"Məhəmmədhüseyn xan" səhifəsinin versiyaları arasındakı fərqlər
Jump to navigation
Jump to search
| (42 intermediate revisions by 2 users not shown) | |||
| Sətir 1: | Sətir 1: | ||
[[Kateqoriya:{{padleft:|1|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:1826-cı ilədək Şəki hakimləri, xanları və s.]][[Kateqoriya:Şəki xanları]] | [[Kateqoriya:{{padleft:|1|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:1826-cı ilədək Şəki hakimləri, xanları və s.]][[Kateqoriya:Şəki xanları]] | ||
| − | [[Kateqoriya:Şəki xan qəbiristanlığında dəfn olunanlar]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış şair və yazıçılar]]{{Dövlət xadimi | + | [[Kateqoriya:Şəki xan qəbiristanlığında dəfn olunanlar]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış şair və yazıçılar]][[Kateqoriya:Avqustda vəfat edənlər]]{{Dövlət xadimi |
| − | | | + | | adı = Məhəmmədhüseyn<br/> xan |
| tam adı = Məhəmmədhüseyn xan Həsən ağa oğlu | | tam adı = Məhəmmədhüseyn xan Həsən ağa oğlu | ||
| − | | piktoqram =xan | + | | piktoqram = xan |
| − | | şəkil = | + | | şəkil = Məhəmmədhüseyn_xan2.jpg |
| − | |şəklin izahı = | + | |şəklin izahı = “Şəki xanı Məhəmmədhüseyn xan Müştaqi” heykəlinin eskizi ([[Albert Mustafayev]], 2009-cu il.) |
| portretin ölçüsü = | | portretin ölçüsü = | ||
| − | | titul = | + | | titul = [[Şəki xanlığı|Şəki]] xanı |
| dövr əvvəl = 1759 | | dövr əvvəl = 1759 | ||
| − | | dövr son = | + | | dövr son = 1780 |
| sələfi = [[Ağakişi bəy]] | | sələfi = [[Ağakişi bəy]] | ||
| xələfi = [[Hacı Əbdülqadir xan]] | | xələfi = [[Hacı Əbdülqadir xan]] | ||
| Sətir 16: | Sətir 16: | ||
| milliyəti = | | milliyəti = | ||
| dini = | | dini = | ||
| − | | doğum tarixi = | + | | doğum tarixi = -1747 |
| − | | doğum yeri = | + | | doğum yeri = ? |
| − | | ölüm tarixi = {{Vəfat_tarixi|1780|8|}} | + | | ölüm tarixi = {{Vəfat_tarixi|1780|8|}} |
| ölüm yeri = [[Nuxa]] (indiki Şəki), [[Şəki xanlığı]] | | ölüm yeri = [[Nuxa]] (indiki Şəki), [[Şəki xanlığı]] | ||
| − | | dəfn yeri = [[Xan | + | | dəfn yeri = [[Xan məscidi|Şəki Xan məscidinin]] içində, mehrabın qarşısında, 1-2 m sağda |
| sülalə = | | sülalə = | ||
| atası = [[Həsən ağa]] | | atası = [[Həsən ağa]] | ||
| anası = | | anası = | ||
| həyat yoldaşı = | | həyat yoldaşı = | ||
| − | | | + | | uşağı = [[Məhəmmədhəsən xan]], [[Fətəli xan (Şəki xanı)|Fətəli xan]], [[Səlim xan]] |
}} | }} | ||
| − | '''Məhəmmədhüseyn xan''' ( | + | '''Məhəmmədhüseyn xan''' (-1747–1780) — 1759–1780-cı illərdə Şəki xanı olmuş şəxs, [[Hacı Çələbi xan|Hacı Çələbi xanın]] nəvəsidir. 1780-cı ilin avqustunda əmisi [[Hacı Əbdülqadir xan]] tərəfindən hakimiyyətdən devrildikdən sonra boğdurulmaq yolu ilə edam edilmişdir. |
==Haqqında məlumatlar== | ==Haqqında məlumatlar== | ||
| − | Atası Həsən ağa | + | Atası Həsən ağa hələ Hacı Çələbi xanın sağlığında, bir döyüşdə həlak olmuşdur. |
| − | 1955-ci ildə Hacı Çələbi xanın vəfatından sonra onun oğlu Ağakişi bəy Şəkidə hakimiyyətə | + | 1955-ci ildə Hacı Çələbi xanın vəfatından sonra onun oğlu Ağakişi bəy Şəkidə hakimiyyətə keçmişdi. Lakin 4 il sonra o, Ərəşdə Qazıqumux hakimi Məhəmməd xan tərəfindən sui-qəsdlə öldürüldü. Bundan sonra isə Məhəmməd xan Şəki xanlığının paytaxtı olan Nuxanı (indiki Şəki) da tutdu. Lakin bu hadisələr vaxtı Nuxanı tərk etmiş Məhəmmədhüseyn xan, Məhəmməd xanın Nuxaya daxil olmasının 40-cı günü qonşu xanların hərbi yardımı ilə Nuxanı Məhəmməd xandan geri aldı və özünü Şəki xanı elan etdi. |
| − | Hacı Çələbi xanın iki oğlu sağ ola-ola nəvəsinin özünü Şəki xanı elan etməsi Məhəmmədhüseyn xanın əmilərinin öz qardaşoğulları ilə ədavətə başlamasına səbəb oldu. Nəticədə Məhəmmədhüseyn xan öz əmilərindən birini – Cəfər ağanı, | + | Hacı Çələbi xanın iki oğlu sağ ola-ola nəvəsinin özünü Şəki xanı elan etməsi Məhəmmədhüseyn xanın əmilərinin öz qardaşoğulları ilə ədavətə başlamasına səbəb oldu. Nəticədə Məhəmmədhüseyn xan öz əmilərindən birini – Cəfər ağanı, öldürtdürdü. İkinci əmisi [[Hacı Əbdülqadir xan|Hacı Əbdülqadir ağa]] isə Dardoqqaza qaçdı (Qanıx çayının Kürə töküldüyü yerdə yarımada). Orada Hacı Əbdülqadir ağanı Qarabağ xanı İbrahim xan, gürcü çarı İrakli dəstəkləməyə başladılar. Məhəmmədhüseyn xan dəfələrlə Dardoqqaza hücum etsə də uğur qazana bilmədi. Əlacı üzülüb, oğlu [[Məhəmmədhəsən xan|Məhəmmədhəsən ağanı]] barışıq üçün əmisinin yanına əmanət göndərdi. Lakin əvəzində, Hacı Əbdülqadir ağa Məhəmmədhəsən ağanı tutub Məhəmmədhüseyn xanın qatı düşməni olan İbrahim xana təhvil verdi ki, Məhəmmədhüseyn xandan intiqam almaq üçün oğlunu – Məhəmmədhəsən ağanı öldürsün... |
| − | 1780-cı ilin avqust ayında | + | 1780-cı ilin avqust ayında Hacı Əbdülqadir ağanın Dardoqqazdan göndərdiyi 60 nəfər gecəliklə gizlincə gəlib Nuxa ətrafındakı dağlarda gizləndilər. Onlar günorta saatlarında dağdan aşağı düşüb Məhəmmədhəsən xanın iqamətgahını – Qurğuşunlu otağı (indiki [[Şəkixanovların evi]] olmalıdır) mühasirəyə aldılar. Məhəmmədhüseyn xan yanındakı ikinci oğlu [[Fətəli xan|Fətəli ağa]] ilə birlikdə onlara silahlı müqavimət göstərdi; oğlu tüfəngi doldurub verdi, o isə atəş açdı. Amma sonda yaralanaraq təslim olmağa məcbur oldu. Bundan sonra hakimiyyət Hacı Əbdülqadir xanın əlinə keçdi. Məhəmmədhüseyn xanı isə bir həftə saxlayıb, hansısa müqaviləyə qol çəkdirdikdən sonra 1780-cı ilin avqust ayının ortalarında boğdurmaq yolu ilə edam etdilər. |
===Digər=== | ===Digər=== | ||
| − | Məhəmmədhüseyn | + | Məhəmmədhüseyn xanın sifarişi ilə 1765/1766-сı ildə (hicri 1179) indiki [[Şəkixanovların evi]], 1769/1770-ci ildə (hicri 1183) indiki [[Xan məscidi]] tikilmişdir. |
| − | “Müşaqi” ədəbi təxəllüsü ilə şeirlər yazmış, o dövrün ən məşhur şairləri ilə məktublaşmışdır. | + | Məhəmmədhüseyn xan “Müşaqi” ədəbi təxəllüsü ilə şeirlər yazmış, o dövrün ən məşhur şairləri ilə məktublaşmışdır. |
Faciəli ölümü münasibəti ilə o dövrün ən məşhur şairlərindən biri olan Molla Vəli Vidadi özünün “Müsibətnamə” adlı məşhur müxəmməsini qələmə almışdır. | Faciəli ölümü münasibəti ilə o dövrün ən məşhur şairlərindən biri olan Molla Vəli Vidadi özünün “Müsibətnamə” adlı məşhur müxəmməsini qələmə almışdır. | ||
| − | [[Salman Mümtaz]] Məhəmmədhüseyn xanın özü tikdirdiyi məscidin – Xan məscidinin | + | [[Salman Mümtaz]], Məhəmmədhüseyn xanın özü tikdirdiyi məscidin – Xan məscidinin “mehrabı içində” dəfn edildiyini göstərib. |
| − | 2021-ci il | + | 3 iyul 2021-ci il tarixdə həmin yerdə – məscidin 1-ci mehrabının qarşısında (1-2 metr qərb tərəfdə), Məhəmmədhüseyn xanın sümükləri, həmçinin bir ədəd güllə aşkar edilib və daha sonra bunlar qəbirdən çıxarılıb. |
| − | + | 22 iyul 2023-cü il tarixdə Məhəmmədhüseyn xanın sümükləri [[Xan qəbiristanlığı|Şəki Xan qəbiristanlığında]] yeni qazılmış qəbirdə islam adətlərinə uyğun olaraq dəfn olunub. | |
| + | |||
| + | ==Ədəbiyyat== | ||
# {{kitab3 | # {{kitab3 | ||
| müəllif = | | müəllif = | ||
| Sətir 79: | Sətir 81: | ||
| başlıq = Şəkinin tarixi qaynaqlarda | | başlıq = Şəkinin tarixi qaynaqlarda | ||
| orijinal = | | orijinal = | ||
| − | | link = | + | | link = https://tahirzade.shaki.info/arxiv/%C5%9F%C9%99kinin-tarixi-qaynaqlarda |
| vikimənbə = | | vikimənbə = | ||
| cavabdeh = | | cavabdeh = | ||
| Sətir 87: | Sətir 89: | ||
| il = 2005 | | il = 2005 | ||
| том = | | том = | ||
| − | | | + | | səhifə = |
| столбцы = | | столбцы = | ||
| страниц = | | страниц = | ||
| Sətir 94: | Sətir 96: | ||
| doi = | | doi = | ||
| тираж = | | тираж = | ||
| + | | archiveurl = https://web.archive.org/web/20210423074732/https://tahirzade.shaki.info/arxiv/%C5%9F%C9%99kinin-tarixi-qaynaqlarda | ||
| + | | archivedate = 23 Apr 2021 | ||
| ref = Tahirzadə Ə.Ş. | | ref = Tahirzadə Ə.Ş. | ||
}} | }} | ||
# {{məqalə | # {{məqalə | ||
| − | |müəllif = Məmmədov A.S. | + | |müəllif = [[Aydın Məmmədov (jurnalist)|Məmmədov A.S.]] |
|başlıq = Ədalət Tahirzadənin “Şəkinin tarixi qaynaqlarda” kitabı | |başlıq = Ədalət Tahirzadənin “Şəkinin tarixi qaynaqlarda” kitabı | ||
|link = https://sites.google.com/site/shekitarixi/77 | |link = https://sites.google.com/site/shekitarixi/77 | ||
| Sətir 118: | Sətir 122: | ||
|pmid = | |pmid = | ||
}} | }} | ||
| − | # {{cite web2 | last =|url=http://www.tarix.shaki.info/29 |title=Məhəmmədhüseyn xan Müştaqinin aqibəti |author=[[Aydın Məmmədov (jurnalist)| | + | # {{cite web2 | last =|url=http://www.tarix.shaki.info/29 |title=Məhəmmədhüseyn xan Müştaqinin aqibəti |author=[[Aydın Məmmədov (jurnalist)|Məmmədov A.]] |date= |website=http://www.tarix.shaki.info |publisher=Şəki tarixi |language= az|accessdate= |archiveurl =https://web.archive.org/web/20210512063056/http://www.tarix.shaki.info/29 |archivedate = 12 May 2021|ref = harv}} |
| + | # {{cite web2 | last =|url=https://ipekchi.info/?p=1746 |title= Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə Şəki Xan məscidində aparılan təmir-bərpa işləri zamanı 1759–1780-cı illərdə Şəki xanı olmuş Məhəmmədhüseyn xanın qəbri aşkar edildi|author=[[Aydın Məmmədov (jurnalist)|Məmmədov A.S.]] |date=04 İyul 2021 |website=https://ipekchi.info |publisher=“İpəkçi” qəzetinin saytı |language= az|accessdate= |archiveurl =https://web.archive.org/web/20210710083116/https://ipekchi.info/?p=1746 |archivedate =10 Jul 2021 |ref = harv}} | ||
| + | #: {{məqalə | ||
| + | | müəllif = [[Aydın Məmmədov (jurnalist)|Məmmədov A.S.]] | ||
| + | | başlıq = Şəki Xan məscidində Məhəmmədhüseyn xanın qəbri aşkar edilib | ||
| + | | orijinal = | ||
| + | | link = https://medeniyyet.az/files/medeniyyet_800_1625897924.pdf | ||
| + | | dil = | ||
| + | | cavabdeh = | ||
| + | | nəşrin müəllifi = | ||
| + | | nəşr = Mədəniyyət | ||
| + | | tip = qəzet | ||
| + | | yer = Bakı | ||
| + | | nəşriyyat = Azərbaycan | ||
| + | | il = 2021 | ||
| + | | cild = | ||
| + | | buraxılış = 9 iyul | ||
| + | | nömrə = 51 (1828) | ||
| + | | səhifələr = 6 | ||
| + | | isbn = | ||
| + | | issn = | ||
| + | | doi = | ||
| + | | bibcode = | ||
| + | | arxiv = | ||
| + | | pmid = | ||
| + | | ref = | ||
| + | | archiveurl = https://web.archive.org/web/20210710074643/https://medeniyyet.az/files/medeniyyet_800_1625897924.pdf | ||
| + | | archivedate = 10 Jul 2021 | ||
| + | }} | ||
| + | #: {{cite web2 | last =|url= https://medeniyyet.az/page/news/58061/Seki-Xan-mescidinde-Mehemmedhuseyn-xanin-qebri-askar-edilib.html|title=Şəki Xan məscidində Məhəmmədhüseyn xanın qəbri aşkar edilib |author=[[Aydın Məmmədov (jurnalist)|Məmmədov A.S.]] |date= 09-07-2021 |website=https://medeniyyet.az |publisher= “Mədəniyyət” qəzetinin saytı|language=az |accessdate= |archiveurl =https://web.archive.org/web/20210710082124/https://medeniyyet.az/page/news/58061/Seki-Xan-mescidinde-Mehemmedhuseyn-xanin-qebri-askar-edilib.html |archivedate =10 Jul 2021 |ref = harv}} | ||
| + | |||
| + | == Həmçinin, bax: == | ||
| + | * [[Ədəbiyyat:Məhəmmədhüseyn xanın aqibəti ilə bağlı 4 yazılı material|Məhəmmədhüseyn xanım aqibəti ilə bağlı 4 yazılı material]] | ||
| − | |||
{{vikimənbə|Müəllif:Məhəmmədhüseyn xan Müştaq}} | {{vikimənbə|Müəllif:Məhəmmədhüseyn xan Müştaq}} | ||
{{Yoxlanılmış məqalə}} | {{Yoxlanılmış məqalə}} | ||
| + | |||
| + | [[az:Məhəmmədhüseyn xan Müştaq]][[en:Muhammad Husayn Khan Mushtaq]][[ru:Мухаммед Хусейн-хан Мюштаг]] | ||
Səhifəsinin 05:07, 29 noyabr 2023 tarixinə olan son halı
| Məhəmmədhüseyn xan | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Məhəmmədhüseyn xan Həsən ağa oğlu | |||||
 | |||||
| “Şəki xanı Məhəmmədhüseyn xan Müştaqi” heykəlinin eskizi (Albert Mustafayev, 2009-cu il.) | |||||
|
|||||
| Sələfi | Ağakişi bəy | ||||
| Xələfi | Hacı Əbdülqadir xan | ||||
| Doğum tarixi | -1747 | ||||
| Doğum yeri | ? | ||||
| Vəfat tarixi | avqust 1780 | ||||
| Dəfn yeri | Şəki Xan məscidinin içində, mehrabın qarşısında, 1-2 m sağda | ||||
| Atası | Həsən ağa | ||||
| Uşaqları | Məhəmmədhəsən xan, Fətəli xan, Səlim xan | ||||
Məhəmmədhüseyn xan (-1747–1780) — 1759–1780-cı illərdə Şəki xanı olmuş şəxs, Hacı Çələbi xanın nəvəsidir. 1780-cı ilin avqustunda əmisi Hacı Əbdülqadir xan tərəfindən hakimiyyətdən devrildikdən sonra boğdurulmaq yolu ilə edam edilmişdir.
Haqqında məlumatlar[redaktə | HTML redaktə]
Atası Həsən ağa hələ Hacı Çələbi xanın sağlığında, bir döyüşdə həlak olmuşdur.
1955-ci ildə Hacı Çələbi xanın vəfatından sonra onun oğlu Ağakişi bəy Şəkidə hakimiyyətə keçmişdi. Lakin 4 il sonra o, Ərəşdə Qazıqumux hakimi Məhəmməd xan tərəfindən sui-qəsdlə öldürüldü. Bundan sonra isə Məhəmməd xan Şəki xanlığının paytaxtı olan Nuxanı (indiki Şəki) da tutdu. Lakin bu hadisələr vaxtı Nuxanı tərk etmiş Məhəmmədhüseyn xan, Məhəmməd xanın Nuxaya daxil olmasının 40-cı günü qonşu xanların hərbi yardımı ilə Nuxanı Məhəmməd xandan geri aldı və özünü Şəki xanı elan etdi.
Hacı Çələbi xanın iki oğlu sağ ola-ola nəvəsinin özünü Şəki xanı elan etməsi Məhəmmədhüseyn xanın əmilərinin öz qardaşoğulları ilə ədavətə başlamasına səbəb oldu. Nəticədə Məhəmmədhüseyn xan öz əmilərindən birini – Cəfər ağanı, öldürtdürdü. İkinci əmisi Hacı Əbdülqadir ağa isə Dardoqqaza qaçdı (Qanıx çayının Kürə töküldüyü yerdə yarımada). Orada Hacı Əbdülqadir ağanı Qarabağ xanı İbrahim xan, gürcü çarı İrakli dəstəkləməyə başladılar. Məhəmmədhüseyn xan dəfələrlə Dardoqqaza hücum etsə də uğur qazana bilmədi. Əlacı üzülüb, oğlu Məhəmmədhəsən ağanı barışıq üçün əmisinin yanına əmanət göndərdi. Lakin əvəzində, Hacı Əbdülqadir ağa Məhəmmədhəsən ağanı tutub Məhəmmədhüseyn xanın qatı düşməni olan İbrahim xana təhvil verdi ki, Məhəmmədhüseyn xandan intiqam almaq üçün oğlunu – Məhəmmədhəsən ağanı öldürsün...
1780-cı ilin avqust ayında Hacı Əbdülqadir ağanın Dardoqqazdan göndərdiyi 60 nəfər gecəliklə gizlincə gəlib Nuxa ətrafındakı dağlarda gizləndilər. Onlar günorta saatlarında dağdan aşağı düşüb Məhəmmədhəsən xanın iqamətgahını – Qurğuşunlu otağı (indiki Şəkixanovların evi olmalıdır) mühasirəyə aldılar. Məhəmmədhüseyn xan yanındakı ikinci oğlu Fətəli ağa ilə birlikdə onlara silahlı müqavimət göstərdi; oğlu tüfəngi doldurub verdi, o isə atəş açdı. Amma sonda yaralanaraq təslim olmağa məcbur oldu. Bundan sonra hakimiyyət Hacı Əbdülqadir xanın əlinə keçdi. Məhəmmədhüseyn xanı isə bir həftə saxlayıb, hansısa müqaviləyə qol çəkdirdikdən sonra 1780-cı ilin avqust ayının ortalarında boğdurmaq yolu ilə edam etdilər.
Digər[redaktə | HTML redaktə]
Məhəmmədhüseyn xanın sifarişi ilə 1765/1766-сı ildə (hicri 1179) indiki Şəkixanovların evi, 1769/1770-ci ildə (hicri 1183) indiki Xan məscidi tikilmişdir.
Məhəmmədhüseyn xan “Müşaqi” ədəbi təxəllüsü ilə şeirlər yazmış, o dövrün ən məşhur şairləri ilə məktublaşmışdır.
Faciəli ölümü münasibəti ilə o dövrün ən məşhur şairlərindən biri olan Molla Vəli Vidadi özünün “Müsibətnamə” adlı məşhur müxəmməsini qələmə almışdır.
Salman Mümtaz, Məhəmmədhüseyn xanın özü tikdirdiyi məscidin – Xan məscidinin “mehrabı içində” dəfn edildiyini göstərib.
3 iyul 2021-ci il tarixdə həmin yerdə – məscidin 1-ci mehrabının qarşısında (1-2 metr qərb tərəfdə), Məhəmmədhüseyn xanın sümükləri, həmçinin bir ədəd güllə aşkar edilib və daha sonra bunlar qəbirdən çıxarılıb.
22 iyul 2023-cü il tarixdə Məhəmmədhüseyn xanın sümükləri Şəki Xan qəbiristanlığında yeni qazılmış qəbirdə islam adətlərinə uyğun olaraq dəfn olunub.
Ədəbiyyat[redaktə | HTML redaktə]
- Məhəmmədhüseyn xan Müştaq / Salman Mümtazın redaktəsi ilə. — Azərbaycanı tədqiq və təəbbö cəmiyyəti. — Bakı, 1925.
- Tahirzadə Ə.Ş. Şəkinin tarixi qaynaqlarda. — Bakı: “Master” nəşriyyatı, 2005. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 23 aprel 2021.
- Məmmədov A.S. Ədalət Tahirzadənin “Şəkinin tarixi qaynaqlarda” kitabı (azərb.) : “İpəkçi” qəzetinin saytı. — 2006.
- Məmmədov A. Məhəmmədhüseyn xan Müştaqinin aqibəti. http://www.tarix.shaki.info. Şəki tarixi. Arxivləşdirilib (12 may 2021).
- Məmmədov A.S. Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə Şəki Xan məscidində aparılan təmir-bərpa işləri zamanı 1759–1780-cı illərdə Şəki xanı olmuş Məhəmmədhüseyn xanın qəbri aşkar edildi. https://ipekchi.info. “İpəkçi” qəzetinin saytı (04 İyul 2021). Arxivləşdirilib (10 iyul 2021).
- Məmmədov A.S. Şəki Xan məscidində Məhəmmədhüseyn xanın qəbri aşkar edilib // Mədəniyyət : qəzet. — Bakı: Azərbaycan, 2021. — В. 9 iyul. — № 51 (1828). — Səh. 6. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 10 iyul 2021.
- Məmmədov A.S. Şəki Xan məscidində Məhəmmədhüseyn xanın qəbri aşkar edilib. https://medeniyyet.az. “Mədəniyyət” qəzetinin saytı (09-07-2021). Arxivləşdirilib (10 iyul 2021).
Həmçinin, bax:[redaktə | HTML redaktə]
 | © 2019 – 2024 Şəki Ensiklopediyası Bu məqalə Şəki Ensiklopediyasının yoxlanılmış məqalələrindən biridir və müəlliflik hüququ Şəki Ensiklopediyasının redaksiyasına məxsusdur. |