Şəki Ensiklopediyası

Ədil xan Yelisuyski

Ədil xan Yelisuyski (1882–1970) — atçılıq sahəsi üzrə tanınmış mütəxəssis və iş adamı. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə (1918–1920) Nuxa şəhər idarəsinin başçısı vəzifəsində çalışmışdır. Həm İlisu sultanlarının, həm Şəki xanlarının, həm də Xoyskilərin nəslindən idi.

Ədil xan Sultanov
Yelisuyski Ədil xan Əhməd xan oğlu
Ədil xan Sultanov
Ədil xan Yelisuyski, 1915-ci il.
Digər adları Udil xan, Edil xan, Ədil xan İlisuyski
Anadan olub dekabr 1882(1882-12-00)
Anadan olduğu yer Nuxa (indiki Şəki), Nuxa qəzası, Flag of Russia.svg Rusiya İmperiyası
Vəfat edib 1970(1970-Şablondakı doğum və ya ölüm tarixində texniki yanlışlıq var!-00)
Vəfat etdiyi yer Kirovabad (indiki Gəncə), Flag of the Azerbaijan Soviet Socialist Republic (1956–1991).svg Azərbaycan SSR, Flag of the Soviet Union.svg SSRİ
Dəfn yeri İmamzadə qəbiristanlığı
Həyat yoldaşları

1.Özünün əmisi qızı (türkiyəli xanım)

2. Bilqeyis xanım Mehrəli bəy qızı
Atası Əhməd xan
Anası Pəri xanım
Vətəndaşlıq Flag of the Soviet Union.svg SSRİ
İxtisası zootexnik
Təhsili  • Novorossiya İperator Universiteti (Odessa)[1] (1904–1907); yaxud Leyspsik Universiteti (Almaniya), zootexnik ixtisası [2]; yaxud Sankt-Peterburq Universiteti[3][qeyd 1]
Avtoqraf 30 noyabr 1918-ci il tarixli sənəddə imzası.
Adının digər versiyası rus.: Адил-Хан Елисуйский

Haqqında məlumatlarRedaktə

1882-ilin dekabr ayında[1] Nuxada (indiki Şəki) anadan olub.

1891-ci ildə – 9 yaşı olarkən, 31 yaşlı atası vəfat edib[1].

TəhsiliRedaktə

1901-ci ildə Tiflis real məktəbini bitirib[1].

1904 – 1907-ci illərdə Novorossiya İmperator Universitetində (Odessa)[1], yaxud nə vaxtsa Leypsiq Universitetində (Almaniya) zootexnik ixtisası üzrə[2], yaxud nə vaxtsa Sankt-Peterburqdakı ali təhsil müəssisələrindən birində[3] təhsil alması barədə məlumatlar var, lakin bu məlumatlardan hansısa birinin təsdiqlənməsi hələlik mümkün olmamışdır[qeyd 1].

Əmək fəaliyyətiRedaktə

1907-ci ildə Nuxanın 7 verstliyində, atasının şərəfinə onun adını daşıyan Əhmədbəyli at zavodunu (atçılıq təsərrüfatı) yaradıb. Bir neçə ildən sonra həmin zavodu Daşüz kəndinə köçürüb[1].

1914-cü ildə onun at zavodunda 300 başdan artıq at olub. Lakin Birinci Dünya müharibəsinin başlanmasından sonra bu atlardan əvvəl 60, sonra 40, daha sonra 25 başını rus ordusuna verib[1].

1918-ci ilin noyabr ayında Nuxa şəhər idarəsinin başçısı idi[qeyd 2].

1920-ci ilin aprel ayında da Nuxa şəhərinin başçısı vəzifəsində çalışması barədə məlumatlar var[qeyd 3].

1920-ci ildə Azərbaycanda sovet hökumətinin qurulmasından sonra onun yerdə qalan 160 baş atdan ibarət atçılıq təsərrüfatı milliləşdirilib. Lakin bu təsərrüfatın idarə edilməsinə elə özü də rəhbər təyin olunub və 1928-ci ilədək həmin vəzifədə saxlanılıb[1].

14 fevral 1928-ci il tarixdə Tiflisə köçüb[1], əvvəl bir müddət ZSFSR Kənd Təsərrüfatı Nazirliyində, sonra isə uzun müddət digər kənd təsərrüfatı qurumlarında atçılıq sahəsi üzrə müxtəlif vəzifələrdə çalışıb[2].

AiləsiRedaktə

 
Ədil xan (solda, ayaq üstə); Mehrəli bəy – Ədil xanın qayınatası (solda, oturan yerdə); Xanoğlan bəy – Ədil xanın qaynı və Mehrəli bəyin oğlu (sağda, ayaq üstə); Bilqeyis xanım – Ədil xanın arvadı, Mehrəli bəyin qızı və Xanoğlan bəyin bacısı (oturan yerdə, sağda).
 
Tuti Ədil xan qızı (solda, oturan yerdə), arxasındakı nəvəsidir (qızının qızı). Üçüncü şəxs isə Şəkidən Türkiyəyə getmiş Müqabil Baqiyevdir. 1999-cu il, Türkiyə.

İki dəfə ailə qurub. Birinci arvadı Türkiyədən olub və öz əmisi qızı idi[qeyd 4]. Lakin qısamüddətli evlilikdən sonra o, boşanaraq Türkiyəyə qayıdıb və Ədil xandan doğduğu qızını da özü ilə Türkiyəyə aparıb[qeyd 5]. İkinci arvadı qazaxlı Bilqeyis xanım Mehrəli bəy qızı olub. Bu arvadından isə iki oğlu doğulub[qeyd 6].

Ədil xanın hansısa arvadından doğulmuş bir qızı isə uşaq yaşında ikən vəfat edib və Ədil xanın Nuxadakı evinin (Sarıtorpaq məhəlləsində, Gödək minarənin yaxınlığında) həyətindəki kiçik məscidin[qeyd 7] yanında dəfn olunub[qeyd 8].

VəfatıRedaktə

1970-ci ildə – 88 yaşında, Kirovabadda (indiki Gəncə) vəfat edib. Oradakı İmamzadə qəbiristanlığında, arvadı Bilqeyisin qəbrinin yanında dəfn olunub.

Nəsil şəcərəsiRedaktə


 
 
 
 
 
 
 
İsmayıl xan
 
Hacı Tuti ağa
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
İsgəndər xan Xoyski
 
Səadət bəyim
 
?
 
Səkinə bəyim
 
əvvəl Zaman bəy Şeyxəlibəyov, sonra Həsən xan Sultanov
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Səltənət bəyim
 
Cahangir xan Xoyski
 
Səltənət bəyim
 
 
 
 
 
 
 
 
Əhməd xan
 
Pəri xanım
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Əfşan xanım
 
Əmiraslan xan Xoyski
 
Sara bəyim
 
Sehran bəyim
 
Teymur xan
 
Ədil xan
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Cəfər ağa
 
Bilqeyis bəyim
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Azad Xan-Xoyski (Cahangirli)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

QeydlərRedaktə

  1. ↑ 1,0 1,1 Təhsili ilə bağlı təsdiqedici sənədlərin aşkar edilməməsi səbəbindən onun adı Misir Mərdanovla Ədalət Tahirzadənin “1920-ci ilədək ali məktəblərdə oxumuş azərbaycanlılar (ensiklopedik soraq kitabı)” kitabına da düşməmişdir.
  2. ↑ Professor Ədalət Tahirzadənin öz şəxsi arxivindən Şəki Ensiklopediyasına təqdim etdiyi Nuxa şəhər idarəsinin 30 noyabr 1918-ci il tarixli bir sənədindən (sənəd rus dilindədir) məlum olur ki həmin vaxt Nuxa şəhər idarəsinin rəisi Ədil xan Yelisuyski idi və Nuxa şəhər idarəsinin rəisi olaraq sənədi özü imzalamışdır.
  3. ↑ Deyilənə görə özü deyibmiş ki, XI Qızıl Ordu Nuxaya yaxınlaşarkən, Nuxanın 12 km-liyində – Qarasuda, onları qarşılayıb və özünü Nuxa şəhərinin başçısı kimi təqdim edib (ŞMASL, 2-ci kitab, 2009, s. 214).
  4. ↑ Əmisi qızından doğulmuş qızının adının “Firovsi” (İlisu (ensiklopedik məlumat kitabı), 2012), yaxud “Qədəm”(ŞMASL, 2-ci kitab, 2009) olması barədə məlumatlar var. Lakin 1999-cu ildə Şəkidən Türkiyəyə getmiş Müqabil Baqiyev orada Ədil xanın “Tuti” adlı ahıl yaşlı qızı ilə və Tutinin nəvəsi (qızının qızı) ilə görüşmüşdür. Digər məlumatlara görə isə elə həmin illərdə Şəkidən Türkiyəyə getmiş Roza adlı qadın (Abdulla Həşimovun həyat yoldaşı) İstanbul Universitetində oxuyan öz oğlu Abidinlə orada Ədil xanın “Firdovsi” adlı qızı ilə görüşmüş, bu görüşdə Firdovsinin Almaniyada yaşayan oğlu da iştirak etmiş və bu görüşdə Firdovsi öz qız nəvəsinin İngiltərə şahzadəsi ilə evlənməsi barədə onlara məlumat vermişdir (İlisu (ensiklopedik məlumat kitabı), 2012).
  5. ↑ Bir məlumata görə 1960-cı illərdə bir dəfə Kirovabada (indiki Gəncə) gəlmiş və atası ilə görüşmüş (İlisu (ensiklopedik məlumat kitabı), 2012, s. 336), digər məlumata görə isə 1963-cü ildə atası ilə görüşmək istəmiş, amma icazə ala bilməmişdir (ŞMASL, 2-ci kitab, 2009, s. 216).
  6. ↑ Ədil xanın Bilqeyis xanımdan doğulmuş bir oğlunun adı Əhmədxan, ikinci oğlunun adı isə Məmmədxan olmuşdur.
  7. ↑ Ehtimal olunur ki həmin məscidi Hacı Tuti ağa tikdirmişdir.
  8. ↑ Bəzi məlumatlara görə Ədil xan 1950-ci illərin sonu 1960-cı illər arasında Nuxada yaşayarkən həmin qəbri açmış, sümükləri hansısa qəbiristanlığa köçürmüşdür (ŞMASL, 2-ci kitab, 2009, s. 215).

İstinadlarRedaktə

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Nəbiyev Ə., s. 295.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 İlisu (ensiklopedik məlumat kitabı), 2012, s. 334.
  3. ↑ 3,0 3,1 ŞMASL, 2-ci kitab, 2009, s. 212-213.

ƏdəbiyyatRedaktə

  1. Nəbiyev Ə. Конный завод в «Ахмедбейли» // Əhməd Nəbiyevin qələmə aldığı Şəki haqqında tarixi-etnoqrafik materiallar (əlyazma).
  2. Ədilxan İlisuyski (1888–1970) // İlisu (ensiklopedik məlumat kitabı) / Murtuzayev S.M. (tərtibçi). — İkinci nəşr. — Bakı: Vətən, 2012. — Səhifələrin sayı:  416. — Səh.: 334 – 336. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 27 yanvar 2024.
  3. Ədil xan // Şəkidə məhəllə adları, soyadlar və ləğəblər / Zəkəriyyə Əlizadə, Ulduz Mürşüdova və Kamil Adışirinov. — AMEA Şəki Regional Elmi Mərkəzi. — Bakı: Nafta–Press, 2009. — 2 kitab. — II  kitab. — Səhifələrin sayı:  605. — Səh.: 212-218. — 500 nüsx. — ISBN 5-8066-1708-4.

Həmçinin, bax:Redaktə

Salamoğlu A. Ədil xan. — Bakı: Şərq – Qərb, 2008. — Səhifələrin sayı:  288. — 200 nüsx.

VideoRedaktə

Mənbə — "https://shaki.info/wiki/index.php?title=Ədil_xan_Yelisuyski&oldid=62379"