Diqqət! 4 aprel 2024-cü il tarixdən saytın yeni versiyası sheki.org domenində fəaliyyət göstərir. Bu köhnə versiyadır və yenilənməsi məhdudlaşdırılıb. Lakin 6 yanvar 2025-ci il tarixədək bu vəziyyətdə internetdə qalacaqdır...
Bu məqalə Şəki Ensiklopediyasının yoxlanılmış məqalələrindən biridir və müəlliflik hüququ Şəki Ensiklopediyasının redaksiyasına məxsusdur!

"Heydər Əfəndiyev" səhifəsinin versiyaları arasındakı fərqlər

Şəki Ensiklopediyası səhifəsi
Jump to navigation Jump to search
(Səhifəni 'Kateqoriya: H{{Alim |Adı = '''Heydər Əfəndiyev''' |Orijinal adı = '''Heydər Xəlil oğlu Əfəndiyev''' |Şəkil = He...' ilə yarat)
 
 
(36 intermediate revisions by 3 users not shown)
Sətir 1: Sətir 1:
[[Kateqoriya: H]]{{Alim  
+
[[Kateqoriya:{{padleft:|1|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:Şəxslər (familiya sırası ilə)|{{Əvvəlcə familiya|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış görkəmli şəxslər]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış alimlər]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış pedaqoqlar]]
  |Adı                  = '''Heydər Əfəndiyev'''
+
{{Alim  
  |Orijinal adı        = '''Heydər Xəlil oğlu Əfəndiyev'''
+
  |Adı                  = Heydər Əfəndiyev
  |Şəkil                = Heydər Əfəndiyev.jpg
+
  |Orijinal adı        = '''Əfəndiyev Heydər Xəlil oğlu '''
  |Şəkil miqyası        = 300px
+
|Piktoqram            = kimya
  |Şəkil məlumat        =  
+
  |Şəkil                = Heydər Əfəndiyev.png
  |Doğum tarixi        = {{doğum tarixi|1907|7|1}}<ref>{{cite web|title=Əfəndiyev Heydər Xəlil oğlu |url=http://www.kqkiamea.az/forms/deystvitelnyie-chlenyi/1129|publisher=[[Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası]]|accessdate=15 may 2017}}</ref>
+
  |Şəkil miqyası        =
  |Doğum yeri          = [[Şəki şəhəri]]
+
  |Şəkil məlumat        = Heydər Əfəndiyev, 1947-ci il.
  |Vəfatı              = {{vəfat tarixi|1967|1|27}}  
+
  |Doğum tarixi        = {{doğum tarixi|1907|7|1}}
  |Vəfat yeri          = [[Bakı şəhəri]]
+
  |Doğum yeri          = [[Nuxa]] (indiki Şəki), [[Nuxa qəzası]], Yelizavetpol quberniyası, {{Rusİmp}}
  |Vətəndaşlıq          = {{AZE}}
+
  |Vəfatı              = {{vəfat tarixi və yaşı|1967|1|27|1907|7|1}}  
 +
  |Vəfat yeri          = Bakı, {{AzSSR}}, {{SSRİ}}
 +
  |Vətəndaşlıq          = {{SSRİ}}
 
  |Milliyət            = [[azərbaycanlı]]
 
  |Milliyət            = [[azərbaycanlı]]
  |Elm sahəsi          = [[Kimya]]
+
  |Elm sahəsi          = kimya
  |Alma mater          = <!--Qədim təhsil ocaqları-->
+
  |Alma mater          =  
  |Təhsili              = [[Bakı Dövlət Universiteti]]
+
  |Təhsili              = Azərbaycan Dövlət Universiteti (–1931)
  |İş yeri              = Qeyri-üzvi və Fiziki Kimya İnstitutu
+
  |İş yeri              = Azərbaycan SSR EA Kimya İnstitutu, direktor
  |Elmi dərəcəsi        = Müxbir üzv, professor
+
  |Elmi dərəcəsi        = kimya elmləri doktoru
  |Elmi vəzifəsi        = [[Professor]]
+
  |Elmi vəzifəsi        = professor
 
  |Elmi rəhbəri        =  
 
  |Elmi rəhbəri        =  
 
  |Tanınmış yetirmələri =  
 
  |Tanınmış yetirmələri =  
 
  |Tanınır              =  
 
  |Tanınır              =  
  |Mükafatları          = *2-şərəf nişanı ordeni,[[1945, 1951]]
+
  |Mükafatları          = {{"Şərəf Nişanı" ordeni}}{{"Şərəf Nişanı" ordeni}}{{"Qafqazın müdafiəsinə görə" medalı}}{{"1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə" medalı}}
*"Qafqazın müdafiəsinə görə " medalı  
 
*“Azərbaycan SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin Fəxri Fərmanı” -1960
 
*“1941-1945- ci illərin Böyük Vətən Müharibəsində rəşadətli əməyinə görə” medalı -1946;
 
 
}}
 
}}
 +
'''Heydər Əfəndiyev''' (1907–1967) —  kimya elmləri doktoru, professor, Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, Azərbaycan SSR EA Kimya İnstitutunun direktoru. Azərbaycan geo­kimya elminin yaradıcılarından biri hesab edilir.
 +
 +
== Haqında məlumatlar ==
 +
1 iyul 1907-ci il tarixdə [[Nuxa|Nuxada ]] (indiki Şəki) anadan olub.
  
== Həyatı ==
+
===Təhsili===
Heydər Əfəndiyev [[1907]]-ci ildə [[Şəki]] şəhərində anadan olmuşdur. [[1929]]-cu ildə [[Azərbaycan Dövlət Universitetinin]] təbiət–riyaziyyat fakültəsinə daxil olub, oranı bitirdikdən sonra [[Şəkidə]] fəhlə fakültəsinin tədris hissə müdiri vəzifəsində çalışaraq, eyni zamanda kimya fənnindən dərs demişdir.
+
1931-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin təbiət-riya­ziy­yat fakül­təsini bitirib.
1940-cı ildə dissertasiya işini mudafiə edərək, geokimya ixtisası üzrə Azərbaycanda ilk elmlər namizədi olmuşdur.
 
1958-ci ildə elmlər doktoru, 1959-cu ildə professor, 1962-ci ildə Azərbaycan EA-nın müxbir üzvü seçilmişdir.
 
  
== Elmi fəaliyyəti ==
+
===Əmək fəaliyyəti===
Heydər Əfəndiyev 1933-cü ildə Bakıda SSRİ EA Azərbaycan filialının Geologiya bölməsindəki geokimya laboratoriyasında baş laborant kimi elmi fəaliyyətə başlayıb böyük elmi işçi səviyyəsinə kimi yüksəlmişdir. 1941-ci ildə yerli mineral xammalların tədqiqinin və onların hərbi müdafiə məqsədi üçün istifadə olunmasının vacibliyini nəzərə alaraq Heydər Əfəndiyev Kimya İnstitutunda qeyri-üzvi kimya laboratoriyasına rəhbər təyin olunur. 1949-cu ildə isə "Geokimya və radiokimya" laboratoriyasına rəhbərlik etməklə yanaşı həmin institutun direktoru vəzifəsinə irəli çəkilir.  Onun rəhbərliyi dövründə (1949-1967) institutun elmi-tədqiqat dairəsi daha da genişlənir, kristallokimya, nadir elementlər kimyası, analitik kimya və s. istiqamətlərdə bu gün də fəaliyyət göstərən  laboratoriyalar təşkil edilir. Heydər Əfəndiyevin çoxşaxəli elmi yaradıcılığında ona böyük şöhrət qazandıran geokimyəvi tədqiqatlar olmuşdur. Bu elm sahəsi sonradan daha da inkişaf etdirilərək mineral suların geokimyası, endogen əmələgəlmələrin geokimyası, neft yataqları lay sularının radiaoaktivliyi və geokimyası, mineral maddələrin texnologiyası və s. kimi müxtəlif istiqamətlər almışdır. Heydər Əfəndiyev 1938-1945-ci illərdə Azərbaycan Sənaye İnstitutunda assistent və dosent, 1945-1958-ci illərdə Bakı Dövlət Universitetində professor işləmişdir. O, elmi fəaliyyətinin ilk günlərindən Azərbaycanın müxtəlif regionlarının mineral sularının radiokimyəvi tədqiqi ilə çox ciddi məşğul olmuşdur. Nəticədə  uzunmüddətli gərgin əməyin bəhrəsi olan böyük praktiki əhəmiyyətli "Azərbaycan mineral sularının radioaktivliyi" (1953) monoqrafiyasını dərc etdirmişdir. Heydər Əfəndiyevin elmi yaradıcılığının əsas istiqamətini maqmatik süxurlarda kimyəvi elementlərin paylanma qanunauyğunluqlarının və filiz yataqlarında nadir elementlərin geokimyasının tədqiqi təşkil edir. 1940-cı ildə bu mövzuda dissertasiya işini mudafiə edərək, geokimya ixtisası üzrə Azərbaycanda ilk elmlər namizədi olmuşdur. Həmin iş kobalt və mis elementləri haqqında məlumatlar da əlavə olunmaqla ayrıca kitab kimi dərc edilmişdir (1945). Heydər Əfəndiyevin elmi yaradıcılığında müxtəlif tip formasiyalara məxsus filiz yataqlarında baş, nadir və səpələnmiş elementlərin paylanma qanunauyğunluqlarının araşdırılması mühüm yer tutur. Bu elmi işlər əsasında o, doktorluq dissertasiyası müdafiə etmiş və "Kiçik Qafqazın şimal-şərq hissəsinin hidrotermal filiz kompleksi" (1957) kimi bu gün də aktual olan çox qiymətli monoqrafiyasını hazırlamışdır. Sonralar bu istiqamətdə tədqiqatlarını davam etdirəcək kolçedan, polimetal, mis-molibden, dəmirfilizi və Kiçik Qafqazın digər tip yataqlarında nadir elementlərin geokimyasına dair zəngin material əldə edərək, onları "Nadir elementlərin geokimyası" (1966) məqalələr məcmuəsində cəmləmişdir. Neft-lay sularının geokimyası da Heydər Əfəndiyevin elmi marağının ayrılmaz hissəsi olmuşdur. Neft-lay suları-çökmə süxurlar sistemində radioaktiv elementlərin geokimyasına dair apardığı elmi-tədqiqatlar əsaslı yenilik hesab edilir. Geokimyəvi tədqiqatların istehsalatda tətbiqi Heydər Əfəndiyevin ümdə arzularından biri olmuşdur. Kiçik Qafqazın şimal-şərq hissəsi üçün geokimyəvi dəlillər əsasında hazırladığı proqnoz xəritəsini Azərbaycan Respublikası üçün ilkin hesab etmək olar. Burada əsasən regionun məlum filiz yataqlarında baş elementlərin və səciyyəvi nadir elementlərin konsentrasiyaları əks etdirilmişdir. Heydər Əfəndiyev elmi əsərlərində nəzəri problemlərlə yanaşı, bir sıra praktiki təkliflər də irəli sürmüşdür. Ayrı-ayrı filiz yataqları üçün nadir elementlilik potensialı müəyyən edilərək filizlərin işlənilməsi prosesində baş metalları müşayiət edən  konkret nadir elementlərin çıxarılması  tövsiyə edilmişdir. Heydər Əfəndiyevin Azərbaycan Elmlər Akademiyasının 10 illiyinə həsr edilmiş elmi sessiyada "Mineral xammal ehtiyatları, onların öyrənilməsi və xalq təsərrüfatında istifadəsinə dair vəzifələr haqqinda"  mövzusunda geniş məruzəsi mühüm elmi və praktiki əhəmiyyət daşıyırdı. Geokimyaçı alimin irəli sürdüyü bir sıra müddəalar bu gündə  öz aktuallığını saxlamışdır. O, eyni zamanda geniş yayılmış mineral sulardan müalicə məqsədi ilə istifadə olunması üçün xeyli tədqiqat işləri aparmışdır. Bir kimyaçı-texnoloq kimi Heydər Əfəndiyev elmi fəaliyyətinin mühüm hissəsi respublikamızın zəngin mineral sərvətlərinin (serpentinitlər, sulfidlər, gillər, dolomit, duz və s.) kimyəvi tərkibinin öyrənilməsinə  və sənayedə istifadə üçün onlardan bir sıra qiymətli maddələrin kompleks çıxarılmasına  həsr olunmuşdur. Bu tədqiqatlarla bağlı "Serpentinitlərdən istifadə yolları" məqalələr məcmuəsi hazırlanmışdır. Heydər  Əfəndiyev filiz yataqlarının mineralogiyası və geokimyası sahəsində yüksək ixtisaslı kadrların yetişməsində böyük işlər görmüşdür. Sənye İnstitutunda və Azərbaican Dövlət Universitetində  geokimya və mineralogiyanın fiziki-kimyəvi əsasları fənlərindən  sadə və anlaşıqlı dildə oxuduğu mühazirələr tələbələrin yaddaşında uzun illər saxlanırdı. O, yalnız mühazirə oxumaqla kifayətlənməyərək  bir sıra tədris-metodik əsərlər  də yazmışdır ki, onlardan indi də ali məktəb müəllimləri məmnuniyyətlə istifadə edirlər.  Bununla yanaşı Heydər  Əfəndiyev o zaman üçün  çox vacib olan tələbə elmi cəmiyyətlərinin  yaranmasında və istedadlı gəncləri buraya toplayıb elmin əlifbasını onlara öyrətməkdə böyük işlər  görmüşdür.  Ana dilimizdə dərsliklərin kifayət qədər  olmamasını nəzərə alaraq o, geologiya və kimya terminləri lüğətlərinin tərtib olunmasında fəal iştirak etmişdir. Onun rəhbərliyi altında  geologiya və kimya sahəsində yetişən onlarla elmlər doktoru və namizədi hazırda müxtəlif elm və təhsil ocaqlarında  fəaliyyət göstərməkdədir. Böyük ürəyə, ağıla malik, sadə və həssas, tələbkar elmi rəhbər, gözəl natiq və inzibati işçi, alim-təşkilatçı olan Heydər Əfəndiyev onu tanıyanların  yaddaşında həmişə belə qalacaqdır.         
+
1941 – 1949-cu illərdə SSRİ EA Azərbaycan Filialının Kimya İnstitutunda (daha sonra Azərbaycan SSR EA Kimya İnstitutu) laboratoriya müdiri vəzifəsində,  
  
=== Elmi əsərləri ===
+
1949 – 1967-ci illərdə isə Azərbaycan SSR EA Kimya İnstitutunun direktoru vəzifəsində işləyib.
Heydər Əfəndiyev 216 elmi əsərin, 8 monoqrafiya və kitabın müəllifidir. Onun redaktorluğu ilə 22 monoqrafiya və məqalələr toplusu çapdan çıxmışdır.
 
  
==== Kitabları ====
+
===Elmi fəaliyyəti===
* Г.Х.Эфендиев «Никеленосность ультраосновных пород Азербайджана». Баку. Изд-во АН Азерб. ССР,1945, 53 c.
+
1941-ci ildə kimya elmləri namizədi elmi dərəcəsini,  
* Под редакцией Г.Х.Эфендиева. “Бентонитовые глины (Гильаби)  Азербайджана”. Баку. Изд-во АН Азерб. ССР. 1951.93 c.
 
* Г.Х.Эфендиев «Минеральные источники Азербайджана». Баку. Изд-во АН  Азерб.ССР. 1952. 60 c.
 
* Г.Х.Эфендиев «Радиоактивность минеральных вод Азербайджана». Баку. Изд-во АН Азерб. ССР. 1953. 42 с.
 
* Г.Х.Эфендиев «Гидротермальный рудный комплекс северо-восточной части Малого Кавказа». Баку. Изд-во АН Азерб. ССР. 1957. 342 с.
 
* Г.Х.Эфендиев Э.Н.Алиханов, А.Д.Амиров. «Промышленность Азербайджана за 40 лет». (1920–1960). Баку.  Азнефтеиздат. 1960. 135 c.
 
* Г.Х.Эфендиев, Р.Ф.Алекберов,А.Н.Нуриев «Вопросы геохимии радиоактивных элементов нефтяных месторождений». Баку. Изд-во АН Азерб. ССР.1964. 149 c.
 
* Heydər Əfəndiyev, P.H.Rüstəmov, Z.S.Qarayev “Nadir elementlər kimyasına giriş”. Bakı. Azərnəşr.1964. 236 s.
 
* Сборник статей "Геохимия редких элементов" (редактор).Баку, Изд-во АН Азерб. ССР. 1966. 22 с.
 
  
==== Elmi məqalələri ====
+
1958-ci ildə kimya elmləri doktoru elmi dərəcəsini,  
Dəlidağ  intruziv massivində uranın paylanması haqqında “S.M.Kirov adına ADU–nun elmi əsərləri”, 1959, №6, s. 3-10, (Ə.N.Nuriyev və Ə.S.Heydə¬rovla birlikdə)
 
К геохимии галлия в колчеданно-полиметаллическом и медно-пирро¬тиновом  типах месторождений.  «ДАН Азерб. ССР», 1965, т. XXI, №11, с. 12-14. (Совместно с Н.А.Новрузовым, Р.С.Абдул-лаевой)
 
О растворенных органических веществах нефтяных месторождений Азербайджана. «Азерб. нефт. хозяйство», 1965, №6, с.9-12 (Совместно с А.Н.Нуриевым)
 
Редкие элементы железорудного месторождения Дашкесана. В кн.: «Геохимия редких элементов». Баку, Изд-во АН Азерб. ССР, с.31-36
 
Скандий в ультраосновных породах Малого Кавказа (Азербайджанская ССР). «Геохимия», 1966, №12, с.1457-1462. (Совместно с З.Б.Абдул¬лаевым, З.Э.Бабаевой)
 
Neft yataqlarının lay sularında həll olunmuş üzvi maddələrin tərkibi haqqında. “Azərb. SSR EA Məruzələri”, 1966, c.XXII. №8, s.29-31. (Ə.H.Nuriyevlə birlikdə)
 
К геохимии никеля и кобальта в ультраосновных породах офиолитовой формации  Малого Кавказа (Азербайджан). «Геохимия», 1967, №4, с.425-432. (Совместно с З.Б.Абдул¬лаевым, В.В.Щербиной)
 
Об алтаите  из руд рудопроявления Ковурмардара.  ИЗВ. АН Азерб. ССР. сер. наук о Земле, 1967, №5, с.65-69. (Совместно с З.Э.Бабаевой)
 
Распределение селена и теллура на Филизчайском месторождении. В сб. «Исследование в области неорганической и физической химии и их роль в химической промышленности». Баку, АзИНТИ, 1969, с. 68-73 (Совместно с Н.А.Новрузовым, А.С.Гейдаровым )
 
  
==== Müəllif şəhadətnamələri və patentləri ====
+
1959-cu ildə isə professor elmi adını alıb.  
Способ электролитического получения теллура 1965. Авторское свидетельство №16544
 
  
=== Beynəlxalq konfranslarda iştirakı ===
+
1962-ci ildə Azərbay­can SSR Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü seçilib.
  
== Elmi-təşkilati fəaliyyəti ==
+
Əsas elmi işləri nadir elementlərin geokimyasına həsr edilib. Azərbaycan SSR ərazisində mineral və neft-lay sularında müxtəlif tip süxurlarda nadir və radioaktiv element­lərin yayılma qanuna­uyğunluqlarını öyrənib. Kiçik Qafqazın şimal-şərq hissəsindəki hidrotermal filiz kompleksinin mineralogiyasının və geokimyasının yeni sxemini hazırlayıb və eyni zamanda Böyük Qafqazın cənub yamaclarında tapılmış yeni tipli kolçedan-polimetal yataqlarının (Filizçay, Katex, Katsdağ və s.) geo­kimyasının öyrənilməsinə rəhbərlik edib. Azərbaycan geo­kimya elminin yaradıcılarından biri hesab edilir.
  
=== Qeyri-üzvi Fiziki Kimya İnstitutu ===
+
216 elmi əsərin 8 monoqrafiyanın müəllifidir. Onun rəhbərliyi ilə 1 elmlər doktoru və 15 fəlsəfə doktoru yetişdirilib. Azərbaycan dilində kimya və geologiya terminlərinin yaradılmasında və təkmilləşməsində əvəzsiz xidmətləri olub.
  
Qeyri-üzvi Fiziki Kimya İnstitutunun direktoru (1949-1967)
+
===Təltif mükafatları===
 +
* [["Şərəf Nişanı" ordeni|“Şərəf Nişanı” ordeni]], 2 dəfə (1945, 1951);
 +
* [["Qafqazın müdafiəsinə görə" medalı|“Qafqazın müdafiəsinə görə” medalı]] (1945);
 +
* [["1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə" medalı|“1941 – 1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə” medalı]] (1946);
 +
*Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Fəxri fərmanı (1960).
  
== Elmi-ekspertiza və konsaltinq fəaliyyəti ==
+
===Vəfatı===
 +
27 yanvar 1967-ci il tarixdə – 59 yaşında, Bakıda vəfat edib.
  
=== Elmi redaktə işləri, rəyçi və məsləhətçi olduğu əsərlər ===
+
== Ədəbiyyat ==
Heydər Əfəndiyev 14 elmi əsərə və konfrans materiallarına redaktorluq edib
+
# {{cite web |url=https://kqkiamea.az/index.php?mod=content&id=1&lang=az |title=Əfəndiyev Heydər Xəlil oğlu |author= AMEA İnformasiya Texnologiyaları İnstitutu |date= |website= kqkiamea.az|publisher=kqkiamea.az |language=az |accessdate= |archiveurl =https://web.archive.org/web/20200701165656/https://kqkiamea.az/index.php?mod=content&id=1&lang=az |archivedate =1 Jul 2020 }}
 +
# {{AME|8|215|ƏFƏNDİYEV Heydәr Xәlil oğlu}}
 +
# {{ŞAZ|1|158-160}}
  
=== Dissertantlara elmi rəhbərlik və opponent ===
+
{{Yoxlanılmış məqalə}}
Heydər Əfəndiyevin rəhbərliyi ilə 12 fəlsəfə doktoru, 1 elmlər doktoru hazırlanmışdır.
 
  
=== Redaksiya fəaliyyəti ===
+
[[az:Heydər Əfəndiyev]]
Heydər Əfəndiyev "Azərbaycan Kimya jurnalı"nın və "Elm və həyat" jurnalının redaksiya heyətinin üzvü.
 
 
 
== Pedaqoji fəaliyyəti ==
 
Heydər Əfəndiyev 1938-1945 -ci illərdə Azərbaycan Sənaye İnstitutunda assistent və dosent, 1945-1958-ci illərdə BDU-da əvvəlcə dosent sonra professor kimi işləmişdir.
 
 
 
== Beynəlxalq və xarici ölkələrin elmi qurumlarında üzvlüyü ==
 
*
 
 
 
== Təltif və mükafatlar ==
 
* 2-şərəf nişanı ordeni, 1945, 1951
 
* "Qafqazın müdafiəsinə görə" medalı, 1945
 
* “Azərbaycan SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin Fəxri Fərmanı” -1960
 
* “1941-1945-ci illərin Böyük Vətən Müharibəsində rəşadətli əməyinə görə” medalı -1946;
 
 
 
== İstinadlar ==
 
{{İstinad siyahısı}}
 
 
 
 
 
[[Kateqoriya:Azərbaycanlı alimlər]]
 

Səhifəsinin 12:51, 26 yanvar 2024 tarixinə olan son halı

Heydər Əfəndiyev
Əfəndiyev Heydər Xəlil oğlu
Heydər Əfəndiyev
Heydər Əfəndiyev, 1947-ci il.
Doğum tarixi 1 iyul 1907(1907-07-01)
Doğum yeri Nuxa (indiki Şəki), Nuxa qəzası, Yelizavetpol quberniyası, Flag of Russia.svg Rusiya İmperiyası
Vəfat tarixi 27 yanvar 1967 (59 yaşında)
Vəfat yeri Bakı, Flag of the Azerbaijan Soviet Socialist Republic (1956–1991).svg Azərbaycan SSR, Flag of the Soviet Union.svg SSRİ
Vətəndaşlıq Flag of the Soviet Union.svg SSRİ
Milliyyəti azərbaycanlı
Elm sahəsi kimya
İş yeri Azərbaycan SSR EA Kimya İnstitutu, direktor
Elmi dərəcəsi kimya elmləri doktoru
Elmi adı professor
Təhsili Azərbaycan Dövlət Universiteti (–1931)
Mükafatları "Şərəf Nişanı" ordeni"Şərəf Nişanı" ordeni"Qafqazın müdafiəsinə görə" medalı"1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə" medalı

Heydər Əfəndiyev (1907–1967) — kimya elmləri doktoru, professor, Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, Azərbaycan SSR EA Kimya İnstitutunun direktoru. Azərbaycan geo­kimya elminin yaradıcılarından biri hesab edilir.

Haqında məlumatlar

1 iyul 1907-ci il tarixdə Nuxada (indiki Şəki) anadan olub.

Təhsili

1931-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin təbiət-riya­ziy­yat fakül­təsini bitirib.

Əmək fəaliyyəti

1941 – 1949-cu illərdə SSRİ EA Azərbaycan Filialının Kimya İnstitutunda (daha sonra Azərbaycan SSR EA Kimya İnstitutu) laboratoriya müdiri vəzifəsində,

1949 – 1967-ci illərdə isə Azərbaycan SSR EA Kimya İnstitutunun direktoru vəzifəsində işləyib.

Elmi fəaliyyəti

1941-ci ildə kimya elmləri namizədi elmi dərəcəsini,

1958-ci ildə kimya elmləri doktoru elmi dərəcəsini,

1959-cu ildə isə professor elmi adını alıb.

1962-ci ildə Azərbay­can SSR Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü seçilib.

Əsas elmi işləri nadir elementlərin geokimyasına həsr edilib. Azərbaycan SSR ərazisində mineral və neft-lay sularında müxtəlif tip süxurlarda nadir və radioaktiv element­lərin yayılma qanuna­uyğunluqlarını öyrənib. Kiçik Qafqazın şimal-şərq hissəsindəki hidrotermal filiz kompleksinin mineralogiyasının və geokimyasının yeni sxemini hazırlayıb və eyni zamanda Böyük Qafqazın cənub yamaclarında tapılmış yeni tipli kolçedan-polimetal yataqlarının (Filizçay, Katex, Katsdağ və s.) geo­kimyasının öyrənilməsinə rəhbərlik edib. Azərbaycan geo­kimya elminin yaradıcılarından biri hesab edilir.

216 elmi əsərin və 8 monoqrafiyanın müəllifidir. Onun rəhbərliyi ilə 1 elmlər doktoru və 15 fəlsəfə doktoru yetişdirilib. Azərbaycan dilində kimya və geologiya terminlərinin yaradılmasında və təkmilləşməsində əvəzsiz xidmətləri olub.

Təltif və mükafatları

Vəfatı

27 yanvar 1967-ci il tarixdə – 59 yaşında, Bakıda vəfat edib.

Ədəbiyyat

  1. AMEA İnformasiya Texnologiyaları İnstitutu. "Əfəndiyev Heydər Xəlil oğlu". kqkiamea.az (azərb.). kqkiamea.az. 1 Jul 2020 tarixində arxivləşdirilib.
  2. ƏFƏNDİYEV Heydәr Xәlil oğlu // Azərbaycan Milli Ensiklopediyası : ensiklopediya  : [25 cilddə] (tiraj: 10 000; 600 s.). — Bakı: “Azərbaycan Milli Ensiklopediyası” Elmi Mərkəzi, 2018. —VIII  c. — Səh. 215. — ISBN 978-9952-441-13-0.
  3. Məmmədov Ə., Xalıqov F. Əfəndiyev Heydər // Şəki: Alim və ziyalılar. — Bakı: Bakı Universiteti Nəşriyyatı, 2002. — 2 cilddə. — I  cild. — Səhifələrin sayı:  582. — Səh.: 158-160. — 1.000 nüsx.