"İşxan Əbu Əbdülmalik" səhifəsinin versiyaları arasındakı fərqlər
(Səhifəni 'Kateqoriya: İ{{Dövlət xadimi |azərbaycan dilində adı = İşxan Əbu Əbdülmalik |adın orijinalı = |portret = |portretin ölçüsü = |izah = |titul = Ş...' ilə yarat) |
|||
(5 intermediate revisions by 2 users not shown) | |||
Sətir 1: | Sətir 1: | ||
− | [[Kateqoriya: İ]]{{Dövlət xadimi | + | [[Kateqoriya: İ]] |
+ | {{Dövlət xadimi | ||
|azərbaycan dilində adı = İşxan Əbu Əbdülmalik | |azərbaycan dilində adı = İşxan Əbu Əbdülmalik | ||
|adın orijinalı = | |adın orijinalı = | ||
Sətir 22: | Sətir 23: | ||
|imzası = }} | |imzası = }} | ||
− | '''İşxan Əbu Əbdülmalik''' — [[Şəki dövləti|Şəki hökmdarı]]. Mənbələrdə adı ilk dəfə Х əsrin qırxıncı, sonuncu dəfə isə 941-957-cü illər arasında baş vermiş hadisələrin təsvirində çəkilmişdir. Alban çarı [[Qriqor Hammam]] | + | '''İşxan Əbu Əbdülmalik''' — [[Şəki dövləti|Şəki hökmdarı]]. Mənbələrdə adı ilk dəfə Х əsrin qırxıncı, sonuncu dəfə isə 941-957-cü illər arasında baş vermiş hadisələrin təsvirində çəkilmişdir. Alban çarı [[Qriqor Hammam|Qriqor Hammamın]] nəvəsi, Şəki hökmdarı [[Atrnerseh|Atrnersehin]] və Tao-Klarceti hakimi, eristavlar-eristavı III Adarnasenin qızı [[Dinar|Dinarın]] oğlu idi. |
== Həyatı və siyasi fəaliyyəti == | == Həyatı və siyasi fəaliyyəti == | ||
Sətir 35: | Sətir 36: | ||
{{sitat2|Heretidə İşxanikin çarlığına qədər onun bütün sələfləri qeyri-prvoslav idilər. İşxannik isə eristavlar-eristavı [[Qurgen|Qurgenin]] bacısının oğlu idi, onun anası Dinar, onu pravoslav etdi. Həmin vaxt Bərdə və Azərbaycan [[salarilər]] tərəfindən tutuldu{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=144}}.}} | {{sitat2|Heretidə İşxanikin çarlığına qədər onun bütün sələfləri qeyri-prvoslav idilər. İşxannik isə eristavlar-eristavı [[Qurgen|Qurgenin]] bacısının oğlu idi, onun anası Dinar, onu pravoslav etdi. Həmin vaxt Bərdə və Azərbaycan [[salarilər]] tərəfindən tutuldu{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=144}}.}} | ||
− | İşxanın həm də “Əbu Əbdülmalik” adı ilə tanındlğını göstərən digər mənbədən isə məlum olur ki, o, 941 | + | İşxanın həm də “Əbu Əbdülmalik” adı ilə tanındlğını göstərən digər mənbədən isə məlum olur ki, o, 941 – 957-cü illər arasında [[Salarilər dövləti|Salarilər dövlətinə]] ildə 1 milyon dirhəm bac verirmiş{{sfn|Караулова П. А.|1903|p=99,105}}. |
− | Bununla da tarixi mənbələrin İşxan Əbu Əbdülmalik haqqında qısa bir dövrə – X əsrin ortalarına təsadüf edən məlumatları bitir. | + | Bununla da tarixi mənbələrin İşxan Əbu Əbdülmalik haqqında qısa bir dövrə – X əsrin ortalarına, təsadüf edən məlumatları bitir. |
Müasir erməni tədqiqatşılardan Qriqor Qriqoryanın yazdığına görə 962-ci ildə yeni Albaniya katolikosunun seçilməsi münasibətibəti ilə təşkil olunmuş mərasimdə İşxan da iştirak etmiş və hətta provoslav məzhəbindən imtina etmişdir{{sfn|Григорян Г. М.|1972|p=223}}. | Müasir erməni tədqiqatşılardan Qriqor Qriqoryanın yazdığına görə 962-ci ildə yeni Albaniya katolikosunun seçilməsi münasibətibəti ilə təşkil olunmuş mərasimdə İşxan da iştirak etmiş və hətta provoslav məzhəbindən imtina etmişdir{{sfn|Григорян Г. М.|1972|p=223}}. | ||
− | Mənbələrdə 1010-cu il üçün Şəki hökmdarı kimi | + | Mənbələrdə 1010-cu il üçün Şəki hökmdarı kimi çariçə Dinarın adı çəkilir. |
“Kartli salnaməsi”nə görə gürcü çarı [[III Baqrat (Gürcüstan çarı)|III Baqrat]] (1008–1014/15<ref name=Q11 group=qeyd/>) (abxaz çarı II Baqrat (975-1014/15)) atası Qurgenin ölümündən sonra (1008) Heretini tutmuş və bura Əbu Lalanı mtivar (knyaz) təyin etmişdir. Lakin Baqrat gedən kimi, heretililər Kaxeti xorepiskopu Davidin (976-1010) tərəfinə keçmiş və David Heretini tutmuşdur. | “Kartli salnaməsi”nə görə gürcü çarı [[III Baqrat (Gürcüstan çarı)|III Baqrat]] (1008–1014/15<ref name=Q11 group=qeyd/>) (abxaz çarı II Baqrat (975-1014/15)) atası Qurgenin ölümündən sonra (1008) Heretini tutmuş və bura Əbu Lalanı mtivar (knyaz) təyin etmişdir. Lakin Baqrat gedən kimi, heretililər Kaxeti xorepiskopu Davidin (976-1010) tərəfinə keçmiş və David Heretini tutmuşdur. | ||
Kaxeti xorepiskopu Davidin ölümündən sonra (1010) III Baqrat yenidən Heretini tutmuş və çariçə Dinarı əsir götürmüşdür{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=149}}. | Kaxeti xorepiskopu Davidin ölümündən sonra (1010) III Baqrat yenidən Heretini tutmuş və çariçə Dinarı əsir götürmüşdür{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=149}}. | ||
− | Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, | + | Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, çariçə Dinar Atrnersehin arvadı və İşxan Əbu Əbdülmalikin anası idi və əsir götürüldüyü zaman onun 90-dan çox yaşı olmalı idi{{sfn|Əliyev Ş. H.|2007|p=97}}. |
== Həmçinin, bax: == | == Həmçinin, bax: == | ||
Sətir 63: | Sətir 64: | ||
==Ədəbiyyat== | ==Ədəbiyyat== | ||
− | #{{kitab3 | + | # {{kitab3 |
| müəllif = Мусхелишвили Д. Л. | | müəllif = Мусхелишвили Д. Л. | ||
| hissə = | | hissə = | ||
Sətir 86: | Sətir 87: | ||
| ref = Мусхелишвили Д. Л. | | ref = Мусхелишвили Д. Л. | ||
}} | }} | ||
− | #{{kitab3 | + | # {{kitab3 |
| müəllif = | | müəllif = | ||
| hissə = | | hissə = | ||
Sətir 109: | Sətir 110: | ||
| ref = Картлис Цховреба | | ref = Картлис Цховреба | ||
}} | }} | ||
− | #{{məqalə | + | # {{məqalə |
|müəllif = Караулова П. А. | |müəllif = Караулова П. А. | ||
|başlıq = Сведения арабских географов IX и X веков по Р.Х. о Кавказе, Армении и Адербейджане: VII, ал-Мукаддасий; VIII, Масуди; IX, Ибн Хаукал | |başlıq = Сведения арабских географов IX и X веков по Р.Х. о Кавказе, Армении и Адербейджане: VII, ал-Мукаддасий; VIII, Масуди; IX, Ибн Хаукал | ||
Sətir 130: | Sətir 131: | ||
|pmid = | |pmid = | ||
}} | }} | ||
− | #{{məqalə | + | # {{məqalə |
|müəllif = Григорян Г. М. | |müəllif = Григорян Г. М. | ||
|başlıq = Новонайденные надписи Ваанаванка | |başlıq = Новонайденные надписи Ваанаванка | ||
Sətir 163: | Sətir 164: | ||
| nəşr = | | nəşr = | ||
| yer = Bakı | | yer = Bakı | ||
− | | nəşriyyat = | + | | nəşriyyat = Təhsil |
| il = 2007 | | il = 2007 | ||
| cild = | | cild = | ||
Sətir 175: | Sətir 176: | ||
| ref = Əliyev Ş. H. | | ref = Əliyev Ş. H. | ||
}} | }} | ||
+ | |||
{{Şəkidə hakimiyyətdə olmuş şəxslər}} | {{Şəkidə hakimiyyətdə olmuş şəxslər}} | ||
− | {{ | + | |
+ | {{Yoxlanılmış məqalə}} |
Səhifəsinin 23:31, 30 iyun 2023 tarixinə olan son halı
İşxan Əbu Əbdülmalik | |||||
---|---|---|---|---|---|
|
|||||
Sələfi | Atrnerseh | ||||
Xələfi | Dinar | ||||
Sülalə | Mehranilər | ||||
Atası | Atrnerseh | ||||
Anası | Dinar |
İşxan Əbu Əbdülmalik — Şəki hökmdarı. Mənbələrdə adı ilk dəfə Х əsrin qırxıncı, sonuncu dəfə isə 941-957-cü illər arasında baş vermiş hadisələrin təsvirində çəkilmişdir. Alban çarı Qriqor Hammamın nəvəsi, Şəki hökmdarı Atrnersehin və Tao-Klarceti hakimi, eristavlar-eristavı III Adarnasenin qızı Dinarın oğlu idi.
Həyatı və siyasi fəaliyyəti
X əsr erməni tarixçisi, katolikos Ananiya Mokasi yazır ki, Х əsrin 40-cı illərində Albaniyada
hökmdar Atrnersehin oğlu, mömin çar mübarək Hammamın nəvəsi İşxannik padşahlıq taxtına oturdu. |
İşxanniki Stepannos Orbelean da “Albaniya hökmdarı” kimi tanıyır[2].
“Kartli salnaməsi”ə görə
Heretidə İşxanikin çarlığına qədər onun bütün sələfləri qeyri-prvoslav idilər. İşxannik isə eristavlar-eristavı Qurgenin bacısının oğlu idi, onun anası Dinar, onu pravoslav etdi. Həmin vaxt Bərdə və Azərbaycan salarilər tərəfindən tutuldu[3]. |
İşxanın həm də “Əbu Əbdülmalik” adı ilə tanındlğını göstərən digər mənbədən isə məlum olur ki, o, 941 – 957-cü illər arasında Salarilər dövlətinə ildə 1 milyon dirhəm bac verirmiş[4].
Bununla da tarixi mənbələrin İşxan Əbu Əbdülmalik haqqında qısa bir dövrə – X əsrin ortalarına, təsadüf edən məlumatları bitir.
Müasir erməni tədqiqatşılardan Qriqor Qriqoryanın yazdığına görə 962-ci ildə yeni Albaniya katolikosunun seçilməsi münasibətibəti ilə təşkil olunmuş mərasimdə İşxan da iştirak etmiş və hətta provoslav məzhəbindən imtina etmişdir[5].
Mənbələrdə 1010-cu il üçün Şəki hökmdarı kimi çariçə Dinarın adı çəkilir.
“Kartli salnaməsi”nə görə gürcü çarı III Baqrat (1008–1014/15[qeyd 1]) (abxaz çarı II Baqrat (975-1014/15)) atası Qurgenin ölümündən sonra (1008) Heretini tutmuş və bura Əbu Lalanı mtivar (knyaz) təyin etmişdir. Lakin Baqrat gedən kimi, heretililər Kaxeti xorepiskopu Davidin (976-1010) tərəfinə keçmiş və David Heretini tutmuşdur. Kaxeti xorepiskopu Davidin ölümündən sonra (1010) III Baqrat yenidən Heretini tutmuş və çariçə Dinarı əsir götürmüşdür[6].
Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, çariçə Dinar Atrnersehin arvadı və İşxan Əbu Əbdülmalikin anası idi və əsir götürüldüyü zaman onun 90-dan çox yaşı olmalı idi[7].
Həmçinin, bax:
Qeydlər
- ↑ 234 год грузинского хроникона соответствует 1014 году. По сообщению Аристакэса Ластивертци, Баграт скончался в 464 году армянского летосчисления, что соответствует 1015 году (см . Э. Такаишвили, указ. русский перевод, с. 161, прим. 2; К. Н. Юзбашян, комментарии к указ. переводу Аристакэса, с. 114, прим. 22((Картлис Цховреба, 2008, s. 240, qeyd 129.)).
İstinadlar
- ↑ Мусхелишвили Д. Л., 1982, p. 41.
- ↑ Мусхелишвили Д. Л., 1982, p. 38.
- ↑ Картлис Цховреба, 2008, p. 144.
- ↑ Караулова П. А., 1903, p. 99,105.
- ↑ Григорян Г. М., 1972, p. 223.
- ↑ Картлис Цховреба, 2008, p. 149.
- ↑ Əliyev Ş. H., 2007, p. 97.
Ədəbiyyat
- Мусхелишвили Д. Л. Из исторической географии восточной Грузии (Шаки и Гогорена). — Тбилиси: Мацниереба, 1982.
- Картлис Цховреба / Главный редактор академик Роин Метревели. — Тбилиси: Артануджи, 2008.
- Караулова П. А. Сведения арабских географов IX и X веков по Р.Х. о Кавказе, Армении и Адербейджане: VII, ал-Мукаддасий; VIII, Масуди; IX, Ибн Хаукал (rus.) : СМОМПК. — Тифлис, 1903.
- Григорян Г. М. Новонайденные надписи Ваанаванка (rus.) // Ист.-филол. журн.. — 1972. — С. 215-229.
- Əliyev Ş. H. Şimal-Qərbi Azərbaycan: ingiloylar (I kitab: Ən qədim zamanlardan XIII əsrin ortalarınadək). — Bakı: Təhsil, 2007. — 1.000 nüsx.
© 2019 – 2024 Şəki Ensiklopediyası Bu məqalə Şəki Ensiklopediyasının yoxlanılmış məqalələrindən biridir və müəlliflik hüququ Şəki Ensiklopediyasının redaksiyasına məxsusdur. |