"Dinar" səhifəsinin versiyaları arasındakı fərqlər

Dinar
Dinar
	Dinar ağ atın belində – Moskva kremlinin mərmər palatası, taxt-tac zalının şimal tərəfdəki divarında şəkil.
Şəki çariçəsi
	ən geci 1010-cu il — ən tezi 1014/1015-ci il
Şəxsi məlumatlar
Dini	xristian
Atası	III Adərnerse
Həyat yoldaşı	Atrnerseh

23:04, 14 sentyabr 2021 versiyası

Dinar (X əsr–XI əsr) — XI əsrin ikinci onilliyinin əvvəllərində Şəkidə hökmdar olmuş çariçə. Hakimiyyətə gəldiyi vaxt və hakimiyyətinin son tarixi məlum deyil. Atası Tao-Klarceti hakimi, eristavlar-eristavı III Adərnerse, babası Tao-Klarceti knyazı I Qurgen idi. Şəki hökmdarı Atrnersehin arvadı, Şəki hökmdarı İşxan Əbu Əbdülmalikin anasıdır.

Haqqında məlumatlar

Dinar (Şəki-Kaxeti sərhədi IX-X əsrin əvvələrində)

Vecini

Qavazi

Qareci
monastırı

Yuxarı Bodbe

Aşağı Bodbe

Bodbe monastırı

David Musxeleşviliyə görə gürcü mənbələri IX əsr -X əsrin əvvəlləri üçün Şəki-Kaxeti sərhəddini bu şəkildə göstərir (müasir xəritə üzərində).

“Kartli salnaməsi”ə görə

Heretidə İşxanikin çarlığına qədər onun bütün sələfləri qeyri-prvoslav idilər. İşxannik isə eristavlar-eristavı Qurgenin bacısının oğlu idi, onun anası çariçə Dinar onu pravoslav etdi. Həmin vaxt Bərdə və Azərbaycan salarilər tərəfindən tutuldu^[1].

“Kartli salnaməsi”ə görə Kaxeti xorepiskopu Davidin ölümündən sonra (1010) Gürcü çarı III Baqrat Heretini tutmuş və çariçə Dinarı əsir götürmüşdür^[2]. Əsir götürüldüyü zaman onun 90-dan çox yaşı olmalı idi^[3].

XI əsr gürcü tarixçisi Sumbat Davitisdze yazır ki, III Baqratın ölümündən sonra (1014, yaxud 1015), oğlu

Georginin hakimiyyəti dövründə Herret-Kaxeti ölkəsi müstəqillik əldə etdi, aznaurların xəyanətinə görə eristavlar tutuldu və əvvəlki hakimlər öz ölkələrinə sahib oldular^[4].

Burada adları çəkilməsə də çariçə Dinarın və Kaxeti xorepiskopu III Kvirikenin (sonralar Böyük Kvirike adlandı) 4-5 ildən sonra müvafiq olaraq Şəkidə və Kaxetidə yenidən hakimiyyətə qayıtmalarına işarə olunur. “Kartli salnaməsi”ə görə III Baqrat çariçə Dinarı əsir götürdükdən 1 il sonra Kaxeti xorepiskopu III Kvirikeni də əsir götürmüş və özü ilə sarayına aparmışdı^[2]. Lakin bundan sonra tarixi mənbələrdə yalnız III Kvirikenin həyat və fəaliyyəti barədə məlumatlar var, çariçə Dinar haqqında isə heç bir məlumat yoxdur.

Müqəddəs elan olunması

Müasir gürcü ikonoqrafiyasında Dinar (Moskva kremlindəki analoji obraz).

“Kartli salnaməsi”ndə oğlu İşxaniki pravoslav etməsi barədə yazılanlar, onun bütün Şəki-Heretini pravoslav etməsi kimi başa düşülür və Gürcü pravoslav kilsəsi onun adını müqəddəslər siyahısına daxil etmişdir; dindar gürcülər üçün iyunun 30-u müqəddəs çariçə Dinarın anım günüdür.

Rusiyada Dinara

Dinara XV – XVI əsrin əvvəllərinə aid Moskva povestlərindən birinin – “İberiya çariçəsi Dinara haqqında povest”in (rus.: Повесть об Иверской царице Динаре) baş qəhrəmanı hesab edilir. Povest öz dövründə çox məşhur olmuş, IV İvan Qroznı 1552-ci ildə Kazanı tutan vaxt oxunmuşdur.

Qəbri barədə iddialar

Çariçə Dinara aid olması ehtimal edilən qəbir.

Müasir erməni tədqiqatçılarından tarix elmləri doktoru Qriqor Qriqoryan hesab edir ki, Qafan şəhəri yaxınlığında yerləşən Vahanvəng monastırı ərazisində aşkar olunmuş və üzərində erməni əlifbası ilə “Dinar” yazılmış qəbir, məhz, Atrnersehin arvadı Dinarın qəbridir^[5]. Qriqor Qriqoryan Vahavəng monastırı ərazisində arxeoloji qazıntılara rəhbərlik etmişdir.

Tao-Klarceti knyazlarının nəsl şəcərəsində Dinar (ingiliscə)

İstinadlar

↑ Картлис Цховреба, 2008, p. 144.
↑ ^2,0 ^2,1 Картлис Цховреба, 2008, p. 149.
↑ Əliyev Ş. H., 2007, p. 97.
↑ Картлис Цховреба, 2008, p. 228.
↑ Григорян Г. М., 1972, p. 222, 223.

Ədəbiyyat

Əliyev Ş. H. Şimal-Qərbi Azərbaycan: ingiloylar (I kitab: Ən qədim zamanlardan XIII əsrin ortalarınadək). — Bakı: Təhsil, 2007. — 1.000 nüsx.
Картлис Цховреба / Главный редактор академик Роин Метревели. — Тбилиси: Артануджи, 2008.
Григорян Г. М. Новонайденные надписи Ваанаванка (rus.) // Ист.-филол. журн.. — 1972. — С. 215-229.

Həmçinin bax

Şəki dövləti

Linklər

[_100360917bc552b2-1] Картлис Цховреба, 2008, p. 144.

[_100360917bc552bf-2] 2,0 ^2,1 Картлис Цховреба, 2008, p. 149.

[_ff33ede9fc4f002f-3] Əliyev Ş. H., 2007, p. 97.

[_0fffdc917bc23c5b-4] Картлис Цховреба, 2008, p. 228.

[_edaa30f566c3bd5b-5] Григорян Г. М., 1972, p. 222, 223.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ Sətir 1: / Sətir 1: @@
 [[Kateqoriya:{{padleft:|1|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:1826-cı ilədək Şəki hakimləri, xanları və s.]]{{Dövlət xadimi
 | azərbaycan dilində adı       = Dinar
-| portret                      =Queen_Dinar_fresco,_Moscow_Kremlin.jpg
+| portret                      = Queen_Dinar_fresco,_Moscow_Kremlin.jpg
-| izah                          = Dinar ağ atın belində – Moskva kremlinin mərmər palatası, taxt-tac zalının şimal tərəfdəki divarında şəkil.
+| izah                         = Dinar ağ atın belində – Moskva kremlinin mərmər palatası, taxt-tac zalının şimal tərəfdəki divarında şəkil.
 | titul                        = [[Şəki dövləti| Şəki çariçəsi]]
 | dövr əvvəl                   = ən geci 1010-cu il
@@ Sətir 14: / Sətir 14: @@
 |ölüm tarixi                   =
 |atası                         = III Adərnerse
-|həyat yoldaşı                 =[[Atrnerseh|Atrnerseh]]
+|həyat yoldaşı                 = [[Atrnerseh|Atrnerseh]]
 |uşaqları                      = [[İşxan Əbu Əbdülmalik]]
 }}
+'''Dinar''' (X əsr–XI əsr) — XI əsrin ikinci onilliyinin əvvəllərində Şəkidə hökmdar olmuş çariçə. Hakimiyyətə gəldiyi vaxt və hakimiyyətinin son tarixi məlum deyil.  Atası Tao-Klarceti hakimi, eristavlar-eristavı III Adərnerse, babası Tao-Klarceti knyazı I Qurgen idi. [[Şəki dövləti|Şəki]] hökmdarı [[Atrnerseh |Atrnersehin]] arvadı, Şəki hökmdarı [[İşxan Əbu Əbdülmalik|İşxan Əbu Əbdülmalikin]] anasıdır.
-'''Dinar''' — XI əsrin ikinci onilliyinin əvvəllərində Şəkidə hökmdar olmuş çariçə. Hakimiyyətə gəldiyi vaxt və hakimiyyətinin son tarixi məlum deyil.  Atası Tao-Klarceti hakimi, eristavlar-eristavı III Adərnerse, babası Tao-Klarceti knyazı I Qurgen idi. [[Şəki dövləti|Şəki]] hökmdarı [[Atrnerseh |Atrnersehin]] arvadı, Şəki hökmdarı [[İşxan Əbu Əbdülmalik|İşxan Əbu Əbdülmalikin]] anasıdır.
 ==Haqqında məlumatlar==
 {{Orta əsr gürcü mənbələrində Şəki çarlığı ilə Kaxeti arasındakı tarixi sərhədlər}}
@@ Sətir 47: / Sətir 45: @@
 ===Tao-Klarceti knyazlarının nəsl şəcərəsində Dinar (ingiliscə)===
 {{Family tree of Bagrationi dynasty of Tao-Klarjeti}}
@@ Sətir 53: / Sətir 50: @@
 {{İstinad siyahısı}}
-== Həmçinin bax ==
+==Ədəbiyyat==
-[[Şəki dövləti]]
-==Linklər==
-*[http://www.pravenc.ru/text/178261.html Динар// Православная энциклопедия]
-*[http://old-ru.ru/07-13.html Повесть о царице Динаре].
-==Mənbələr==
 # {{kitab3
   | müəllif         = Əliyev Ş. H.
@@ Sətir 130: / Sətir 119: @@
   |pmid          =
 }}
+== Həmçinin bax ==
+[[Şəki dövləti]]
+==Linklər==
+* [http://www.pravenc.ru/text/178261.html Динар// Православная энциклопедия]
+* [http://old-ru.ru/07-13.html Повесть о царице Динаре].
 {{Şəkidə hakimiyyətdə olmuş şəxslər}}
-{{Yaxşı məqalə}}
+{{Yoxlanılmış məqalə}}
 [[az: Dinar (çariça)]]
 [[en: Dinar of Hereti]]