Diqqət! 4 aprel 2024-cü il tarixdən saytın yeni versiyası sheki.org domenində fəaliyyət göstərir. Bu köhnə versiyadır və yenilənməsi məhdudlaşdırılıb. Lakin 6 yanvar 2025-ci il tarixədək bu vəziyyətdə internetdə qalacaqdır...
Bu məqalə Şəki Ensiklopediyasının yoxlanılmış məqalələrindən biridir və müəlliflik hüququ Şəki Ensiklopediyasının redaksiyasına məxsusdur!

"Əbdülqəni Nuxəvi" səhifəsinin versiyaları arasındakı fərqlər

Şəki Ensiklopediyası səhifəsi
Jump to navigation Jump to search
(48398 dəyişikliyi 89.147.243.181 (Müzakirə) tərəfindən geri qaytarıldı. Baş qazi olması "Qafqaz kalendarı" ilə təsdiqlənməlidir. Kitabşünas olub, termin o vaxt formalaşmasa da...)
Teq: Undo
 
(27 intermediate revisions by 2 users not shown)
Sətir 1: Sətir 1:
−
[[Kateqoriya:Ə]][[Kateqoriya:Şəxslər (familiya sırası ilə)|{{Əvvəlcə familiya|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış görkəmli şəxslər]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış alimlər]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış pedaqoqlar]]
+
[[Kateqoriya:{{padleft:|1|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:Şəxslər (familiya sırası ilə)|{{Əvvəlcə familiya|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış görkəmli şəxslər]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış alimlər]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış pedaqoqlar]]
−
{{Şəxs
+
{{Alim
−
|Şəkil = Qazıxana_dəftəri.jpg
+
|Piktoqram            = yazar
−
|Şəkil məlumat= Əbdüqlqəni Nuxəvinin “Qazıxana dəftəri” kitabıbın üz qabığı (Bakı, “Nurlan”, 2008)
+
|Adı                  = Əbdülqəni Nuxəvi
−
|Şəkil miqyası =
+
|Tam adı              = Şəmsəddin Əbdülqəni Nuxəvi Kamaləddin Məhəmməd əfəndi oğlu Xəlisəqərizadə
−
|Adı = ƏBDÜLQƏNİ NUXƏVİ
+
|Şəkil                 = Qazıxana_dəftəri.jpg
−
|Tam adı = Əbdülqəni Məhəmməd əfəndi oğlu Xəlisəqərizadə
+
|Şəklin ölçüsü        =
−
|Digər adları =
+
|Şəklin izahı          = Əbdüqlqəni Nuxəvinin “[[Qazıxana dəftəri]]” kitabıbın üz qabığı (Bakı, “Nurlan”, 2008).
−
|Doğum tarixi = {{Doğum_tarixi|1817||}}
+
  |Doğum tarixi         = {{Doğum_tarixi|1817|3|8}}
−
|Doğum yeri = [[Şəki]] şəhəri
+
|Doğum yeri           = Nuxa (indiki Şəki), {{Şəki xanlığı}}, {{Rusİmp}}
−
|Vəfatı = {{Vəfat_tarixi|1879||}}
+
|Vəfat tarixi          = {{Vəfat_tarixi və yaşı|1879|5|17|1817|3|8}}
−
|Vəfat yeri = [[Şəki]] şəhəri
+
|Vəfat yeri           = Nuxa (indiki Şəki), [[Nuxa qəzası]], Yelizavetpol quberniyası, {{Rusİmp}}
−
|Vəfat səbəbi =  
+
|Vəfat səbəbi         =
−
|Rəsmi vebsaytı =  
+
|Dəfn yeri            = “Babanın üstü” adlı yerin qəbiristanlığı
 +
|Vətəndaşlığı          =
 +
|Milliyyəti            =
 +
|Həyat yoldaşı        =
 +
|Uşağı                =
 +
|Atası                =
 +
|Anası                =
 +
|Elm sahəsi            =
 +
|Elmi dərəcəsi        =
 +
|Elmi adı              =
 +
|İş yeri              =
 +
|Alma-mater            = <!--Qədim təhsil ocaqları-->
 +
|Təhsili              = <!--Müasir təhsil ocaqları-->
 +
|Elmi rəhbəri          =
 +
|Tanınmış yetirmələri  =
 +
|Tanınır              = <!--Alimə fəaliyyətinə görə verilən ləqəb-->
 +
|Mühüm layihələri      =
 +
|Üzvlüyü              =
 +
|Mükafatları          =
 +
|İmzası                =
 +
|Sayt                  =  
 +
|Commons              =  
 
}}
 
}}
 +
'''Əbdülqəni Nuxəvi''' (1817–1879) — görkəmli alim-pedaqoq, kitabşünas və xəttat. Azərbaycanda əlyazma kitab mədəniyyətinin qorunub saxlanması, inkişafı və təbliğində əvəzsiz xidmətləri olub. AMEA Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunda onun tərəfindən qələmə alınmış iki mindən artıq əlyazma qorunub saxlanılmaqdadır.
  
−
'''Əbdülqəni Nuxəvi''' (1817-1879) — pedaqoq, kitabşünas, xəttat
+
==Haqqında məlumatlar==
 +
8 mart 1817-ci il tarixdə [[Nuxa|Nuxanın]] (indiki Şəki) Qışlaq kəndində anadan olub.
  
−
==Həyatı==
+
===Təhsili===
−
Əbdülqəni Məhəmməd əfəndi oğlu [[1817]]-ci ildə [[Şəki]]də anadan olmuşdur.
+
Nuxada fəaliyyət göstərən Abdulla əfəndi Axundzadənin, Sədrəddin bəy Nuxəvinin və Əlican bəy Nuxəvinin məktəb və mədrəsələrində, Dabbaqxana məscidinin nəzdindəki mədrəsədə, Qışlaq və Göynük kəndlərində ayrı-ayrı müəllimlərdən dərs alıb.  
  
−
XIX əsrin görkəmli ədəbiyyatşünası, pedaqoqu və kitabşünası idi. O. [[Azərbaycan]] ədəbiyyatşünaslıq elminin, peqaqoji fikrin və əlyazma kitab mədəniyyətinin inkişaf etdirilməsində məhzuldar rol oynamışdır. Onun yaradıcılığı çoxtərəfli və rəngarənc idi. O, türkdilli, ərəbdilli və farsdilli Şərq ədəbiyyatının tədqiqatçısı, tanmınmış dilçi, xalq kütlələrinin maariflənməsində böyük əmək sərf etmiş, fədakar pedaqoq olmuşdur. Əlyazma kitab mədəniyyətinin qorunmasında, inkişafında və təbliğində rol oynamışdı. Uzun illər boyu ümumi kitabxana kimi fəaliyyət göstərmiş minlərlə əlyazma və qədim çap kitablarını əhatə edən zəngin katabxanası olmuşdur.
+
Bəzi ehtimallara görə Türkiyədə də təhsil almışdır.
  
−
==Yaradıcılığı==
+
===Fəaliyyəti===
−
Ensiklopedik biliyə malik olan Əbdülqəni Nuxəvinin yaradıcılığı olduqca rəngarəng və çoxcəhətli idi. O, türkdilli, ərəbdilli və farsdilli Şərq ədəbiyyatının tədqiqatçılarından biri olmuşdur. Əlyazma kitab mədəniyyətinin qorunub saxlanması, inkişafı və təbliğındə əvəzsiz xidmətləri olan Əbdülqəni Nuxəvinin hazırda Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunda iki mindən çox əlyazması saxlanılır.
+
Ən geci 1863-cü ildən Nuxa qəzasının baş qazisi vəzifəsində çalışıb.
  
−
"Müxtəsər əl-Qüduri"nin AMEA-nın Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunda mühafizə olunan 28 əlyazma nüsxəsini nəzərdən keçirərkən onların 3-nün məhz azərbaycanlı katiblər tərəfindən köçürülmüşdüyü müəyyən edilmişdir. Sözü gedən əlyazmaların katibləri Məhəmməd ıbn Kərbəlayi Qasım Təbrizi, Seyid Hacı Məhəmməd Əsəd bin Məhəmməd Pir Ğafur Bakuyirlizadə və Əbdülğəni Nuxəvidir. Ərəb dilini mükəmməl bilməsi Ə.Nuxəviyə bu dildə Yazılmış məntiq, fəlsəfə, dil, ədəbiyyat nəzəriyyəsi və başqa elm sahələrinə aid əsərlərdən səmərəli surətdə istifadə edib Azərbaycanda yaymaq imkanı vermişdir. 5 Ə.Nuxəvinin hazırladığı "Müxtəsər əl-Qüduri"nin B-6691/8316 şifrəli nüsxəsi poleoqrafik xüsusiyyətlərinə və keyfiyyətinə görə o biri nüsxələrdən fərqlənir. Bu dəyərli əlyazmaya əsasən Ə.Nuxəvini cəsarətlə "ustad xəttat" adlandırmaq olar.Bütün xətt nümunələrinə yaxından bələd olan katib bu abidəni çox dəqiq və nəfis şəkildə hazırlamışdır ki, bu da XIX əsr əlyazma kitab nümunəsi kimi qiymətlidir.Əlyazmanın poleoqrafik xüsusiyyətlərini, üzərindəki müxtəlif qeydləri öyrənmək, tədqiq etmək maraqlı və əhəmiyyətlidir. Abidə tam oxunaqlı və keyfiyyətli vəziyyətdə dövrümüzə qədər gəlib çatmışdır.Əsər nəstəliq elementli nəsx xətti ilə köçürülmüşdür.Mətn bütövlükdə qara mürəkkəblə, başlıqlar, yarımbaşlıqlar və mövzu ilə əlaqədar verilmiş bəzi qeydlər nisbətən iri şriftlə qırmızı mürəkkəblə yazılmışdır.Əlyazmanın kağızı təbii rəngli, cilalanmış şərq istehsalıdır. Bəzi sətirlərin altından qırmızı mürəkkəblə xətt çəkilib.Şərti işarələrin yazılışında qara və qırmızı rəngli mürəkkəbdən istifadə olunmuşdur. Əlyazmanın dəyəri yalnız bədii tərtibatında deyil, eyni zamanda mətnşünaslıq baxımından olduqca əhəmiyyətlidir. Katib əlyazmanın haşiyələrində əsərdə olan bəzi sözlərin şərhini vermişdir.Mətnin haşiyələrində müxtəlif istiqamətlə yazılmış xeyli əlavələr mövcuddur.Bütün bunlar əsərin iki və daha artıq nüsxədən müqayisə edilərək köçürüldüyü qənaətinə gəlməyə səbəb olur.Əlyazma həm şərq, həm də qırmızı rəngli mürəkkəblə müasir rəqəmlərlə səhifələnib.Abidənin qiymətini artıran cəhətlərdən biri də əlyazmanın müxtəlif səhifələrində Nuxəvinin şəxsi qeydlərinin olmasıdır .Əlyazmanın ölçüsü 17,8x22 sm-dir. Sətirlərin sayı15-16,həcmi vərəqdir.Köçürülmə tarixi h.1294 (m.1877)-cü il olan abidəni Əbdülğəni əfəndi özü cildə tutulmuşdur.Əlyazmanın orijinal cildi, tünd-qəhvəyi rəngli dəridir.Onun hər iki üzü bütün ölçü boyu basma qoşa xətlərlə haşiyəyə alınmışdır.Düzbucaqlının içərisində çarpaz basma xəttlər vardır. Abidənin hər küncündə bir ədəd kiçik basmanaxış,mərkəzində isəbir qədər böyük medalyon basılmışdır. Ə.Nuxəvinin əlyazma kolleksiyasında istər tarixinin qədimliyi baxımından, istər bədii tərtibatı ilə fərqlənən,istərsə də elmi cəhətdən çox qiymətli əlyazma kitablarının olması təsadüfi olmamışdır.Bu əlyazma abidələri orta yüzilliklər Şərq xalqlarının ictimai,iqtisadi və əbədi fikir tarixini öyrənmək baxımından mötəbər mənbələrdir.
+
====Səyahətləri====
 +
1835 – 1839-cu illərdə — 3 il yarım müddət ərzində İranda (iki dəfə) və İsanbulda,
  
−
==Əsərləri==
+
1872 – 1873-cü illərdə İstanbul, Qahirə, İsgəndəriyyə, Məkkə, Mədinə şəhərlərində səyahətdə olub.
−
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu alim, pedoqoq, kitabşünas, mətnşünas Əbdülqəni Əfəndi Nuxəvinin "Qazıxana dəftəri" kitabını nəşr etdirib. Əbdülqəni Əfəndi bu kitabı 1866-1879-cu illərdə Şəkinin baş qazısı olarkən tərtib edib.
 
  
−
"Nurlan" nəşriyyatında işıq üzü görən bu kitabda əsasən, həmin dövrdə nikah müqaviləsi bağlayanlar və vəfat edənlər qeydə alınıb. Şəkinin bu qazıxana dəftəri respublikanın şimal-qərb bölgəsinin, o cümlədən Azərbaycanın keçmiş tarixinin, əhalisinin, ailə hüququnun, insanların mədəni səviyyəsinin, dünyagörüşünün öyrənilməsi baxımından çox dəyərli qaynaqlardandır.
+
====Pedaqoji, elmi, xəttatlıq və kitabxanaçılıq fəaliyyəti====
−
Ə.Nuxəvi eyni zamanda Azərbaycan ədəbiyyati tarixində kamil bir şərqşünas, kitabşünas alim kimi də ciddi fəaliyyət göstərib, 40 illik gərgin elmi axtarışlar nəticəsində Şərqin məşhur elm və mədəniyyət xadimlərinin əlyazmalarını, əsərlərini toplayaraq üzünü köçürüb, bəzilərini müxtəlif mətnlər əsasında şərh edib. Mütəxəssislərin fikrincə, Azərbaycan kitab mədəniyyətinin əlyazma şəklində inkişaf etməsində Ə.Nuxəvinin böyük rolu olub.
+
Qahirədə təhsil alan qardaşının göndərdiyi kitablardan, Şərq ölkələrinə səyahətləri zamanı əldə etdiyi, yaxud üzünü çıxartdığı kitablardan ibarət zəngin bir kitabxana yaratmışdır.
  
−
Ə.Nuxəvinin əsərlərinin böyük əksəriyyəti repressiya dövründə məhv edilsə də, bir hissəsi Əlyazmalar İnstitutunda qorunub saxlanılır. Görkəmli alimin yaradıcılığının tədqiqi Azərbaycanda kitabşünaslıq və pedaqogika tarixinin öyrənilməsi baxımından da böyük əhəmiyyət kəsb edir.
+
Dərsliklər də yazmış və müəllim kimi də fəaliyyət göstərmişdir.
  
−
Əsəri nəşrə hazırlayan və ön sözün müəllifi filologiya elmləri doktoru Kamandar Şərifli, kitabın redaktoru isə Azadə Musayevadır
+
===Vəfatı===
 +
17 may 1879-cu il tarixdə – 62 yaşında, [[Nuxa|Nuxada]] (indiki Şəki) vəfat edib. “Babanın üstü” adlanan yerdəki qəbiristanlıqda dəfn olunub.
  
−
==Xarici keçidlər==
+
==Ədəbiyyat==
−
{{kitab3
+
# {{kitab3
 
  | müəllif        = Şərifli K.
 
  | müəllif        = Şərifli K.
 
  | hissə          =  
 
  | hissə          =  
Sətir 63: Sətir 87:
 
  | ref            =  
 
  | ref            =  
 
}}
 
}}
 +
# {{kitab3
 +
| müəllif        = Şərifli K.
 +
| hissə          =
 +
| hissənin linki  =
 +
| başlıq          = Əbdülqəni əfəndi Nuxəvi Xalisəqarızadə kitabxanasının kataloqu
 +
| orijinal        =
 +
| link            = https://drive.google.com/file/d/1At7OKS5D6-xPiEuP-0zZV-ip3hcHeO_q/view
 +
| vikimənbə      =
 +
| cavabdeh        = elmi redaktor: Azədə Musayeva
 +
| nəşr            = Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu
 +
| yer            = Bakı
 +
| nəşriyyat      = Nurlan
 +
| il              = 2009
 +
| cild            = I
 +
| səhifə          =
 +
| sütunlar        =
 +
| səhifələr      = 425
 +
| seriya          =
 +
| isbn            =
 +
| doi            =
 +
| tiraj          =
 +
| archiveurl      = https://web.archive.org/web/20210308110507/https://drive.google.com/file/d/1At7OKS5D6-xPiEuP-0zZV-ip3hcHeO_q/view
 +
| archivedate    = 08 Mar 2021
 +
| ref            =
 +
}}
 +
 +
==Həmçinin, bax:==
 +
* [http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=vtls000063087 Qazıxana dəftəri]
 +
* [http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=vtls000210169 Əbdülqəni Nuxəvi kitabxanası]
 +
* [http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=vtls000115123 Əbdülqəni Əfəndi Nuxəvi Xalisəqarızadə kitabxanasının kataloqu] 
 +
 +
{{Yoxlanılmış məqalə}}
  
 
[[az:Əbdülqəni Nuxəvi]]
 
[[az:Əbdülqəni Nuxəvi]]

Səhifəsinin 00:05, 25 fevral 2023 tarixinə olan son halı

Əbdülqəni Nuxəvi
Şəmsəddin Əbdülqəni Nuxəvi Kamaləddin Məhəmməd əfəndi oğlu Xəlisəqərizadə
Əbdülqəni Nuxəvi
Əbdüqlqəni Nuxəvinin “Qazıxana dəftəri” kitabıbın üz qabığı (Bakı, “Nurlan”, 2008).
Doğum tarixi 8 mart 1817(1817-03-08)
Doğum yeri Nuxa (indiki Şəki), Flag of Shaki Khanate4.png Şəki xanlığı, Flag of Russia.svg Rusiya İmperiyası
Vəfat tarixi 17 may 1879 (62 yaşında)
Vəfat yeri Nuxa (indiki Şəki), Nuxa qəzası, Yelizavetpol quberniyası, Flag of Russia.svg Rusiya İmperiyası
Dəfn yeri “Babanın üstü” adlı yerin qəbiristanlığı

Əbdülqəni Nuxəvi (1817–1879) — görkəmli alim-pedaqoq, kitabşünas və xəttat. Azərbaycanda əlyazma kitab mədəniyyətinin qorunub saxlanması, inkişafı və təbliğində əvəzsiz xidmətləri olub. AMEA Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunda onun tərəfindən qələmə alınmış iki mindən artıq əlyazma qorunub saxlanılmaqdadır.

Haqqında məlumatlar

8 mart 1817-ci il tarixdə Nuxanın (indiki Şəki) Qışlaq kəndində anadan olub.

Təhsili

Nuxada fəaliyyət göstərən Abdulla əfəndi Axundzadənin, Sədrəddin bəy Nuxəvinin və Əlican bəy Nuxəvinin məktəb və mədrəsələrində, Dabbaqxana məscidinin nəzdindəki mədrəsədə, Qışlaq və Göynük kəndlərində ayrı-ayrı müəllimlərdən dərs alıb.

Bəzi ehtimallara görə Türkiyədə də təhsil almışdır.

Fəaliyyəti

Ən geci 1863-cü ildən Nuxa qəzasının baş qazisi vəzifəsində çalışıb.

Səyahətləri

1835 – 1839-cu illərdə — 3 il yarım müddət ərzində İranda (iki dəfə) və İsanbulda,

1872 – 1873-cü illərdə İstanbul, Qahirə, İsgəndəriyyə, Məkkə, Mədinə şəhərlərində səyahətdə olub.

Pedaqoji, elmi, xəttatlıq və kitabxanaçılıq fəaliyyəti

Qahirədə təhsil alan qardaşının göndərdiyi kitablardan, Şərq ölkələrinə səyahətləri zamanı əldə etdiyi, yaxud üzünü çıxartdığı kitablardan ibarət zəngin bir kitabxana yaratmışdır.

Dərsliklər də yazmış və müəllim kimi də fəaliyyət göstərmişdir.

Vəfatı

17 may 1879-cu il tarixdə – 62 yaşında, Nuxada (indiki Şəki) vəfat edib. “Babanın üstü” adlanan yerdəki qəbiristanlıqda dəfn olunub.

Ədəbiyyat

  1. Şərifli K. Əbdülqəni Nuxəvi Xalisəqarızadə / elmi redaktor: M.Adilov. — Azərbaycan MEA Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu. — Bakı: Nurlan, 2002. — 500 nüsx. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 8 mart 2021.
  2. Şərifli K. Əbdülqəni əfəndi Nuxəvi Xalisəqarızadə kitabxanasının kataloqu / elmi redaktor: Azədə Musayeva. — Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu. — Bakı: Nurlan, 2009. — I  cild. — Səhifələrin sayı:  425. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 8 mart 2021.

Həmçinin, bax:

Mənbə — "https://shaki.info/wiki/index.php?title=Əbdülqəni_Nuxəvi&oldid=48399"