Diqqət! 4 aprel 2024-cü il tarixdən saytın yeni versiyası sheki.org domenində fəaliyyət göstərir. Bu köhnə versiyadır və yenilənməsi məhdudlaşdırılıb. Lakin 6 yanvar 2025-ci il tarixədək bu vəziyyətdə internetdə qalacaqdır...
Bu məqalə Şəki Ensiklopediyasının yoxlanılmış məqalələrindən biridir və müəlliflik hüququ Şəki Ensiklopediyasının redaksiyasına məxsusdur!

"Mustafa Quliyev" səhifəsinin versiyaları arasındakı fərqlər

Şəki Ensiklopediyası səhifəsi
Jump to navigation Jump to search
 
(72 intermediate revisions by 3 users not shown)
Sətir 1: Sətir 1:
−
[[Kateqoriya:M]]{{Dövlət xadimi
+
[[Kateqoriya:{{padleft:|1|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:Şəxslər (familiya sırası ilə)|{{Əvvəlcə familiya|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış dövlət xadimləri]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış görkəmli şəxslər]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış şair və yazıçılar]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış jurnalistlər]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış teatr xadimləri]]
−
| azərbaycan dilində adı       = Mustafa Quliyev
+
{{Dövlət xadimi
−
| adın originalı               = Quluyev Mustafa Zəkəriyyə oğlu  
+
|adı                   = Mustafa Quliyev
−
| portret                      =  Mustafa Guliyev.jpg
+
|tam adı               = Quliyev Mustafa Zəkəriyyə oğlu
−
| portretin ölçüsü             = 260
+
|piktoqram            =
−
| izah                        =
+
  |şəkil                = Mustafa Quliyev.png
 +
|şəklin ölçüsü         =
 +
|şəklin izahı          = Mustafa Quliyev.
 +
|titul                =
 +
|bayraq                =
 +
|bayraq2              =
 +
|dövr əvvəl            =
 +
|dövr son              =
 +
|sələfi                =
 +
|xələfi                =
 +
|doğum tarixi          = ({{abbr|18|Yuli təqvimi ilə|0}}) {{Doğum_tarixi|1893|1|30}}
 +
|doğum yeri            = [[Nuxa]] (indiki Şəki), [[Nuxa qəzası]], Yelizavetpol quberniyası, {{RUSEMP}} 
 +
|vəfat tarixi          = {{Vəfat_tarixi və yaşı|1938|7|3|1893|1|30}}
 +
|vəfat yeri            =  Bakı, {{AzSSR}} {{SSRİ}}
 +
|vətəndaşlığı          = {{SSRİ}}
 +
|milliyyəti            =
 +
|dini                  =
 +
|sülalə                =
 +
|atası                = Zəkəriyyə Mustafa xəlfə oğlu
 +
|anası                = Fatma Hacı Əbdürrəhman qızı Nəbiyeva
 +
|həyat yoldaşı        = Yelizaveta İvanovna  və Mariya Vladimirovna
 +
|uşağı                = {{*}}(Yelizaveta İvanovnadan:) Saləddin, Səltənət, Boris
  
−
| titul                        =   
+
{{*}}(Mariya Vladimirovnadan) Səltənət Quluyeva
−
| bayraq                        = COA Azerbaijan SSR.png
+
|təhsili              =  {{*}}Kiyev Müqəddəs Vladimir Universiteti (1913–1918)
−
| bayraq2                      = Flag of Azerbaijan SSR.svg
 
−
| dövr əvvəl                    =
 
−
| dövr son                      =
 
−
| sələfi                        =
 
−
| xələfi                        =
 
  
−
| titul_2                        =   
+
{{*}}Qırmızı Professorluq İnstitutu (1930–1933)
−
| bayraq _2                        = COA Azerbaijan SSR.png
+
|elmi dərəcəsi        =  
−
| bayraq2_2                        = Flag of Azerbaijan SSR.svg
+
  |elmi adı              =  
−
| dövr əvvəl_2                    =  
+
|imzası                =  
−
| dövr son_2                      =  
+
|mükafatları          =  
−
| sələfi_2                        =
+
|Commons              =
−
| xələfi_2                        =
+
}}
 +
'''Mustafa Quliyev''' (1893–1938) — Azərbaycanda sovet hakimiyyətinin qurulmasının ilk günlərindən məsul vəzifələr tutmuş partiya, dövlət və maarif xadimi. 7 ilə yaxın müddət ərzində Azərbaycan SSR-in xalq maarif komissarı vəzifəsində çalışmış, öz dövründə ədəbiyyat tənqidçisi, teatrşünas və sənət nəzəriyyəçisi kimi də tanınmışdır. 1937-ci ildə Stalin repressiyasının qurbanı olmuş və güllələnmişdir (1957-ci ildə bəraət alıb).
  
 +
== Haqqında məlumatlar ==
 +
30 ({{abbr|18|Yuli təqvimi ilə|0}}) yanvar 1893-cü il tarixdə [[Nuxa|Nuxada]] (indiki Şəki), xırda alverçi ailəsində anadan olub.
  
−
| titul_3                        =  
+
===Təhsili===
−
| bayraq _3                        = COA Azerbaijan SSR.png
+
1907 – 1913-cü illərdə İmperator I Aleksandr gimnaziyasında (Tiflis),
−
| bayraq2_3                        = Flag of Azerbaijan SSR.svg
 
−
| dövr əvvəl_3                    =  
 
−
| dövr son_3                      =  
 
−
| sələfi_3                        =  
 
−
| xələfi_3                        =
 
  
−
| titul_4                        = 
+
1913 – 1918-ci illərdə Kiyev Müqəddəs Vladimir Universitetinin fizika-riyaziyyat fakültəsinin riyaziyyat bölməsində,
−
| bayraq_4                        = COA Azerbaijan SSR.png
 
−
| bayraq2_4                      = Flag of Azerbaijan SSR.svg
 
−
| dövr əvvəl_4                    =
 
−
| dövr son_4                      =
 
−
| sələfi_4                        =
 
−
| xələfi_4                        =
 
  
−
| titul_5                        =  Azərbaycan SSR Xalq Maarifi Komissarı
+
1930 – 1933-cü illərdə isə Qırmızı Professorluq İnstitutunda (Moskva) təhsil alıb.
−
| bayraq_5                        = COA Azerbaijan SSR.png
 
−
| bayraq2_5                      = Flag of Azerbaijan SSR.svg
 
−
| dövr əvvəl_5                    = 1922
 
−
| dövr son_5                      = 1928
 
−
| sələfi_5                        = Dadaş Bünyadzadə
 
−
| xələfi_5                        = Ruhulla Axundov
 
  
−
| titul_6                        = Azərbaycan SSR Xalq Maarifi Komissarının müavini
+
===İctimai-siyasi aktivliyi===
−
| bayraq_6                        = COA Azerbaijan SSR.png
+
1918-ci ilin yanvarında Kiyevdə bolşeviklər partiyasına üzv olub. Az sonra isə Rusiya {{K(b)P}} Kiyev Komitəsinin tatar (müsəlman) bölməsinin sədri seçilib və bu vəzifədə 1919-cu ilədək fəaliyyət göstərib.
−
| bayraq2_6                      = Flag of Azerbaijan SSR.svg
 
−
| dövr əvvəl_6                    = 1922
 
−
| dövr son_6                      = 1926
 
−
| sələfi_6                        =  
 
−
| xələfi_6                        =
 
  
 +
1919-cu ildən siyasi fəaliyyətini əvvəl Bakıda, sonra isə Lənkəranda davam etdirib.
  
−
| titul_7                        =AK(b)P Qaraşəhər Rayon Komitəsinin katibi
+
===Əmək fəaliyyəti===
−
| bayraq_7                        = COA Azerbaijan SSR.png
+
1920 – 1921-ci illərdə Lənkəran qəza inqilab komitəsinin sədri,
−
| bayraq2_7                      = Flag of Azerbaijan SSR.svg
 
−
| dövr əvvəl_7                    = 1921
 
−
| dövr son_7                      = 1922
 
−
| sələfi_7                        =  
 
−
| xələfi_7                        =
 
  
−
| titul_8                        = Lənkəran qəza inqilab komitəsinin sədri
+
1921 – 1922-ci illərdə Azərbaycan {{K(b)P}} Qaraşəhər rayon komitəsinin katibi,
−
| bayraq_8                        = COA Azerbaijan SSR.png
 
−
| bayraq2_8                      = Flag of Azerbaijan SSR.svg
 
−
| dövr əvvəl_8                    = 1920
 
−
| dövr son_8                      = 1920
 
−
| sələfi_8                        = vəzifə təsis olundu
 
−
| xələfi_8                        = Şirəli Axundov
 
  
−
| titul_9                        =
+
1922 – 1929-cu illərdə qısa fasilə ilə Azərbaycan SSR xalq maarifi komissarı (həmin dövrdə maarif komissarlığı təhsil məsələləri ilə yanaşı, həm də mədəniyyət, mətbuat, ədəbiyyat məsələləri ilə də məşğul olurdu),
−
| bayraq_9                      = COA Azerbaijan SSR.png
 
−
| bayraq2_9                      = Flag of Azerbaijan SSR.svg
 
−
| dövr əvvəl_9                  =
 
−
| dövr son_9                    =
 
−
| sələfi_9                      =
 
−
| xələfi_9                      =
 
  
−
| doğum tarixi                = {{Doğum_tarixi|1893|5|24}}
+
1927 – 1928-ci illərdə Azərbaycan {{K(b)P}} Bakı Şəhər Komitəsində təşviqat və təbliğat şöbəsinin müdiri,
−
| doğum yeri                  =  [[Nuxa]], [[Nuxa qəzası]], Yelizavetpol quberniyası, {{RUSEMP}} 
 
−
| ölüm tarixi                  =  {{Vəfat_tarixi|1938|7|3}}
 
−
| ölüm yeri                    =   
 
−
| sülaləsi                    =
 
−
| atası                        =
 
−
| anası                        =
 
−
| həyat yoldaşı                =
 
−
| uşaqları                    =
 
−
| imzası                      =
 
−
| mükafatları                  =
 
−
| təhsili                  = Tiflis gimnaziyanı (1913), Kiyev Müqəddəs Vladimir Universiteti,  Kommunist Akademiyası (Moskva)
 
−
}}
 
−
'''Mustafa Quluyev''' (''Quluyev Mustafa Zəkəriyyə oğlu''; {{d.}} 24 may 1893-cü il – {{ö.}} 3 iyul 1938-ci il) — azərbaycanlı dövlət xadimi, Lənkəran qəza inqilab komitəsinin sədri (1920), Azərbaycan SSR Xalq Maarif Komissarı (1922 – 1928) və s. vəzifələrdə işləyib.  1937-ci ildə Odessada (Ukrayna SSR) Vilayət partiya komitəsində məktəb və elmlər şöbəsinin müdiri vəzifəsində işləyərkən Azərbaycanla bağlı siyasi ittihamla – əks-inqilabi millətçi qruplaşmanın rəhbəri olması ittihamı ilə, həbs edilmiş və 3 iyul 1938-ci il tarixdə isə güllələnmişdir; 19 mart 1957-cı il tarixdə bəraət verilib. 1918-ci ildən Rusiya K(b)P-nın, 1934-cü ildən isə Azərbaycan SSR Yazıçılar Birliyinin üzvü olub. 
 
  
−
== Haqqında məlumatlar ==
+
1934-cü ildə Turbatda (Qazaxıstan MSSR) Maşın-Traktor Stansiyasının (MTS) siyasi şöbəsinin rəisi,
−
1893-cü ildə Nuxada, xırda alverçi ailəsində anadan olub.
 
  
−
1913-cü ildə Tiflis gimnaziyasını bitirdikdən sonra Kiyev Universitetinin fizika-riyaziyyat fakültəsinə daxil olub.
+
1935 – 1937-ci illərdə {{ÜK(b)P}} Çimkənd (Qazaxıstan MSSR/SSR) şəhər komitəsinin birinci katibi,
  
−
1918-ci ildə Kiyevdə bolşevik partiyasına üzv olub, çox keçmədən RK(b)P Kiyev Komitəsi müsəlman bölməsinin sədri seçilib.  
+
1937-ci ildə Ukrayna {{K(b)P}} Odessa Vilayət Komitəsində məktəb və elm şöbəsinin müdiri vəzifəsində çalışmışdır.
  
−
1919-cu ildə Bakıya gəldikdən sonra gizli siyasi fəaliyyət göstərib. Lənkəran qəzasında yerli bolşeviklərin köməyi ilə qəzanın kəndlərində partiya özəkləri yaradıb.
+
===Həbsi və güllələnməsi===
 +
30 avqust 1937-ci il tarixdə – Odessada işləyərkən, Azərbaycanla bağlı əks-inqilabi millətçi qruplaşmanın rəhbəri olması ittihamı ilə həbs edilmiş, Azərbaycana gətirilmiş və Azərbaycan SSR CM-nin 64, 70 və 73-cü maddələri ilə təqsirli bilinərək 3 iyul 1938-ci il tarixdə güllələnmişdir.
  
−
1920-ci ildə Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra Lənkəran qəza inqilab komitəsinin sədri olub. Azərbaycan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinə, Zaqafqaziya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinə, Azərbaycan K(b)P MK-ya, Bakı Komitəsinə üzv seçilib.
+
===Bəraət alması===
 +
19 avqust 1955-ci il tarixdə qızı Səltənət Quluyeva xüsusi işlər üzrə SSRİ hərbi prokurorun müavini Çesnokova ərizə ilə müraciət edərək atasına bəraət verilməsini xahiş etmişdir.  
  
−
1921 – 1922-ci illərdə Azərbaycan Kommunist (bolşevik) Partiyası Qaraşəhər rayon komitəsinin katibi olub.
+
19 mart 1957-cı il tarixdə Mustafa Quliyevə bəraət verilib.
  
−
1922 – 1928-ci illərdə Azərbaycanın xalq maarifi komissarı vəzifəsində çalışıb, eyni zamanda 1923 – 1926-cı illərdə “Maarif və mədəniyyət” jurnalının məsul redaktoru olub.
+
===Digər===
 +
1922-ci ildə Rusiya {{K(b)P}}-nın XI qurultayında iştirak etmiş, Zaqafqaziya partiya təşkilatının bir qrup nümayəndəsi ilə birlikdə V.İ.Leninin qəbulunda olmuşdur.
  
−
1922-ci ildə RK(b)P XI qurultayında iştirak edib, Zaqafqaziya partiya təşkilatının bir qrup nümayəndəsi ilə V.İ.Leninin qəbulunda olub.
+
Müxtəlif illərdə Azərbaycan SSR Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinə, Zaqafqaziya SFSR Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinə, Azərbaycan {{K(b)P}} {{MK}}ya, Azərbaycan {{K(b)P}} Bakı Komitəsinə üzv seçilib.
  
−
1929 – 1932-ci illərdə “İnqilab və mədəniyyət”  jurnalının (“Maarif və mədəniyyət” jurnalının xələfi) məsul redaktoru olub.
+
1923 – 1926-cı illərdə “Maarif və mədəniyyət” jurnalının,
  
−
Moskvada Kommunist Akademiyasını bitirdikdən sonra Qarayazı MTS siyasi şöbəsinin rəisi vəzifəsinə təyin edilib. Sonralar Qazaxıstanın Çimkənd Şəhər Partiya Komitəsinin katibi, Odessa Vilayət Partiya Komitəsində məktəb və elmlər şöbəsinin müdiri vəzifəsində işləmişdir.
+
1929 – 1932-ci illərdə isə “İnqilab və mədəniyyət”  jurnalının (“Maarif və mədəniyyət” jurnalının xələfi) məsul redaktoru olub.  
  
−
30 avqust 1937-ci il tarixdə–  Odessada işləyərkən, Azərbaycanla bağlı əks-inqilabi millətçi qruplaşmanın rəhbəri olması ittihamı ilə həbs edilmiş və Azərbaycan SSR CM-nin 64, 70 və 73-cü maddələri ilə təksirli bilinərək güllələnmişdir.
+
Klassik və müasir Azərbaycan ədəbiyyatına dair məqalələri, “Oktyabr və türk ədəbiyyatı” (1930) kitabı mədəni irsə münasibətdə, sovet ədəbiyyatının nəzəri məsələlərində vulqar sosiologizm meyllərinə baxmayaraq, Azərbaycan sovet ədəbi tənqid və ədəbiyyatşünaslığının ilk nümunələri kimi qiymətlidir. Bunlar Azərbaycanda marksist estetika və ədəbi tənqidin yaranmasında və inkişafında faydalı olmuşdur.
  
−
===Elmi-publisistik yaradıcılığı===
+
==Ədəbiyyat==
−
*“Ə.Əbdülhəsənin “Dünya qopur” romanı haqqında”;
+
# {{kitab3
−
*“S.Vurğun yaradıcılığı yüksəliş yolunda”;
+
| müəllif        =
−
*“Sabir füqəra şairidir”;
+
| hissə          = M.Z.Quliyev
−
*“Yoldaş Nərimanov haqqında”;
+
| hissənin linki  = http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=247760&pno=126
−
*“Azərbaycanda teatro və teatr məsələləri”;
+
| başlıq          = Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti uğrunda fəal mübarizlər
−
*“Hazırkı Azərbaycan ədəbiyyatı haqqında”;
+
| orijinal        =  
−
*“M.F.Axundovun yaradıcılığı”;
+
| link            = http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=247760
−
*“Simurğun bədii yaradıcılığı”;
+
| vikimənbə      =
−
*“Hüseyn Cavidin “Uçurum”u”;
+
| cavabdeh        =
−
*“Zaqafqaziya xalqlarının mədəni birliyi”;
+
| nəşr            = Azərb. KP MK yanında Partiya Tarixi İn-tu, Sov. İKP MK yanında Marksizm-Leninizm İn-tunun Filialı.
−
*“Ədəbiyyat cəbhəsində mübarizə”
+
| yer            = Bakı
−
 
+
| nəşriyyat      = Azərnəşr
−
və s. klassik və müasir Azərbaycan ədəbiyyatına dair məqalələri, “Oktyabr və türk ədəbiyyatı” (1930) kitabı mədəni irsə münasibətdə, sovet ədəbiyyatının nəzəri məsələlərində vulqar sosiologizm meyllərinə baxmayaraq, Azərbaycan sovet ədəbi tənqid və ədəbiyyatşünaslığının ilk nümunələri kimi qiymətlidir. Bunlar Azərbaycanda marksist estetika və ədəbi tənqidin yaranmasında və inkişafında faydalı olmuşdur.
+
| il              = 1958
 +
| cild            =
 +
| səhifə          = 245-246
 +
  | sütunlar        =
 +
| səhifələr      = 419
 +
| seriya          =
 +
| isbn            =
 +
| doi            =
 +
| tiraj          =
 +
| archiveurl      = https://web.archive.org/web/20230423081353/http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=247760&pno=126
 +
| archivedate    = 23 Apr 2023
 +
| ref            =
 +
}}
 +
# {{ASE|3|268|QLUYEV Mustafa Zəkəriyyə oğlu}}
 +
# {{cite web |url=http://www.azyb.az/index.php/repression/post/24 |title=Mustafa Quliyev |author=Azərbaycan Yazıçılar Birliyi |date= |website=http://www.azyb.az/ |publisher=www.azyb.az |language=az |accessdate= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190812021357/http://www.azyb.az/index.php/repression/post/24 |archivedate =8 Nov 2016 - 16 Sep 2019 }}
 +
# {{cite web |url=https://ru.openlist.wiki/%D0%9A%D1%83%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2_%D0%9C%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%84%D0%B0_%D0%97%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%8C%D1%8F_%D0%BE%D0%B3%D0%BB%D1%8B_(1893) |title=Кулиев Мустафа Закарья оглы (1893) |author="Открытый список" |date= |website=ru.openlist.wiki |publisher=ru.openlist.wiki |language=ru |accessdate= |archiveurl =https://web.archive.org/web/20190408065955/https://ru.openlist.wiki/%D0%9A%D1%83%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2_%D0%9C%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%84%D0%B0_%D0%97%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%8C%D1%8F_%D0%BE%D0%B3%D0%BB%D1%8B_(1893) |archivedate =8 Apr 2019 - 8 Apr 2019 }}
 +
# {{ŞAZ|1|340-341}}
 +
# {{kitab3
 +
| müəllif        = [[:az:Misir Mərdanov|Mərdanov M.C.]], [[Ədalət Tahirzadə|Tahirzadə Ə.Ş.]]
 +
| hissə          = QULUYEV Mustafa Zəkəriyyə oğlu
 +
| hissənin linki  = https://tahirzade.shaki.info/arxiv/mustafa-quluyev
 +
| başlıq          = 1920-ci ilədək ali məktəblərdə oxumuş azərbaycanlılar (ensiklopedik soraq kitabı)
 +
| orijinal        =
 +
| link            =
 +
| vikimənbə      =
 +
| cavabdeh        =
 +
| nəşr            = F – İ hərfləri
 +
| yer            = Bakı
 +
| nəşriyyat      = Təhsil
 +
| il              = 2019
 +
| cild            = III
 +
| səhifə          = 486-493
 +
| sütunlar        =
 +
| səhifələr      =
 +
| seriya          =
 +
| isbn            =
 +
| doi            =
 +
| tiraj          =
 +
| archiveurl      = https://web.archive.org/web/20210828160439/https://tahirzade.shaki.info/arxiv/mustafa-quluyev
 +
| archivedate    = 23 Apr 2021 - 28 Aug 2021
 +
| ref            =
 +
}}
 +
# {{ŞGS|174-176}}
  
−
===Kitabları===
+
{{Yoxlanılmış məqalə}}
−
# Azərbaycanda Oktyabr düşmənləri, 1927, 30 səh., 3000 nüs.
 
−
# Mədəni inqilab və islam, B., Azərnəşr, 1928, 52 səh.,  2000 nüs.
 
−
# Türk qadınının yolu, B., Azərnəşr, 1930, 46 səh., 5000 nüs.
 
−
# Cinayət nədir və haradan baş verir,  İctimai-iqtisadi İnstitutun nəşri, 1935, 32 səh., 1500 nüs.
 
  
−
[[az:Mustafa Quliyev]]
+
[[az:Mustafa Quliyev]] [[ru:Кулиев, Мустафа Закария оглы]]

Səhifəsinin 21:05, 30 yanvar 2024 tarixinə olan son halı

Mustafa Quliyev
Quliyev Mustafa Zəkəriyyə oğlu
Mustafa Quliyev.png
Mustafa Quliyev.
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi (18) 30 yanvar 1893(1893-01-30)
Doğum yeri Nuxa (indiki Şəki), Nuxa qəzası, Yelizavetpol quberniyası, Flag of Russia.svg Rusiya İmperiyası
Vəfat tarixi 3 iyul 1938 (45 yaşında)
Vəfat yeri Bakı, Flag of the Azerbaijan Soviet Socialist Republic (1956–1991).svg Azərbaycan SSR Flag of the Soviet Union.svg SSRİ
Vətəndaşlığı Flag of the Soviet Union.svg SSRİ
Atası Zəkəriyyə Mustafa xəlfə oğlu
Anası Fatma Hacı Əbdürrəhman qızı Nəbiyeva
Həyat yoldaşları Yelizaveta İvanovna və Mariya Vladimirovna
Uşaqları

 • (Yelizaveta İvanovnadan:) Saləddin, Səltənət, Boris

 • (Mariya Vladimirovnadan) Səltənət Quluyeva
Təhsili

 • Kiyev Müqəddəs Vladimir Universiteti (1913–1918)

 • Qırmızı Professorluq İnstitutu (1930–1933)

Mustafa Quliyev (1893–1938) — Azərbaycanda sovet hakimiyyətinin qurulmasının ilk günlərindən məsul vəzifələr tutmuş partiya, dövlət və maarif xadimi. 7 ilə yaxın müddət ərzində Azərbaycan SSR-in xalq maarif komissarı vəzifəsində çalışmış, öz dövründə ədəbiyyat tənqidçisi, teatrşünas və sənət nəzəriyyəçisi kimi də tanınmışdır. 1937-ci ildə Stalin repressiyasının qurbanı olmuş və güllələnmişdir (1957-ci ildə bəraət alıb).

Haqqında məlumatlar

30 (18) yanvar 1893-cü il tarixdə Nuxada (indiki Şəki), xırda alverçi ailəsində anadan olub.

Təhsili

1907 – 1913-cü illərdə İmperator I Aleksandr gimnaziyasında (Tiflis),

1913 – 1918-ci illərdə Kiyev Müqəddəs Vladimir Universitetinin fizika-riyaziyyat fakültəsinin riyaziyyat bölməsində,

1930 – 1933-cü illərdə isə Qırmızı Professorluq İnstitutunda (Moskva) təhsil alıb.

İctimai-siyasi aktivliyi

1918-ci ilin yanvarında Kiyevdə bolşeviklər partiyasına üzv olub. Az sonra isə Rusiya K(b)P Kiyev Komitəsinin tatar (müsəlman) bölməsinin sədri seçilib və bu vəzifədə 1919-cu ilədək fəaliyyət göstərib.

1919-cu ildən siyasi fəaliyyətini əvvəl Bakıda, sonra isə Lənkəranda davam etdirib.

Əmək fəaliyyəti

1920 – 1921-ci illərdə Lənkəran qəza inqilab komitəsinin sədri,

1921 – 1922-ci illərdə Azərbaycan K(b)P Qaraşəhər rayon komitəsinin katibi,

1922 – 1929-cu illərdə qısa fasilə ilə Azərbaycan SSR xalq maarifi komissarı (həmin dövrdə maarif komissarlığı təhsil məsələləri ilə yanaşı, həm də mədəniyyət, mətbuat, ədəbiyyat məsələləri ilə də məşğul olurdu),

1927 – 1928-ci illərdə Azərbaycan K(b)P Bakı Şəhər Komitəsində təşviqat və təbliğat şöbəsinin müdiri,

1934-cü ildə Turbatda (Qazaxıstan MSSR) Maşın-Traktor Stansiyasının (MTS) siyasi şöbəsinin rəisi,

1935 – 1937-ci illərdə ÜK(b)P Çimkənd (Qazaxıstan MSSR/SSR) şəhər komitəsinin birinci katibi,

1937-ci ildə Ukrayna K(b)P Odessa Vilayət Komitəsində məktəb və elm şöbəsinin müdiri vəzifəsində çalışmışdır.

Həbsi və güllələnməsi

30 avqust 1937-ci il tarixdə – Odessada işləyərkən, Azərbaycanla bağlı əks-inqilabi millətçi qruplaşmanın rəhbəri olması ittihamı ilə həbs edilmiş, Azərbaycana gətirilmiş və Azərbaycan SSR CM-nin 64, 70 və 73-cü maddələri ilə təqsirli bilinərək 3 iyul 1938-ci il tarixdə güllələnmişdir.

Bəraət alması

19 avqust 1955-ci il tarixdə qızı Səltənət Quluyeva xüsusi işlər üzrə SSRİ hərbi prokurorun müavini Çesnokova ərizə ilə müraciət edərək atasına bəraət verilməsini xahiş etmişdir.

19 mart 1957-cı il tarixdə Mustafa Quliyevə bəraət verilib.

Digər

1922-ci ildə Rusiya K(b)P-nın XI qurultayında iştirak etmiş, Zaqafqaziya partiya təşkilatının bir qrup nümayəndəsi ilə birlikdə V.İ.Leninin qəbulunda olmuşdur.

Müxtəlif illərdə Azərbaycan SSR Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinə, Zaqafqaziya SFSR Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinə, Azərbaycan K(b)P MKya, Azərbaycan K(b)P Bakı Komitəsinə üzv seçilib.

1923 – 1926-cı illərdə “Maarif və mədəniyyət” jurnalının,

1929 – 1932-ci illərdə isə “İnqilab və mədəniyyət” jurnalının (“Maarif və mədəniyyət” jurnalının xələfi) məsul redaktoru olub.

Klassik və müasir Azərbaycan ədəbiyyatına dair məqalələri, “Oktyabr və türk ədəbiyyatı” (1930) kitabı mədəni irsə münasibətdə, sovet ədəbiyyatının nəzəri məsələlərində vulqar sosiologizm meyllərinə baxmayaraq, Azərbaycan sovet ədəbi tənqid və ədəbiyyatşünaslığının ilk nümunələri kimi qiymətlidir. Bunlar Azərbaycanda marksist estetika və ədəbi tənqidin yaranmasında və inkişafında faydalı olmuşdur.

Ədəbiyyat

  1. M.Z.Quliyev // Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti uğrunda fəal mübarizlər. — Azərb. KP MK yanında Partiya Tarixi İn-tu, Sov. İKP MK yanında Marksizm-Leninizm İn-tunun Filialı.. — Bakı: Azərnəşr, 1958. — Səhifələrin sayı:  419. — Səh.: 245-246. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 23 aprel 2023.
  2. QLUYEV Mustafa Zəkəriyyə oğlu // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası  : [10 cilddə] = Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы / baş red. C.B.Quliyev. — Bakı: Qızıl Şərq, 1979. — III  cild. — Səhifələrin sayı:  628. — Səh.: 268. — 80.000 nüsx.
  3. Azərbaycan Yazıçılar Birliyi. "Mustafa Quliyev". http://www.azyb.az/ (azərb.). www.azyb.az. 8 Nov 2016 – 16 Sep 2019 tarixində arxivləşdirilib.
  4. "Открытый список". "Кулиев Мустафа Закарья оглы (1893)". ru.openlist.wiki (русский). ru.openlist.wiki. 8 Apr 2019 - 8 Apr 2019 tarixində arxivləşdirilib.
  5. Məmmədov Ə., Xalıqov F. Quliyev Mustafa // Şəki: Alim və ziyalılar. — Bakı: Bakı Universiteti Nəşriyyatı, 2002. — 2 cilddə. — I  cild. — Səhifələrin sayı:  582. — Səh.: 340-341. — 1.000 nüsx.
  6. Mərdanov M.C., Tahirzadə Ə.Ş. QULUYEV Mustafa Zəkəriyyə oğlu // 1920-ci ilədək ali məktəblərdə oxumuş azərbaycanlılar (ensiklopedik soraq kitabı). — F – İ hərfləri. — Bakı: Təhsil, 2019. — III  cild. — Səh.: 486-493. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 23 Apr 2021 - 28 Aug 2021.
  7. Orsər R. Mustafa Quliyev // Şəkidən gələn səslər. — Bakı: Elm və təhsil, 2018. — I  cild. — Səhifələrin sayı:  856. — Səh.: 174-176. — 500 nüsx. — ISBN 978-9952-8176-5-2.
Mənbə — "https://shaki.info/wiki/index.php?title=Mustafa_Quliyev&oldid=61236"