Bu məqalə Şəki Ensiklopediyasının yoxlanılmış məqalələrindən biridir və müəlliflik hüququ Şəki Ensiklopediyasının redaksiyasına məxsusdur!

"Əbdüləzəl Dəmirçizadə" səhifəsinin versiyaları arasındakı fərqlər

Şəki Ensiklopediyası səhifəsi
Jump to navigation Jump to search
 
(49 intermediate revisions by 2 users not shown)
Sətir 1: Sətir 1:
−
[[Kateqoriya:Ə]][[Kateqoriya:Şəxslər (familiya sırası ilə)|{{Əvvəlcə familiya|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış görkəmli şəxslər]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış alimlər]]
+
[[Kateqoriya:{{padleft:|1|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:Şəxslər (familiya sırası ilə)|{{Əvvəlcə familiya|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış alimlər]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış görkəmli şəxslər]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış jurnalistlər]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış şair və yazıçılar]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış pedaqoqlar]]
 
{{Alim  
 
{{Alim  
−
  |Adı                 = Əbdüləzəl Dəmirçizadə
+
|Piktoqram            = yazar
−
  |Orijinal adı         = Əbdüləzəl Məmmədoğlu Dəmirçizadə
+
  |Adı                   = Əbdüləzəl Dəmirçizadə
−
  |Şəkil               = Əbdüləzəl_Dəmirçizadə.jpg
+
  |Tam adı               = Dəmirçizadə Əbdüləzəl Məmməd oğlu
−
  |Şəkil məlumat        =  
+
  |Şəkil                 = Əbdüləzəl Dəmirçizadə.png
−
  |Doğum tarixi         = {{Doğum tarixi|1909|7|8}}
+
|Şəklin ölçüsü        =
−
  |Doğum yeri           = [[Şəki]], [[Yelizavetpol quberniyası]], [[Rusiya İmperiyası]]
+
  |Şəklin izahı          = Əbdüləzəl Dəmirçizadə.
−
  |Vəfatı              = {{Vəfat tarixi və yaşı|1979|4|10|1909|7|7}}
+
  |Doğum tarixi         = {{Doğum tarixi|1909|7|8}}
−
  |Vəfat yeri           =  
+
  |Doğum yeri           = [[Nuxa]] (indiki Şəki), [[Nuxa qəzası]], Yelizavetpol quberniyası, {{Rusİmp}}
−
  |Vətəndaşlıq         =  
+
  |Vəfat tarixi          = {{Vəfat tarixi və yaşı|1979|4|10|1909|7|7}}
−
  |Elm sahəsi           =  
+
  |Vəfat yeri           =
−
  |Alma mater          =  
+
|Vəfat səbəbi          =
−
  |Təhsili             =  
+
|Dəfn yeri            =  
−
  |İş yeri             =  
+
  |Vətəndaşlığı         =
−
  |Elmi dərəcəsi        = Filologiya elmləri doktoru
+
|Milliyyəti            =
−
  |Elmi vəzifəsi        = Professor
+
|Həyat yoldaşı        =
−
  |Elmi rəhbəri         =  
+
|Uşağı                = [[Rövzət Dəmirçizadə]]
−
  |Tanınmış yetirmələri =  
+
|Atası                =
−
  |Tanınır             =  
+
|Anası                =
−
  |Mükafatları         = {{Azərbaycan SSR əməkdar elm xadimi}} {{Azərbaycan SSR dövlət mükafatı}}
+
  |Elm sahəsi           =  
−
  |İmzası               =  
+
  |Elmi dərəcəsi        = filologiya elmləri doktoru
−
  |İmzanın eni          =  
+
  |Elmi adı             = professor
−
  |Sayt                =  
+
  |İş yeri               = V.İ.Lenin adına Azər­baycan Pedaqoji İnsti­tutu, Azər­baycan dilçiliyi kafed­rası (müdir)
 +
  |Alma-mater            =  
 +
  |Təhsili              = {{*}}Nuxa Müəllimlər Se­mi­nariyası (2-ci kursdan, 1925–1927)
 +
{{*}}S.M.Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universiteti, peda­qoji fakültə­ (1929–1932)
 +
{{*}}V.İ.Lenin adına Azərbaycan Pedaqoji İnstitutu, aspirantura (1933–1937)
 +
  |Elmi rəhbəri         =  
 +
  |Tanınmış yetirmələri =  
 +
  |Tanınır               =
 +
|Mühüm layihələri      =
 +
|Üzvlüyü              = Azərbaycan SSR EA-nın müxbir üz­vü
 +
  |Mükafatları           = {{Azərbaycan SSR əməkdar elm xadimi|1973}}{{Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı|1974}}<br/>{{"Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni (SSRİ)}}
 +
  |İmzası               =  
 +
  |Sayt                  =  
 +
  |Commons              =  
 
}}
 
}}
 +
'''Əbdüləzəl Dəmirçizadə''' (1909–1979) — filologiya elmləri doktoru, professor, [[Azərbaycan SSR əməkdar elm xadimi]], [[Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı]] laureatı, Azərbaycan SSR EA-nın müxbir üz­vü, V.İ.Lenin adına Azər­baycan Pedaqoji İnsti­tutunun Azər­baycan dilçiliyi kafed­rasının müdiri. Azərbaycan dilçiliyində azərbaycan dilinin tarixi sahəsinin banisi, ayrı-ayrı yazılı abidələrin və yazıçıların əsərlərinin tədqiqatçısı olub. Elmi kadrların hazırlanmasında xidmətləri var. Gəncliyində bədii yaradı­cılığa həvəs göstərmiş, şeir, heka­yə və oçerklər yazmışdır.
  
−
'''Əbdüləzəl Dəmirçizadə''' ([[1909]] – [[1979]]) — Azərbaycan EA-nın müxbir üzvü, filologiya elmləri doktoru, professor, Azərbaycan SSR Əməkdar elm xadimi, Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı laureatı.
+
== Haqqında məlumatlar ==
 +
8 iyul 1909-cu il tarixdə [[Nuxa|Nuxada]] (indiki Şəki) anadan olub.
  
−
== Həyatı ==
+
=== Təhsili ===
−
Əbdüləzəl Dəmirçizadə Məmmədoğlu [[1909]]-cu ildə [[Şəki]]də anadan olmuşdur. O, ibtidai və orta təhsilini Şəkidə almış, əvvəlcə "Həqiqətül- maatif" adlanan yeni tipli məktəbdə, sonra isə "Şəki nümunə zəhmət" məktəbində oxumuşdur. Şəki Müəllimlər Seminariyasını bitirdikdən sonra 1925-ci ilin sentyabrından 2 saylı şəhər məktəbində müəllim kimi əmək fəaliyyətinə başlamışdır. Onun ilk məqaləsi də həmin ildə "Yeni Məktəb" məcmuəsində dərc edilmişdir. Dəmirçizadə gəncliyində bədii yaradıcılığa böyük həvəs göstərmiş, bir sıra şerlər, hekayələr və oçerklər yazmışdır. Lakin onu elmi iş daha çox maraqlandırmış və buna görə də bütün fəaliyyətini elmi təhqiqat sahəsinə istiqamətləndirmişdir.
+
1917 – 1922-ci illərdə Nuxadakı “Həqiqətül-maarif” adlanan yeni tipli məktəbdə,  
  
−
O, 1929-cu ildə Bakı şəhərinə gəlmiş və ADU pedaqoji fakultəsinə daxil olmuşdur. Burada B. Çobanzadə, Ə. Haqverdiyev, Y.V. Çəmənzəminli, A.Şaiq kimi görkəmli alim və yazıçılardan dərs almışdır. Həmin fakultəni bitirdikdən sonra Şəkiyə qayıdıb, böyük rəğbətlə yanaşdığı müəllimliyini davam etdirmişdir.
+
1923 – 1924-cü illərdə Nuxa nümunə-zəhmət məktəbində,  
  
−
Elmə olan həvəs heç vaxt Ə. Dəmirçizadəni rahat qoymudu. O, 1933- cü ildə yenidən Bakıya gəlib, APİ-nin "Dillər" kafedrasına aspirat qəbul olunmuşdur. 1936-cı ildə "Türk dili" adlı ilk kitabı, aspiranturanı qurtardıqdan sonra isə, yəni 1938-ci ildə "Azərbaycan ədəbi dili tarixinin xülasələri" adlı ikinci kitabı işıq üzü görmüşdür. Dövrün görkəmli alimləri Y.E. Bertels, S.E.Malov və İ.K. Dmitriyev sonuncu kitabın namizədlik dissertasiyası kimi müdafiəyə layiq olduğunu bildirmişlər. 1940-cı ildə Ə.Dəmirçizadəyə filologiya elmləri namizədi alimlik dərəcəsi verilmişdir.
+
1925 – 1927-ci illərdə Nuxa Müəllimlər Se­mi­nariyasında (2-ci kursdan),
  
−
Dil tarixi sahəsində elmi təhqiqatlarını davam etdirən təhqiqatçı 1944-cü ildə "Azərbaycan dilinin tarixi (qədim dövr)" adlı əsəri müdafiə edib. 1945-ci ildə isə professor elmi adına layiq görülmüşdür. Ə. Dəmirçizadə 1940-cı ildən 1943-cü ilə qədər ADU-da, 1943-cü ildən ömrünün sonuna qədər isə APİ-də "Azərbaycan dilçiliyi" kafedralarına rəhbərlik etmişdir. 1955-ci ildə Azərbaycan SSR EA-nın müxbir üzvü seçilmişdir.
+
1929 – 1932-ci illərdə S.M.Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universitetinin peda­qoji fakültə­sində,  
  
−
Onun 20-dən çox kitabı, 200-dən artıq elmi və elmi- metodik məqaləsi çap olunmuşdur. Bu əsərdə yenilikçi alim kimi daha çox Azərbaycan dilçiliyinin işlənilməmiş sahələri (fonetika, orfoepiya, etimologiya, üslubiyyat, dil tarixi və s.) araşdırılmışdır. Alimin "Azərbaycan dili tarixi xülasələri" (1938), "M.F. Axundov dil haqqında və Axundovun dili" (1941), "Azərbaycan dilinin tarixi" (1948), "Azərbaycan ədəbi dilinin inkişaf yolları" (1959), ""Kitabi-Dədə Qorqud" dastanının dili" (1959), "Azəri ədəbi dilinin tarixi" (1967), "Azərbaycan dilinin tarixi qrammatikası"(1967) və ölümündən sonra çap olunmuş "Azərbaycan ədəbi dilinin tarixi (II hissə)" kitabları yalnız Azərbaycan dilçiliyinin deyil, türk aləminin xəzinəsini zənginləşdirmişdir.
+
1933 – 1937-ci illərdə isə V.İ.Lenin adına Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun aspiranturasında təhsil alıb.
  
−
Dəmirçizadə nəzəri dilçilik məsələləri ilə yanaşı, təbliği dilçilik problemlərini də həll etməyə çalışmış, "Azərbaycan dili orfoepiyasının əsasları" (1969) kitabını ədəbi tələffüz, onun mənbələri, pozulma səbəbləri, fonetik, qrafik və qrammatik şəraitdə təfəffüz məsələlərinə həsr etmişdir. O, etimoloji tədqiqatlar sahəsində də xeyli iş görmüş, araşdırmalarını ümumiləşdirərək 1962-ci ildə "50 söz" adlı orjinal kitab nəşr etdirmişdir. Azərbaycan dilçiliyi üzrə yüksək ixtisaslı elmi kadrların hazırlanmasında prof. Dəmirçizadənin böyük rolu olmuşdur. O, 50-dən çox elmlər namizədi və doktoru hazırlamışdır.
+
=== Əmək fəaliyyəti ===
 +
1925 – 1927-ci illərdə Nuxa şəhər 2 saylı orta mək­tə­bində müəl­lim işləyib.  
  
−
Dəmirçizadə 1979-cu ildə vəfat etmişdir.
+
1940 – 1943-cü illərdə S.M.Kirov adına Azər­baycan Dövlət Universi­tetində,
  
−
Paytaxt küçələrindən biri onun adınadır.
+
1943 – 1979-cu illərdə isə V.İ.Lenin adına Azər­baycan Pedaqoji İnsti­tutunda Azər­baycan dilçiliyi kafed­rasının müdiri olub.
  
−
== Dilçilik fəaliyyəti ==
+
==== İkinci iş yerləri====
 +
1951 – 1960-cı illərdə Azərbaycan SSR EA Nizami adına Ədəbiyyat və Dil İnstitutunda azərbaycan dilinin tarixi şöbəsinin müdiri olub.
  
−
Ə.Dəmirçizadənin "Müasir Azərbaycan dilinin fonetikası" kitabı bu nailiyyətlərin önündə gedən, dilçiliyimizin qızıl fonduna daxil olan əsərlərdəndir. İlk variantını [[1947]]-ci ildə yazdığı bu əsəri müəllif eksperiment əsasında genişləndirərək ayrıca kitab halında çap etdirmiş və sonralar daha da təkmilləşdirərək dərsliyə çevirmişdir.  
+
=== Ədəbi-publisistik fəaliyyəti===
−
Bu əsərdə məntiqi mühakimə çox güclüdür. Mövzular məntiqi olaraq bir-birindən doğur. Ona görə də əsərin bölmələri böyük bir zəncirin həlqəciklərini xatırladır, bu zəncirin həlqəcikləri kimi bir-biri ilə möhkəm bağlıdır. Bəzən professorun ifadə tərzinin çətinliyin-dən danışılır. Bunlar ifadə tərzində çətinlik deyil, mühakimə və təfəkkür zənginliyidir. Bu xüsusiyyət onun əsərlərinin çoxunda özünü göstərir.
+
1925-ci ildə ilk məqaləsi “Yeni Məktəb” məc­muəsində dərc olunub.
−
Onun 1969-cu ildə çap etdirdiyi "Azərbaycan dili orfoepiyasının əsasları" kitabından orfoepik normalar haqqında kifayət qədər məlumat almaq mümkündür. Ümumiyyətlə tələffüz və xüsusən orfoepik tələffüz, ədəbi tələffüzün mənbələri və pozulma səbəbləri, tələffüz üslubları, lüğəvi, qrammatik və qrafik şəraitdə tələffüz və s. haqqında professorun qeydləri yeni və orijinaldır. Vahid tələffüz qaydalarına əməl etməyin zəruriliyi hələ hamıya eyni dərəcədə aydın olmadığından bu əsər yalnız dar ixtisas sahibləri üçün deyil, hər bir mədəni şəxs üçün faydalıdır. Ədəbi və mədəni tələffüz vərdişlərinin yayılma və inkişafında, düzgün tələffüz normalarının təlim və tədrisində bu əsərin mühüm rolu vardır.  
+
 
−
Ə.Dəmirçizadə yaradıcılığı boyu Azərbaycan dili lüğət tərkibinin sağlam bir yolla inkişafı, zənginləşməsi yolunda imkan və baca-rığını əsirgəməmişdir. Onun bu sahədə qayğısı təkcə elminəzəri məqalə və kitabları ilə məhdudlaşmır. O, geniş auditoriyalarda da, yığcam fərdi söhbətlər zamanı da yersiz işlədilən əcnəbi sözə etirazını bildirmədən keçməzdi. Biz "həştad" dedikcə o bizi "səksən"ə öyrətmişdir. O, milli dilə münasibətdə bizim cəmiyyətin, bizim quruluşun verdiyi imkanlardan səmərəli istifadəni təbliğ edərdi. Ə.Dəmirçizadə həm tarixi leksikologiya, həm də müasir dilimizin lüğət tərkibinin tədqiqi məsələləri ilə məşğul olmuşdur. "Dilin lüğət tərkibi haqqında... "(1952), "Müasir Azərbaycan dilinin əsas lüğət tərkibi və qrammatik quruluşu" (1965), "Azərbaycan dilinin üslubiyyatı" (1962) adlı kitablarının müəyyən bölmələrini Azərbaycan dili lüğət tərkibinin tədqiqinə həsr etmişdir. O, bu əsərlərində söz və məna, sözün lüğəvi və qrammatik mənası, lüğət tərkibi, lüğət tərkibinin əsas və əlavə hissələri, onların hər birinin ümumi zəruri və xususi xarakter əlamətləri barədə fikirlərini diqqətlə ümumiləşdirməyə çalışmışdır. Lüğət tərkibinin inkişaf və zənginləşmə qaydalarını öyrənmək üçün bu əsərlərdən kifayət qədər məlumat almaq mümkündür.  
+
1927-ci ildən [[Şəki (qəzet)|“Şəki fəhləsi”]] qəzetinin müxbirlər dərnəyinə rəhbərlik edib.
−
O, dilin qrammatik quruluşu – morfologiya və xüsusən sintaksislə bağlı problemlərin ilkin tədqiqi sahəsində böyük iş görmüşdür. Digər sahələrdə olduğu kimi, burada da fikir və mülahizələri orijinaldır. Dilimizin sintaktik quruluşunun tədqiqinə aid yazılarında onun orijinal dəst-xətti daha aydın görünür. O, qrammatik quruluşun ümumi məsələləri ilə ayrıca məşğul olmuş, dilin qrammatik quruluşunun təşəkkülü, morfem – morfologiya, sözün tərkibi və quruluşu kimi məsələləri ətraflı şərh etmiş, dilin milli orijinallığının qorunub saxlanmasında qrammatik quruluşun böyük rolunu xüsusi nəzərdən keçirərək onu dilin əsəb sistemi kimi qiymətləndirmişdir.  
+
 
−
Ə.Dəmirçizadənin sifət haqqında qeyd və mülahizələri öz orijinallığı ilə diqqəti cəlb edir. Onun bu barədə fikri prinsip etibarilə dilçiliyimizdə sifət haqqında yazılmış bütün əsərlərdən, demək olar ki, fərqlənir. Leksik-qrammatik mənanı və morfoloji əlaməti birinci, sintaktik vəzifəni ikinci plana çəkməklə, o, sifətə, bir nitq hissəsi kimi, daha sabit mövqedən yanaşmışdır. İndi onun mövqeyi çoxları tərəfindən təqdir edilməkdədir. Bu hal sifət dərəcələrinin bölgüsünə münasibətdə də özünü göstərir.
+
1929-cu ildən “Dan ulduzu”, “Gənc bolşevik”, “Hücum”, “Şərq qadını” jurnallarında bədii əsərləri çap olunub.
−
Onun müasir Azərbaycan dili sintaktik quruluşunun müxtəlif sahələrinə dair əsərlərini bir yerə yığsaq, böyük bir kitab alınar: "Müasir Azərbaycan dilində sadə cümlələr" (1950), "Qovuşuq cümlələr" (1947), "Azərbaycan dilində uzlaşma" (1950), "Mübtədanın sualları haqqında"(1955), "Mürəkkəb cümlələr" (1-ci məqalə 1947, 2-ci məqalə 1948) və s. məqalələrinin hər biri kiçik bir monoqrafiyanı andırır. "Müasir Azərbaycan dili (cümlə üzvləri)" (1947) kitabını da bura əlavə etsək, ümumi mənzərə tamamlanmış olur. Bu əsərlərdə sintaksisin, demək olar ki, bütün əsas məsələləri əhatə edilmişdir. O, cümlənin məqsəd və intonasiyaya görə növlərini ilk dəfə geniş şəkildə işləyərək, prinsip kimi məqsədlə avazlanmanı birgə götürməyi məsləhət görmüşdür. "Qovuşuq cümlələr" adı altında həmcins üzvlü cümlələri tədqiq etmişdir.
+
−
Ə.Dəmirçizadə ilk dəfə tabesiz və tabeli mürəkkəb cümlələrin oxşar və fərqli cəhətlərini nəzərdən keçirərək, budaq cümlələri çevrilmiş və müstəqil cümlələr adı altında iki növə ayırmışdır. Burada bəzi budaq cümlələr (nəticə b. c. və s.) haqqında məlumat tama-milə yenidir, bəzi budaq cümlələr isə ilk dəfə dərinləşdirilmiş və genişləndirilmişdir.  
+
=== Elmi fəaliyyəti===
−
Professor bu vəfasız dünyaya göz yummazdan bir neçə gün əvvəl 40 ildən artıq bir müddətdə üzərində yaradıcılıq işi apardığı monumental "Azərbaycan ədəbi dili tarixi" (1979) kitabını ortaya qoydu. Bu kitab ədəbi dilimizin həqiqi tarixini üzə çıxarmaq sahəsin-də ən qiymətli bir kitab olub, bütün türk xalqları, bütün türkologiya üçün bir nümunə sayıla bilər. Professor bu kitabda dilimizin tarixini xalqımızın tarixi ilə vəhdətdə öyrənmiş və öz dərin biliyi, zəngin təcrübəsi ilə hər iki sahəni obyektiv şəkildə işıqlandıra bilmişdir. Onun dilimizin tarixi ilə bağlı fikirləri daim yeni faktlarla özünü doğrultmaqda və yalançı müddəaları təkzib etməkdədir.
+
1936-cı ildə “Türk dili” adlı ilk elmi kitabı,  
 +
 
 +
1938-ci ildə “Azər­bay­can ədəbi dili tarixinin xüla­sə­ləri” adlı ikinci elmi kitabı çap olunub.  
 +
 
 +
1940-cı ildə filolo­giya elmləri nami­zə­di elmi dərəcəsini alıb.
 +
 
 +
1944-cü ildə “Azərbaycan di­linin ta­rixi (qədim dövr)” mövzusunda dok­tor­luq disser­ta­siyasını müdafiə edib.  
 +
 
 +
1945-ci il­də professor elmi adını alıb.  
 +
 
 +
1955-ci il­də Azərbaycan SSR EA-nın müxbir üz­vü seçil­ib.
 +
 
 +
1956 – 1976-cı illərdə Azərbaycan SSR EA Rəyasət Heyəti yanında Terminologiya Komitəsinin sədr müavini olub.
 +
 
 +
20-dən çox ki­tabın, 200-dən artıq elmi və elmi-me­to­dik məqa­lənin müəllifidir.
 +
 
 +
50-dən çox elmlər namizədi və elmlər doktorunun elmi rəhbəri olub.
 +
 
 +
=== Təltif və mükafatları ===
 +
* “[[Azərbaycan SSR əməkdar elm xadimi]]” fəxri adı (1973);
 +
* [[Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı]] (1974);
 +
* [["Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni (SSRİ)|“Qırmızı Əmək Bayrağı” ordeni]];
 +
* medallar.
 +
 
 +
=== Vəfatı===
 +
10 aprel 1979-cu il tarixdə – 69 yaşında, Bakıda vəfat edib. Bakıda İkinci Fəxri xiyabanda dəfn olunub.
 +
 
 +
=== Xatirəsi ===
 +
Bakıda bir küçəyə adı verilib.
 +
 
 +
Bakıda vaxtilə yaşadığı evin divarına memorial lövhə vurulub.  
 +
<gallery mode=packed heights=190px style="text-align:center">
 +
Fayl:Могила Абдулазала Демирчизаде в Баку.jpg|Əbdüləzəl Dəmirçizadənin qəbri, İkinci Fəxri xiyaban, Bakı.
 +
Fayl:Building on Nigar Rafibeyli Street 39.jpg|Əbdüləzəl Dəmirçizadənin Bakıda vaxtilə yaşadığı ev.
 +
Fayl:Мемориальная доска Абдулазала Демирчизаде в Баку.jpg|Əbdüləzəl Dəmirçizadənin Bakıda vaxtilə yaşadığı evin divarına vurulmuş ona aid memorial lövhə.
 +
</gallery>
  
−
==Həmçinin bax==
 
−
*[[Dilçi]]
 
−
*[[Rövzət Dəmirçizadə]]
 
 
==Ədəbiyyat==
 
==Ədəbiyyat==
−
{{AME|6|557}}
+
# {{ASE|3|406|Dəmirçizadə Əbdüləzəl}}
 +
# {{ŞAZ|1|103-106}}
 +
# {{OTÖ|182-185|Ana dili başqa dillərin açarıdır, azərbaycan dilinin qüdrətli alimi}}
 +
# {{AME|6|557|Dəmirçizadə Əbdüləzəl}}
 +
# {{cite web | last =|url=http://science.gov.az/forms/skanchavshiesya-chlenyikorrespondentyi/3351 |title=Vəfat etmiş müxbir üzvlər/Dəmirçizadə Əbdüləzəl Məmməd oğlu |author= |date= |website=http://science.gov.az/ |publisher=  Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyas|language=az |accessdate= |archiveurl = https://web.archive.org/web/20210117151229/http://science.gov.az/forms/skanchavshiesya-chlenyikorrespondentyi/3351|archivedate =18 Sep 2018 - 17 Jan 2021 |ref = harv}}
 +
 
 +
{{Yoxlanılmış məqalə}}  
 +
 
 +
[[az:Əbdüləzəl Dəmirçizadə]][[ru:Демирчизаде, Абдулазал Мамед оглы]]

Səhifəsinin 11:24, 8 iyul 2024 tarixinə olan son halı

Əbdüləzəl Dəmirçizadə
Dəmirçizadə Əbdüləzəl Məmməd oğlu
Əbdüləzəl Dəmirçizadə
Əbdüləzəl Dəmirçizadə.
Doğum tarixi 8 iyul 1909(1909-07-08)
Doğum yeri Nuxa (indiki Şəki), Nuxa qəzası, Yelizavetpol quberniyası, Flag of Russia.svg Rusiya İmperiyası
Vəfat tarixi 10 aprel 1979 (69 yaşında)
İş yeri V.İ.Lenin adına Azər­baycan Pedaqoji İnsti­tutu, Azər­baycan dilçiliyi kafed­rası (müdir)
Elmi dərəcəsi filologiya elmləri doktoru
Elmi adı professor
Təhsili

 • Nuxa Müəllimlər Se­mi­nariyası (2-ci kursdan, 1925–1927)  • S.M.Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universiteti, peda­qoji fakültə­ (1929–1932)

 • V.İ.Lenin adına Azərbaycan Pedaqoji İnstitutu, aspirantura (1933–1937)
Evladı Rövzət Dəmirçizadə
Üzvlüyü Azərbaycan SSR EA-nın müxbir üz­vü
Mükafatları “Azərbaycan SSR əməkdar elm xadimi” fəxri adı — 1973Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı — 1974
"Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni

Əbdüləzəl Dəmirçizadə (1909–1979) — filologiya elmləri doktoru, professor, Azərbaycan SSR əməkdar elm xadimi, Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı laureatı, Azərbaycan SSR EA-nın müxbir üz­vü, V.İ.Lenin adına Azər­baycan Pedaqoji İnsti­tutunun Azər­baycan dilçiliyi kafed­rasının müdiri. Azərbaycan dilçiliyində azərbaycan dilinin tarixi sahəsinin banisi, ayrı-ayrı yazılı abidələrin və yazıçıların əsərlərinin tədqiqatçısı olub. Elmi kadrların hazırlanmasında xidmətləri var. Gəncliyində bədii yaradı­cılığa həvəs göstərmiş, şeir, heka­yə və oçerklər yazmışdır.

Haqqında məlumatlar[redaktə | HTML redaktə]

8 iyul 1909-cu il tarixdə Nuxada (indiki Şəki) anadan olub.

Təhsili[redaktə | HTML redaktə]

1917 – 1922-ci illərdə Nuxadakı “Həqiqətül-maarif” adlanan yeni tipli məktəbdə,

1923 – 1924-cü illərdə Nuxa nümunə-zəhmət məktəbində,

1925 – 1927-ci illərdə Nuxa Müəllimlər Se­mi­nariyasında (2-ci kursdan),

1929 – 1932-ci illərdə S.M.Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universitetinin peda­qoji fakültə­sində,

1933 – 1937-ci illərdə isə V.İ.Lenin adına Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun aspiranturasında təhsil alıb.

Əmək fəaliyyəti[redaktə | HTML redaktə]

1925 – 1927-ci illərdə Nuxa şəhər 2 saylı orta mək­tə­bində müəl­lim işləyib.

1940 – 1943-cü illərdə S.M.Kirov adına Azər­baycan Dövlət Universi­tetində,

1943 – 1979-cu illərdə isə V.İ.Lenin adına Azər­baycan Pedaqoji İnsti­tutunda Azər­baycan dilçiliyi kafed­rasının müdiri olub.

İkinci iş yerləri[redaktə | HTML redaktə]

1951 – 1960-cı illərdə Azərbaycan SSR EA Nizami adına Ədəbiyyat və Dil İnstitutunda azərbaycan dilinin tarixi şöbəsinin müdiri olub.

Ədəbi-publisistik fəaliyyəti[redaktə | HTML redaktə]

1925-ci ildə ilk məqaləsi “Yeni Məktəb” məc­muəsində dərc olunub.

1927-ci ildən “Şəki fəhləsi” qəzetinin müxbirlər dərnəyinə rəhbərlik edib.

1929-cu ildən “Dan ulduzu”, “Gənc bolşevik”, “Hücum”, “Şərq qadını” jurnallarında bədii əsərləri çap olunub.

Elmi fəaliyyəti[redaktə | HTML redaktə]

1936-cı ildə “Türk dili” adlı ilk elmi kitabı,

1938-ci ildə “Azər­bay­can ədəbi dili tarixinin xüla­sə­ləri” adlı ikinci elmi kitabı çap olunub.

1940-cı ildə filolo­giya elmləri nami­zə­di elmi dərəcəsini alıb.

1944-cü ildə “Azərbaycan di­linin ta­rixi (qədim dövr)” mövzusunda dok­tor­luq disser­ta­siyasını müdafiə edib.

1945-ci il­də professor elmi adını alıb.

1955-ci il­də Azərbaycan SSR EA-nın müxbir üz­vü seçil­ib.

1956 – 1976-cı illərdə Azərbaycan SSR EA Rəyasət Heyəti yanında Terminologiya Komitəsinin sədr müavini olub.

20-dən çox ki­tabın, 200-dən artıq elmi və elmi-me­to­dik məqa­lənin müəllifidir.

50-dən çox elmlər namizədi və elmlər doktorunun elmi rəhbəri olub.

Təltif və mükafatları[redaktə | HTML redaktə]

Vəfatı[redaktə | HTML redaktə]

10 aprel 1979-cu il tarixdə – 69 yaşında, Bakıda vəfat edib. Bakıda İkinci Fəxri xiyabanda dəfn olunub.

Xatirəsi[redaktə | HTML redaktə]

Bakıda bir küçəyə adı verilib.

Bakıda vaxtilə yaşadığı evin divarına memorial lövhə vurulub.

  • Əbdüləzəl Dəmirçizadənin qəbri, İkinci Fəxri xiyaban, Bakı.

  • Əbdüləzəl Dəmirçizadənin Bakıda vaxtilə yaşadığı ev.

  • Əbdüləzəl Dəmirçizadənin Bakıda vaxtilə yaşadığı evin divarına vurulmuş ona aid memorial lövhə.

Ədəbiyyat[redaktə | HTML redaktə]

  1. Dəmirçizadə Əbdüləzəl // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası  : [10 cilddə] = Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы / baş red. C.B.Quliyev. — Bakı: Qızıl Şərq, 1979. — III  cild. — Səhifələrin sayı:  628. — Səh.: 406. — 80.000 nüsx.
  2. Məmmədov Ə., Xalıqov F. Dəmirçizadə Əbdüləzəl // Şəki: Alim və ziyalılar. — Bakı: Bakı Universiteti Nəşriyyatı, 2002. — 2 cilddə. — I  cild. — Səhifələrin sayı:  582. — Səh.: 103-106. — 1.000 nüsx.
  3. Mete Ə. Ana dili başqa dillərin açarıdır, azərbaycan dilinin qüdrətli alimi // O torpağın övladları. — Bakı: Nurlan, 2006. — Səhifələrin sayı:  608. — Səh.: 182-185. — 500 nüsx.
  4. Dəmirçizadə Əbdüləzəl // Azərbaycan Milli Ensiklopediyası : ensiklopediya  : [25 cilddə] (tiraj: 25 000; 608 s.). — Bakı: “Azərbaycan Milli Ensiklopediyası” Elmi Mərkəzi, 2015. —VI  c. — Səh. 557. — ISBN 978-9952-441-11-6.
  5. "Vəfat etmiş müxbir üzvlər/Dəmirçizadə Əbdüləzəl Məmməd oğlu". http://science.gov.az/ (azərb.). Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyas. 18 Sep 2018 – 17 Jan 2021 tarixində arxivləşdirilib.
Mənbə — "https://shaki.info/wiki/index.php?title=Əbdüləzəl_Dəmirçizadə&oldid=64680"