"Dinar" səhifəsinin versiyaları arasındakı fərqlər

Şəki Ensiklopediyası səhifəsi
Jump to navigation Jump to search
Sətir 10: Sətir 10:
 
| tacqoyma                    =  
 
| tacqoyma                    =  
 
|milliyəti                    = gürcü
 
|milliyəti                    = gürcü
−
|dini                          = [[xristianlıq|xristian]]
+
|dini                          = xristian  
 
|doğum tarixi                  =  
 
|doğum tarixi                  =  
 
|ölüm tarixi                  =  
 
|ölüm tarixi                  =  
−
|atası                        = [[III Adarnase, (Tao-Klarceti)|III Adərnerse]]
+
|atası                        = III Adərnerse
 
|həyat yoldaşı                =[[Atrnerseh|Atrnerseh]]
 
|həyat yoldaşı                =[[Atrnerseh|Atrnerseh]]
 
|uşaqları                      = [[İşxan Əbu Əbdülmalik]]
 
|uşaqları                      = [[İşxan Əbu Əbdülmalik]]
 
}}
 
}}
  
−
'''Dinar''' — XI əsrin ikinci onilliyinin əvvəllərində Şəkidə hökmdar olmuş çariçə. Hakimiyyətə gəldiyi vaxt və hakimiyyətinin son tarixi məlum deyil.  Atası [[Tao-Klarceti]] hakimi, eristavlar-eristavı [[III Adarnase (Tao-Klarcet)|III Adərnerse]], babası Tao-Klarceti knyazı [[I Qurgen (Iberiya)|I Qurgen]] idi. [[Şəki dövləti|Şəki]] hökmdarı [[Atrnerseh |Atrnersehin]] arvadı, Şəki hökmdarı [[İşxan Əbu Əbdülmalik|İşxan Əbu Əbdülmalikin]] anasıdır.
+
'''Dinar''' — XI əsrin ikinci onilliyinin əvvəllərində Şəkidə hökmdar olmuş çariçə. Hakimiyyətə gəldiyi vaxt və hakimiyyətinin son tarixi məlum deyil.  Atası Tao-Klarceti hakimi, eristavlar-eristavı III Adərnerse, babası Tao-Klarceti knyazı I Qurgen idi. [[Şəki dövləti|Şəki]] hökmdarı [[Atrnerseh |Atrnersehin]] arvadı, Şəki hökmdarı [[İşxan Əbu Əbdülmalik|İşxan Əbu Əbdülmalikin]] anasıdır.
  
 
==Haqqında məlumatlar==
 
==Haqqında məlumatlar==
Sətir 26: Sətir 26:
 
“Kartli salnaməsi”ə görə
 
“Kartli salnaməsi”ə görə
  
−
{{sitat2|Heretidə İşxanikin çarlığına qədər onun bütün sələfləri qeyri-prvoslav idilər. İşxannik isə eristavlar-eristavı [[II Qurgen, eristavlar-eristavı|Qurgenin]] bacısının oğlu idi, onun anası çariçə Dinar onu pravoslav etdi. Həmin vaxt Bərdə və Azərbaycan [[salarilər]] tərəfindən tutuldu{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=144}}.}}
+
{{sitat2|Heretidə İşxanikin çarlığına qədər onun bütün sələfləri qeyri-prvoslav idilər. İşxannik isə eristavlar-eristavı Qurgenin bacısının oğlu idi, onun anası çariçə Dinar onu pravoslav etdi. Həmin vaxt Bərdə və Azərbaycan salarilər tərəfindən tutuldu{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=144}}.}}
  
−
“Kartli salnaməsi”ə görə Kaxeti xorepiskopu Davidin ölümündən sonra (1010) Gürcü çarı [[III Baqrat]] Heretini tutmuş və çariçə Dinarı əsir götürmüşdür{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=149}}.  Əsir götürüldüyü zaman onun 90-dan çox yaşı olmalı idi{{sfn|Əliyev Ş. H.|2007|p=97}}.
+
“Kartli salnaməsi”ə görə Kaxeti xorepiskopu Davidin ölümündən sonra (1010) Gürcü çarı III Baqrat Heretini tutmuş və çariçə Dinarı əsir götürmüşdür{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=149}}.  Əsir götürüldüyü zaman onun 90-dan çox yaşı olmalı idi{{sfn|Əliyev Ş. H.|2007|p=97}}.
  
−
XI əsr gürcü tarixçisi [[Sumbat Davitisdze]] yazır ki, III Baqratın ölümündən sonra (1014, yaxud 1015), oğlu  
+
XI əsr gürcü tarixçisi Sumbat Davitisdze yazır ki, III Baqratın ölümündən sonra (1014, yaxud 1015), oğlu  
−
{{sitat2|[[Georgi (Gürcüstan çarı)|Georginin]] hakimiyyəti dövründə Herret-Kaxeti ölkəsi müstəqillik əldə etdi, [[aznaur]]ların xəyanətinə görə eristavlar tutuldu və əvvəlki hakimlər öz ölkələrinə  sahib oldular{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=228}}.}}
+
{{sitat2|Georginin hakimiyyəti dövründə Herret-Kaxeti ölkəsi müstəqillik əldə etdi, aznaurların xəyanətinə görə eristavlar tutuldu və əvvəlki hakimlər öz ölkələrinə  sahib oldular{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=228}}.}}
  
−
Burada adları çəkilməsə də çariçə Dinarın və Kaxeti xorepiskopu III Kvirikenin (sonralar [[Böyük Kvirike]] adlandı) 4-5 ildən sonra  müvafiq olaraq Şəkidə və Kaxetidə yenidən hakimiyyətə qayıtmalarına işarə olunur. “Kartli salnaməsi”ə görə III Baqrat çariçə Dinarı əsir götürdükdən 1 il sonra Kaxeti xorepiskopu III Kvirikeni də əsir götürmüş və özü ilə sarayına aparmışdı{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=149}}. Lakin bundan sonra tarixi mənbələrdə yalnız III Kvirikenin həyat və fəaliyyəti barədə məlumatlar var, çariçə Dinar haqqında isə heç bir məlumat yoxdur.
+
Burada adları çəkilməsə də çariçə Dinarın və Kaxeti xorepiskopu III Kvirikenin (sonralar Böyük Kvirike adlandı) 4-5 ildən sonra  müvafiq olaraq Şəkidə və Kaxetidə yenidən hakimiyyətə qayıtmalarına işarə olunur. “Kartli salnaməsi”ə görə III Baqrat çariçə Dinarı əsir götürdükdən 1 il sonra Kaxeti xorepiskopu III Kvirikeni də əsir götürmüş və özü ilə sarayına aparmışdı{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=149}}. Lakin bundan sonra tarixi mənbələrdə yalnız III Kvirikenin həyat və fəaliyyəti barədə məlumatlar var, çariçə Dinar haqqında isə heç bir məlumat yoxdur.
  
 
===Müqəddəs elan olunması===
 
===Müqəddəs elan olunması===
 
[[Şəkil:Saint_Queen_Dinar.jpg|thumb|left|200px|Müasir gürcü ikonoqrafiyasında Dinar (Moskva kremlindəki analoji obraz]]
 
[[Şəkil:Saint_Queen_Dinar.jpg|thumb|left|200px|Müasir gürcü ikonoqrafiyasında Dinar (Moskva kremlindəki analoji obraz]]
−
“Kartli salnaməsi”ndə oğlu İşxaniki pravoslav etməsi barədə yazılanlar, onun bütün Şəki-Heretini pravoslav etməsi kimi başa düşülür və [[Gürcü pravoslav kilsəsi]] onun adını müqəddəslər siyahısına daxil etmişdir; dindar gürcülər üçün iyunun 30-u müqəddəs çariçə Dinarın anım günüdür.
+
“Kartli salnaməsi”ndə oğlu İşxaniki pravoslav etməsi barədə yazılanlar, onun bütün Şəki-Heretini pravoslav etməsi kimi başa düşülür və Gürcü pravoslav kilsəsi onun adını müqəddəslər siyahısına daxil etmişdir; dindar gürcülər üçün iyunun 30-u müqəddəs çariçə Dinarın anım günüdür.
  
 
===Rusiyada Dinara===
 
===Rusiyada Dinara===
−
Dinara XV – XVI əsrin əvvəllərinə aid Moskva povestlərindən birinin –  “İberiya çariçəsi Dinara haqqında povest”in ({{lang-ru|Повесть об Иверской царице Динаре}}) baş qəhrəmanı hesab edilir. Povest öz dövründə çox məşhur olmuş, [[IV İvan Qroznı]] 1552-ci ildə [[Kazan]]ı tutan vaxt oxunmuşdur.
+
Dinara XV – XVI əsrin əvvəllərinə aid Moskva povestlərindən birinin –  “İberiya çariçəsi Dinara haqqında povest”in ({{lang-ru|Повесть об Иверской царице Динаре}}) baş qəhrəmanı hesab edilir. Povest öz dövründə çox məşhur olmuş, IV İvan Qroznı 1552-ci ildə Kazanı tutan vaxt oxunmuşdur.
  
 
===Qəbri barədə iddialar===
 
===Qəbri barədə iddialar===
 
[[Şəkil:Dinarın qəbri.jpg|thumb|right|100px|Çariçə Dinara aid olması ehtimal edilən qəbir.]]
 
[[Şəkil:Dinarın qəbri.jpg|thumb|right|100px|Çariçə Dinara aid olması ehtimal edilən qəbir.]]
−
Müasir erməni tədqiqatçılarından tarix elmləri doktoru Qriqor Qriqoryan hesab edir ki, [[Qafan]] şəhəri yaxınlığında yerləşən [[Vahanvəng]] monastırı ərazisində aşkar olunmuş və üzərində erməni əlifbası ilə “Dinar” yazılmış qəbir, məhz, Atrnersehin arvadı Dinarın qəbridir{{sfn|Григорян Г. М.|1972|p=222, 223}}. Qriqor Qriqoryan Vahavəng monastırı ərazisində arxeoloji qazıntılara rəhbərlik etmişdir.
+
Müasir erməni tədqiqatçılarından tarix elmləri doktoru Qriqor Qriqoryan hesab edir ki, Qafan şəhəri yaxınlığında yerləşən [[Vahanvəng]] monastırı ərazisində aşkar olunmuş və üzərində erməni əlifbası ilə “Dinar” yazılmış qəbir, məhz, Atrnersehin arvadı Dinarın qəbridir{{sfn|Григорян Г. М.|1972|p=222, 223}}. Qriqor Qriqoryan Vahavəng monastırı ərazisində arxeoloji qazıntılara rəhbərlik etmişdir.
  
 
===Tao-Klarceti knyazlarının nəsl şəcərəsində Dinar (ingiliscə)===
 
===Tao-Klarceti knyazlarının nəsl şəcərəsində Dinar (ingiliscə)===

20:16, 19 yanvar 2021 versiyası

Dinar
Dinar
Dinar ağ atın belində – Moskva kremlinin mərmər palatası, taxt-tac zalının şimal tərəfdəki divarında şəkil.
Şəki çariçəsi
ən geci 1010-cu il — ən tezi 1014/1015-ci il
Şəxsi məlumatlar
Dini xristian
Atası III Adərnerse
Həyat yoldaşı Atrnerseh

Dinar — XI əsrin ikinci onilliyinin əvvəllərində Şəkidə hökmdar olmuş çariçə. Hakimiyyətə gəldiyi vaxt və hakimiyyətinin son tarixi məlum deyil. Atası Tao-Klarceti hakimi, eristavlar-eristavı III Adərnerse, babası Tao-Klarceti knyazı I Qurgen idi. Şəki hökmdarı Atrnersehin arvadı, Şəki hökmdarı İşxan Əbu Əbdülmalikin anasıdır.

Haqqında məlumatlar

Dinar (Şəki-Kaxeti sərhədi IX-X əsrin əvvələrində)
Red pog.png
Yuxarı Bodbe
Red pog.png

Aşağı Bodbe
David Musxeleşviliyə görə gürcü mənbələri IX əsr -X əsrin əvvəlləri üçün Şəki-Kaxeti sərhəddini bu şəkildə göstərir (müasir xəritə üzərində).

“Kartli salnaməsi”ə görə

" Heretidə İşxanikin çarlığına qədər onun bütün sələfləri qeyri-prvoslav idilər. İşxannik isə eristavlar-eristavı Qurgenin bacısının oğlu idi, onun anası çariçə Dinar onu pravoslav etdi. Həmin vaxt Bərdə və Azərbaycan salarilər tərəfindən tutuldu[1]. "

“Kartli salnaməsi”ə görə Kaxeti xorepiskopu Davidin ölümündən sonra (1010) Gürcü çarı III Baqrat Heretini tutmuş və çariçə Dinarı əsir götürmüşdür[2]. Əsir götürüldüyü zaman onun 90-dan çox yaşı olmalı idi[3].

XI əsr gürcü tarixçisi Sumbat Davitisdze yazır ki, III Baqratın ölümündən sonra (1014, yaxud 1015), oğlu

" Georginin hakimiyyəti dövründə Herret-Kaxeti ölkəsi müstəqillik əldə etdi, aznaurların xəyanətinə görə eristavlar tutuldu və əvvəlki hakimlər öz ölkələrinə sahib oldular[4]. "

Burada adları çəkilməsə də çariçə Dinarın və Kaxeti xorepiskopu III Kvirikenin (sonralar Böyük Kvirike adlandı) 4-5 ildən sonra müvafiq olaraq Şəkidə və Kaxetidə yenidən hakimiyyətə qayıtmalarına işarə olunur. “Kartli salnaməsi”ə görə III Baqrat çariçə Dinarı əsir götürdükdən 1 il sonra Kaxeti xorepiskopu III Kvirikeni də əsir götürmüş və özü ilə sarayına aparmışdı[2]. Lakin bundan sonra tarixi mənbələrdə yalnız III Kvirikenin həyat və fəaliyyəti barədə məlumatlar var, çariçə Dinar haqqında isə heç bir məlumat yoxdur.

Müqəddəs elan olunması

Müasir gürcü ikonoqrafiyasında Dinar (Moskva kremlindəki analoji obraz

“Kartli salnaməsi”ndə oğlu İşxaniki pravoslav etməsi barədə yazılanlar, onun bütün Şəki-Heretini pravoslav etməsi kimi başa düşülür və Gürcü pravoslav kilsəsi onun adını müqəddəslər siyahısına daxil etmişdir; dindar gürcülər üçün iyunun 30-u müqəddəs çariçə Dinarın anım günüdür.

Rusiyada Dinara

Dinara XV – XVI əsrin əvvəllərinə aid Moskva povestlərindən birinin – “İberiya çariçəsi Dinara haqqında povest”in (rus.: Повесть об Иверской царице Динаре) baş qəhrəmanı hesab edilir. Povest öz dövründə çox məşhur olmuş, IV İvan Qroznı 1552-ci ildə Kazanı tutan vaxt oxunmuşdur.

Qəbri barədə iddialar

Çariçə Dinara aid olması ehtimal edilən qəbir.

Müasir erməni tədqiqatçılarından tarix elmləri doktoru Qriqor Qriqoryan hesab edir ki, Qafan şəhəri yaxınlığında yerləşən Vahanvəng monastırı ərazisində aşkar olunmuş və üzərində erməni əlifbası ilə “Dinar” yazılmış qəbir, məhz, Atrnersehin arvadı Dinarın qəbridir[5]. Qriqor Qriqoryan Vahavəng monastırı ərazisində arxeoloji qazıntılara rəhbərlik etmişdir.

Tao-Klarceti knyazlarının nəsl şəcərəsində Dinar (ingiliscə)

b•m•r
Family tree of Bagrationi dynasty of Tao-Klarjeti
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ashot I
Prince of Iberia
r.813–826
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Adarnase II
co-ruler
r.830–867
 
Bagrat I
Prince of Iberia
r.826–876
 
Guaram Mampali
co-ruler
r.830–881
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Gurgen I
Grand Duke of Tao
r.881–891
 
Ashot
 
Sumbat I
Grand Duke of Klarjeti
r.870–889
 
Adarnase
 
David I
Prince of Iberia
r.876–881
 
Ashot
 
Nasra
Grand Duke of Samtskhe, Shavsheti and Artaani
r.881–888
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ashot
Grand Duke of Tao
r.908–918
 
Adarnase III]
Grand Duke of Tao
r.891–896
 
Bagrat I
Grand Duke of Klarjeti
r.889–900
 
David I
Grand Duke of Klarjeti
r.889–943
 
 
 
 
 
 
Adarnase II/IV
Prince of Iberia
r.881–888
King of Iberia
r.888–923
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
David
Grand Duke of Tao
r.896–908		Gurgen
Grand Duke of Tao
r.918–941		DinarAdarnase IIAshotDavid (d. 908)Gurgen ISumbat II
Grand Duke of Klarjeti
r.961–966		David II
King of Iberia
r.923–937		Bagrat I
Grand Duke of Tao
r.941–945		Sumbat I
King of Iberia
r.954–958		Ashot II
King of Iberia
r.937–954
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Bagrat (d. 922)Gurgen (d. 968)David II
Grand Duke of Klarjeti
r.988–993		Bagrat IIAdarnase V
Grand Duke of Tao
r. 945–961		Adarnase IV (d. 983)Bagrat II
King of Iberia
r.958–994
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Gurgen
 
Sumbat III
Grand Duke of Klarjeti
r.993–1011		David III
Grand Duke of Tao
r. 966–1001		Bagrat II
Grand Duke of Tao
r. 961–966		Gurgen
King of Iberia
r.994–1008
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Demetrius of Klarjeti
 
Bagrat III of Klarjeti
King of Klarjeti
r.1027–1028
 
 
 
 
 
 
Bagrat III
King of Georgia
r.1008–1014

İstinadlar

  1. ↑ Картлис Цховреба, 2008, p. 144.
  2. ↑ 2,0 2,1 Картлис Цховреба, 2008, p. 149.
  3. ↑ Əliyev Ş. H., 2007, p. 97.
  4. ↑ Картлис Цховреба, 2008, p. 228.
  5. ↑ Григорян Г. М., 1972, p. 222, 223.

Həmçinin bax

Şəki dövləti

Linklər

Mənbələr

  1. Əliyev Ş. H. Şimal-Qərbi Azərbaycan: ingiloylar (I kitab: Ən qədim zamanlardan XIII əsrin ortalarınadək). — Bakı: Təhsil, 2007. — 1.000 nüsx.
  2. Картлис Цховреба / Главный редактор академик Роин Метревели. — Тбилиси: Артануджи, 2008.
  3. Григорян Г. М. Новонайденные надписи Ваанаванка (rus.) // Ист.-филол. журн.. — 1972. — С. 215-229.

Şablon:Yaxşı məqalə

Mənbə — "https://shaki.info/wiki/index.php?title=Dinar&oldid=17934"