Changes

Mənbələrdə Fətəli xanın adı ilk dəfə 1780-cı ilin avqust ayında baş vermiş hadisələrlə bağlı olaraq çəkilir. Göstərilir ki, həmin vaxt atası [[Məhəmmədhüseyn xan]] Nuxadakı qalada – öz iqamətgahında olarkən, qala qəfildən Məhəmmədhüseyn xanın əmisi [[Hacı Əbdülqadir xan|Hacı Əbdülqadirin]] adamları tərəfindən tutulmuş, Məhəmmədhüseyn xan Qurğuşunlu otaqda oğlu Fətəli ağa ilə birlikdə basqınçılara müqavimət göstərirmişdir.

Mənbələrdə Fətəli xanın adı ilk dəfə 1780-cı ilin avqust ayında baş vermiş hadisələrlə bağlı olaraq çəkilir. Göstərilir ki, həmin vaxt atası [[Məhəmmədhüseyn xan]] Nuxadakı qalada – öz iqamətgahında olarkən, qala qəfildən Məhəmmədhüseyn xanın əmisi [[Hacı Əbdülqadir xan|Hacı Əbdülqadirin]] adamları tərəfindən tutulmuş, Məhəmmədhüseyn xan Qurğuşunlu otaqda oğlu Fətəli ağa ilə birlikdə basqınçılara müqavimət göstərirmişdir.

  {{sitat2|

  {{sitat2|

...yanında ikinci oğlu Fətəli xan uşaq, tüfəng doldurub verir imiş. Bir neçə saat atışmadan və bir neçəsini qətlə yetirəndən sonra, özünə yara yerləşib, ixtiyardan düşür.<ref>[http://sites.google.com/site/shekitarixi/29 Məhəmmədiyyə təriqətinə məxsus kitabdan anonim şəxsin qələmə aldığı hekayət, Əlyazmaları İnstitutu, şifrə B-589/10505, səh.: 51b – 52a.]</ref>.}}

...yanında ikinci oğlu Fətəli xan uşaq, tüfəng doldurub verir imiş. Bir neçə saat atışmadan və bir neçəsini qətlə yetirəndən sonra, özünə yara yerləşib, ixtiyardan düşür{{sfn|Məmmədov A.||p=|loc= Məhəmmədiyyə təriqətinə məxsus kitabdan anonim şəxsin qələmə aldığı hekayət (AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun, şifrə B-589/10505, səh.: 51b – 52a.)}}}}

Məhəmmədhüseyn xan silahı yerə qoyub təslim olur, onu 1 həftə saxlayıb, sonra edam edirlər, [[Şəki xanlığı]] Məhəmmədhüseyn xanın əmisi [[Hacı Əbdülqadir xan|Hacı Əbdülqadirin]] əlinə keçir. Bir neçə il sonra Məhəmmədhüseyn xanın əvvəllər ölmüş hesab edilən oğlu Məmmədhəsən ağa Qarabağda üzə çıxır. O, özünə qoşun toplayıb, Şəki xanlığına hücum edir və Hacı Əbdülqadir xanı tutub öldürtdürür.

Məhəmmədhüseyn xan silahı yerə qoyub təslim olur, onu 1 həftə saxlayıb, sonra edam edirlər, [[Şəki xanlığı]] Məhəmmədhüseyn xanın əmisi [[Hacı Əbdülqadir xan|Hacı Əbdülqadirin]] əlinə keçir. Bir neçə il sonra Məhəmmədhüseyn xanın əvvəllər ölmüş hesab edilən oğlu Məmmədhəsən ağa Qarabağda üzə çıxır. O, özünə qoşun toplayıb, Şəki xanlığına hücum edir və Hacı Əbdülqadir xanı tutub öldürtdürür.

{{Sitat2|

{{Sitat2|

Məhəmmədhəsən xan bir iki il xanlıq edəndən sonra, mənim atam Fətəli xan Məhəmmədhəsən xanın qardaşıdır, onun anası Ərəş sultanının qızıdır. Ərəş sultanı Məlik Əlinin oğlanları o vaxtda Ərəşdə böyük və sikkəli və güclü bəylərmiş ki, Fətəli xanın anasının qardaşlarıdır; Məhəmmədhəsən xan, Fətəli xanın qohumları böyük və çox olmaq və özü də Hüseyn xanın istəgi (istəkli) oğlu olmaq səbəbindən ehtiyat elər ki, bəlkə xarab eləyə, tutub Fətəli xanın gözlərin çıxarıb, özü də evində dustaq elər<ref>[http://history.az/pdf.php?item_id=20100622041749649&ext=pdf Şəki xanlığının tarixindən; Kərim ağa Fateh. Şəki xanlarının müxtəsər tarixi,  Bakı, 1993, səh.: 13.]</ref>.

Məhəmmədhəsən xan bir iki il xanlıq edəndən sonra, mənim atam Fətəli xan Məhəmmədhəsən xanın qardaşıdır, onun anası Ərəş sultanının qızıdır. Ərəş sultanı Məlik Əlinin oğlanları o vaxtda Ərəşdə böyük və sikkəli və güclü bəylərmiş ki, Fətəli xanın anasının qardaşlarıdır; Məhəmmədhəsən xan, Fətəli xanın qohumları böyük və çox olmaq və özü də Hüseyn xanın istəgi (istəkli) oğlu olmaq səbəbindən ehtiyat elər ki, bəlkə xarab eləyə, tutub Fətəli xanın gözlərin çıxarıb, özü də evində dustaq elər{{sfn|Kərim ağa Fateh|1993|s=13}}.

}}

}}

Raportda təsvir edilən hadisələrin nə vaxt başlayıb nə vaxt bitdiyini bilmək üçün isə aidiyyatı olan digər məlumatlara da diqqət yetirilməsinə ehtiyac var. Məsələn, Fətəli xanın oğlu [[Kərim ağa Şəkixanov|Kərim ağa Şəkixanovun]] yazdığına görə onun atası ''“iki-üç ay”'' xanlıq etmiş, Səlim xan isə Nuxaya heç də təntənəli şəkildə yox, əslində gizlincə gəlmiş və gecə vaxtı [[Qala (Şəki)|qalanı]] qoruyan bəylərin Fətəli xana xəyanəti nəticəsində xəlvəti olaraq qalaya daxil olmuşdur{{sfnaz|Kərim ağa Fateh|1993|p=15}}. Pavel Sisianov isə Səlim xana yazdığı {{abbr|28 yanvar|Məktubda tarix Yuli təqvimi ilə göstərilir: 16 yanvar.|0}} 1805-ci il tarixli məktubunda  Mustafa xanın Nuxaya öz naiblərini göndərməsi, Şəki xanlığını Səlim xana vermək istəməməsi, Fətəli xanın Nuxada xan olması barədə yayılan şayiələrdən təəssüfləndiyini və bu şayiələrin doğru olmaması üçün dua etdiyini{{sfn|AKAK, səh.: 642|1868|p=}}, növbəti – {{abbr|25 fevral|Məktubda tarix Yuli təqvimi ilə göstərilir: 13 fevral.|0}}, 1805-ci il tarixli məktubunda isə Səlim xanın yenidən Nuxada xan olmasına görə sevindiyini və bu münasibətlə onu təbrik etdiyini bildirmişdir{{sfn|AKAK, səh.: 642|1868|p=}}. Beləliklə, aydınlaşır ki bu hadisələr, o cümlədən Fətəli xanın xanlıq dövrü, raportda təsvir edildiyi kimi heç də bir-iki gün ərzində başlayıb sona çatmadığı kimi, Kərim ağa Şəkixanovun yazdığı kimi də heç də iki-üç ay davam etməmiş, təxminən, bir aya yaxın müddət ərzində baş vermişdir.

Raportda təsvir edilən hadisələrin nə vaxt başlayıb nə vaxt bitdiyini bilmək üçün isə aidiyyatı olan digər məlumatlara da diqqət yetirilməsinə ehtiyac var. Məsələn, Fətəli xanın oğlu [[Kərim ağa Şəkixanov|Kərim ağa Şəkixanovun]] yazdığına görə onun atası ''“iki-üç ay”'' xanlıq etmiş, Səlim xan isə Nuxaya heç də təntənəli şəkildə yox, əslində gizlincə gəlmiş və gecə vaxtı [[Qala (Şəki)|qalanı]] qoruyan bəylərin Fətəli xana xəyanəti nəticəsində xəlvəti olaraq qalaya daxil olmuşdur{{sfnaz|Kərim ağa Fateh|1993|p=15}}. Pavel Sisianov isə Səlim xana yazdığı {{abbr|28 yanvar|Məktubda tarix Yuli təqvimi ilə göstərilir: 16 yanvar.|0}} 1805-ci il tarixli məktubunda  Mustafa xanın Nuxaya öz naiblərini göndərməsi, Şəki xanlığını Səlim xana vermək istəməməsi, Fətəli xanın Nuxada xan olması barədə yayılan şayiələrdən təəssüfləndiyini və bu şayiələrin doğru olmaması üçün dua etdiyini{{sfn|AKAK, səh.: 642|1868|p=}}, növbəti – {{abbr|25 fevral|Məktubda tarix Yuli təqvimi ilə göstərilir: 13 fevral.|0}}, 1805-ci il tarixli məktubunda isə Səlim xanın yenidən Nuxada xan olmasına görə sevindiyini və bu münasibətlə onu təbrik etdiyini bildirmişdir{{sfn|AKAK, səh.: 642|1868|p=}}. Beləliklə, aydınlaşır ki bu hadisələr, o cümlədən Fətəli xanın xanlıq dövrü, raportda təsvir edildiyi kimi heç də bir-iki gün ərzində başlayıb sona çatmadığı kimi, Kərim ağa Şəkixanovun yazdığı kimi də heç də iki-üç ay davam etməmiş, təxminən, bir aya yaxın müddət ərzində baş vermişdir.

Fətəli xan Şəki xanlığının siyasi həyatında bir daha 1806-cı ilin noyabrında əsas şəxslərdən biri olmuşdur. Belə ki 1806-cı ilin 4 noyabrında rus qoşunları Nuxanı tutduqdan sonra əhalinin xahişinə uyğun olaraq xanlığın idarəsi Fətəli xan ilə Məmməd adlı bir bəydən ibarət ikinəfərlik şuraya verilmişdir. Lakin dekabr ayında Cənubi Qafqazdakı rus qoşunlarının Tiflisdə oturan baş komandanı İvan Qudoviç keçmiş Xoy xanı [[Cəfərqulu xan Xoyski|Cəfərqulu xan Xoyskini]] – hansı ki Tiflisdə elə öz yanında idi, məhz onu Şəki xanı təyin etdi<ref>[http://www.ipekchi.biz/dubrovin Дубровин Николай Федорович. История войны и владычества русских на Кавказе, том V,  С.-Петербург, 1887, стр.: 90.]</ref>.

Fətəli xan Şəki xanlığının siyasi həyatında bir daha 1806-cı ilin noyabrında əsas şəxslərdən biri olmuşdur. Belə ki 1806-cı ilin 4 noyabrında rus qoşunları Nuxanı tutduqdan sonra əhalinin xahişinə uyğun olaraq xanlığın idarəsi Fətəli xan ilə Məmməd adlı bir bəydən ibarət ikinəfərlik şuraya verilmişdir. Lakin dekabr ayında Cənubi Qafqazdakı rus qoşunlarının Tiflisdə oturan baş komandanı İvan Qudoviç keçmiş Xoy xanı [[Cəfərqulu xan Xoyski|Cəfərqulu xan Xoyskini]] – hansı ki Tiflisdə elə öz yanında idi, məhz onu Şəki xanı təyin etdi.

Bəzi mənbələrə, o cümlədən, Fətəli xanın oğlu Kərim ağa Şəkixanovun yazdığına görə, 1806-cı ilin 4 noyabrında rus qoşunları Nuxanı tutduqdan sonra Cəfərqulu xanın Şəki xanı təyin edilməsinədək olan müddətdə, guya Fətəli xan Şəki xanı olmuşdur<ref>[http://history.az/pdf.php?item_id=20100622041749649&ext=pdf Şəki xanlığının tarixindən; Kərim ağa Fateh. Şəki xanlarının müxtəsər tarixi, Bakı, 1993, səh. 15.]</ref>?! – amma yuxarıda qeyd edildiyi kimi, bu doğru deyil, Fətəli xan 1806-cı ilin noyabr ayından həmin il dekabrın ortalarına qədər olsa-olsa yalnız idarə şurasının iki üzvündən biri idi. Hətta o vaxt Cənubi Qafqazdakı rus qoşunlarının Tiflisdə oturan baş komandanı İvan Qudoviç Şəki xanlığı ərazisinə daxil olmuş rus generalı [[:ru:Небольсин, Пётр Фёдорович|Pyotr Nebolsinə]] məsləhət görmüşdür ki, şuraya daha 2 bəyi əlavə etsin, lakin Pyotr Nebolsin cavabında buna ehtiyac olmadığını bildirmiş və həm də qeyd etmişdir ki, aparıcı bəylərin hamısı Səlim xanın qohumlarıdır, ona görə də onları şuraya yaxın buraxmaq olmaz. Fətəli xan isə həm Məhəmmədhəsən xanın və həm də Səlim xanın qardaşı olsa da, hər ikisindən zəhləsi gedir, – birincisi onu kor etdirmiş, ikincisi isə xan ola-ola onun gündəlik yeməyini belə könülsüz vermişdi, yəni heç vermək istəmirmiş<ref>[http://www.ipekchi.biz/dubrovin Дубровин Николай Федорович. История войны и владычества русских на Кавказе, том V,  С.-Петербург, 1887, стр.: 88.]</ref>.

Bəzi mənbələrə, o cümlədən, Fətəli xanın oğlu Kərim ağa Şəkixanovun yazdığına görə, 1806-cı ilin 4 noyabrında rus qoşunları Nuxanı tutduqdan sonra Cəfərqulu xanın Şəki xanı təyin edilməsinədək olan müddətdə, guya Fətəli xan Şəki xanı olmuşdur<ref>[http://history.az/pdf.php?item_id=20100622041749649&ext=pdf Şəki xanlığının tarixindən; Kərim ağa Fateh. Şəki xanlarının müxtəsər tarixi, Bakı, 1993, səh. 15.]</ref>?! – amma yuxarıda qeyd edildiyi kimi, bu doğru deyil, Fətəli xan 1806-cı ilin noyabr ayından həmin il dekabrın ortalarına qədər olsa-olsa yalnız idarə şurasının iki üzvündən biri idi. Hətta o vaxt Cənubi Qafqazdakı rus qoşunlarının Tiflisdə oturan baş komandanı İvan Qudoviç Şəki xanlığı ərazisinə daxil olmuş rus generalı [[:ru:Небольсин, Пётр Фёдорович|Pyotr Nebolsinə]] məsləhət görmüşdür ki, şuraya daha 2 bəyi əlavə etsin, lakin Pyotr Nebolsin cavabında buna ehtiyac olmadığını bildirmiş və həm də qeyd etmişdir ki, aparıcı bəylərin hamısı Səlim xanın qohumlarıdır, ona görə də onları şuraya yaxın buraxmaq olmaz. Fətəli xan isə həm Məhəmmədhəsən xanın və həm də Səlim xanın qardaşı olsa da, hər ikisindən zəhləsi gedir, – birincisi onu kor etdirmiş, ikincisi isə xan ola-ola onun gündəlik yeməyini belə könülsüz vermişdi, yəni heç vermək istəmirmiş{{sfn|Дубровин Н. Ф. – Т. 5 – С. 88|1887|p=}}.

===Digər===

===Digər===

== Ədəbiyyat ==

== Ədəbiyyat ==