться обратно он боялся, ожидая репрессий русских властей, и остался в Константинополе со своими братьями... Султан... в числе четырех-пяти человек, отправленных в Кашгар, был и Заманбек (Фёдоров Г.П. (XXI),, с. 874). "

    Lakin Zaman bəyin 1876-cı ildə Türkiyəyə mühacirət etməsi doğru görünmür. Çünki, o, 1872-ci ildə artıq Kaşğarda olub. Bundan başqa, Türkiyə-Rusiya müharibəsi də 1876-cı ildə başlamamışdı, 1877-ci ildə başlayıb.

  4. ↑
    1.) 1860-cı ildə tərtib edilmiş Nuxada yaşayan bəylərinin siyahısında İbrahim bəy 10 yaşında, amma Zaman bəyin oğlu kimi yox, Zaman bəyin qardaşı kimi qeydə alınıb.
    2.) Eyni tarixdə Nuxadan olan kornet Məhəmməd Nəbibəyov da ağır yaralanıb və Kiyev xəstəxanasında müalicə olunurdu («Русское слово», 12 июль 1915).

İstinadlar

  1. ↑ 1,0 1,1 Tahirzade A., 2016, Aralıq.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Əlizadə Z., 7 iyun 2014, s. 24 – 25.
  3. ↑ Фёдоров Г.П. (XXI), .
  4. ↑ Офицеры РИА, 1900.
  5. ↑ «Русское слово», 12 июль 1915.

Ədəbiyyat

  1. Tahirzade A. Sultan Abdulaziz'in Doğu Türkistan-Kaşğar Hanliği'na gönderdigi subay (türk.) // Türkçe Tarih : dergi. — 2016, Aralıq.
  2. Генеалогическое общество Алматы. "Служащие (чиновники) Семиреченской области". https://genealogiya.kz/ (русский). Генеалогическое общество Алматы. 20 Oct 2020 tarixində arxivləşdirilib.
  3. Сведения об убитых и раненых в ПМВ офицерах... (rus.) // Русское слово : газета. — 12 июль 1915. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 23 May 2019 - 6 Jun 2020.
  4. Составленоно капитаном Харченновым и поручиком Скоржинским Камералное описание жителей города Нухи и Шекинской провинции. — Dövlət Tarix Arxivi, fond 24; Опис №1, № 162,, 1824.
  5. Фёдоров Г.П. (XXI). "Моя служба в Туркестанском крае (1870 – 1910 года)/Часть двадцать первая". https://mytashkent.uz/ (русский). mytashkent.uz. 13 Sep 2016 – 23 Oct 2020 tarixində arxivləşdirilib. (#redundant_parameters)
  6. Əlizadə Z. Prjevalskinin borclu olduğu şəkili – Zaman bəy Şıxəlibəyov (azərb.) // 525-ci qəzet : qəzet. — 7 iyun 2014. — Səh. 24 – 25. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 28 dekabr 2020.
  7. Офицеры РИА (1900). "Высочайшие приказы, текстовая версия, 1900, ноябрь". https://www.ria1914.info/ (русский). Офицеры русской императорской армии. 21 Apr 2019 - 30 Dec 2019 tarixində arxivləşdirilib.
  8. Teymurqızı T. (16/04/20). "Vətən mənim içimdədir". https://azadaz.com/ (azərb.). Azadaz.com. 26 Dec 2020 tarixində arxivləşdirilib.
  9. Фёдоров Г.П. (XVI). "Моя служба в Туркестанском крае (1870 – 1910 года)/Часть шестнадцатая". https://mytashkent.uz/ (русский). mytashkent.uz. 26 Sep 2013 – 26 Oct 2020 tarixində arxivləşdirilib. (#redundant_parameters)
Mənbə — "https://shaki.info/wiki/index.php?title=Zaman_bəy_Şeyxəlibəyov&oldid=16857"